Lazar Berman in Circustheater
i.agel leren kennen
oor zijn repetities
Meij haalt
onderste
uit de kan
Nut en genot van boekhoudkundige literatuurbeoefening
Beurs van Amsterdam
Kim Appleby komt niet verder dan lege muziek
mJNST/RTV/ BOEKEN
ftzkLeSouocwt
MAANDAG 7 JANUARI 1991 PAGINA 5
omance van Jeff Koons
ers,et Cicciolina verstoord
HE Het sprookje is voorbij. Het huwelijk tus-
de Amerikaanse kunstenaar Jeff Koons en
0 ioster Cicciolina. dat op Valentijnsdag in het
jol in Rome zou worden gesloten, gaat niet
Koons heeft vanuit New York laten weten,
hij van de voorgenomen verbintenis afziet
p iwege het te grote verschil in levensstijl tussen
n beiden". In Rome heeft Cicciolina daarentegen
Zil ilaard, dat het huwelijk zeker doorgang zal
°n len. ..Jeff is een groot kind, dat last heeft van
■zie", aldus de pornokoningin, „maar de uitno-
.igen zijn al verstuurd en ik ben er zeker van,
hij op zijn besluit terug zal komen". Hoe het
zij. het bericht heeft in ieder geval voor wel-
ie publiciteit gezorgd, zowel voor de tegen de
tig lopende Cicciolina als voor Koons, wiens
:oop beduidend is teruggelopen sinds de klad
kunstmarkt zit.
Kunstenaar Jeff Koons en llona Staller zoals
ze te zien waren op een inzending voor de
Biënnale in Venetië. foto: anp
Weer records RTL 4
HILVERSUM RTL 4 heeft donder
dag 3 januari opnieuw een aantal re
cords gevestigd. Zo bedroeg het markt
aandeel van de Luxemburgse commer
ciële zender op deze avond 41,5 procent.
Normaal schommelt dit percentage rond
de dertig. De reguliere omroepen kwa
men samen niet verder dan 41,4 pro
cent. Nederland 1 en 3 haalden beiden
8,6 procent en het tweede net kan bogen
op 24,2 procent. Topper donderdag was
de 'Surpriseshow'. Presentator Henny
Huisman kon rekenen op drie miljoen
kijkers (22,4 procent). De gemiddelde
kijkdichtheid van RTL 4 bedroeg afge
lopen donderdag 13,6 procent. Neder
land 2 haalde een gemiddelde van 7,9,
terwijl het eerste en het derde net beide
2,8 procent scoorden. Samen waren ze
goed voor een percentage van 13,5.
DEN HAAG In het kader van de
jaarlijkse klassieke concertserie
Grand Masters in Concert' geeft de
Russische componist en pianist La
zar Berman zaterdag 19 januari een
optreden in het Circustheater in
Scheveningen.
Grand Masters in Concert' werd vier jaar
geleden voor het eerst georganiseerd om
Scheveningen weer terug te brengen tot
een muziekcentrum. Decennia lang was
Scheveningen dè plaats waar alle groot
heden in de klassieke muziek optraden
Zo dirigeerde Strawinsky er zijn eigen
werken, maakte Leonard Bernstein er zijn
Europese debuut en gaf Horowitz meerde
re malen concerten in de kustplaats. Ook
Yehudi Menuhin en de componist Béla
Bartok waren van de partij.
Door het organiseren van enkele klassie
ke hoogtepunten als het Scheveningen In
ternationaal Muziek Concours, Jonge
Meesters aan Zee, de Avro Kurhaus Con
certen en het Grand Masters in Concert,
wordt de klassieke muziektraditie van
Scheveningen weer hersteld.
Lazar Berman speelt 19 januari werken
van Schubert. Liszt, Rachmaninoff en
Scriabin. Vrijdag 1 maart is het tweede
concert van de 'Grand Masters in Concert'
met het Oistrakh duo dat stukken van on
der meer Beethoven. Brahms en Tchai-
kowsky op viool en piano uitvoert. Het
slot van de Grand Master Concerten
wordt op zaterdag 6 april gespeeld door de
pianist Ivo Pogorelich met uitvoeringen
van Haydn, Brahms, Scriabin, Ravel en
Rachmaninoff.
