ETHI0PIE
„Rome wordt steeds
minder Romeins, er
is geen ruimte meer
CcidAcSoUAOÏli
GIRO 555 DEN HAAG
Cfiidóe Sotrumt
kerk
wereld
Verloren
Kardinaal Ratzinger:
verdediging orthodoxie
is een sociale plicht
Pinksterbeweging en
kerken: liefdesdrama
beroepingen
Duitse eenheid
JSr £eidóe(2ou/iarii
GEESTELIJK LEVEN/OPINIE
ZATERDAG 30 JUNI 1990 PAGINA
Chinese geestelijken tot drie jaar heropvoedingskamp veroordeeld
PARIJS Een rooms-katholieke bis
schop en een priester uit China zijn we
gens „illegale activiteiten" tot drie jaar
heropvoedingskamp veroordeeld. De
twee veroordeelden maakten deel uit
van een groep van negen bisschoppen en
ongeveer 30 priesters en gelovigen die op
26 november 1989 werd gearresteerd. De
reden voor hun arrestatie was deelname
aan de oprichtingsvergadering van een
bisschoppenconferentie van Rome-ge
trouwe katholieken.
De rooms-katholieken in China die
trouw aan Rome zijn gebleven, komen
sinds 1957 ondergronds bijeen. De Chi
nese regering erkent alleen de patriotti
sche vereniging van katholieken die de
paus niet als hoofd van de kerk be
schouwt.
Er zijn in korte tijd nog 16 andere katho
lieken gearresteerd: twee priesters, acht
seminaristen en zes orde-zusters, allen
uit de provincie Hebei. In deze streek
zijn de Rome-getrouwe katholieken, die
over ongeveer 60 ondergrondse bisschop
pen beschikken, sterk vertegenwoor
digd.
De hele aardbol kan
niet in grotere nood
zitten dan één ziel.
Ludwlg Wittgenstein
door Marinus van der Berg
De ochtend na de avond van
"het verlies' moet ik op reis. In
de trein voelt het stiller dan
anders op maandag.
Onderweg nergens meer
oranje. Het verlies is hard
aangekomen. De balans wordt
opgemaakt en de
zondebokken variëren van
Marco, Frank pas nog 'onze'
jongens, ook al werken ze in de
vreemde tot mijnheer
Smeets die een grensoorlog
zou hebben uitgelokt. Je moet
toch ergens je teleurstelling
kwijt, maar de feiten blijven de
feiten. Ik ben geen echte
voetballiefhebber en heb er
ook geen verstand van, maar in
het buitenland word je
vaderlandsliefde altijd groter.
Het verlies is me minder
onverschillig dan mijn
interesse voor voetbal. Met
een half oog volg ik het
spektakel toch. Tijdens de
eindgesprekken van directies
van bejaardenoorden, die ik
die dag moet voeren, wordt er
éénmaal gezinspeeld op het
verlies. Een verlegen lachje is
de enige reactie. De cursist had
geschreven over de rol van het
personeel bij de hulp aan
stervenden. Het verlies van
Oranje heeft ook wel iets van
sterven. De avondkrant die ik
op de terugreis lees schrijft
over een smartelijk ziekbed.
Vanaf het begin hadden de
spelers ademnood. Toch nog
onverwacht is Oranje
gestorven en wij ook een
beetje. Onze nationale trots is
gedeukt. Zelfs als je zegt dat er
wel belangrijkere dingen zijn in
de wereld, kun je nog het
gevoel hebben dat er iets is
geknakt. De spelende mens is
gevoelig geraakt. Er was bijna
tot het einde toe hoop ondanks
de feiten. Vanaf voor de
geboorte was het sukkelen,
maar dat verhinderde niet dat
er toch gerekend werd op de
eindzege. De
overwinningszegels waren al
gedrukt. Ze worden nu
verbrand. De PTT bewaart één
vel als wrange herinnering aan
wat niet niet gebeurde. Je kunt
rouwen om wat je hoopte maar
niet kreeg. Hoe ga je nu
sportief met dit verlies om? Je
kunt een zondebok zoeken. Je
kunt voetballers zakkenvullers
noemen die voor hun geld niet
genoeg hebben gepresteerd.
