Iet langzame
terven in
e Oekraïne
Bogers kozijnen:
het betere r
Werkende weduwen vrezen
nieuwe nabestaandenwet
WENLAND/BUITENLAND
EcidócSouoont
ZATERDAG 18 AUGUSTUS 1990 PAGINA 5
LJOENEN BOEREN ONDER
ALIN UITGEHONGERD
HAAG Van alle
ihrikkingen van de
itigste eeuw is de mas-
uithongering van de
fen in de Oekraïne
rschijnlijk wel een
de allerergste ge
it. President Gorbats-
Inaakte deze week be-
dat de boeren die in
ïren dertig hadden ge
il onder de gedwon-
collectivisatie, alsme-
11e andere burgers die
Stoffer zijn geweest
de stalinistische ter-
„in hun rechten zul-
ivorden hersteld".
lovjet-president repte niet
de geforceerde hongers-
die Stalin creëerde onder
boeren van de Oekraïne
j jaren '32 en '33 door alle
Belvoorraden uit dit ge-
weg te halen en op die
|er het verzet tegen de
jtop te breken,
steeds is deze van boven
brganiseerde hongersnood
veel raadsels omgeven,
van de grootste kenners
de stalinistische terreur,
Trt Conquest, schat dat ze-
fijf miljoen mensen daar-
het slachtoffer werden,
jnlangs hebben de Sovjet-
liteiten, die in de voor-
ne vijftig jaar deze holo-
I in de Oekraïne hebben
fcren te verbergen, op-
lt gegeven de archieven
ld ie jaren te bestuderen.
Oekraïne, de graanschuur
-Rusland, was als zovele
landstreken van de
unie in de jaren dertig
•ijwel geheel van de bui-
reld afgesloten gebied,
ialisten die in Moskou ge
teerd waren konden er
if nauwelijks komen. Ve-
an hen waren overigens
:ens bereid daar naar toe
in want ze sympathiseer-
bet de revolutionairen en
jten hun standplaats niet
!t spel te zetten door on
name berichtgeving. Als
kritiek op de bolsjewie-
|verscheen, werd deze in
esten door de zogeheten
ikmakende fellow-travel
lers steevast als laster van de
hand gewezen. Officiële bui
tenlandse gasten die de Sovjet
unie bezochten werd zand in
de ogen gestrooid.
Toch waren er ook uitzonde
ringen. De Britse journalist
Malcolm Muggeridge ging ille
gaal naar de Oekraïne en
schreef een aantal reportages
voor The Manchester Guardi
an. Hij werd prompt uitgewe
zen. In een van die verhalen
schreef hij: „Ik zag daar iets
van de slag die aan de gang is
tussen de regering en de boe
ren. Het slagveld is even deso
laat als in iedere andere oor
log, alleen is het uitgestrekter.
Aan de ene kant miljoenen
stervende boeren met vaak ge
zwollen lichamen door het ge
brek aan voedsel, aan de ande
re kant soldaten van de GPU
(de latere KGB) die de instruc
ties uitvoeren van de dictatuur
van het proletariaat. Zij waren
als een zwerm sprinkhanen
over het land uitgezworven en
hadden alles dat eetbaar was
weggehaald. Zij hadden dui
zenden boeren, soms hele dor
pen, neergeschoten of verban
nen. Zij waren er in geslaagd
een van de meest vruchtbare
gebieden ter wereld te veran
deren in een woestijn".
Vele slachtoffers van de uithongering in de Oekraïne werden in
massagraven ondergebracht. Een aantal van deze graven zijn de
laatste tijd opnieuw opgedolven. foto.- ap
Weerspannig
De Oekraïne was in de nieuwe
bolsjewistische staatsordening
een van de meest weerspanni
ge gebieden. De Oekraïners
hebben een eigen taal en cul
tuur en hadden altijd weer
stand geboden aan russificatie.
Lenin slaagde er dan ook niet
in in de Oekraïne een bolsje
wistische partij-organisatie
van de grond te krijgen. De
revolutionairen hadden het
bovendien helemaal niet op de
boeren begrepen. Die werden
achterlijk en eigenzinnig ge
noemd. Lenin beschouwde de
boeren als idioten en Stalin
noemde hen volgens een uit
spraak van Chroetsjov
„schuim".
