Lex Goudsmit
échter de schildersezel
D'Ancona vindt politieke kleur
nieuwe NOS- voorzitter secundair
Ccidóc Souocmt
Yndere radioprogrammering stuit op veel kritiek
Fons Jansen relativeert carrière
he Rolling Stones:
lpee, film en boek
Grove heftigheid
in 'Losing time'
Tunst/rtv
ZATERDAG 10 NOVEMBER 1990 PAGINA 19
ÏÏLVERSUM Een
jerkgroep van de pro-
f jammaraad van de NOS
jndt dat de radiopro-
lammering drastisch op
1 helling moet. Een duL
|||lijke zenderkleuring,
jrizontale programme-
en het opheffen van
adio 5 zijn de belangrijk-
pre aanbevelingen.
nota van de groep werd
zl^teravond besproken in de
dat er meteen
j vloer mee aanveegde. De
raad, adviesorgaan van de
NOS en bestaande uit omroe
pen en maatschappelijke orga
nisaties, meent dat de nota de
pluriformiteit aantast. In het
plan van de werkgroep wordt
voorgesteld om op radio 1 tij
dens de piekuren een geza
menlijk programma te maken,
onder redactie van vertegen
woordigers van alle omroepen,
met de NOS als eindredacteur.
De omroepen menen echter
dat zij zich juist in de actuali
teiten kunnen profileren.
Het plan is ingegeven door de
achteruitgang in de beluiste
ring van de Hilversumse zen
ders door middag-tv, commer
ciële radiozenders, regionale
en lokale zenders. Het succes
van gezamenlijke program
ma's als RadiOlanda en Radio
Olympica heeft de werkgroep
op het idee van een conse
quentere zenderkleuring en
horizontale programmering
gebracht.
In het plan van de werkgroep
kan elke omroep inschrijven
op zendtijd voor een bepaalde
zender: radio 1 voor informa
tie, radio 2 voor de familie, ra
dio 3 voor lichte muziek en ra
dio 4 voor klassiek. Wie op één
van die zenders uitzendt dient
zich aan het profiel van die
zender te houden. Radio 5 ver
dwijnt. Radio 1 zou op de mid
dengolf die programmering
moeten overnemen, terwijl
FM-luisteraars het 'gewone'
programma ontvangen.
Alle omroepen hebben kritiek
op deze plannen. A. de Boer
van de EO: „De pluriformiteit
wordt weggeplaveid ten gun
ste van uniformiteit, waarin
de NOS domineert. Wie het
beeld wil creëren dat het met
de omroepen toch allemaal
één pot nat is moet zo hande
len". Nivellering en ontkleu
ring zijn volgens hem het ge
volg.
Fons Jansen leest voor uit eigen
werk. Theater Diligentia, Den Haag,
gisteravond.
Fons Jansen was een gewaar
deerd cabaretier, al opereerde
hij altijd in de schaduw van
Sonneveld, Kan en Hermans.
Hij maakt al jaren geen caba
retvoorstellingen meer, maar
is allerminst vergeten. Zijn
werk duikt opvallend vaak op
in radioprogramma's met het
humoristische gesproken
woord.
Nu leest hij voor uit eigen
werk, achter een tafeltje op
het podium. Zijn carrière als
cabaretier relativeert hij. Hij
gaf lezingen, bijvoorbeeld over
humor in de kerk. Toen zei
een vriend: leer het uit je
hoofd, zet er een pet bij op,
doe het zaallicht uit en je hebt
een cabaretprogramma. Zo ge
zegd zo gedaan, twintig jaar
succes.
Toen het geheugen minder
werd, besloot hij de levenslijn
met de top in het midden en
de carrièrelijn die altijd wil
stijgen met elkaar in overeen
stemming te brengen. En nu
zit hij dus op z'n gemak achter
een tafeltje, met zijn velletjes
en zijn prima voor het vertel
lerschap geschikte stem.
Fons Jansen heeft nog steeds
zijn typische, intelligente gees
tigheden. Bijvoorbeeld over de
ouderdom, waarvan hij graag
de voordelen bekijkt: „Senio-
rén zijn een wonderlijke be
volkingsgroep. Hun sterftecij
fer is het hoogst, hun geboor
tecijfer veruit het laagst en
toch komen er steeds meer".