Je kunt uiterlijk nuchter
reageren: „Jammer, dat was
dat". Alsof er niet veel emotie
en enthousiasme is
geïnvesteerd. Je kunt
meedoen aan de grensoorlog
van Mart Smeets. De
middenstander met een
dubbel verlies kan alle petjes,
balletjes en wat nog meer met
een kwaaie kop op zolder
smijten in de hoek van „snel
vergeten". Je kunt je snel een
nieuwe favoriet zoeken: België.
Ik heb zelf een zwak voor de
Zuiderburen. België liever dan
„Die Mannschaft". Dat zij ons
eruit wipten is extra bitter. Ja
toch? Kun je sportief rouwen
en niet blijven steken in
naspugen, de rug toekeren en
doen alsof je ze nooit hebt
gekend? Ja, dat kan, want zo
lees ik in mijn
dinsdagochtendkrant: „Een
zeventig-jarige Utrechtenaar
zond een bos bloemen voor
alle spelers en hun begeleiders
met een kaartje eraan. De
trouwe fans zijn van heinde en
ver gekomen met de oranje
voetbal aan de antenne van de
autoradio half-stok".
Ik lees het goed: half-stok. Wie
een verlies lijdt heeft een
ritueel nodig. Samen verdriet
beleven. Samen naar Schiphol
gaan om de verslagenen op te
halen. Dat troost. „Dit doet
goed", zei Wouters. Uiting
geven aan je verdriet: half-stok
leven. Er wordt zelfs een lied
aangeheven. Dat is rouwen:
erkennen dat je verloren hebt
en aan je gevoel ruimte geven.
De gekomen fans schudden
handen en leven mee. Ook zij
verloren. Hun komen is troost
en trouw: niet laten vallen,
maar samen verder. De
Mondiale is hier een beetje
voorbij. De roes is over en de
beelden van een ander stukje
wereld verschijnen op mijn
netvlies: 70.000. Hoeveel
mensen gaan er ook al weer in
een voetbalstadion? Iran
herstelt van een aardbeving.
Hoe kun je hierom nog rouwen:
om zovelen in een land dat zo
ver van ons afstaat? De wereld
stuurt hulp. Vriend en vijand.
PROF WEGMAN OVER DE VRIJHEID VAN DE THEOLOOG
UTRECHT Wat mis
moedig voor zich uitkij
kend zegt prof. H. Weg
man: „De hele katholieke
theologiebeoefening
wordt onderuit gehaald".
Hij heeft, als hij dat zegt,
nog niet gehoord dat kar
dinaal Ratzinger deze
week in Rome alle katho
lieke theologen de wacht
heeft aangezegd. Maar
ook zonder dat weet hij
hoe in rooms-katholiek
theologenland de vlag er
bij staat.
Begin vorig jaar trad Weg
man, toen rector van de
Utrechtse katholieke theologi
sche universiteit en priester
van het aartsbisdom, uit de
kerk. In de laatste diesrede
sprak hij over het gevoel van
velen op zijn universiteit dat
ze gemangeld werden. Ge
mangeld door het al decennia
durende gevecht om kerkelij
ke erkenning van de Utrecht
se katholieke universiteit
door Rome. Hij zei toen dat
het goede van de theologische
tradities helemaal werd weg-
geperst.
Na zijn uittreden bleef hij op
de universiteit werkzaam
waar hij vorige week afscheid
met een afscheidsrede over de
liturgie van Pinksteren.
Geconfronteerd met het
nieuws over de aanzegging
van kardinaal Ratzinger zegt
hij nu: „Dat is het bewijs ach
teraf dat mijn beslissing de
juiste is geweest".
