Tijd van
yoghurt
en zemelen
is voorbij
BEROEP VAN DIËTIST
LIJDT AAN ONDERWAARDERING
Diëtisten Mary Stottelaar en Ton Bruining: „Ons beroep wordt onderschat"
Tussen de ontdekking
van een aantal
belangrijke vitamines in
1900 en de lawine van al
of niet wetenschappelijke
onderzoekjes over
voeding anno 19nu is
veel gebeurd. De
belangstelling voor
gezonde en
verantwoorde voeding
mondde uit in de
oprichting van 's lands
eerste diëtistenopleiding
in Amsterdam (1935) en
de Nederlandse
Vereniging van Diëtisten
(NVD) zes jaar later
Toch constateren de
diëtisten Mary Stottelaar
en Ton Bruining dat hun
professie 50 jaar na dato
lijdt aan schromelijke
onderwaardering. De
pinnige dame die
yoghurt met zemelen
voorschrijft is uit de tijd,
als ze al heeft bestaan.
Van de 4.000 diëtisten die
ons land telt zijn er 2.300
lid van de Nederlandse
Vereniging van Diëtisten
(NVD) die dit jaar 50 jaar
bestaat. Het jubileum
wordt gevierd met drie
themaperioden (over
preventie, horeca en
gezondheidszorg in
relatie tot diëtetiek) en
de Dag van de Diëtist op
19 september 1991. Op
die dag houden alle leden
van de NVD open huis
over hun werk en de
ontwikkelingen in het
vakgebied.
Toen de diëtisten in 1941
hun eerste schreden in
de wereld van artsen en
ziekenhuizen zetten,
moesten ze nog dertig
jaar wachten op de offi
ciële erkenning van hun
vak. En zo is het offi
cieus eigenlijk gebleven.
Nog maar al te vaak
wordt de diëtist afge
schilderd als een soort
'vermageringsspecialist'.
Artsen zijn niet zelden
meer overtuigd van ei
gen kundigheid. Ze spie
ken dikwijls met een
scheef oog bij de diëtist.
Winstpunt van de afgelopen
Iaren is de aanzienlijke uit-
ireiding van het werkterrein
van de diëtist. Mary Stotte
laar (27) wijst in dit verband
op de gegroeide belangstel
ling voor voeding, gezond
heid in combinatie met sport,
commercie en onderzoek.
„Diëtisten zaten lange tijd als
het ware verstopt in zieken
huizen. Zo bleef het beeld in
stand van de dame die een
vezeldieet voorschrijft en al
leen bezig is met calorieën.
Nu nemen diëtisten een kijk
je buiten het ziekenhuis".
Vijf jaar geleden behaalde ze
haar diploma diëtetiek, ging
in een ziekenhuis aan de slag
en legde zich nu toe op com
municatie. Nu zit ze in de re
dactie van het Nederlands
Tijdschrift voor Diëtisten en
is testkookster van AllerHan-
de.
De keuzemogelijkheden voor
afgestudeerde studenten aan
de opleiding diëtetiek zijn
ruim: de voedingsmiddelen
industrie, sportcentra, onder
zoeksinstituten als het Cen
traal Instituut voor Voeding
(CIVO) in Zeist, keurings
diensten van waren, voor-
lichtings- en preventiebu
reaus en niet te vergeten de
horeca.
Ton Bruining (34) is, na ruim
zeven jaar als diëtist in het
kruiswerk te hebben gezeten
nu werkzaam als opleidings
functionaris in het Catharina
Ziekenhuis in Eindhoven. Hij
ziet vooral de horeca als gro
te afnemer van diëtisten.
„Ziekenhuizen en bedrijven
hebben meer aandacht voor
verantwoord eten in hun
kantines. Het mag niet alle
maal meer croquetten en op
lossoep zijn wat de pot
schaft".