Zijn humor is steeds talig, en
tegen onzin op taalgebied ver
zet hij zich op zijn rustige ma
nier. Hij ontmaskert bijvoor
beeld de 'fantoomoorzaak': de
secularisatie als oorzaak van
het leeglopen van de kerken
(twee aanduidingen voor het
zelfde verschijnsel), of de erf
zonde als bedachte oorzaak om
het menselijk lijden te verkla
ren en God niet de schuld te
geven. Zijn katholieke opvoe
ding is nog steeds een bron
van inspiratie.
Sommige grappen komen wat
belegen of geleend over, het
slot met de nieuwsberichten
uit 2000 had wat sterker ge
kund, maar het luisteren blijft
aangenaam. Fons Jansen zit
goed op zijn oude dag.
DICK VAN TEYLINGEN
IS
beij
^STERDAM Aan een
eern de grachten in de
nsterdamse Jordaan
jont de acteur Lex
)udsmit (77).
5 we in zijn huiskamer zit-
i is echter van de stadse
|ikte niets te merken. Hij
jont aan de achterkant van
1 oude pand en zijn huiska-
jr is omsloten door een tuin
it hoge bomen. We zitten bij
3evigiazen tuindeuren waarach-
ov| zijn twee bejaarde katten
I eken om naar binnen te
r'ljen. Daar komt niets van
„Anders springen ze bij je
schoot en heb je de hele
ddag hun nagels in je", al-
hun baas.
I praten over het debuut
Lex Goudsmit als beel-
ld kunstenaar. Maar na-
irlijk dwalen we steeds af
jr zijn acteursbestaan, waar-
~jr hij prachtige anecdotes
et te vertellen. Vorig jaar is
iix [begonnen met schilderen:
j ben toen uit de productie
d'Arc' gestapt omdat
n vrouw ziek werd. Zo kon
9 meer thuis zijn. Ik zocht iets
zowel mijn emotie als mijn
érgie in kwijt te kunnen. Ik
1 eerder ook wel eens gete
ld en geschilderd, maar dat
s dan meestal een bevlie-
,g die weer overging. Nu is
[Q i echt raak. Het mooie is dat
helemaal van jejzelf is in te-
jstelling tot acteren waarbij
de teksten van een ander
iruikt", vertelt Lex Goud-
|t.
ïlijkl bevriend kunstenaar
ink Lodeizen leerde hij een
ital technieken zoals uitspa
ren met arabisch gom en et
sen. De aanwijzingen die hij in
het atelier van zijn vriend
kreeg waren heel stimulerend
voor hem. Inmiddels is zijn
vrouw Ans Adelaar overleden
en' zijn eerste weifelende po
gingen uitgemond in een ware
schildersexplosie. Het ene na
het andere schilderij komt on
der zijn handen vandaan.
Het werk van ,Lex Goudsmit
laat zich niet makkelijk om
schrijven omdat het zo in
vormgeving en kleur varieert.
Hij heeft niet een duidelijke
eigen vormentaal, maar pro
beert enthousiast allerlei idee
ën uit. Alle schilderijen zijn
min of meer abstract. Soms
zijn er nog vage figuren als
vissen of ogen in te herken-
Op mijn vraag hoe de schilde
rijen ontstaan, neemt hij de
houding van 'De Denker van
Rodin' aan en zegt vervolgens:
,,Ik ga dus eerst niet zo zitten
denken. Ik heb ideeën zat en
zet vaak met houtskool in gro
te lijnen op papier wat ik wil
maken. Ik ben niet bewust aan
het zoeken, het is meer een op
avontuur gaan".
In dit avontuur wordt hij nau
welijks 'gehinderd' door tech
nische kennis. Op speelse wij
ze experimenteert Goudsmit
bijvoorbeeld met kwartsverf,
een soort structuurverf, waar
door er reliëf in het platte
vlak ontstaat. Deze reliëfvlak
jes combineert hij met hele
transparante vlekken die hij
verkrijgt door acrylverf sterk
met water te verdunnen. En
laatst vond hij op de bodem
van een potje aangekoekte
verf, waarvan hij de kleur zo
mooi vond, dat hij het eruit
haalde en in een schilderij
verwerkte. Hoewel hij slechts
de kleuren rood, blauw, geel,
groen en zwart gebruikt weet
hij daar mooie kleuren mee te
mengen.