Hij praat zonder bitterheid
over die beslissing 'van des
tijds. Ook heeft hij er geen be
hoefte ergens tegen aan te
schoppen. „Zo'n besluit is een
proces in je zelf dat jaren
duurt. Had ik het eerder
moeten nemen? Dat had ge
kund. De situatie veranderde
drastisch in het begin van de
jaren tachtig. Het liep eigen
lijk parallel met de bisschops
benoemingen. Alfrink gunde
je je eigen verantwoordelijk
heid. Die had een clemente
houding in liturgisch opzicht,
tegenover de pastoraal wer
kenden, Als theoloog werd je
een eigen verantwoordelijk
heid gegund. Nu is de invloed
van Rome veel groter gewor
den, ook al heb je nooit
rechtsstreekse contacten. Het
loopt allemaal via de bis
schoppen. Die redeneren: we
moeten ons aanpassen aan
Rome, maar als je dan hele
maal je eigen identiteit op
geeft, dan kun je in feite maar
twee beslissingen nemen. Of
je leg je bij die situatie neer en
doet als theoloog alsof er niets
aan de hand is (hetgeen naar
zijn mening veel voorkomt) of
je zegt: dit is in strijd met wat
ik als theoloog wil en stap er
uit. Want je eigen integriteit
staat natuurlijk op het spel"
„Vroeger was het zo dat
Rome wat decreteerde. Wat
er in de praktijk mee gebeur
de, werd aan de wijsheid van
de lagere instanties overgela
ten. Als het maar op papier
stond. De praktijk was zeer
tolerant. Maar Rome wordt
steeds minder Romeins. Er is
geen ruimte meer, het is niet
leuk meer".
U had moeite met de struc
tuur van de RK kerk, waar
om bent U ook uit het ambt
gestapt?
„Aan de bisschop heb ik ge
schreven dat ik niet meer wil
de behoren tot de hiërarchi
sche kerk omdat deze zich in
wettig en pastoraal opzicht
presenteert als een instituut
waar het machtswoord van
een man geldt. Ik wil de bete
kenis van die figuur, in casu
de paus, niet bagatelliseren,
maar hij kan niet het eerste
en het laatste woord hebben.
Dit geschreven hebbende, kon
men niets anders concluderen
dan dat ik pastoraal niet meer
kon functioneren. Maar zelf
ben ik niet het ambt maar wel
uit de kerk gestapt, uit een
bepaald soort kerk dan. In
mijn werk raakt mij dat wei
nig. Als wetenschapsman blijf
ik gewoon doorgaan met pu
bliceren over de liturgie".
„Ik stap niet uit de christelij
ke traditie. Dat is iets heel iets
anders dan zoals de kerk zich
vandaag de dag presenteert".
De kerk is toch het product
van die traditie?
„Traditie vertaal ik in die zin
dat zij iets is dat door de ker
kelijke leiding zou moeten
worden gebruikt als stimulans
niet naar het verleden toe
maar juist naar de toekomst.
Alles dat door de kerk in
vroeger tijden is gezegd en ge
schreven is gebonden aan de
omstandigheden van destijds.
Het betekent dat je in je ker
kelijk beleid continu moet
aanpassen en gericht zijn op
de toekomst. Traditie krijgt
dan een andere functie, nu
werkt het als een dood macht
smiddel. Het gaat er om dat je
zo goed mogelijk contact
houdt met de geloofservarin
gen zoals die in de evange-
lieën zijn verwoord. Ik kan
me best voorstellen dat er
voorgangers zijn zoals cje
apostelen, maar ze kunnen
niet zoals nu het geval is het
alleenrecht van spreken heb
ben".
„De kerkelijke leiding wordt
beheerst door een syndroom
van als we het verleden losla
ten, dan hebben we geen kerk
meer. Overal duikt die angst
op. Kijk naar de manier
waarop de bevrijdingstheolo
gie wordt benaderd".
Is desintegratie in de RK
kerk in de afgelopen decennia
niet een motief geweest om
„op orde op zaken" te willen
stellen?
„Je kunt het op die manier
Prof. dr. H. A. J. Wegman
wel verklaren, maar goedkeu
ren is natuurlijk heel iets an
ders. Je moet onderzoeken
hoe die desintegratie ontstaan
is en dan stuit je op de functie
van het gezag in de kerk,
maar dat ter discussie stellen
in ten ene male onmogelijk".