Wachttijden
Het kruiswerk en de zieken
huizen blijven het meest in
trek. Diëtisten in deze secto
ren hebben het razend druk
en kampen voortdurend met
almaar aanzwellende wacht
lijsten. „De wachttijd varieert
van een maand tot een jaar
in een stad als Amsterdam.
Een diabetespatiënt, wordt
snel geholpen maar mensen
met eetproblemen moeten
langer geduld hebben. Diëtis
ten zijn natuurlijk afhanke
lijk van het verwijsbriefje
van de arts. Een ziekenhuis
is een beperkende omgeving,
diëtisten zitten er in een krap
jasje". Om die laatste reden
kiezen steeds meer diëtisten
voor een zelfstandig bestaan.
Op zijn standplaats bij het
kruiswerk in Almere had
Ton Bruining het betrekke
lijk goed, getroffen. ..Daar
heb je een diëtist op 35.000
inwoners terwijl er kruisver
enigingen zijn waar dat cijfer
1 op 80.000 is. Ik had vol
doende tijd om aan voorlich
ting te doen".
Mary Stottelaar en Ton Brui
ning concluderen enigszins
teleurgesteld dat hun beroep
na vijftig jaar nog altijd niet
de erkenning heeft die het
verdient. „Artsen en ver
pleegkundigen denken vaak
dat ze alles van voeding af
weten. Maar als je kijkt naar
hun opleiding dan komt daar
niet zo heel veel voedingsleer
aan te pas".
Miskenning
Een andere miskenning be
treft de standaard dieetlijstjes
die in omloop zijn. Met daar
op alles wat mag en vooral
wat niet mag. Diabetici, 'lij-
ners' en hartpatiënten krij
gen van het medisch perso
neel dezelfde recepten voor
geschreven.
Mary Stottelaar: „Zo werkt
een diëtist niet. Wij richten
ons op één individu en stem
men op hem of haar een
-apart dieet af. Tegelijk bege
leiden we zo iemand ook om
een ander voedingspatroon
aan te leren. Wij geven aan
wat iemand wel mag eten en
ook hoe je praktisch en crea
tief met die produkten kunt
omspringen. Een zak zeme
len in de yoghurt gooien is
geen kunst. Maar er zijn zat
variaties op zemelen te be
denken".
Een gebrek aan eenduidige
richtlijnen voor gezonde voe
ding en voedingsadviezen zit
de beide diëtisten ook danig
dwars. De aloude Schijf van
Vijf is vervangen door de
Maaltijdschijf waarmee het
accent verschoof naar een
matig gebruik van zout en
vet. De markt van voedings
middelen is nog niet verza
digd en nieuwe onderzoeken
scheppen soms eerder ver
warring dan dat ze klaarheid
brengen. „Daarbij komt dat
cliënten vaak adviezen krij
gen die elkaar tegenspreken
zodat ze er geen wijs meer uit
worden". Bovendien zouden
FOTO: PIERRE VAN DE MEULENHOF
dergelijke richtlijnen houvast I
geven aan diëtisten in hun S
poging het vak meer bekend-
heid te geven".
Voorlichting
Een gebied waar nog veel te I
doen valt is de voedingsvoor- I
lichting. Ondanks de light-
produkten en alle anti-vetre-
clame eet Nederland behoor- I
lijk ongezond, vinden Stotte-
laar en Bruining. „We bewe- I
gen minder, doen minder I
zwaar werk terwijl er een a
ontzettende hoop kant-en-
klare sauzen, snacks en fast- I
foodmaaltijden te koop zijn. I
Mensen weten iets over I
kleurstoffen en additieven
nu het milieu zo in de aan
dacht staat. Maar ze weten
niet hoe een evenwichtig en
daarom gezond eetpatroon er
uit kan zien".
ANNE MARIE VAN DER KOLK
UIT THUIS CekUeComatit maandag i januari 1991 pagh
'1*
1
Het jaar is gloednieuw. H
nog kaal, niet bekleed, ni
ingekleed. Het heeft
nauwelijks vorm en al st£
menige agenda allerlei al
ingevuld...gemaékt moet
allemaal nog worden.
