voor een
echt
supermodel
zijn
vij f dozen 10
nodig
José Cano:
„De dood van Franco veroorzaakte culturele revolutie"
CeidócSouocwit
XX
Doos 0 t/m 3 bevat simpele bouwstenen als strippen,
assen en wat plaatwerk. Pas bij doos 4 doen hoekbak-
ken, tandwielen en staalplaten hun intrede. Juist, het
gaat hier over meccano. Nostalgie voor velen. In de
expositieruimte van Madurodam in Den Haag is er tot
en met 26 augustus een tentoonstelling over te zien,
die een overzicht geeft van de geschiedenis van dit ooit
zo populaire constructiespeelgoed. Tientallen model
len staan er opgesteld, waaronder enkele spectaculaire.
Een grote bijdrage aan de expositie is geleverd door
Peter Duyff uit Roden, meccano-verzamelaar, redac
teur van het meccanoblad en bestuurslid van het Mec
cano Gilde Nederland. In het dagelijks leven is hij
- van oorsprong werktuigbouwkundige - uitgever
van technische boeken bij Wolters-Noordhoff in Gro
ningen. Als meccanobouwer behoort hij tot de groep
van hijskranenconstructeurs. De andere stroming is
meer gericht op weefgetouwen en dergelijke. „Hijskra
nen hebben te maken met de verbeelding. Een kraan
kan meer dan de mensen zelf, zoals zware dingen op
tillen".
Klok voor de schijngestalten van de maan
op de expositie in Madurodam.
BIJZONDERE
MECCANOMODELLEN
IN MADURODAM
DEN HAAG - Als je ergens klein
mee begint, dan is het wel met
meccano. Peter Duyff kreeg zijn
eerste doos toen hij vijf jaar was.
„Ik herinner me nog steeds dat ik de
touwtjes van de doos doorknipte en dat
ik vervolgens een model kon bouwen
dat vele malen kleiner was dan op de
deksel stond afgebeeld. Dat was een te
leurstelling. Daarna heb ik er altijd mec
cano bijgekregen. met verjaardagen en
Sinterklaas. Toen ik met m'n eerste zelf
verdiende geld meccano wilde gaan ko
pen, bleek de fabriek failliet te zijn. Op
het moment dat ik doorhad dat het niet
meer te krijgen was, ben ik gaan verza
melen".
Meccano dateert van rond de eeuwwis
seling. Toen de Engelsman Frank Horn
by overdacht wat hij met Kerstmis aan
zijn kinderen zou geven, kwam hij tot de
conclusie dat het blikken speelgoed niet
duurzaam was en weinig speelmogelijk-
heden bood. Losse onderdelen om zelf
iets in elkaar te zetten en weer te de
monteren leken hem beter. De eerste
strippen en wielen maakte hij zelf van
AMSTERDAM - „Een tournee
door de Latijns Amerikaanse lan
den is net een Indiana Jones-film.
De culturele verschillen zijn enorm
en er kan van alles gebeuren. Kijk,
als we naar Nederland komen, hoe
ven wij niet bang te zijn dat er een
revolutie zal uitbreken. Door de
onstabiele politieke situatie in
Zuid-Amerika ben je daar nooit ze
ker van", zegt Nacho Cano, die sa
men met zijn broer José en zange
res Ana Torroja het Spaanse trio
Mecano vormt.
Cano: „We waren eens in Chili om een
concert te doen. De dag voor we zouden
spelen ontplofte er een bom in het sta
dion waar het concert zou worden ge
houden. Nou, dat optreden ging dus niet
door. In Colombia komen we liever niet,
want daar vliegen de kogels om je oren
en raak je verzeild in een cocaine-oorlog
zonder dat je het zelf wilt. Maar echt
bang zijn we nooit. Het leven zit nu een
maal vol risico's. Bovendien hebben we
een uitgebreide veiligheidsdienst. En we
zoeken het onheil niet op. In de landen
waar het echt gevaarlijk is, komen we
niet".