„Traditie is altijd verbonden
met de vraag hoe je het erf
goed doorgeeft. Maar zoals het
nu is, is die act van doorgeven
al helemaal ingekaderd. Nu
bestaat bij het kerkelijk gezag
constant de angst dat er
verkeerd wordt doorgegeven.
Maar daar zaten de apostelen
toch niet mee. Die vertelden
verhalen. Ik hou trouwens
meer van een geloof dat ver
teld wordt dan dat uit dog
ma's bestaat".
„Ik heb geen behoefte om ac
tief op te treden. Iets probe
ren te veranderen aan die
structuur van deze kerk heeft
geen enkele zin. Wel blijf ik
indirect actief door wat ik pu
bliceer. Ik ben geen ongelovi
ge geworden. Ik ben met hart
en ziel bezig met het bestude
ren van de vraag hoe mensen
FOTO: PR
geloofd hebben en te bepalen
hoe ik mij daarin thuis voel.
Iets dat een pastor in feite ook
doet. Maar als theoloog mis je
die vrijheid nu. Als theoloog
raakte je stgeds meer in een
dubbelzinnige positie. Je
moest je stèeds anders voor
doen dan je was. Die dubbel
heid ging me steeds meer te
genstaan".
„Ik heb de afgelopen ander
half jaar bewust afstand geno
men van het hele gebeuren
om beter zicht te krijgen. Wel
ben ik links en rechts ter ker
ke gegaan zowel bij katholie
ken als protestanten om te
vinden of er iets was dat me
zou bevallen. Ik moet zeggen
dat me dat niet is meegeval
len. De kerkelijke taal is erg
vlak geworden".
Wat opverend: „Maar ik sluit
niet uit dat ik iets vind en dat
ik me er met hart en ziel in
stort. Het liefst zou ik willen
kerken bij een gemeenschap
waar ze hun eigen identiteit
durven te riskeren om tot iets
nieuws te komen".
PAUL VAN VELTHOVEN
ROME Kardinaal Jo
seph Ratzinger presen
teerde eerder deze week
in Vaticaanstad een richt
lijn voor theologen met
de bedoeling een einde te
maken aan de oppositie
van kritische godgeleer
den binnen de katholieke
gemeenschap. Hierin
wordt de taak van de the
ologie beperkt tot het
verduidelijken van leer
stellingen van de onfeil
bare kerk zonder in kri
tiek te vervallen. Wie
desondanks twijfelt, moet
zijn reserves voor zich
houden en 'in stilte lij
den' op straffe van verlies
van zijn leerstoel of pries
terschap.
Het document is typerend
voor het beleid van Ratzinger,
die als prefect van de Heilige
Congregatie voor de Geloofs
leer (de in 1965 door Paulus
VI opgerichte opvolger van
pauselijke inquisitie) waakt
over de zuiverheid van het
katholicisme. De in 1927 gebo
ren Beier Ratzinger doceerde
na zijn priesterwijding theolo
gie aan verscheidene Duitse
universiteiten en werd in 1977
door Paulus VI benoemd tot
kardinaal-aartsbisschop van
München. In 1982 benoemde
Johannes Paulus II zijn ver
trouweling Ratzinger tot
hoofd van de congregatie. De
kardinaal die nog een groot
aantal nevenfuncties be
kleedt, werd daardoor de der
de man binnen de Vaticaanse
hiërarchie, na de paus zelf en
kardinaal Casaroli, het hoofd
van het Vaticaanse staatsse
cretariaat.
Sindsdien heeft hij met in
stemming van de paus een
kruistocht gevoerd tegen de
neomodernistische tendenzen
die naar zijn mening sinds het
Tweede Vaticaans Concilie de
rust en eenheid binnen de
moederkerk hebben ver
stoord. In een opzienbarend
interview van enkele jaren
geleden zei hij dat de tijd was
gekomen voor een 'restaura
tie' en definieerde hij de ver
dediging van de orthodoxie
als een sociale plicht tegen
over alle gelovigen. Ratzin-
gers pijlen richten zich vooral
op wat hij de zogenaamd pro
gressieve vleugel noemt, die
volgens hem de traditie en de
hiërarchie van de Kerk heeft
verloochend en daardoor een
ideologische chaos geschapen.
