Port Zélande biedt veel luxe en bot personeel Indrukwekkende onderwereld in Den Bosch 'final naie BINNENDIEZE STEEKT VENETIAANSE KANALEN NAAR DE KROON West-Brabant ontsluit zijn watersport- mogelij khedenir CcidócSouAdtit ZATERDAG 26 MEI 1990 PAGINA DEN BOSCH - Venetië heeft er een concurrent bij: 's-Hertogen- bosch. De San Marco-kathedraal is weliswaar, dat moet worden toege geven, nog indrukwekkender dan de Sint Jan. En de Piazza San Mar co, het San Marcoplein, is aanzien lijk statiger dan de Markt. De ter rassen op het Bosscher plein zijn echter al zonder meer gezelliger en de consumpties zijn er, anders dan in de Italiaanse havenstad, betaal baar. Maar met een gondelvaart over de Binnendieze steekt de stad van Zoete Lieve Gerritje Venetië naar de kroon. Den Bosch is gesticht op het punt waar Dommel en Aa elkaar ontmoetten, vlak voordat ze via de Dieze samen in de Maas uitmondden. Hun samenloop bin nen de oude vestingmuren heet-de Bin nendieze. Dit water vormde eeuwenlang de belangrijkste transportweg van de stad. Er werden zijtakken gegraven en andere stukken zijn gedempt. Zelfs de haven is een vergrote Binnendieze-tak. EILAND In alle bescheidenheid moet worden op gemerkt dat dit Bosscher water in totaal slechts ruim drie kilometer lang is. Dat de grachten een gordel vormen in de stad, waardoor het gebied rond Postel- straat/Stoofstraat een eiland vormt, zal iemand die door de Brabantse hoofdstad wandelt nauwelijks opvallen. En dat is een heel verschil met Venetië, dat op 118 eilandjes ligt, die door meer dan 400 bruggen met elkaar verbonden zijn. Het aantal overbruggingen per kilometer is in Den Bosch echter zeer aanzienlijk groter. Sommige overkappingen zijn tientallen meters lang, want over de Bin nendieze werden niet alleen bruggen ge slagen. Er zijn ook huizen aan en boven op gebouwd. Dat was handig voor het in- en uitladen van goederen, die voor het-overgrote deel per boot werden aan gevoerd. Voor het ophalen van water, waarvoor men slechts een emmer aan een touw hoefde te laten zakken. En voor het afvoeren van lichaamssappen, die via de Dieze naar de Maas stroom den. Er is een tijd geweest dat de Bos scher vrouwen en lunderen ernstig met de gezondheid sukkelden, terwijl de mannen opmerkelijk monter bleven. De oorzaak bleek te liggen in de waterver ontreiniging. De vrouwen laafden hun kinderen en henzelf vanuit het open riool; de mannen lesten hun dorst met bier, en dat was aanmerkelijk gezonder. Dempen De Binnendieze heeft in het grijze verle den een lengte gehad van wel zestien ki lometer. Maar de tijd schreed voort, het vervoer over de weg werd steeds belang rijker en het transport over het water nam zienderogen af. Grote delen werden gedempt en kregen nuttiger bestemmin gen. De idylle van het schilderachtige1" binnenwater langs en onder de eeuwen oude monumenten van 's-Hertogen- bosch moest het steeds meer afleggen te gen de penetrante geuren die eruit om hoog kwamen en vooral op warme da gen het klimaat in de binnenstad ver ziekten. Tijdens de Tweede Wereldoorlog heeft de Binnendieze nog een belangrijke functie gehad. De grachten vormen als het ware een tweede plattegrond onder de stad, waar buitenstaanders moeilijk de weg kunnen vinden - zelfs Bosschena ren die een grachtentocht maken tonen zich voortdurend verrast over de plaat sen waar ze terecht komen. De overkap pingen hulden grote delen dag en nacht in diepe duisternis. Een verblijf was er bijzonder onaantrekkelijk, vanwege de stank, de vele ratten die er welig tierden en omdat men er vanuit elk willekeurig sekreet elk moment een grote hoop in de nek kon krijgen. Maar vele vluchtelin gen hebben zich via de onderaardse ge welven uit de voeten kunnen maken. Na de oorlog had het binnenwater geen enkel menselijk of economisch nut meer en was het bezit ervan slechts hinderlijk. Het