De boeren namen een sleutel
positie in de voedselvoorzie
ning in en verzetten zich met
succes tegen de collectivisatie
in het begin van de jaren
twintig. Na de hongersnood
die het resultaat was van de
burgeroorlog tussen de Roden
en Witten dreigde de Sovjetu
nie daardoor opnieuw geruï
neerd te worden. Lenin kon
digde toen de zogenaamde
Nieuw Economische Politiek
af. De boeren mochten weer
voor zichzelf produceren en de
culturele autonomie van de
Oekraïners werd tot op zekere
hoogte hersteld. Gevolg was
dat de welvaart weer opleefde.
Maar onder Stalin werd vanaf
1928 een nieuwe aanval op de
boeren ingezet. Het voornaam
ste doelwit waren aanvanke
lijk de koelakken, de zoge
naamd rijkere boeren. Zij zou
den zich het hardnekkigst ver
zetten tegen de collectivisatie.
In zijn in 1986 gepubliceerde
boek over de collectivisatie en
uithongering van de Oekraïne
The Harvest of Sorrow
maakt Robert Conquest korte
metten met de mythe van de
zogenaamd rijke koelakken.
Alle grote bezittingen werden
immers meteen na de revolu
tie geconfisqueerd. De koelak
ken die in het laat tsarische
Rusland kleine geldschieters
waren, waren nu gewoonlijk
boeren die nog over een enke
le betaalde hulp en wat vee
beschikten. Dat was al vol
doende om door Stalin en de
zijnen als een klassevijand te
worden afgeschilderd.
Mythe
Stalin creëerde de mythe van
de rijke koelak, de klassevij
and bij uitstek die kost wat
kost moest worden onder
drukt. Wat de joden waren
voor de nazi's, waren de koe
lakken voor de bolsjewieken.
In hun propaganda werden zij
ontmenselijkt en iedereen
kreeg het recht hen te vernie
tigen. Om het verzet van de
koelakken te breken werden
hun voorraden opgeëist en zij
zelf vanaf 1929 massaal gevan
gen genomen en gedeporteerd
naar Siberië. De schrijver Ilya
Ehrenburg citerend zegt Con
quest over het drama van de
koelakken welke het voorspel
vormde voor de uithongering
van de Oekraïne, dat „geen
van hen aan iets schuldig was,
maar zij behoorden tot een
klasse die schuldig werd be
vonden aan afies".
Tegelijkertijd met de onder
drukking van de koelakken
werd de collectivisering inge
zet. In plaats van alles steeds
te moeten opeisen was het im
mers in de visie van de macht
hebbers veel gemakkelijker de-
landbouw in zijn' geheel te col
lectiviseren. Dan was meteen
al het graan van de staat.
Het verzet tegen die collectivi
satie was uiteraard erg groot.
Boeren doodden liever hun
vee dan het over te geven aan
de autoriteiten. Sommigen sta
ken hun bezittingen in brand.
De voedselproduktie daalde
dan ook dramatisch. De ge
meenschappelijke boerderijen
bleken door wanbeheer een
grote mislukking. Maar daar
door werden Stalin en zijn pa
ranoïde consorten in hun
waanidee versterkt dat de pro-
duktie nog steeds gesaboteerd
werd door de „klassevijan
den".
Quota
In juli 1932 werden in Moskou
de quota aan graan en andere
levensmiddelen vastgesteld die
de Oekraïne zou moeten op
brengen. Dit was het begin
van de georganiseerde hon
gersnood. Kritiek van plaatse
lijke partijfunctionarissen die
op de onhaalbaarheid ervan
wezen, werd genegeerd.
De produktiecijfers gingen
vergezeld van sancties die be
paalden dat ieder die ook maar
iets van graan of vee zou ach
terhouden, zou worden be
schouwd als een vijand van
het volk en zou worden ge
straft met gevangenschap, ver
banning of doodstraf.
Hartverscheurend zijn de ge
tuigenissen van dit grote ster
ven die Conquest door middel
van de schaarse literatuur en
de weinige overlevenden heeft
verzameld. Volk van het laag
ste allooi werd ingezet om de
boeren af te ranselen en hun
huizen te controleren op aan
wezigheid van graan of vee.