Als kind heb ik geleerd,
vermoedelijk als vele onci
ons, aan het begin van ee
nieuw jaar goede voornei
te maken. Koeien met gc
horens beloofde je jezelf:
voorbeeldig kind zijn bij
ouders, van plicht vervuil
leerling op school.
Vermoedelijk beloofde ik
nog eens opnieuw, want
eerder deden we het aan
begin van het schooljaar,
dag naar de schoolmis te j
Ik ben nu zoveel ouder ei
beloof ik niet meer. De ti
zijn veranderd... ra
Maar toch, goede voorneriiv
maken ligt ook nu nog biig
mijn horizon. Moet ik het
opbiechten? Ik zal geduld
zijn voor wie mijn aandac
vragen; ik zal proberen w B
meer tijd vrii te maken o il
echt eens te bidden of te
mediteren; ik wil in elk g jj
ervoor ijveren dat ik ook
een beetje aan mezelf
toekom.... En wie weet of
er van komt: dat nieuwe Dl
schrijven, dat al zo lang ii ei
mijn hoofd en hart woont
Misschien is het echter vocu
lezer(es) van mijn column,
groter belang te vernemei
wat voor goede voornemei
heb gemaakt ten aanzien 0
mijn overpeinzingen aan i?r
rand van de krant. Ik belo 0
in alle ernst dat ik in elk g h
gedurende de hele maand e
januari op deze plaats zal jl
reppen van positieve n,
gebeurtenissen; gebeurtenis
eventueel, in ons landje, ii e
mijn onmiddellijke omgev f
Dan moeten de groten dei a
aarde natuurlijk intussen
dwars gaan liggen. Saddaii*
Husayn zal zich in het
golfconflict positiever dan B
voorheen moeten gedrage 1'
dienen te voorkomen dat g
een oorlog losbarst. In de 1 e
moet de paus zich geduldi ia
pastoraal bewogen opstelli c
ten opzichte van allen die w
niet kunnen verenigen m<
sommige van zijn opvattin V
Als ons dat alles beschore i£
zal het mij lukken over die
goede dingen des levens tl I
berichten. >t
In het naaste verleden hel f
er mijn lezers toe aangesp*
de kleine wonderen om 011<
heen met aandacht te v
beschouwen. Zoals het ver 11
van de spin, die op zijn ei
spuug, dansend van de en >1
tak, over een gapende afgr >1
naar de andere, zijn draad li
vasthecht, opdat hij aan zi n
weefwerk kan beginnen. t
hebben we ons ook samen
gebogen over kiwi en n
katechese en vastgesteld d
de verwondering voor de q
schoonheid die een
(opengesneden) kiwi verto 1
een prachtige basis is om
kinderkatechese op te boui
Niet lang geleden was er 0
televisie een
natuurprogramma waarin -
aandacht werd besteed aan
waarschijnlijk allerkleinst! 1!
vogeltje: het goudhaantje,
was perplex toen ik verna
dat het beestje vijf gram
weegt. Een héél vogeltje, 11
te verstaan; vijf gram, als
compleet lichaamsgewicht.
Wie kan dat geloven? Ma<
het verhaal was nog niet 1
Als het vogeltje zich, aan
einde van de zomer, opma
voor de trek naar het zuid
moet het zorgen voor leefti
onderweg. Daarom verzarr
het vet. En als het daar go
voor heeft gezorgd kan he
vertrekken voor een lanj
tocht. Dan weegt het zes
gram...
„Sta je er even bij stil", vi
mijn echtgenoot terloops,
de brief die je vanmiddag 1
de post hebt gebracht, net
geen twintig gram woog...'