Zijn broer José vult aan: „Bijna dage
lijks ziet de kaart van Zuid-Amerika er
anders uit voor ons. Waar we de ene dag
wel kunnen spelen, gaat het de volgende
dag niet meer. In het Chili van Pinochet
was het onmogelijk. Nu kan het weer.
We laten ons constant informeren over
het politieke strijdtoneel. Alleen Mexico
is een heel stabiel land... Maar Zuid-
Amerika is groot en dan is er ook nog
Noord-Amerika met steden als Los An
geles en New York. Ook daar zijn we
graag geziene gasten".
SuPERSTATUS
Hoewel Mecano een eerste (stevige) stap
in het Nederlandse hitwezen heeft gezet
met 'Hijo de la Lune', heeft het drietal
in Spanje en de Latijns-Amerikaanse
landen een superstatus, dankzij een mil
joenen verkoop. Ana: „We hebben er
wel vier jaar voor moeten vechten en de
heersende mentaliteit moeten verande
ren. Ze dachten dat Julio Iglesias 'het
ZATERDAG 30 JUNI 1990
Robots en
kranen zijn
geliefde
meccano
modellen.
koper en tin. Hij liet zijn vinding paten
teren onder de naam „Mechanics Made
Easy". De onderdelen van toen, zoals
platte strips, assen, flens- en tandwielen,
bouten en moeren vormen nog steeds de
basis voor de hedendaagse constructie
bouwdozen.
Toen de onderwijskundige waarde van
het nieuwe speelgoed werd ingezien,
nam de verkoop snel toe. In 1907 wijzig
de Hornby de produktnaam in het Espe-
ranto-achtige meccano, waarna zijn
bouwdozen de wereld veroverden. De
fabriek in Liverpool telde op zeker mo
ment ruim elfhonderd werknemers, die
niet alleen meccanodozen produceerden,
maar ook Hornby-treinen, auto- en
vliegtuigbouwdozen en de bekende Din
ky Toys. De grootste bloei maakte de fa
briek door in de jaren vijftig. Daarna
stagneerde de verkoop, evenals de pro-
duktie. Toen er in 1979 weer een staking
uitbrak, besloot de toenmalige eigenaar
de fabriek te sluiten.
Peter Duyff: „Er waren toen nog voor
miljoenen guldens aan losse onderdelen
in voorraad, die door mensen in Enge
land werden opgekocht. Die voorraden
worden nog steeds mondjesmaat ver
kocht, niet via de speelgoedkanalen
maar via de verenigingen. In Engeland
heb je bijvoorbeeld vier regionale mec
canogilden, zoals wij het Meccano Gilde
Nederland hebben".
Toch wordt er via de handel ook nog
steeds meccano geimporteerd, zij het in
bescheiden mate. Het komt uit een
Franse plasticfabriek die het - als bij-
produkt - al sinds 1913 maakt.
Schande
Altijd al heeft meccano de naam gehad
duur te zijn. „De importeur verkocht in
de Sinterklaastijd eigenlijk alleen maar
doos 0 tot 3. Een hoger nummer was een
uitzondering. Die was in de gemiddelde
speelgoedzaak nauwelijks aanwezig.
Voor de oorlog kostte doos 6 - dat was
toen de grootste - al 275 gulden. Daar
na hebben ze doos 6 als het ware opge
rekt tot doos 10. Toen is de prijs opgelo
pen tot drieduizend gulden".
Peter Duyff pakt een grote rollager, zoals
die ook in een reusachtige hijskraan zit
die in Madurodam te zien is („De in
houd van de grootste meccanodoos,
doos 10, is onvoldoende voor een echt
supermodel. Ik schat dat de bouwer
hiervan vijf dozen 10 nodig heeft gehad,
plus een breed scala van losse onderde
len"). Met zijn diameter van dertig cen
timeter dient hij om het kraanhuis te la
ten draaien op de onderbouw. Het is een
zeldzaam onderdeel, dat na de oorlog
niet meer gemaakt is, en in de oorspron
kelijke nikkel-kleur.