was alleen nog maar een open riool; een schande; een symbool waaruit kon blijken dat de tijd in de historische pro vinciehoofdstad stil was blijven staan. In 1969 viel het besluit de Binnendieze te voorzien van echte rioolbuizen, de aan grenzende huizen daarop aan te sluiten en de hele zaak te dempen. En met dit omvangrijke project werd een haastig begin gemaakt. Beter bestuur Het besluit viel bij veel stadsbewoners allerminst in goede aarde. Er werd een politieke partij opgericht, 'Beter Be stuur', die meteen met vijf zetels de ge meenteraad binnenrukte. De andere par tijen schrokken van de massale onvrede die de geplande modernisatie veroor zaakte. Het dempen van de Binnendieze werd stopgezet en daarvoor in de plaats kwam een plan dat voorzag in een om vangrijke restauratie van de historische binnenstad. Het algemeen groeiende besef dat alom in Nederland als gevolg van voortvaren de beslissingen al veel eeuwenoude bouwwerken definitief de vernieling in waren gejaagd, een Monumentenjaar en vooral het feit dat 's-Hertogenbosch in 1985 uitbundig zijn 800e verjaardag vierde, zorgde voor vaart in de plannen. Tijdens het jubileum was ruim twee ki lometer van de Binnendieze gerestau reerd. De aangrenzende huizen hadden riolering gekregen en de meeste waren fraai opgeknapt. Gondelvaart Toen begon de 'Stichting Binnendieze 's-Hertogenbosch' met gondel vaarten; een tot nu toe exclusief genoegen, want er is plaats voor slechts 32 mensen per uur. Er zijn maar twee boten beschik baar en per schip kunnen zestien men sen mee. Het gedeelte dat tot nu toe is gerestaureerd en uitgebaggerd, ruim twee kilometer lang, beslaat twee armen, waardoor men eerst stroomopwaarts vaart, en vervolgens terug. Eén van die takken eindigt in een eindeloze tunnel, want het restant is nog te ondiep. Het is nog niet mogelijk een 'rondvaart' te ma ken, al voorzien toekomstplannen in een uiteindelijke vaarroute van 3,5 kilome ter. Twee punters bewegen de 'Hertog Hen drik' en de 'Hertog Jan' voort, door middel van 2,5 meter lange bomen. Het is vrijwilligerswerk, waarvoor ze niet be taald worden. En zwaar ook, want nog steeds is de Binnendieze een rivier, en op sommige plaatsen moeten ze hun gondel hard tegen de stroom in voortbe wegen. Op één plek ligt een betonnen rioolbuis, nauwelijks breder dan de boot; nog een restant van de dempingsplan nen. „Hier heb ik veel met God gespro ken", bekende gondelier Joep van der Griendt, wiens krachttermen minder de Nog maar tien jaar geleden zag het er langs de Binnendieze vervallen uit. Nu zijn de panden gerestaureerd en plannen om de Binnendieze te dempen zijn naar de prullenbak verwezen. FOTO: ANP oerlelijke constructie golden dan het feit dat de stroming ter plekke het sterkste is. De Binnendieze is een oase van rust. Onder de vele overkappingen is alleen het klotsen van de bomen in het water te horen; in de buitenlucht dringt het ge luid van het verkeer slechts zachtjes door. In tegenstelling tot Venetië zingen de gondeliers van Den Bosch niet. Wel vertellen ze met veel liefde en gevoel voor humor over de geschiedenis van de Binnendieze en over de monumenten die men onderweg passeert. Elke dag, behalve op maandag, begint op de hele uren tussen 11.00 en 17.00 uur een tocht door de Binnendieze vanaf de steiger bij de Torenbrugstraat. De vaar ten vinden plaats van de laatste zaterdag in april tot de eerste zondag in oktober. Het is raadzaam tevoren te reserveren: tel. 073 - 122334. ANDRÉ HORLINGS In West-Brabant ligt een nog nauwelijk ontsloten toeristisch gebied, waarvan di ontwikkeling in volle gang is. Water sporters, voor wie een tocht over he drukbevaren Hollandsch Diep en Volkeetde rak net iets te spannend is, vinden eLnj v een alternatieve route door het binnen u land. Die voert langs een aantal vrij on bekende gezellige stadjes