„De bendes namen alles wat
maar eetbaar was mee. Hun
wantrouwen werd gewekt als
er mensen waren die niet in
stervensnood verkeerden. Zij
zochten dan extra lang naar de
aanwezigheid van voedsel.
Een partij-activist die in huis
was bij een boer die er nog re
delijk uitzag, vond na lang
zoeken een zak met meel ver
mengd met bladeren en schors
en gooide het in een vijvertje".
Voor de activisten zelf was er
voedsel in overvloed. Nog stui
tender was het dat men welbe
wust oogsten liet verrotten.
Uiteraard probeerden velen te
vluchten, maar ontsnappen
wa§ onmogelijk. De grenzen
van de Oekraïne werden afge
sloten. Mensen mochten er
niet uit en graan mocht niet
worden ingevoerd. Een bui
tenlandse communist die de
Oekraïne bezocht, zag de me
nigten op de stations die elke
trein wilden bestijgen om er
gens maar aan voedsel te ko
men. Dat werd systematisch
verhinderd. Het grootste aan
tal slachtoffers viel in de lente
van 1933, nadat zij uiterst ver
zwakt uit de winter waren ge
komen.
Zwijgen
Wie in de jaren dertig in Rus
land iets over dit onderwerp
naar buiten probeerde te bren
gen, werd als een klasse vijand
afgeschilderd en bedreigd met
zware straffen. In kranten
werd het onderwerp systema
tisch doodgezwegen.
Volgens Conquest kwamen in
'32 en '33 vijf miljoen mensen
om. Het totaal aantal slachtof
fers als gevolg van de land
bouwpolitiek van Stalin schat
hij op 14,5 miljoen slachtoffers.
Een navrant maar uiterst voor
de hand liggend neveneffect
van de vernietiging van de
boerenstand is dat Rusland tot
op de dag van vandaag niet in
staat is zijn eigen bevolking te
voeden.
PAUL VAN VELTHOVEN
kabinet wil de algemene weduwen- en wezenwet (aww)
inderen in de algemene nabestaandenwet. De bedoeling
lat die nieuwe wet per 1 januari 1991 van kracht wordt,
ir dat zal waarschijnlijk niet lukken. Het wetsvoorstel
momenteel ter toetsing bij de Raad van State, die er niet
r november een uitspraak over zal doen. Daarna is het
ird aan de Tweede Kamer. De reacties uit de samenle-
w zijn overwegend negatief. FNV, SER en Emancipatie-
|d zijn fel tegen, omdat te veel mensen er te veel op ach-
/uit gaan. Nederland telt momenteel 170.000 weduwen en
000 weduwnaars.
nste
„DAN STOP IK TOCH LEKKER MET WERKEN"
'stal 11
HAAG „Ja, ik ga me
foto een beetje uit de naad
ken als ik er bijna niets
r aan overhoud. Dan
ik er toch lekker mee.
vak ga het zwart doen". Zo-
f°ve®l weduwen vreest
t j.deze vrouw, die liever
'ne "liem blijft, straks veel
wor-ier geld over te houden
malêe nieuwe nabestaanden-
van kracht wordt. Ze
gaan werken omdat
Uitaan een aww-uitkering
iets meer dan 1100 gul-
Inetto in de maand niet
enseijster veel kon doen.
fordi
j zijn geluiden die doen
1 ;n aan de tijd dat de wet
tweeverdieners werd in-
rd. Het idee achter die
vas mooi, want daardoor
idereen gelijk worden be
id. Maar in de praktijk
ïnde het juist een aderla-
oor gezinnen die al niet
bij had. Die vrouwen lieten
weten massaal met werken te
stoppen, omdat ze er nauwe
lijks nog iets aan overhielden.
Door belastingmaatregelen
(voetoverheveling) zijn de ge
volgen later flink afgezwakt.