„In de jaren dertig was de prijs ervoor
vergelijkbaar met een weeksalaris. Toen
al was zo'n lager zo duur dat de mensen
er schande van spraken. Daarom is men
bewust meccano gaan maken in een ge
verfde versie, donkerrood en donker
groen. Dan leek het goedkoper. Een
prijsverlaging kon men realiseren door
in een doos wat minder materiaal te
stoppen".
In de loop der tijden is meccano in ze
ven kleuren geproduceerd. „Als je nou
weet dat elke periode zeker zo'n vijfhon
derd verschillende onderdelen telde die
allemaal in de typerende kleuren ver
schenen, dan betekent het dat de verza
melaar duizenden dingen zoekt om een
compleet beeld te krijgen. Dat nog los
van alle speciale dozen zoals tandwiel
dozen en elektronicadozen".
De na-oorlogse kleur blauwgroen is het
bekendst geworden, maar blauw-geel is
er ook geweest. „Zo probeerde meccano
in de markt te blijven. Mensen raakten
uitgekeken op een bepaalde kleur". Dat
kon echter niet verhinderen dat mecca
no uiteindelijk ter ziele ging.
Suggereren
Een grote kartonnen wandplaat. Recla
me van ver voor de oorlog. De tekst:
Meccano, werktuigkunde voor jongens.
De tekening: twee jongens spelen met
een gigantische spoorbrug. Op de voor
grond een hijskraan, een schip en een
vrachtauto.
„Vanaf 1920 heeft men zich daaraan be
zondigd. Zelfs voor het kleinste model
dat je daar ziet, heb je minimaal doos 4
nodig. Meccano heeft altijd sterk over
dreven in het suggereren wat je met één
doos kunt maken. Wat je hier ziet, is al
tijd onmogelijk geweest".
Het Meccano Gilde Nederland telt vijf
honderd leden. Peter Duyff is een van
de jongsten, want het zijn vooral vijfti
gers en zestigers die zich nog om mecca
no bekommeren. Maar het aantal verza
melaars onder hen is gering: vijf of zes.
Wat spreekt Peter Duyff zo aan in mec
cano? 9
„Het is materiaal waarmee je creatief,
kunt zijn. Je kunt er alle kanten mee op,
telkens opnieuw beginnen. Het is nief
statisch; je kunt er bewegende modellen
mee maken. En je kunt het altijd uitbrei.
den. Je mag best weten: als ik een
avondje gemeccanood heb, vind ik de
geur van olie en ijzer heel bevredigend
Het is een soort meccanoluchtVanaf-
m'n zesde ben ik altijd blijven bouwend
Altijd hijskranen die groot waren en top
zwaar. Ze waren net stabiel genoeg om'
niet om te vallen. Dat was aan een re
den om weer nieuwe onderdelen te ko
pen".
Als ik nu honderd gulden zou hebben
om aan speelgoed voor mijn eigen kin
deren te besteden, zou ik eerder lego ko
pen, dan meccano. Met lego kunnen kin
deren meer dan met meccano. Hel
wordt niet stoffig, niet roestig en je krijgt
geen bramen. Ik denk dat lego van deze
tijd is. Meccano is nooit geëvolueerd als
constructiebouwsysteem".
BAREND STRANG
Spaanse antwoord was op de Engelstali
ge muziek en dat het maken van pop
muziek alleen was voorbehouden aan de
Britten en Amerikanen. Na twee uitge
breide tournees, ging eerst Mexico en
daarna de rest van Latijns Amerika voor
de bijl en waren de grootste voetbalsta
dions te klein voor ons".
Mecano kreeg zijn succes dus niet in de
schoot geworpen. José: „Hoe groot het
Spaans sprekende deel van de wereld
ook is, toen wij tien jaar geleden begon
nen, was een Spaans sprekende pop
groep een zeldzaamheid, ook bij ons.