Wevende spinnen, groeien
kiwi's, vliegende en vet-
verzamelende goudhaantje
Geschapen voor wie ze ma
wil zien. Telkens een klein
in de schepping. Misschien
geschapen om
mensenkinderen te doen
geloven dat de wonderen
wereld nog niet uit zijn. A
opnieuw zijn ze te ontdekl
„Ik, zegt Hij, ga iets nieuw
beginnen het is al
begonnen, merk je het nie
Welk nieuws? Allerlei niei
Soms een goudhaantje, een
nietigheidje in een
mensenhand. Gewicht: vijl
Wie vroeger rouwde hulde
zich geheel in het zwart en
bruidjes gaan nog steeds ge
kleed in stralend wit. De
laatste woorden van Goethe
waren „Meer licht" en even
later was hij dood. Licht is
het symbool van liefde, het
levfen zelf. Donker is dood en
de schut- kleur van de Mach
ten der Duisternis. Wie een
sombere bui heeft is niet be
paald 1 het zonnetje in huis.
Maar kan het ook andersom?
Heeft daglicht invloed op
onze gezondheid? Kun je ie
mands donkere gedachten
verdrijven door hem bloot te
stellen aan 'meer licht'? De
laatste tijd heeft men steeds
meer het idee dat dit inder
daad kan. „Nachtdienst", zo
stond er een half jaar terug
in het Amerikaanse artsen
blad de 'New England Jour
nal of Medicine', „is een be
langrijk risico voor de ge
zondheid." Van de nacht een
dag maken doe je niet onge
straft. Je loopt, aldus de
Journal, een grotere kans op
ziekten aan hart en vaten, op
ziekten van de darmen, er is
meer kans op onvruchtbaar
heid en slapen gaat ook al
slechter. Wennen doe je aan
die wisselende diensten bijna
nooit, want de biologische
klok laat zich niet zo gemak
kelijk verzetten en blijft ook
bij nachtdienst nog lang in
het oude ritme voorttikken.
Tot op heden weet men niet
goed hoe de biologische klok
wordt verzet en waardoor.
Tot voor kort overheerste de
mening dat het waak- en
slaapritme toevallig parallel
loopt met de echte klok van
dag en nacht. Dat 's avonds
tegen een uur of elf, twaalf
het klokje van gehoorzaam
heid tikt en dat we dan over
mand door slaap het bed op
zoeken, zou een kwestie van
gewoonte zijn. Zouden we
consequent van de dag een
nacht maken dan zou de bio
logische klok vanzelf gehoor
zaam volgen. Dat nu wordt
weersproken door de Ameri
kaanse slaaponderzoeker
Charles Czeisler. We krijgen
's nachts geen slaap omdat
we dat nu eenmaal gewend
zijn, maar omdat het donker
is. Daglicht maakt ons wak
ker en het duister van de
nacht maakt ons slaperig. De
biologische klok volgt dus
nauwgezet het ritme van dag
en nacht. Tot dat inzicht
kwam hij door een klein on
derzoek bij mensen die in de
nachtdienst werkten. Een
aantal mensen liet hij nacht
dienst draaien bij licht van
7000 tot 12000 Lux, zo'n zes
tig keer meer licht dan nor
maal en vergelijkbaar met de
hoeveelheid licht kort na
Lekker inpakken
tegen januarikou
Hoe ziet het weerbericht voor ja
nuari eruit? Doorgaans niet veel
soeps met weinig zon. De weer
man voorspelt voor deze maand
meestal wind, kou en vooral ook
regen. Door het monsterverbond
tussen laaghangende wolken, ijzi
ge straten en gladde wegen is het
zaak maar wat toe te geven aan
kleumerigheid en je lekker in te
pakken tegen de kou.
Gelukkig zijn er meters dunne,
soepele materialen voor handen
om warm, zwierig en zelfs als men
dat wil voyant de noordenwind te
trotseren.