en pittoreski vartie gehuchten, terwijl grotere plaatsen al#n Stl Breda en Roosendaal onder handberei liggen. Het karakter van West-Brabant is in afgelopen decennia ingrijpend veran derd. Het gebied is van oudsher bekent om zijn suikerindustrie, terwijl er oo champignons gekweekt worden. De pro dukten werden grotendeels per schi| vervoerd via Dintel en Steenbergschi Vliet naar het Hollandsch Diep, waar d sluizen van Dintelmond en Benedensa het achterland beschermden tegen hoge waterstanden. Maar de suikeiprodukten worden intus sen voornamelijk per vrachtwagen vei voerd. Eb en vloed zijn nagenoeg vei dwenen nu het Deltaplan is afgeront De sluizen staan permanent open e zelfs de sluiswachters, die er nog langdu rig in functie bleven, hebben ander wei gekregen. Nu is het mogelijk vana Geertruidenberg vrijwel zonder obsta kels - of het moest de sluis bij Oostei hout zijn - naar het Volkerak te varen West-Brabant kent een aantal aantrekkf lijke plaatsen, waarvan Oudenbosch m« zijn basiliek, een verkleinde kopie va de Sint Pieter in Rome, niet de minst is. Maar ook het oude vestingstadj Steenbergen, de 'suikerstad' Dinteloon Oosterhout met zijn robuuste Sint Jans toren en zijn Slotpark en Hollands ouc ste stad Geertruidenberg zijn een bezoe waard. Breda en Roosendaal liggen di reet in de buurt. In 1985 werd besloten het toeristisch g< bruik van de Westbrabantse binnenwi teren - Vliet, Dintel, Mark, Markkanai en Donge - te gaan bevorderen. Daarto werd de 'Stichting Vaarroute Binnenwi teren West-Brabant' (tel. 076-659323 opgericht. Op tal van plaatsen aan h< ongeveer honderd kilometer lange vaai gebied werden initiatieven genomen oi recreatieve voorzieningen in te richte en bestaande te moderniseren of uit breiden. Onlangs vatte de stichting ze sq men op een kaart, de 'Vaarroute Binnen.. wateren West-Brabant'. Het aantal mogelijkheden is legio. In bi™ J voorbeeld Benedensas zijn alle mogelij ke soorten kano's te huur en kwam ee[ camping voor kampeerbewijshoudeiLer^c Het rondvaartbedrijf 'De Durme' iLvur( Geertruidenberg biedt een variëteit aaryor watertochten met een raderboot. Dint< mond bezit, op een plaats waar tien ja geleden nog een polder was, een groj jachthaven. Aan passantenhavens trouwens in het gehele gebied geen a UfJ brek. Maar ook plankzeilers en hengj^.y" laars komen er aan hun trekken, terw£niei fietsroutes een groot deel van het acht< land doorkruisen. "de m da gelanc PORT ZELANDE - Als het aan het management van het nieuwe super-de-luxe 'bungalowpark' Port Zélande ligt zal het er daar aan zienlijk rustiger toegaan dan afgelo pen zaterdag. Toen kon gast Ron Brandsteder zijn ergernis niet meer bedwingen en werd een al te en thousiaste video-amateur, die de tv-ster zelfs volgde tot in het toilet, met een rake klap buiten gevecht gesteld. Zo hoort het dus niet. Liever ziet het management dat men zich gedraagt zoals Hennie Huisman dat weekeinde deed tijdens de viering van de veertigjarige verjaardag van zijn vrouw: met de hele familie (al gauw zo'n twintig man) in twee of drie luxe villa's, allemaal in trainingspak en genietend van de voordelen van het bekend zijn in de restaurants. Rust, vriendelijkheid en luxe zijn de sleutelwoorden in de beheersopvattingen van dit nieuwe park aan het Grevelin- genmeer, dat vanwege het Zuidfranse uiterlijk al de nieuwsgierigheid opwekte van vele duizenden die het passeerden op doorreis naar de Zeeuwse vakan tieoorden. Port Zélande werd vorige week zaterdag officieel geopend door het Nederlands Elftal. Donderdag volgden de eerste 'echte' gasten, nadat afgelopen weekein de relaties van exploitant Gran Dorado en commerciéle omroep RTL-Veronique de 'port' mochten uitproberen. Hetgeen betekende dat de medewerkers van het vakantiepark na weken 'droog' oefenen plotseling werden geconfronteerd met 3500 