Dat leidde onder meer tot een
veroordeling in 1984 van de
Zuid-Amerikaanse bevrij
dingstheologie, die in de jaren
'70 het evangelie een sociale
inhoud wilde geven en door
de kardinaal werd gekriti
seerd als een door het marxis
me geïnfecteerde mengelmoes
van bijbel, politiek, sociologie
en economie. Maar Ratzinger
steunt ook de oppositie van
rechts niet. Dat bewijst de ex
communicatie van de traditio
nalistische Franse bisschop
Martel Levèbvre twee jaar ge
leden.
De oekazes van de kardinaal
betreffen tal van terreinen.
Tegenover de vooral in
Noord-Amerika populaire fe
ministische theologie verde
digt hij de wezenlijk verschil
lende aard van de sexen en de
typisch vrouwelijke waarden
van moederschap en maagde
lijkheid. De houding tegen
over homosexuelen is door
zijn toedoen beduidend min
der soepel geworden. In 1975
maakte het Vaticaan nog on
derscheid tussen homo zijn en
het bedrijven van homoseksu
ele handelingen. Maar in een
aan de bisschoppen gerichte
brief uit 1986 over de pastora
le zorg ten behoeve van ho
moseksuelen schreef Ratzin
ger dat 'ook de neiging zelf
als abnormaal moet worden
beschouwd'. De kardinaal die
niet aarzelt om in de handel
in drugs en pornografie het
werk van de duivel te zien,
valt geregeld uit tegen de
kortzichtige genotzucht van
de moderne consumptiemaat
schappij, een thema dat ook
de paus dierbaar is. Eind vo
rig jaar fulmineerde hij tegen
het gebruik van oosterse me
ditatietechnieken in kloosters
Kardinaal Ratzinger
FOTO: AP
en in het door hem verzorgde
ontwerp voor een nieuwe ka-
techismus die aan het eind
van dit jaar het licht moet
zien, wordt nog eens duidelijk
gesteld, dat 'de enige kerk
van Christus de katholieke
kerk is'. Andere religies ge
ven ondanks hun grootse ver
leden 'een verkeerd beeld van
God en van de mens'. De
joodse gemeenschap in Italië
is tenslotte opgeschrikt door
een passage waarin de jood
wordt omschreven als 'hij die
volhardt in de zonde en Gods
•barmhartigheid verwerpt'.
Ratzingers nieuwe contrare
formatie verloopt volgens
plan. Door geleidelijk aan de
kritische stemmen tot zwijgen
te brengen komt zijn ideaal
van een eenvormige gehoor
zame kerk inderdaad dichter
bij. De vraag is echter wat
daarmee precies wordt be
reikt. De Italiaanse theoloog
pergio Quinzio bracht gisteren
in La Stampa die twijfel on
der woorden: „De doctrine
blijft in zijn meest onverzoen
lijke vorm gehandhaafd - zo
als de paus en Ratzinger het
willen - maar het geestelijk
leven wordt verstikt, de ker
ken zijn half leeg, naar de
preek wordt nauwelijks ge
luisterd, de biecht bestaat bij
na niet meer en de pastoors
laten dit alles over zich heen
gaan, nadat zij rituele eer
hebben betuigd aan de on
wrikbare waarheid van het
dogma."
AART HEERING
DEN HAAG De ver
houding tussen de pink
sterbeweging en de ker
ken in Nederland heeft
veel weg van een liefdes
drama. De liefde kwam
aanvankelijk van één
kant, werd daarna be
koeld, was vervolgens te
opdringerig en is tenslot
te uitgedoofd.
Op deze wijze vat dr. P.N.
van der Laan, directeur van
de Centrale Pinkster Bijbel-
school in Zeist, de relatie sa
men die aan het begin van
deze eeuw ontstond. Het
verlangen naar een her
nieuwde kennismaking lijkt
aanwezig, schrijft hij in een
speciaal aan de Pinksterbe
weging gewijd nummer in
de serie 'Religieuze bewe
gingen in Nederland'. „Zou
het toch nog wat worden?".