De stijl voor de kou varieert. Voor jong
en oud is er de mogelijkheid vele lagen
over elkaar aan te trekken onder het
mom van 'combineren'. En ondertussen
een prettig behagelijke lichaamstempe
ratuur op te bouwen. Heel vrouwelijk
en mooi zijn de vele swaggers in de
oude, hernieuwd gelanceerde A-lijn
verkrijgbaar in een uitgebreid kleursca-
la: zeer subtiel geel, winterzon oranje,
warm bruin, diep paars, bloemig rose en
Kleurexplosie in de wintermantels. Limegroene jas in 75% wol
en 25% polyester met zeer ruime mouwinzet, blinde sluiting en
royale ronde kraag (250 gulden). Het vestje in gewassen denim
heeft matelassé delen (69 gulden). Erover gaat een enorme In
diaanse doek in plaid uitvoering (C A-wintercollectie).
FOTO: PR
Meer licht beter dan meer pillen
FOTO: PR
nevelig blauw tot koelblauw, groen en
zwart.
De swagger is een prima kledingstuk.
Hij gaat net zo gemakkelijk over een
heup- of taillejasje in wollen velours als
over een blouson op een lange broek.
Een soepele plaidshawl rond de schou
ders gedrapeerd en wie doet je wat? Wie
liever een lange jas draagt, gaat z'n (of
•Swagger (3/4 en 7/8) in de swingende A-lijn en flinke shawl
kraag. ('Canda': 250 gulden). Hij draagt een combinatie van
Angelo Litrico, colbert in wol/polyester (225 gulden) en een
winterkatoenen broek met kleine omslag (115 gulden) winter
collectie '90/'91 C A.
FOTO: PR
zonsopgang. Slapen moesten
ze in een volstrekt verduis
terde slaapkamer. Kortom,
hij maakte van de nacht een
dag en andersom, en de ge
volgen waren direct merk
baar. Vergeleken met men
sen die in een 'gewone'
nachtdienst werken, voelden
ze zich beter, sliepen ze lan
ger en konden 's nachts hun
gedachten veel beter bij hun
werk houden. Dat de biologi
sche klok inderdaad verzet
was bleek uit de lichaams
temperatuur.
Normaal is die 's ochtends
het laagst en blijft dat ook bij
'gewone' nachtdienst. Maar
bij deze groep bleek na vier
dagen het punt van de laag
ste temperatuur twaalf uur
verschoven te zijn. Onder de
druk van heel veel licht en
heel veel duisternis was de
biologische klok inderdaad
verzet. Bedrijven die vol-
continu draaien zouden hier
mee hun voordeel kunnen
doen. Dat zal nog wel even
duren, maar werknemers
kunnen hierop alvast een
voorschot nemen door in hun
slaapkamer het zonlicht ge
heel te weren.
Iets anders, maar eigenlijk
hetzelfde, is het volgende. In
1984 kreeg de psychiater Ro
senthal een 29-jarige patiënte
op bezoek die al jaren lang
leed aan depressies in herfst
en winter. Toevallig ging ze
in de winter op vakantie in
het zonnige zuiden, en kijk,
de depressie verdween als bij
toverslag. Zou zonlicht daar
iets mee te maken kunnen
hebben? Rosenthal besloot de
patiënte bij een volgende
keer te bestralen met sterk
kunstlicht, en inderdaad, de
klachten verdwenen volle
dig. Rosenthal publiceerde
daarover, en sindsdien is
men over de hele wereld aan
het uitzoeken of men zogehe
ten 'winterdepressies' met
sterk kunstlicht kan wegstra-
len. Ook in Nederland. Op 22
december 1990 stond er in
het Nederlands Tijdschrift
voor Geneeskunde een arti
kel waarin een Gronings
team meldde dat „de behan
deling met licht leidt tot aan
zienlijke en vaak volledige
verbetering". Maar vele vra
gen zijn nog onbeantwoord,
zo haast het team hieraan toe
te voegen, en er zijn beper
kingen. Een winterdepressie,
zo heeft men internationaal
afgesproken, is een depressie
die uitsluitend in de donkere
seizoenen optreedt, niet ver
oorzaakt wordt door een de
primerend voorval, en als
sneeuw voor de zon in de zo
mer verdwijnt. Hoe vaak het
voorkomt weet men niet,
maar bij een telefonische en
quête bleek tegen de 10 pro
cent van de ondervraagden
elke winter door een diep en
somber dal te gaan. Er zijn
tientallen theorieën die het
verschijnsel zouden moeten
verklaren, kortom, men weet
niet precies wat de oorzaak
er van is. Het Groningse
team (met als opvallendste
lid de psychiater prof dr R H
van den Hoofdakker, buiten
de medische beroepsgroep
hopelijk beter bekend als de
dichter Rutger Kopland) pro
beerde enkele onduidelijke
punten op te helderen. Het
belangrijkste punt van on
derzoek was of het gunstige
effect berustte op inbeelding
of niet.