Veelzijdig
De onbevangen manier waar
op Lex Goudsmit is gaan schil
deren doet denken aan hoe
wijze waarop hij acteur is ge
worden. Van een theoretische
scholing is daarbij geen sprake
geweest/ Hij leerde alles in
praktijk. „Toen ik vier jaar
mulo had gedaan ben ik er af
gegaan zonder diploma. Ik
wilde gaan werken en had
meteen een baantje. Ik werd
jongste bediende bij een
scheepvaartvereniging en
moest brieven en monsterrol
len naar schepen brengen.
Soms lag het schip op mij te
wachten, alvorens uit te kun
nen varen. Dan werd ik er
met mijn brieven in een bootje
heengeroeid en dat vond ik
prachtig!"
Dit was het begin van een ver
bazingwekkend veelzijdige
loopbaan. Omdat zijn familie
in de diamantbewerking zat
werd ook hij diamantslijper. In
de jaren dertig kregen zijn ar
tistieke kwaliteiten voor het
eerst vaste vorm in de zang
groep 'The Vocal Kings', die
hij met een aantal vrienden
vormde. Ze traden van 1934
tot 1938 in heel Europa op.
Tussendoor wanneer het werk
stil lag, verdiende hij zijn geld
als diamantslijper. Na 1938
hield hij zich met andere za
ken bezig. Zo had hij een le-
derwarenatelier en een stome
rij. Na de Tweede Wereldoor
log nam hij zanglessen en van
af 1951 trad hij op in verschil
lend operettes en had hij een
eigen kwartet. Ook begon hij
toen met acteren zowel in het
theater als voor de televisie.
Een van de hoogtepunten uit
zijn carrière was de musical
'Anatevka', waarin hij zowel
in Amsterdam als in London
de rol van Tevje de melkman
vertolkte, in totaal ruim 1100
keer! Verder is hij natuurlijk
bekend van veel televisie-pro-
tramma's voor kinderen, zoals
esamstraat. En nu heeft zich
dus bij deze kleurrijke opsom
ming ook nog onlangs het
schilderen gevoegd.
Schuifdeuren
Lex Goudsmit debuteert met
een expositie in galerie 'De
Drempel' in Sneek. De galerie
houdster kwam via Frank Lo
deizen in aanraking met het
werk van Goudsmit en vroeg
hem te exposeren. Op de vraag
of hij het niet eng vindt om
met zijn werk naar buiten te
treden antwoordt hij: „Toen ik
vijftien jaar was stond ik al te
zingen tussen de schuifdeuren
en trad ik dus naar buiten. To
neelspelen heb ik niet geleerd,
maar ik heb het gedaan. Dan
kan ik ook schilderijen voor
het publiek brengen. Wat heb
ik nou te verliezen?" Hoe zijn
schildercarrière verder zal
verlopen weet hij niet: „Ik
hoop dat ik dit kan blijven
doen. In november zullen in
München de opnamen voor
een kinderprogramma begin
nen. In het hele Duitstalige ge
bied was vreemd genoeg geen
geschikte opa te vinden. En nu
ga ik daar de opa spelen".
ANKIE BOONSTRA
Lex Goudsmit: „Wat heb ik nou te verliezen?"
foto: dijkstra
en "i Rolling Stones, die hun commercieel zo succesvolle toernees
)r Amerika en Europa nog wat meer te gelde willen maken,
ileidi foto: pr
van P
o pe
nge|
StlCfiNDEN The Rolling
>nes blijft, ondanks de
rock roll-termen
DvenPgbejaarde leeftijd, een
kteufief groepje. Zanger
ck Jagger kondigde
week aan dat het En-
[se vijftal drie projecten-
der handen heeft; een
Jee, een film en een
-=-5-ek.