^ROOT MUZIEKPROJECT ROND HEDENDAAGS COMPONIST
EN HAAG In het
lagse Koninklijk Con-
fvatorium, de Grote
|rk, het Gemeentemu-
en de Dr Anton Phi-
[szaal begint vanaf don-
een groot muziek-
Itival .rond de Argentijn
luricio Kagel.
[tjaar 1991 is voor Den Haag
schien minder Mozartjaar
Kageljaar. Maar niet al-
i in Den Haag: Ook zal op
(dia in Amsterdam, Rotter-
Utrecht muziek van
igel ten gehore worden ge
jacht. Het Koninklijk Con-
Yvatorium. waar de meeste
jncerten en lezingen plaats
tiden. functioneert als ze-
pwcentrum van het gebeu-
Een keur van internatio-
bekende musici zal hier
rsussen verzorgen waarbij
muziek van Kagel centraal
lat De componist zelf geeft
halyselessen. heeft een
Ireekuur en dirigeert het Re
tentie Orkest in eigen wer
en. De repetities zijn open-
lar toegankelijk, evenals de
(ucatieve activiteiten die
toehoorders tijdens het
loject dat tot 15 februari zal
iren, gratis kunnen worden
Jgewoond.
Foverleg met Mauricio Kagel
besloten het accent van de
Bucatieve activiteiten te leg
en op de openbare repetities
In zijn werken. Het bijwonen
pn of deelnemen aan deze re-
letities is naar zijn mening de
leste methode om kennis te
paken met en eventueel 'bin
nen te dringen' in zijn werk.
In de herfst van 1988 toen het
Conservatorium een dergelijk
project rond de Amerikaanse
componist John Cage organi
seerde, was dat anders: de na
druk werd in workshops voor
al gelegd op de ideeën achter
Cage's muziek, die in dit geval
dan ook belangrijker lijken te
zijn dan het klinkende resul
taat. Zoals een goede heden
daagse componist van westerse
kunstmuziek betaamt is ook
Kagel voor een groot deel filo
soof, maar hij wil zijn ideeën
meer door middel van de mu
ziek zelf communiceren dan
dat hij ze onder woorden pro
beert te brengen. De stukken
vereisen ook minder uitleg
dan die van Cage, ze moeten,
volgens de componist, op zich
duidelijk zijn.
Autodidact
Mauricio Kagel werd in 1931
te Buenos Aires geboren. Hij
studeerde piano, muziektheo
rie, cello, orgel, zang en direc
tie. Vreemd genoeg komt com
positie in deze lange rij niet
voor. Als componist is hij auto
didact. Dat gaf hem de moge
lijkheid de kunst van het com
poneren te relativeren, de dis
cipline als het ware van de zij
lijn te beschouwen Kagel
heeft ooit gezegd dat twee ge
varen de wereld voortdurend
bedreigen: de orde en de wan
orde. Tussen deze twee uiter
sten pendelen zijn stukken, en
ook dat getuigt van een kriti
sche, relativerende visie op de
avantgardistische muziek sinds
de Tweede Wereldoorlog. Aan
de ene kant dreigde een over-
systematisering van muziek bij
componisten als Boulez en
Stockhausen, die in het begin
van de jaren vijftig het door
Schönberg 'uitgevonden' seria-
lisme op alle parameters van
de muziek gingen toepassen,
terwijl aan de andere kant
Cage in dezelfde periode be
wees dat aleatorische (op vol
strekte willekeur gebaseerde)
composities een vergelijkbaar
resultaat opleverden. Dat be
doelt Kagel met die twee ge
varen: zowel een 'super-orde'
als een totale anarchie leveren
dezelfde resultaten op, die in
wezen inhoudsloos zijn. Waar
om zou je als componist alles
zelf in de hand moeten hebben
of het resultaat juist aan toeval
moeten overlaten? Al in het
vroege werk 'Sexteto de cuer-
das' komen deze ambivalente
gevoelens aan het licht. Strict
geordende en vrije structuren
wisselen elkaar elkaar hier af.
Doorbraak
Ook probeert Kagel steeds de
grenzen van muziek te ver
kennen en eventueel te ver
leggen. Zijn werken vertonen
vaak een experimentele bena
dering van de klank, zoals bij
voorbeeld in 'Anagrama'
(1955-1957), waarmee Kagel
zijn doorbraak maakte, te ho
ren is. Er passeren diverse
nieuwe mogelijheden van
stem- en instrumentgebruik de
De tekst is niet zomaar op mu
ziek gezet, maar dient als com
positiemateriaal, waarbij de
klank van de woorden belang
rijker is dan hun betekenis.