Of het met de algemene nabe
staandenwet ook zo zal gaan, is
nog niet goed te overzien. Ten
eerste is niet zeker of de
Tweede Kamer het wetsvoor
stel straks goedkeurt en bo
vendien ligt het voorstel mo
menteel bij de Raad van State
en het mag daardoor nog niet
in zijn geheel openbaar woj-
den gemaakt. Het ministerie
van sociale zaken heeft alleen
enkele grote lijnen aangege
ven. Daaruit is eenvoudig op
te maken dat het voor alle we
duwen en weduwnaars slecht
uitpakt, vooral als ze kinderen
hebben en werken.
nadat de wet in werking is ge
treden, in principe dus vanaf 1
januari 1991. Daarnaast is er
een overgangsrecht voor dege
nen die dat op die datum al
zijn. Dat wil zeggen dat voor
deze groep de nieuwe regels
geleidelijk aan van toepassing
worden, zodat niet meteen op
1 januari het mes valt.
In grote lijnen komt het wets
voorstel er op neer, dat iedere
nabestaande gedurende het
eerste jaar na het overlijden
van de partner recht heeft op
een uitkering die onafhanke
lijk is van het inkomen. Nabe
staanden zonder kinderen
krijgen dan 70 procent van het
minimumloon, wat bij de hui
dige normen neerkomt op bru
to 1403,22 per maand. Nabe
staanden met één of meer kin
deren onder de 18 jaar krijgen
90 procent oftewel 1804,14.
Na dat eerste jaar wordt het
ingewikkelder. Sommigen
hebben dan geen recht meer
op een uitkering volgens de
nabestaandenwet, maar krij
gen een bijstandsuitkering
(f 1429,71) als ze niet genoeg
eigen inkomsten hebben. An
deren krijgen wel een uitke
ring tot hun 65e jaar, maar dan
moeten ze één of meer kinde
ren onder de 18 jaar hebben,
arbeidsongeschikt zijn, ouder
zijn dan 50 jaar of minimaal 45
hebben aan een uitkering.
„Klinkt mooi, maar het is niets
anders dan een ordinaire be
zuinigingsmaatregel", zegt me
vrouw Zwart. Ze is secretaris
van de SWWW, de stichting
die opkomt voor de belangen
van weduwen en weduwnaars,
die haar de laatste tijd hebben
sufgebeld met vragen. „Twee
jaar zijn als de kinderen 18 jaar geleden werd het kabinet
jaar worden. De uitkering die
deze mensen krijgen, is dan
voor een deel niet afhankelijk
van het inkomen: 30 procent
van het minimumloon voor al
leenstaanden (ƒ601,38) en 50
procent voor éénoudergezin
nen (J 1002,30). Een ander deel
van de uitkering is wel afhan
kelijk van het inkomen, maar
daarover ontbreken nog exac
te gegevens, al ligt het voor de
hand dat dit deel lager wordt
naarmate men meer verdient.
Weduwen en weduwnaars die
wel aan deze voorwaarden
voor een verlengde uitkering
voldoen maar geen werk heb
ben, krijgen een bijstandsuit
kering. i
Minder
Dat betekent dat huidige we
duwen en weduwnaars die
niet werken maar wel kinde
ren onder de 18 jaar hebben,
op den duur achthonderd gul
den bruto per maand minder
krijgen - nu hebben ze nog
aww van 2229 en dat wordt
een bijstandsuitkering van
1429. Hebben ze wel een
baan, dan gaan ze er afhanke
lijk van hun inkomen nog
meer op achteruit- Dit inko
mensverlies kan tot zeker dui
zend gulden per maand oplo
pen.
Staatssecretaris Ter Veld heeft
gezegd dat de wet nodig is om
mannen en vrouwen voortaan
gelijk te behandelen. Boven
dien is de maatschappelijke si
tuatie veranderd. Toen in 1959
de aww in werking trad,
werkte één op de veertien
vrouwen buitenshuis; het
overgrote deel van de wedu
wen was dus afhankelijk van
de aww. Tegenwoordig wer
ken twee op de vijf vrouwen.
Omdat die een eigen inkomen
hebben, zouden ze in de ogen
van Ter Veld minder behoefte
op basis van een rechterlijke
uitspraak gedwongen ook we-
duwnaren aww uit te keren.
Dan praat je over veel geld.
Dat wil het kabinet met de
nieuwe nabestaandenwet weer
gewoon terugpakken".