De groep had de elpee het
liefst rond Kerstmis in de win
kel gehad, maar het afluiste
ren van de banden vergt meer
tijd dan aanvankelijk gedacht.
Zoals het er nu naar uitziet,
wordt het op z'n vroegst voor
jaar 1991.
Wel rond Kerstmis verschijnt
een boek over de wereldtour
nee van The Rolling Stones.
Het gaat om een luxueus uit
gevoerd souvenir-boek, waar
in concertfoto's zijn terug te
vinden van onder andere
Glaude Gassion, Paul Natkin
en Eugene Adebari. Wat zich
voor en achter het podium af
speelden, wordt beschreven
door Sunday Times-journalist
Robert Sandall.
Tenslotte staat er, ook een an
derhalf uur durende bioscoop
film op stapel. Dit ruim twin
tig miljoen gulden kostende
project beleeft zijn première
deze zomer in Amerika. Niet
veel later is Europa aan de
beurt. Het materiaal voor deze
rolprent werd geschoten tij
dens het Stones-concert in
Oost-Berlijn en tijdens de Lon-
len uitbrengen. „Er zit heel' dense Wembley Stadion-optre-
9fjr-[ls bekend heeft de groep
ens de Amerikaanse 'Steel
OGESteels'- en de Europese 'Ur-
i Jungle'-toernee muziek-
lamen gemaakt. Het Rol-
Stones-management in
■"lDIiden liet weten dat de
ep momenteel de banden
i het afluisteren is en dat
irschijnlijk Chris Kimsey te
p wordt geroepen voor de
j duktie van de compact disc,
is nog geen beslissing geno-
oiogien of het een enkele- of dub-
-elpee, hoewel geruchten de
eiflm"de doen dat The Stones het
ictionoP concert integraal op plaat
zorg 1 erg goed materiaal bij en
Paul McCartney met 'Trip-
Lthe live fantastic' een
laar kan uitbrengen, dan
g verpf* dat met The Stones ook
dens. Het bijzondere aan de
film is het 3D-beeld, waardoor
de bioscoopbezoeker de indruk
krijgt zelf op het podium te
staan. Het is de eerste rock
ken", aldus een woordvoer- roll-film in die stijl.
ANS PIËT
holingsfV boos over wervingsactie acteurs MCW
ISTERDAM De Kunstenbond FNV heeft gisteren „met
tetiekm" geprotesteerd tegen het optreden van acteurs uit de
OS-serie Medisch Cehtrum West (MCW) in een ledenwer-
gsactie van ECI-boekenclub. In de campagne van ECI roe-
i acteurs van MCW mensen op lid te worden van de boeken-
I Dm' 'n ruil voor een kans op een gastoptreden in de serie.
i u j jewel plotseling ontdekte sterren natuurlijk prachtig passen
geijkte formules van de roddelpers, is acteren voor de ca-
fa toch in de eerste plaats een vak, waarvoor behalve talent
een goede opleiding en ervaring worden vereist", aldus de
istenbond. De bond heeft klachten ingediend bij Commisari-
Toor de Media en Reclamecode-»
mesat
HILVERSUM Minister
D'Ancona van welzijn en
cultuur vindt de politieke
kleur van de toekomstige
voorzitter van de NOS
secundair". Zij is „pri
mair" op zoek naar ie
mand die de capaciteiten
heeft om de positie van de
publieke omroep te ver
stevigen en aan te passen
aan de nieuwe ontwikke
lingen, zo zei ze gisteren
in Hilversum.
De minister gaat daarmee in
tegen de wens van de CDA-
fractie die dinsdag bij monde
van woordvoerder Beinema
liet weten vast te houden aan
een christendemocraat als
nieuwe voorzitter. De vorige
voorzitter, J. van der Reijden
was afkomstig van het CDA.
De PvdA schoof vorige week
voormalig wethouder W. Etty
uit Amsterdam als kandidaat
naar voren. Beinema zei dins
dag dat als D'Ancona met een
PvdA-kandidaat komt het
CDA daar „een probleem" van
zal maken.