Fluisteren, schreeuwen en an
dere abnormale manieren van
stemgebruik gaan hand in
hand met instrumentale klan
ken, die variëren van het nor
male geluid tot ruis.
'Musik für Renaissance-instru-
mente' uit 1966 is een ware
verkenning door het klan
klandschap van een 'authen
tiek' orkest. Alle Brüggens,
Koopmans en Norringtons
krijgen hier waarschijnlijk
pijn in de oren en het hart
van, want geen instrument
blijft bespaard om er vreemde
geluiden mee op te wekken. In
de verste verte is een ensem
ble van oude instrumenten
niet te herkennen. Bij het be
luisteren geloof je je oren niet
meer Het geheel komt merk
waardig over, als een totale
vervreemding van het oor
spronkelijke doel van deze
middelen Zoals in zoveel
stukken van Kagel werkt die
vervreemding heel humoris
tisch. Maar het is geen lege
humor, een serieuze onder
toon, de kritische visie van de
componist op de muziekge-
schienis, schemert er altijd
doorheen.
Commercie
Het van buitenaf beschouwen
van de muziekgeschiedenis
werkt die vervreemding bij
Kagel in de hand. Hij vertelde
eens dat Beethovens Negende
(om maar eens een voorbeeld
te nemen) zich zelf niet meer
is, maar compleet vervormd
wordt door de geschiedenis.
De naam van de componist
Mauricio Kagel, wiens werk centraal staat in een landelijk muziekproject van het Koninklijk Conser
vatorium in Den Haag. foto. PR
wordt inwisselbaar en zelfs
weggedrukt door die van de
grote dirigent, en in plaats van
de 'ware' inhoud van de mu
ziek klinken slechts anekdoten
(vergelijk: het effect van de
film 'Amadeus'). De bezoede
ling van de traditie op deze
manier beantwoordt Kagel
met een vervreemding van die
traditie. In de film 'Ludwig
van' Kagel heeft naast mu
ziekstukken ook veel films en
hoorspelen gemaakt komt
heel duidelijk naar voren wat
hij bedoelt met de verkit-
sching en vercommercialise
ring van de muziekgeschiede
nis, iets dat in het Mozart-jaar
aan de orde van de dag is.
Wie denkt dat het bij Kagel al
leen maar cynisme, en dus la
chen, gieren en brullen is,
heeft het mis. Zeker de laatste
jaren heeft de componist zijn
scherpe visie vervangen door
een mildere (ja, zelfs Kagel is
kind van zijn tijd!). Nog steeds
is de muziekgeschiedenis een
balangrijk ingrediënt van zijn
stukken, maar op een andere,
retrospectieve manier. Hij fil
tert de 'mooiste' elementen er
uit, en vermengt die met zijn
eigen ideeën. In het resultaat
neemt klankschoonheid de be
langrijkste positie in. Wat de
kennismaking met zijn wer
ken betreft heeft de Argentijn
se componist, die al sinds jaar
en dag in Keulen woont, ge
lijk: het bijwonen van de repe
tities zal een hoop over zijn
muziek verduidelijken. Deze
kans kun je als muziekliefheb
ber eigenlijk niet voorbij laten
gaan
ARTHUR VAN DER DRIFT
Noordwijks nieuwjaarsconcert. Ge
hoord op zondag 6 januari in de
Wintertuin van Hotel Oranje. Deel
nemende verenigingen Harmonieka
pel Crescendo, Operette Gezel
schap Mozaiek, St. Jeroenskoor en
Seaside Singers.
Voor een dirigent moet het
een genot zijn aan het hoofd te
staan van een muziekgezel
schap als het Noordwijkse
Crescendo. Jan Meij haalde
gisteren werkelijk het onder
ste uit de kan bij „zijn", har
moniekapel. Tijdens het
Noordwijks nieuwjaarsconcert,
dat gisteren zijn eerste lustrum
vierde, schitterde de kapel met
onder meer een selectie van
walsen van Joh. Strauss jr., El
vira Madigan ofwel concert in
C nr. 21 van W. A. Mozart en
de niet eenvoudige, maar fan
tastisch gespeelde Piet Hein
Rapsodie van Van Anrooy.