gasten. Dat dat niet geheel vlekke loos verliep laat zich raden, ondanks de intensieve cursussen die het personeel heeft gevolgd op basis van het 'human resources management'. Geen enkele bron is onuitputtelijk, zo weet men nu vermoedelijk ook in Port Zélande. Luxe Wat vooral opvalt aan Port Zélande, in vergelijking met andere bungalowpar ken, is behalve de schitterende ligging de enorme luxe waarmee de woningen en de algemene voorzieningen als subtro pisch zwembad, winkels en restaurants zijn uitgevoerd. Honderd vijftig miljoen gulden kostte de aanleg van het park, en geen enkel dubbeltje lijkt twee keer te zijn omgedraaid alvorens het werd uitge geven. De vijf-persoonsbungalow waarin ondergetekende verbleef had zonder pro blemen onderdak kunnen bieden aan tien uit de kluiten gewassen volwasse nen, beschikte over open haard, tv, tele foon en ligbad, drie terrassen en een Port Zélande is voornamelijk erg luxein het hoogseizoen kunnen de beter-betaal- den zich er een verblijf veroorloven, in het naseizoen is het „haalbaar voor ieder een". schitterend uitzicht op de nabij jachthaven. En toch behoort de betref fende woning niet echt tot de top van de in totaal 722 die de 'port' te bieden heeft. Zo zijn een aantal villa's uitgerust met sauna, tweede televisie en eigen aanlegsteiger. Wie niet in zo'n villa ver blijft kan altijd nog gebruik maken van de gemeenschappelijke sauna en andere aanlegsteigers. Het subtropisch zwembad, blijkbaar on misbaar in elk bungalowpark, onder scheidt zich vooral door de spiegelende witte en rode tegels, en de weelderige plantengroei. Dat spiegelende heeft wel als nadeel dat het er spiegelglad is en dus levensgevaarlijk. Een fraai-ogend en niet onbelangrijk foutje. De tegels vinden we ook terug in de zogenoemde 'Grande Place', een overdekt dorpscentrum met restaurants, een supermarkt en winkel tjes, waar net constant 27 graden is, en waar palmen en olijfbomen groeien. Het mag duidelijk zijn dat het publiek beeld mee te geven dat 'zijn' park er al leen is voor de hogere inkomens. Gezien echter de boekingen die er tot nu toe zijn gemaakt (over heel 1990 gezien is al zestig procent geboekt, tot aan augustus zelfs negentig procent), blijkt het park vooral favoriet bij twee keer modaal en hoger. „We proberen een zo groot moge lijke bezetting te bereiken, hetgeen bete kent dat ook de lagere inkomens wel aan bod komen. In het voor- en naseizoen liggen de prijzen beduidend lager, in het hoogseizoen hoger. In die laatste periode zijn het vooral de beter-betaalden die het zich kunnen veroorloven, in de goedkopere periode is het voor iedereen haalbaar", aldus Zundorf. Dagrecreanten Het beeld dat Port Zélande zich vooral richt op de watersporter klopt evenmin, aldus Zundorf. „Watersporters zijn indi vidualisten, die gedurende enige tijd van hun schip hun woning maken en niet van plan zijn daar van af te komen om hier een week of zo in een villa te zitten. De aanlegsteigers bij de woningen zijn ook meer bedoeld voor de mensen die achter hun auto hun zeilboot meene men. Er is wel een jachthaven, Marina Port .Zélande, maar de mensen die daar verblijven worden gewoon beschouwd als dagrecreanten, van wie we een geli miteerd aantal per dag toelaten. Onder zoek heeft uitgewezen dat onze vaste gasten het niet leuk vinden als derden gebruik maken van de voorzieningen. Je moet daar dus heel voorzichtig mee zijn". Zundorf blijkt, hoe kan het anders, uitermate bedreven in het opnoemen van de voordelen van Port Zélande bo ven andere vakantieparken. Vergelijkin-_ gen met bijvoorbeeld de bungalowpar ken van Centerparcs gaan volgens hem volledig mank. „Wij hebben meer visie. Wij zeggen: zeventig procent van ons produkt bestaat uit de medewerkers. Wij besteden vijf procent van de loonsom aan opleiding en cursussen, omdat we dat in het belang achten