De minister liet „een waar
schuwend woord" horen aan
Hilversumse omroepen die het
publieke bestel willen verrui
len voor het commerciële. „Ik
acht het geenszins uitgesloten
dat er naast RTL4 nog een
binnenlandse commerciële
omroep komt. Zij die weg wil
len moeten er dus snel bij zijn,
want anders gaat een ander
weer voor", aldus D'Ancona.
De minister zei geen behoefte
hebben aan een herhaling van
het zogeheten „ATV-drama".
Enkele jaren geleden liepen
plannen van de Avro, Tros en
Veronica om samen met enke
le uitgevers commerciële om
roep te gaan bedrijven, spaak.
Bij het ministerie liggen op dit
moment circa 40 aanvragen
voor commerciële omroep.
Op de bijeenkomst reikte de
minister „Media Awards" uit
in vier categoriën. In de cate
gorie Media Wetenschappen
kreeg Prof. J. Bank, hoogle
raar moderne geschiedenis aan
de Universiteit van Leiden,
een Award voor zijn gebruik
van de tv als bron voor heden
daagse geschiedschrijving. In
de categorie Media Politiek
ging de prijs naar het Commis
sariaat voor de Media, voor de
„opvallende" bijdrage die gele
verd is aan de ontwikkeling
van het denken en handelen
in de media-politiek. Ruud
Hendriks, programma-direc
teur van RTL4, kreeg de
Award in de categorie Media
Talent. Dit omdat hij onder
meer er in is geslaagd „een
bres te slaan in het hek om
Hilversum" en heeft laten zien
hoe je op „geraffineerde wijze"
een massapubliek aan je weet
te binden.
Vara-voorzitter Marcel van
Dam kreeg de prijs in de cate
gorie Media Business Award
omdat hij als „onvermoede
kwaliteiten ten toon spreidde
en zijn bedrijf van de onder
gang wist te redden".
Greta's kunst
Greta Garbo wist na haar vertrek van het witte doek haar leven in de anonimiteit redelijk aange
naam door te brengen. Tenminste, afgaande op haar bezittingen, die onder meer een enorme
kunstcollectie omvatten. De kunstwerken, waaronder de op deze foto zichtbare Renoir met de titel
Leontine en Coco worden van 13 tot 15 november geveild in New York. Alleen de Renoir al moet
zo'n 13 miljoen gulden opbrengen. FOTO: AP
Blauws Maandag Compagnie i.s.m.
De Voorziening: „Losing time" van
John Hopkins. Vertaling en bewer
king: Gommer van Rousselt/Luc
Joosten. Regie: Guy Joosten. Deco
rontwerp: Manfred Dittrich. Met o.a.
Katelijne Damen, Victor Löw. Ko
ninklijke Schouwburg, Den Haag,
gisteravond.
Als in de eerste scène Ruth de
kamer van. Joanna binnenvalt
met het verhaal dat zij zich
heeft laten verkrachten, zit
het al een beetje fout met 'Lo
sing time' van John Hopkins.
Als dan later Ruth bij Joanna
is ingetrokken, zij mannen ge
bruiken om wraak te nemen
en in de allerlaatste scène
Ruth weer bij Joanna weggaat,
zit het erop: een mager gege
ven is niet uitgegroeid tot iets
moois.
Wie is die Hopkins, waar het
slechts met reproducties van
gouaches gevulde programma
boekje niets over loslaat? Wat
zijn stuk 'Losing time' vertelt,
is dat mensen zich niet afhan
kelijk dienen op te stellen en
dat man en vrouw als konijn
en ratelslang of andersom te
genover elkaar staan. De man
is slechts in staat zijn onbegrip
voor vrouwen met geweld te
manifesteren. De vrouw krijgt
de man klein door zijn gebrek
aan viriliteit te bespotten, zo
wil dit stuk beweren.
Door de bewerking van Gom
mer van Rousselt en Luc Joos
ten heeft 'Losing time' een
„Tanghe-bewerking" gekre
gen: er wordt door elkaar ge
schreeuwd en vooral veel her
haald in crescendo. De harde
stemmen kunnen het gebrek
aan nuance niet overschreeu
wen. Tegenwerpen dat het in
de onvermogende communica
tie tussen man en vrouw nu
eenmaal bot toegaat, voldoet
niet als argument.