Waar Mozaiek en het St. Je
roenskoor het in voorgaande
afleveringen van het nieuw
jaarsconcert samen moesten
zien te klaren kregen zij dit
maal voor het eerst verster
king van een aantal leden van
de Seaside Singers. Bovendien
kreeg de herenafdeling tijdens
het Jagerchor van Von Weber
spontane bijval van Crescen
do-musici die op dat moment
in de kapel gemist konden
worden. Een versterking die
het mannenkoor wat meer
body verschafte. Het publiek,
de Wintertuin van Hotel
Oranje was met 1100 man
bomvol, wist deze manier van
samenwerking wel te waarde
ren. Hoogtepunten waren zon
der meer het door de koren
gebrachte Ja, so singt man nur
in Wien en Der Vogelhandier
met mooie solo's door Ad Bal-
jeu en Jelle Post. Met de
ouverture Ein Morgen, ein
Mittag und eind Abend in
Wien van F. van Suppé was
het genieten terwijl ook Ode
an die Freude zangers en mu
zikanten welverdiend applaus
opleverde. Terwijl de storm
wind rond het gebouw gierde
en op de boulevard enorme
zandheuvels veroorzaakte,
smeerden de Noordwijkers in
Oranje hun kelen om vervol
gens het enige echte Noord
wijkse Volkslied alle eer aan
te doen. Een lied dat met tek
sten als: 'Zuid Hollands parel
zult gij zijn' en 'Daar wil ik 't
liefste wonen', dat tientallen
jaren geleden werd geschre
ven, maar ter gelegenheid van
het nieuwjaarsconcert op
nieuw werd getoonzet, een on
voorwaardelijke ode vormt
aan de badplaats die dit jaar
haar 125-jarig bestaan viert.
I«grt. ssöfc-
'fei-
7c
Felix Eijgenraam: 'De plezierfactor
genot van het boeken-
schrift'. Uitgave Aramith. Prija
14,90.
Het boekenschrift van Felix Eijgenraam.
Sommige lezers zijn kennelijk
pas echt aan het lezen geweest
als zij ergens kunnen noteren
hoeveel en welke pagina's zij
op zekere dag hebben doorge
nomen uit een of meer boe
ken. Die worden dan met titel,
auteur, eventuele bijzonderhe
den in een schriftje vastgelegd.
Vandaag de dag mag het ken
nelijk ook in de computer,
maar het mooiste schijnt voor
deze merkwaardige lieden
toch het schoolschriftje te zijn,
dat zij dan hun „boeken
schrift" gaan noemen.
Felix Eijgenraam schrijft over
hen en hun amusante tic in
een aardig boekje, 'De plezier
factor'. Nut en genot van deze
boekhoudkundige literatuur
beoefening wordt daarin aan
de orde gesteld.
„Negen van de tien mensen
weten precies op te sommen
waarheen ze de laatste tien
jaar op vakantie zijn gegaan.
Maar vraag hen welke tien
boeken zij het laatst lazen en
ze blijven het antwoord schul
dig". Wat een gemak brengt
zo'n boekenschrift dan! Het
verschaft immers het genot
van oude dagboeken en foto
albums. Zo kan de lezer alle
vreugdevolle momenten die
'Catch .22' of 'Madame Bovary'
hem brachten, jaren later weer
in de herinnering terugroepen.
Met vele grafische illustraties
laat Eijgenraam allerlei aspec
ten van dat genot zien in dat
eerste deel van het boek.
Dan komen een paar van die
mensen die er zo'n schrift op.
na houden aan het woord,
vooral in korte briefjes, die zij
de auteur schreven.
Maar dat is kennelijk niet ge
noeg, want in het tweede deel
van het boekje gaat Eijgenraad
op onderzoek naar meer be
kende figuren die hier ook aan
deden. Wim Kan hoort daar
bijvoorbeeld bij, maar dat mag
je hem niet kwalijk nemen,
want alleen in de dagen dat hij
in Burma verbleef hield hij bij
wat hij te lezen kon bemachti
gen. Maar Du Perron was er
dan een echte, zoals ook Hen-
riëtte Roland Holst en de En
gelse filosoof Bertrand Russel.