De Nederlandse pinksterbe
weging heeft aanvankelijk
het contact met de kerken
steeds gezocht. G.R. Polman,
die in 1906 na een bezoek
aan de Verenigde Staten de
opwekkingsbeweging naar
Nederland haalde, wilde
geenszins een eigen kerkje
bouwen, maar alle bestaan
de kerken vernieuwen. De
kerken brandmerkten de
nieuwe beweging echter
vanaf haar ontstaan als vals
of demonisch.
De felste kritiek kwam op
vallend genoeg van evange
lische kerken als de baptis
ten en de vrij evangelischen.
Rond de jaren zestig gaver,
zij hun tegenstand op, maar
in de kringen van bijvoor-
Nederlandse Hervormde Kerk
Beroepen te Streekgemeente Fivel-
land (Loppersum c.a.) A. Kobus te
Roordahuizen en Idaard.
Gereformeerde Kerken vrijgemaakt
Beroepen te Franeker-Sexblerum
i.s.m. Arum J. Schoemaker, kand. te
Kampen.
beeld de Vergadering der
Gelovigen wordt de bewe
ging nog steeds getypeerd
als 'duivelse verlakkerij'. De
gereformeerden en her
vormden noemden de nieu
we stroming van den begin
ne een sekte.
Hierin kwam in de jaren
vijftig verandering, toen
met name de Nederlandse
Hervormde Kerk onder de
indruk raakte van de ge
bedsgenezing in de pinkster
kerken. Her en der werden
eigen hervormde genezings
diensten georganiseerd en
ook de synode bezon zich op
het nieuwe fenomeen.
Voor korte tijd stond de
pinksterbeweging in het
centrum van de kerkelijke
belangstelling, aldus Van
der Laan. Dat had vooral
ook te maken met het be
zoek van de Amerikaanse
evangelist Tommy Lee Os-
born, die op het Haagse Ma
lieveld op één avond soms
meer dan 100.000 mensen
trok, en andere pinkster
grootheden als Lam Jeeve-
ratnam uit India. De Neder
lander Johan Maasbach zou
deze traditie op eigen wijze
voortzetten.
Door toedoen van sommige
predikers werd het beeld
van de pinksterbeweging als
sekte versterkt door de uit
drijving van demonen (Holy
Ghost meetings) en theo
rieën over 'de strijd in de
hemelse gewesten'. Gevolg
was dat in de jaren zeventig
de kerkelijke belangstelling
voor de beweging nihil was.
Volgens dr. C. van der
Laan, algemeen-secretaris
van de Broederschap van
Pinkstergemeenten en broer
van de pinksterschool-direc-
teur, zijn er in Nederland
ongeveer 70.000 pinksterge
lovigen, verdeeld over zo'n
500 gemeenten. Meer dan de
helft van deze pinkster-,
evangelie- en volle evange
liegemeenten is onafhanke
lijk en wars van elke lande
lijke organisatie.
De miljoenen Oostduitse marken die de afgelopen dagen J
de smeltovens zijn verdwenen en verwerkt zijn tot ordinaii
blokken metaal, staan symbool voor de komende versmeltii
van de twee Duitslanden. Morgen wordt de eerste grote sta
gezet om een eind te maken aan de meer dan veertig ja
durende deling in het hart van Europa. Na een even snel]
als hectische voorbereiding gaan de economieën van Oost- e
West-Duitsland samen. De monetaire en economische eei
heid die Duitsland vanaf morgen is, vormt de opmaat vq
de uiteindelijke politieke eenwording.
Het taalgebruik eenheid, vereniging en eenwording
is echter uiterst bedrieglijk. In feite wordt de zieltogeni
DDR morgen gewoon overgenomen door de b.v. Bondsrepu
bliek. Sinds eind vorig jaar de eerste bressen werden gesli
gen in de Muur, is de vrije markteconomie er met grote vaai
door heen gedrongen. Naar binnen gesleurd ook, want v$
te lang hadden de Oostduitsers zich alleen aan het 'Win
schaftswunder' mogen vergapen. De D-mark neemt morgj
officeel de plaats in van de Ost-mark. Alles wat de 'boerei
en arbeidersstaat' tot nu toe symboliseerde, van Trabants l
de fotorolletjes van het merk OR WO, gaat in de uitverkoo
Totdat het weer interessant wordt voor de echte verzam
laars.