Dat deden ze als volgt. Een
groepje winterdepressieven
werd drie dagen elke och
tend drie uur met sterk
kunstlicht van 2500 Lux be
straald en een ander groepje
werd gesuggereerd dat ze
met sterk licht behandeld
werden. Hoe kun je dat nou-
suggereren? Heel simpel. On
der hypnose kregen de leden
van de tweede groep inge
prent dat ze niet onder een
gewone lamp zaten, maar on
der een intense lichtbron.
Met psychologische testen
mat men 18 dagen lang het
psychische welbevinden van
beide groepen, en hoera! Bei
de groepen voeren drie da
gen lang wonderwel, maar
terwijl de depressie bij de
hypnosegroep weer toe sloeg,
voelden de echt behandelde
groep zich ook na die drie
dagen steeds beter. Op het
onderzoek is wel wat aan te
merken. De groepen waren
klein en bovendien had men
in de 'neplichtgroep' alle pa
tiënten gezet die buitenge
woon gevoelig waren voor
hypnose en mogelijk psy
chisch anders in elkaar zaten.
Maar nieuw, nog niet gepu
bliceerd onderzoek, bevestigt
de eerdere resultaten. Een
bemoedigende conclusie,
want meer licht is beter dan
meer pillen.
De capuchon, gevoerd of afgezet met
imitatiebont is terug.
haar) gang maar. Er zijn jassen die bijna
tot de enkel reiken en daardoor de be
nen beschutten tegen een eventuele
snijdende winterwind.
Heel aanvaardbaar zijn dit soort jassen
in camel of imitiatie camel. Dat zijn
warme wollen of gemixte stoffen als
95% scheerwol en 5% polyamide (P
C). Er kan een-knievrije rok onder en
meestal zijn dit soort jassen voorzien
van epauletten, diepe zakken en veel
knoopwerk.
Ze zijn praktisch, altijd goed en vele ja
ren draagbaar, omdat ze klassiek zijn.
Met of zonder ceintuur is de aanschaf
van een dergelijke kledingstuk een pri
ma investering. Wijdklokkende broek
rokken, wintershorts en zijden bloezes
met gedrapeerde kragen vormen ook
goede combinatiemogelijkheden met
een warme dikke jas.
Wie het rustig wil houden, kiest daar
voor zachte poeder- of ijspastels als
kleuraccent. Maar krachtiger kleurcon
trasten doen het net zo goed. Een felle
of intense tint in een overigens zachtge-
kleurde lagen-outfit staat heel span
nend. De kleurrijke dekens van de Ca
nadese Indianen bewijzen in januari, fe
bruari en ook nog wel in maart geweldi
ge diensten. De ruitdessins zijn robuust.
Samen met een noest houthakkers-
hemd, waarin het kraagje even zicht
baar is, vormt het onder het bijpassende
maar effen dekenjasje een behagelijk
warme uitmonstering. Zogenaamde
'Double-facejassen', afgewerkt met een
dekensteek in combinatie met corduroy
broek of jeans in paars en bruin zitten
prettig, evenals stoere mantels gevoerd
met matelassé of imitatiebont.
TINY FRANCIS