Maar het ergst en werkelijk
maniakaal, je kunt er niet om
heen, is op dit gebied Maarten
't Hart, die nu al ruim dertig
jaar zo'n boekenschrift bij
houdt. Er zijn jaren bij, waar
van hij zegt meer dan 500.000
pagina's te hebben gelezen.
Laat dit voorbeeld een waar
schuwing zijn. Ook Eijgen
raam heeft zijn bedenkingen:
„Het dwangmatige karakter
van zijn hobby maakt 't Hart
op verschillende manieren de
gevangene van zijn registra
tie". Ook noemt hij 't Hart
„Ongetwijfeld Nederlands gul
zigste schrijver". Want vaak
schijnt zo'n boekenschriftbij-
houder te gaan zitten kniezen:
Hoeveel bladzijden Dickens,
Balzac en Dostojewski moet hij
nog, voor zijn boekenschriftje
er ook een beetje mag zijn?
Zeer ontmoedigend voor sim
pele zielen.
JAN VERSTAPPEN
Stanley
R. Schoemans: 'H.M. Stanley, jour
nalist en ontdekkingsreiziger'. Uit
gave Altiora Averbode. Prijs 23,75.
De figuur van Stanley de ont
dekkingsreiziger boeit al gene
raties mensen, vooral jonge
ren Wat hij beleefd heeft is
dan ook de vervulling van me
nige droom: ontdekkingsreizi
ger zijn en dan ook nog de
verdwenen dr. Livingstone te
rugvinden, in hartje Afrika.
R.H. Schoemans verrichtte
veel research naar het leven
van Stanley en schreef er een
(jeugd)boek over: H.M. Stan
ley, journalist en ontdekkings
reiziger. Het boek zou een bio
grafie genoemd kunnen wor
den, maar dan wel met de toe
voeging van een verhalend
element en min of meer toege
schreven op jonge lezers, van
af .ongeveer elf jaar.
LUTSEN KOOISTRA
VEEMARKT LEIDEN - Prijzen slacht-
runderen per kg geslacht gewicht
zonder nier en slotvet, inklusief BTW
(Volgens PVV): Aanvoer slachtrunde-
ren 931, waarvan mannelijk 100.
Mannelijk Super 9,10-10,25, manne
lijk extra kwal. 8,10-9,10, mannelijk
1e kwal. 7,25-8,10. Handel goed en
prijzen hoger Mannelijk 2e kwal.
6,50-7,25, mannelijk 3e kwal. 5,70-
6,50. Handel goed en prijzen hoger.
Vrouwelijk Super 8,80-11.75, vrouwe
lijk extra kwal 7,10-8,80, vrouwelijk
1e kwal. 5,40-7,10. Handel goed en
prijzen iets hoger. Vrouwelijk 2e kwal.
4,50-5,30, vrouwelijk 3e kwal. 3,90-
4,50 en worstkwaliteit 3,75-4,40. Han
del redelijk en prijzen iets hoger.
Slachtschapen en lammeren per kg.
geslacht gewicht inklusief BTW: Aan
voer 82. Ooien tot 20 kg 6.75-8.00
Handel redelijk en prijzen gelijk
Rammen tot 22 kg 7,10-8,10, 22-25
kg 6,60-7,90. Handel redelijk en prij
zen gelijk.
Nieuw Vorige ZILVER
20670 - 21270 20630 - 21230 onbewerkt 190 - 260 185-255
22870 22830 bewerkt 300 300
klinkt en bovendien, zestig
procent van wat in de hitlij
sten staat is rotzooi". Tja,
geen wonder natuurlijk met
'artiesten' als Kim Appleby
in diezelfde hitlijsten.
The Grateful Dead
De laatste uitspattingen van
The Grateful Dead in ons
land waren te horen via de
cd 'Dylan The Dead',
waarop het illustere gezel
schap Bob Dylan begeleidde.
Hun nieuwe album is alwéér
een live-opname eri zoals ge
bruikelijk bij The Dead weer
een dubbelaar. Maar in Ne
derland is de interesse voor
de hippies uit San Francisco
inmiddels dermate gering,
dat 'Without A Net' hier al
niet eens meer wordt uitge
bracht.