Dat is nu anders. Alleen Madrid al telt
honderden popgroepen. Iedere jongen
van vijftien heeft er een. Maar Franco
had een soort muur rond Spanje opge
trokken, waardoor we verstoken bleven
van andere muzieksoorten. We wisten
niet wat er in Frankrijk of Italië gebeur
de. Alleen de Amerikanen en Engelsen
hadden genoeg muzikale munitie om ga
ten in die muur te schieten en dus tot
ons door te dringen".
Nacho: „Met de dood van Franco, vijf
tien jaar geleden, veranderde er heel
veel, ook cultureel. Voor die tijd werden
de teksten in de muziek gedomineerd
door een politieke boodschap. Als een
nummer geen boodschap bevatte, was
geen luisteraar geïnteresseerd. Boven
dien klonk de muziek oubollig. Nie
mand wist hoe popmuziek moest wor
den gemaakt. Je kunt rustig stellen dat
er tussen 1975 en 1980, toen de rest van
de wereld als een frisse wind de punk-
muziek over zich kreeg uitgestort, er
geen popgroepen bestonden in Spanje.
Na Franco's dood veranderde dat. Muzi
kanten werden musici inplaats van poli
tici. Wij behoorden tot de voorhoede in
die nieuwe stroming en begonnen
Spaanstalige popmuziek te maken".
Ana: „Dat wij voor het Spaans als taal
kozen, was niet meer dan logisch. Span-
MECANO
EN HET
LEVEN
ALS EEN
INDIANA
JONES
Mecano met
(v.l.n.r.) José Cano
Ana Torroja en
Nacho Cano: We
klinken nu Spaanser
dan ooit tevoren,
maar dat komt
omdat we niet langer
bang zijn voor onze
afkomst".
FOTO: ARIOLA
jaarden hebben nu eenmaal niet dezelfde
relatie met het Engels als de Nederlan
ders. Het enige Engels dat de meeste
mensen kennen, is wat ze op school heb
ben geleerd. Als wij dus wilden worden
gehoord, moest dat in het Spaans gebeu
ren".
Nacho: „Belangrijk daarbij is dat een
Spanjaard wil weten waarover je zingt,
al moet je het hem niet te duidelijk zeg
gen. Er moet wat te raden over blijven.
In onze teksten zul je dus nooit de
woorden 'ik hou van jou' aantreffen. We
moeten dat verhullen in fantasievolle
woordenreeksen en dat maakt het schrij
ven niet altijd even gemakkelijk. Je kan
nooit een helder verhaal neerpennen".
Ana: „De extra handicap daarbij is dat
het Engels in tegenstelling tot het
Spaans, een heel muzikale taal is. Al zeg
je niks, dan nog klinkt het goed. Daarom
kiezen Engelsen in hun teksten vaak
voor de gemakkelijkste weg en halen ze
de liefde" nog maar eens van stal. Wij
hebben het niet zo gemakkelijk. Van ons
wordt behalve een pakkende melodie
lijn, die meestal zo is gevonden, ook een
goed verhaal verwacht. Wij praten nooit
over sociale of politieke zaken, maar
snijden meestal onderwerpen aan die uit
het leven zijn gegrepen. Daarbij kiezen
we vooral voor vrolijke dingen. De sing
le 'Hijo de la Lune' gaat over een zigeu
ner-legende. Een echtpaar krijgt ruzie
omdat de baby die wordt geboren blond
haar heeft. De zigeuner denkt dat z'n
vrouw met een ander naar bed is ge
weest, vermoordt haar en brengt de baby
naar een dorp in de bergen. De gemeen
schap daar denkt dat het jongetje de
zoon van de maan is, omdat hij blond
haar heeft".