„Gelijke behandeling is een
mooi begrip, maar voor (oude
re) vrouwen is het nog altijd
niet makkelijk om werk te
vinden", benadrukt mevrouw
Rabbi van de belangengroep
Weduwen in de Kou. „En je
zult als weduwe maar kinde
ren hebben, dan moet je het
straks met heel veel geld min
der doen. Het is toch niets an
ders dan een soort noodoplos
sing. Ik denk dat het kabinet
het sociale probleem flink on
derschat. Ik kan weduwen die
straks stoppen met werken of
zwart gaan werken alleen
maar groot gelijk geven. Ik
heb altijd gezegd: laat het in
komen tot bijvoorbeeld 35.000
gulden per jaar ongemoeid en
ga pas daarboven korten. Dan
hebben mensen het ook steeds
minder hard nodig. Nee, wordt
er dan door iedereen gegild,
dat kost te veel geld".
De nabestaandenwet moet uit
eindelijk een besparing ople
veren van 450 miljoen gulden.
Het vermoeden bestaat dat het
deel van de uitkering dat af
hankelijk wordt van het inko
men, de overheid toch veel
meer geld gaat kosten dan het
ministerie verwacht. Daar
naast is volgens velen de groep
weduwen en weduwnaars te
klein om de bezuiniging te ha
len. En tot slot raakt de over
heid heel wat inkomsten kwijt
als weduwen die nu nog 'wit'
werken straks daadwerkelijk
massaal het zwarte of grijze
circuit induiken. Mevrouw
Rabbi waarschuwt: „Let op,
die hele wet gaat het kabinet
straks nog meer geld kosten
dan-ie moet opleveren".
DICK HOFLAND
(ADVERTENTIE)
#52^1Knipping draai-/kiepramen met vijf doordachte kiep-
standen en inbraakveilig hangen sluitwerk. In onder-
houdsvrije kunststof voor een lange levensduur! En
met extra stevige 3-kamer profielen die samen meidubbel glas
vooreen optimale isolatie zorgen. Wat ook bij onze kwaliteit
hoort, is perfecte service en een vakkundige montage door uit
sluitend eigen medewerkers. Als betrouwbare kwaliteit binnen
uw denkraam past, stuur
dan nu voor meer infor- l-£f 11 ir~|\ 1
matie de bon in. Of bel
direct met 08897-77277- Dan is uw woning beter af
I Ja, over de kwaliteit, isolatie, inbraakveiligheid en afwerking v
Knipping-kozijnen wil ik meer weten.
I Maak met-mij een afspraak voor een gesprek.
Stuur mij nadere documentatie over Knipping-kozijnen
I Naam 7Telefoon
I
"~l
Adres:
Postcode/plaats:.
Opsturen naar: Bogers, postbus 1507.6501 BM Nijmegen.
IFilialen in Beuningen. Enschede, Den Haag en Nijmegen.
Defect aan Hubble valt te repareren
DANBURY Het defect aan de hoofdspiegel van de peperdure
ruimtetelescoop Hubble kan zonder grote problemen worden ge
repareerd, zo heeft een woordvoerder van de Amerikaanse
ruimtevaartorganisatie NASA bekend gemaakt. Het is de bedoe
ling dat medio 1993 een ruimteveer naar de sterrekijker ver
trekt om de reparatie uit te voeren. De spiegel van de telescoop,
die een bedrag van 1,5 miljard dollar heeft gekost, heeft een sfe-
rische afwijking als gevolg van een fabricagefout. Door die af
wijking zijn de beelden die de kijker opvangt onscherp. De ont
dekking van het defect was voor de NASA bijzonder gênant om
dat bij de produktie van de superkijker kosten nóch moeite wa
ren gespaard. Volgens de NASA kan het defect worden opgehe
ven zonder dat de spiegel hoeft te worden vervangen. Het enige
wat moet gebeuren is dat de huidige observatiecamera, die op
termijn toch had moeten worden vervangen, plaats maakt voor
een nieuwe camera waarmee de spiegelafwijking wordt gecorri
geerd.
door Jo'Wijnen
Smal België
BRUSSEL Langs de kust is
België, vooral in figuurlijke
zin, op z'n smalst. Dat het land
daar nog geen honderd
kilometer lang is, is tot
daaraan toe. Maar dat die
strook land uitsluitend is
gericht op wat doorgaans als
'strandvermaak' wordt
aangeduid, zegt iets over het
volkomen gebrek aan breedte
ervan. Mijn waarnemingen
van het Belgische strandleven
op een snikhete zomerdag
beperken zich tot Oostende, al
ben ik ook in Knokke
geweest. Een wandeling over
de boulevard van Oostende
zadelt een mens met veel
onbeantwoorde vragen op
over moeilijke begrippen als
de breedte of de smalte van
niet alleen de Belgische kust,
maar ook die van de vele
bezoekers daar. Zoals: hoe
komt het toch dat er zo weinig
vreugde heerst langs de
waterlijn?