'Losing time' mankeert als
leerstuk de vorm, die een pu
bliek kan overtuigen. De tekst
zit vol schuttingtaai, het ap
partement van Joanna waarin
de handeling zich afspeelt, be
vindt zich getuige een blauw
met wit oplichtend doek om
de lijst-in-de-lijst in de wol
ken.
Regisseur Guy Joosten heeft
de titel 'Losing time' om flau
we zinspelingen te voorkomen
niet laten vertalen in „tijdver
lies". Slechts het bekende goe
de acteren van Victor Löw als
een van de vrienden van Ruth
en Joanna en Katelijne Da-
men als Ruth voorkwamen
een volledig afkeren van de
grove heftigheid op het toneel.
Volgens mij komt die John
Hopkins uit Amerika.
PETER SNEL
Hans Vonk
levert
topprestatie
Het Residentie Orkest o.l.v. Hans
Vonk met werken van Strawinsky,
Ton de Leeuw en Debussy. Met me
dewerking van Jeanne Colletin (ré-
citante). Christian Papis (tenor), het
Nederlands Concertkoor en het Jon
genskoor St. Bavo. Anton Philips-
zaal, Den Haag, gisteravond. Herha
ling vanavond.
Chefdirigent Hans Vonk
en het Residentie Orkest
hadden zich voor het con-
cert van gisteravond (van-
avond herhaling) vastge
beten op een uitzonderlij
ke compositie van Stra
winsky, het uit 1934 stam
mende melodrama in drie
delen 'Perséphone' op
tekst van André Gide.
De componist omschrijft het
werk als een „masqué of dans-
pantomime verbonden door
gezongen en gesproken tekst",
in feite een symfonie met ko
ren. Strawinsky en Gide te-
kenden voor samenwerking,
maar uiteindelijk werd het
tussen beide heren heibel. Het
gedicht van Gide is gebaseerd
op de vierde van de zogeheten
Homerische gezangen waarin
de Eleusinische mysterieën
van de Demeter-culius worden
bezongen.
Strawinsky gaf het heidense
gedicht een christelijk gezicht
en verwijst naar het Gregori
aans, naar wisselzangen ep,
zelfs naar de Russische kerk
muziek. Fascinerende, adem
benemende, tedere muziek
waarin ritme en melodie het
karakter bepalen. Een werk
vol weemoed, h,oop, liefde,
verlangen en berusting, een
werk ook waarin Strawinsky
de deelnemende partijen tot
een eenheid heeft weten te
smeden.
Récitante Jeanne Colletin was
de ideale figuur om het ver
haal tot leven te brengen, de
tenor Christian Papis heeft
zijn helsmoeilijke partij su
bliem vertolkt en het Neder
lands Concertkoor bewees wat
een amateurkoor vermag: in
één woord perfect. Ritmisch
verliep alles vlekkeloos en dat
wil bij deze Strawinsky wel
wat zeggen, maar ook het
klankbeeld was uiterzonder-
lijk gaaf en helder.
Het vrouwenkoor in 'Sur ce lit
elle repose' was van een bo
venaardse schoonheid. Het
Jongenskoor St. Bavo kwam
wat zwak over, je zou zeggen
dat achtenveertig jongens
meer geluid kunnen voort
brengen. Hans Vonk was de
centrale figuur die deze parti
tuur als het ware boven zich
zelf wist uit te tillen. Jammer
dat deze uitvoering niet op CD
wordt gezet, het zou een top
per geworden zijn. Een zware
en lange avond voor uitvoe
renden en publiek. Eigenlijk
een beetje teveel van het goe
de, want goed was het.
Een voortreffelijke combinatie
van de 'Symphonies of winds'
van Ton de Leeuw en de
'Symphonies for wind-instru
ments' van Strawinsky werd
door de blazers fascinerend
vertolkt en of het allemaal
niet op kon: ook nog de drie
delige Nocturnes van Debussy.
Hans Vonk gaf een vertolking
van absoluut topniveau en de
sopranen en alten zongen Sirè-
nes zo mooi, dat men zich
graag had laten verleiden.
ADRIAAN HAGER