Succes
Nacho: „Dat het nummer een succes is
in Nederland, kan ik mij wel voorstel
len. Hoewel de meeste mensen de tekst
niet verstaan, worden ze waarschijnlijk
gegrepen door de muziek, het arrange
ment en de stem van Ana. Dat is toch
het eerst wat opvalt. En misschien spre
ken de Spaanse invloeden de luisteraar
aan. In het begin van onze carrière ver
zetten we ons tegen dat soort zaken. We
wilden niets niet de Spaanse muziektra
ditie te maken hebben".
Ana: „Maar je wordt ouder en een stuk
wijzer. Als je jong bent; wil je nog wel
eens rebelleren, denk je de wereld te
kennen. Bovendien traden we in de
voetsporen van onze idolen. Het heeft
even geduurd voor we onze eigen stijl
hadden".
José: „We klinken nu Spaanser dan ooit
tevoren, maar dat komt omdat we niet
langer bang zijn voor onze afkomst. We
hebben de ijzeren kettingen die Franco
voor ons smeedde definitief afgeworpen.
In het begin was er sterker de behoefte
'anders' te zijn dan nu. Daarom deinzen
we nu niet langer terug voor instrumen
tale muziek of het gebruik van een fla
menco-gitaar".
De populariteit van Mecano heeft ze ge
liefd gemaakt onder muzikanten. Nachp:
„Je leert er een hoop van als iemand je
als producer wil gebruiken of als je het
verzoek krijgt een nummer te schrijven,
maar na een tijdje denk je toch: het is
leuker om te gaan skieën. Het studio-le
ven is heel ongezond en waarom zouden
wij onze gezondheid in de waagschaal
stellen voor werk waarbij anderen met
de eer gaan strijken".
José: „Het is eigenlijk een behoorlijk on
dankbaar taak. Niemand weet dat jij een
nummer voor een ander produceert of
schrijft. Nou, als je dan drie keer succes
vol bent geweest voor anderen en je hebt
genoeg geld verdiend met je eigen pro
ject, dan rijst de vraag: waarom zou ik?
Mijn motto is: werk om te leven, leef
niet om te werken".
Ana: „En Mecano blijft voor ons het be
langrijkste project. We kunnen nog zo
veel kanten op. Bovendien heeft succes
in Nederland, België, Frankrijk en Italië
nu onze prioriteit. Wij willen ook zo
snel mogelijk hier terugkeren om te laten
zien wat we op het podium waard zijn".
Nacho: „Tja, er is heel wat gebeurd
sinds wij onze eerste nummers schreven
en platenmaatschappij CBS strikte door
een handige truc toe te passen. We lieten
ze geloven dat we elders zouden teke
nen. Nu, met ons nieuwe contract bij
Ariola, opent een niéuwe wereld zijn
oren. En dan te bedenken dat ons enige
streven ooit was om van muziek rond tt
kunnen komen. Overigens tot groot on
genoegen van mijn ouders, want die za
gen een universitaire studie voor ons
weggelegd. Wij rebelleerden tot groot on
genoegen van vooral mijn vader. Ana
had het gemakkelijker, maar mijn vade:
bleef maar roepen dat in muziek geen
toekomst zat. En het hele popmuziek-ge-
beuren had een slechte naam, wenf
vooral geassocieerd met drugs en he
zwanger maken van vriendinnen dtf
daarna al snel op straat belandden. Ni
wij goed zijn voor een miljoenen vet
koop over de hele wereld, we in Spanj
bijvoorbeeld Phil Collins en Maaonn
ver achter ons laten in verkoop en dl
grootste stadions bespelen, ligt dat ar
ders".
Ana: „Hun vader komt altijd opdaget
op een moment dat je hem helemaa
niet verwacht. Dan geven we bijvoor
beeld een concert in Madrid en staat hi
ineens voor ons neus met een smoes als
'ik verveelde mij en dacht; kom laat
eens gaan kijken wat mijn jongens uit
spoken".
Nacho: „Hij is nu echt heel trots
ons".
HANS PIË1