In Engeland en natuurlijk
Amerika trekken de concer
ten van de band nog steeds
tienduizenden. De band, die
in zanger Jerry Garcia en
gitarist Bob Weir al 25 jaar
zijn steunpilaren heeft, mag
dan een legende zijn, 'Wit
hout A Net' maakt duidelijk
dat zo'n concert van The
Grateful Dead wel de nodige
zelfbeheersing van de bezoe
ker eist. Er worden nog
steeds veel oude nummers
gespeeld, die weinig geva
rieerd klinken en derhalve
volkomen ten onrechte lang
uitgesponnen worden. De
noodzakelijke frisse wind
leek er te komen met het
drie jaar geleden uitgebrach
te studio-album 'In The
Dark', de eerste na zeven
jaar, die via 'Touch Of Grey'
De even bedenkelijke als
succesvolle rol van het pro
ducerstrio Stock, Aitken
Waterman hoeft hier nau
welijks enig betoog. Het
drietal sleeptezakken vol
geld binnen dankzij een ut-
gekiende, maar artistiek ge
zien volstrekt afkeurens
waardige manier van wer
ken. Het heeft een paar jaar
geduurd, maar steeds meer
artiesten uit hun stal keren
zich nu van het trio af. Ky-
üe Minogue heeft kennelijk
goed geluisterd naar haar
vriendje, INXS-zanger Mi
chael Hutchence, en ook
Kim Appleby zoekt haar
heil nu elders.
Kim is de helft van het duo
Mel Kim, in de zomer van
'86 goed voor hits als 'Sho
wing Out' en 'Respectable',
luchtige melodietjes zonder
Kim Appleby: „Zestig procent
van wat in de hitlijsten staat
rotzooi".
enige artistieke waarde. In
januari van het vorig jaar
overleed Mei aan kanker,
nog maar 24 jaar oud. Tij
dens haar ziekte bleef Mei
samen met Kim nummers
schrijven en na Mel's over
lijden werd de muzikale rol
overgenomen door Kim's
vriend Craig Logan. Die
heeft met zijn Bros-verleden
natuurlijk ook weinig om
trots op te zijn en dus komt
op 'Kim Appleby' nog steeds
niet tot uitdrukking dat er
bij de Appleby's sprake is
van een heus soul-verleden
met idolen als Diana Ross,
Marvin Gaye en Al Green.
Het noemen van zulke na
men in biografieën klinkt
natuurlijk heel aardig, maar
als je niet in staat bent het
bijbehorende gevoel op te
roepen en alleen via de com
puter samengestelde lege
muziek weet te creëren, is er
iets structureels mis. Ik ci
teer nogmaals uit de biogra
fie: „Ik wilde terugkeren
met een opgewekt liedje
(Kim doelt hier op de eerste
single 'Don't Worry') omdat
het meeste materiaal tegen
woordig zo deprimerend
The Byrds in 1970 tijdens een optreden in De Doelen in Rot
terdam. Links Roger McGuinn.
FOTO: MILAN KONVALINKA
zelfs de eerste Amerikaanse
singlehit bevatte. Maar de
elpeegroep pur sang speelt
van dat album op 'Without
A Net' geen enkel nummer
en beperkt zich te veel tot
uitgekauwde stukken van
weleer.
The Byrds
Dankzij de opkomst van de
cd worden van veel legenda
rische bands uit de jaren zes
tig en zeventig nu interes
sante verzamelingen aange
legd, vaak voorzien van
nooit eerder uitgebracht
werk of opmerkelijke ver
sies. Dat uitgebreide oeuvre
wordt, doorgaans met een
fraai en informatief boek
werkje, in een box met vier
cd's gestopt. Eerder al waren
er boxen van onder meer
Eric Clapton en Allman Bro
thers Band, in de afgelopen
maanden werden we blij
verrast met boxen van John
Lennon, Led Zeppelin en
The Byrds. Neem nou die
van The Byrds, waarop liefst
zeventien niet eerder uitge
brachte nummers, waaron
der vijf met zang van Gram
Parsons uit de periode van
het album Sweetheart Of
The Rodeo'. Verder vier
splinternieuwe nummers
van de drie originele Byrds
Roger McGuinn, Chris Hill-
man en David Crosby, wat
live-werk en uiteraard alle
hoogtepunten. Een must
voor de fan.
GERT MEIJER