van de gasten. Dat is heel veel. Verder is er een doelbe wuste keuze voor de locatie, die de mo gelijkheid moet bieden voor zowel pas sief als actief recreëren. Daarnaast: de investeringen die wij plegen in de ver blijven zijn het dubbele van wat onze collega's doen. En als vierde strategisch punt zeggen we: ons park moet iets bij zonders zijn, een geheel eigen karakter hebben. We wilden hier een mediterraan havenstadje, dat is gelukt. In de Eifel is Gran Dorado bezig van het park Heil- bachsee een typisch Eifelstadje te ma ken. En in Frankrijk hebben we het plan om tussen Parijs en het nieuwe Disney- world een appartementencomplex aan te leggen in Louis Seize-stijl. Alles moet een eigen, herkenbaar karakter hebben", aldus Zundorf. Trendsetters Hij erkent wel dat collega's als Center parcs de weg geplaveid hebben. „Onze collega's waren de trendsetters, maar wij proberen heel duidelijk die wimpel over te nemen. Een deel van onze gasten zal ook van die collega's moeten komen. We hopen dat ze eens iets anders willen proberen en bij ons terecht komen". Volgens de gegevens uit de boekingen blijkt dat veertig procent van de mensen die naar Port Zélande trekken al eens eerder in een bungalowpark van exploi tant Gran Dorado verbleef. Zundorf heeft liever dat dat percentage lager dan hoger ligt, „omdat we heel veel nieuw bloed nodig hebben. Anders bestaat de kans op verzadiging". Niet alleen Nederland staat op de lijst van aan te boren gebieden, ook het na bije buitenland moet en masse naar Port Zélande trekken. Niet alleen vanwege de verdiensten, maar ook om het park de allure te geven van een internationaal havenstadje. „Onze gasten voelen zich daar wel bij", meent Zundorf. Personeel Maar zoals gezegd: het succes van Port Zélande moet volgens Zundorf voor het grootste gedeelte gehaald worden uit de persoonlijke benadering. Het personele aspect vormt een niet weg te cijferen as pect van het produkt. Maar: juist met dat in gedachte blijkt dat produkt nogal wat te mankeren. Het horecapersoneel is uitermate tegenvallend. Dat is net zo nurks als in willekeurig welke andere kroeg of restaurant dan ook. En van een cursus op basis van 'human resources management' had bij navraag niemand gehoord, noch van sleutelwoorden als flexibiliteit en vriendelijkheid. De sim pele vraag om een schaaltje olijven als voorafje in het Italiaanse restaurant werd met een bot 'nee' beantwoord, de karaf wijn plompweg op tafel gezet, en niet uitgeschonken. In het Café Caribe (elke horecagelegenheid heeft een buitei landse naam, om het internationale k rakter van Zélande te benadrukken) an woordt ober Patrick op de vraag of i nog bier is met een snauwerig ja hoo k nog drieduizend liter", zonder het ook •geven. En de juffrouw bij de informati balie die werd gevraagd waar de nog)SK onlogisch gesitueerde ingang van h de 1 zwembad ligt toonde zich alleen rnammï geërgerd, en kon slechts een lauw hand u in een vage richting opbrengen. j. Toegegeven, dat soort momenten ma<laas. je overal mee, alleen wordt het schnflr ui nend als de manager van een park zi< reft zo laat voorstaan op het personeel, te lgn wijl datzelfde personeel voor een gro< deel blijkt te bestaan uit botterikken. Aan de andere kant heeft een bungalo^ park natuurlijk het voordeel dat mdmee weinig met personeel te maken heeft. I1" dereen kan zijn eigen gang gaan, in zi eigen huisje. En dat is dan ook alsnog 3 redding van Port Zélande, dat op dat gj bied meer lijkt te bieden dan welk pai dan ook. Het wachten is nog op dej breed geadverteerde voorzieningen af boot- en surfplankverhuur, maar Zul dorf verwacht ook dat snel te kunnen Ij veren. Wie bereid is er wat geld voj neer te tellen kan zijn hart ophalen. I KOOS VAN WEft ajachtl rbatsj

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidse Courant | 1990 | | pagina 28