VELE Duitsers, maar zij niet alleen, zijn nog steeds mi
stomheid geslagen over de verbazingwekkende snelha
waarmee de veranderingen zich hebben voltrokken. Een jas
geleden nog stond Erich Honecker vooraan bij de vierit
van de veertigste verjaardag van de DDR. Ondanks de poli
tieke aardverschuivingen elders in Oost-Europa, waren i
nog maar weinigen die dachten aan een Duitse eenwordiij
Het heeft weinig zin om nu lang stil te staan bij de vraag ho
het dan toch zo snel zo ver (te snel en te ver?) heeft kunne
komen. Daarmee zullen ongetwijfeld de historici zich bezi
gaan houden. Veel belangrijker is op dit moment de vrai
hoe die Duitse eenwording verder zal worden vormgegevei
en welke rol de rest van Europa daarbij dient te spelen.
Het is volkomen begrijpelijk dat vele Oostduitsers, na<J
hun opluchting over het einde van de dictatuur, zich angst
afvragen wat hen de komende maanden te wachten staa
Het bijeenvoegen van twee zo verschillende economieën i
uiterst moeilijk zijn en de voorspellingen zijn niet erg opt
mistisch, ondanks de enorme inspanningen die Bonn zich gi
troost. Talrijke bedrijven in de DDR zullen de concurrent]
niet aankunnen en hun deuren moeten sluiten. De schattin
gen over het aantal werklozen lopen uiteen van vierhon
derdduizend tot vier miljoen. Desondanks is de Westduit!
minister van financiën, Theo Waigel, op de langere termij
optimistisch. Hij voorspelt dat over vijf jaar van de kloof tui
sen Oost en West niet veel meer te zien zal zijn. Het kan het
goed zijn dat Waigel en al die andere optimisten gelijk kri
gen. Maar voor het eenmaal zo ver is, moet er nog ongeloo
lijk veel werk worden verzet. Daarbij zal de gedetailleen
technische uitwerking van de eenheid nog veel gëcompl
ceerder blijken te zijn dan de politici in Bonn en Oost-Beril
nu voor mogelijk houden.
VANWEGE al die onzekerheden lijkt het voor de toekom
van Duitsland zelf en Europa van het allergrootste belai
dat de nieuwe staat vast verankerd wordt in zowel de Eui
pese Gemeenschap als in de NAVO. Ook de Sovjetunie zo
zich moeten realiseren dat een verenigd westers Duitslai
valt te verkiezen boven een neutraal Duitsland, zoals i
steeds heeft bepleit. Pas als aan deze voorwaarden is vo
daan, is de weg vrij voor verkiezingen voor het pariemei
van het verenigde Duitsland.
^<7
Uitgave: Westerpers (behorende tot Sijthoff Pers).
Kantoor: Apothekersdijk 34. Leiden.
Telefoon: 071 - 122 244
Postadres, postbus 11, 2300.AA Leiden
Hoofdkantoor Koopmansstraat 9, Rijswijk.
Telefoon: 070-3190 933.
Abonnee service
Telefoon: 071 - 313 677 van ma. t/m vr. van 8.30 tot 17.00 u
Nabezorging
Telefoon: 071 - 122 248
van ma. t/m vr. van 18.00 tot 19.00 u. op za. van 14.00 tot 15.00 u.
Abonnementsprijzen (inclusief 6% BTW.)
Bij automatische betaling: Bij betaling per accept-girokaart
per maand 24,85 per maand 25.85
per kwartaal f 74,10 per kwartaal f. 75.10
per jaar 284,50 per jaar 285.50
Het abonnementsgeld dient vooruit te worden voldaan.
Advertenties
Informatie en tarieven over advertenties tel. 071 -122 244.
Telefax voor uitsluitend advertenties 071 - 134 941.
Voor uitsluitend het doorgeven van advertenties kantoor Rijswijk
070 - 3902 702.
Bankiers
AMRO BANK NV 473 575 515
POSTBANK NV 663 050