Ik zat in een cafeetje en keek
aandachtig toe. De zee
schitterde als de opgepoetste
plaat van een fornuis. Tussen
de boulevard en de branding
lagen ettelijke tienduizenden
mensen bruin te worden. Van
strandgenoegens was in het
geheel niets te merken. Zo nu
en dan verhief iemand zich uit
het zand om zich met een olie
achtige substantie in te
wrijven, om vervolgens weer
te gaan liggen met een
lijdende, getergde uitdrukking
op het gezicht. Want het valt
niet mee bruin te worden als
de temperatuur de dertig
graden nadert
De hitte had de bedrijvigheid
op de boulevard getemperd.
Alleen de kinderen
amuseerden zich nog. Die
reden met wat wij vroeger
zeepkisten en trapauto's
noemden (maar wat
tegenwoordig zoiets als „carts'
heet) af en aan. De wandelaars
aten ijsjes en zetten voor het
overige een gezicht op alsof ze
door de neringdoenden van
Oostende blijvend waren
gegijzeld. Niemand lachte.
Iedereen leek op het punt te
staan van verveling om te
komen.
Gelukkig reed op zeker
ogenblik een ambulance met
loeiende sirenes de boulevard
op. Er ontstond meteen een
volksoploop, vooral toen twee
verplegers met een brancard
in een restaurant verdwenen.
Een heer in een minuscuul
zwembroekje over de rand
waarvan een bleke,
oververzadigde buik hing
ging op een muurtje staan om
het allemaal te kunnen
volgen. Twee dames snelden
op een drafje toe om toch
vooral niets te missen, intussen
de lichaamsdelen die aan hun
zwemgoed dreigden te
ontsnappen, krampachtig
vasthoudend.
Toen de verplegers
terugkwamen, zagen ze zich
gedwongen de brancard door
een dichte menigte te duwen.
Ze schoven een geheel
uitgetelde oudere dame in een
felkleurige badjas in de
ambulance en verdwenen met
loeiende sirene. Iedereen
toonde zich uiterst tevreden:
eindelijk iets beleefd.
Maar ach, na enkele minuten
keerde de vreugdeloosheid
weer terug. Een veerboot voer
geluidloos uit. Zijn inktzwarte
rookpluim hing roerloos in de
grijze hitte. Een kind had een
frontale botsing met een paal,
viel om, dacht ettelijke
seconden na over wat er was
gebeurd en barstte toen in een
gekrijs uit dat zo luid was dat
enkele nieuwsgierige
meeuwen traag naar de plaats
des onheils vlogen.
Die avond at ik 'paling in het
groendie mij werd verstrekt
door een doodvermoeide ober.
De badgasten keerden
wankelend en duizelig, maar
een stuk bruiner terug naar
hun appartementen.
Een oude dame zette zich aan
een kom mosselen. De
badmeester keek, vanaf een
metalen stellage, nog steeds uit
over de branding. De
moegestreden zon stond op het
punt weg te zinken achter de
einder; een adembenemend
schouwspel dat zich echter op
geen enkele belangstelling
mocht verheugen.
Die nacht sliep het van
doorzonde mensen verzadigde
Oostende een hazeslaapje met
alleen een laken over zich.
Onrustig dromend over hoe
bruin het wel was geworden.
En over hoe smal België
eigenlijk wel was. Ddn. tegen
de morgen, spoelt een
vloedgolf van lege flessen
zonnebrandolie het laatste
stukje strand weg, terwijl de
ambulance loeit en het in een
felkeurige badjas gestoken
Oostende in een trapauto
wordt afgevoerd door
verplegers die voortdurend
tegen palen aanlopen, zodat ze
in luid gekrijs uitbarsten en de
meeuwen.
