De auto als
uitgemolken
prijskoe
m
finali
Waar blijft de autogulden?
De auto belast
#nal
i
ZATERDAG 12 MEI 1990 PAGINA 40
Draconische maatregelen zijn aangekondigd om een eind te maken aan de ongebreidelde groei van het autoverkeer.
Het is het centrum-linkse kabinet menens: er zal
en moet een eind komen aan de ongebreidelde
groei van het autoverkeer. Via forse
prijsmaatregelen denkt minister Maij de
blikverslaafden de pas af te snijden. Desnoods
wordt het autorijden twee keer zo duur,
waarschuwde zij onlangs. Het kabinet werd het
vorige week alvast eens over de eerste bulk
maatregelen: accijnsverhoging, spitstoeslag en tol.
De Stichting Weg, waarin Bovag en ANWB
samenwerken, voorspelt nu al een fiasco. „De
regering rekent zich rijk en de automobilist rijdt er
geen kilometer minder om", vertelt directeur Van
Eekhout. Het verkeersbeleid door de bril van het
beoogde slachtoffer: de autolobby.
„KLEINE MAN WORDT WEER DE DUPE"
Vorig jaar vloeide als gevolg van het autogebruik rechtstreeks 13,7 miljard gulden
in de schatkist. Btw op het onderhoud van auto's en de belasting die geheven
wordt over de winsten van de autobranche zijn in dat bedrag niet meegenomen.
Tegenover deze inkomsten staan 6,4 miljard gulden aan uitgaven, direct ten be
hoeve van de automobilist. De kosten van luchtverontreiniging, bodemvervui
ling, verkeersslachtoffers, en lawaaibestrijding zijn hierin overigens niet verdis
conteerd.
INKOMSTEN VOOR HET RIJK IN 1989:
Accijnzen 4,6 miljard
Motorrijtuigenbelasting 3,4 miljard
Bijz. verbruiksbelasting (BvB)2,4 miljard
Btw over verbruiksbelasting 0,4 miljard
Btw over accijnzen 0,8 miljard
Btw op motorrijtuigen 2,1 miljard
13,7 miljard
UITGAVEN VAN HET RIJK IN 1989
Rijkswegen 1,5 miljard
Provinciale wegen 1,2 miljard
Gemeentewegen 2,9 miljard
Politie 0,8 miljard
6,4 miljard
Bron: Ministerie verkeer en waterstaat.
De hoeveelheid belastinggeld die de individuele automobilist afdraagt is sterk af
hankelijk van het type auto alsmede het aantal verreden kilometers. Bij deze be
rekening is uitgegaan van een middenklasse auto (benzine) van 25.500,- die in
twee jaar 60.000 kilometer verrijdt. Bij de extra kosten als gevolg van het nieuwe
kabinetsbeleid is nog geen rekening gehouden met de gevolgen van de aftopping
van het reiskostenforfait.
Heffingen Kosten Tarief Belasting
Div.onderhoud 5.100,- 18,5% 796,-
Motorrijtuigenbel. 900,- 7,0% 900,-
BvB tot 10 mille 17,7% 1.494,-
BvB boven 10 mille 26,6% 3.479,-
BTW over auto 18,5% 3.981,-
BTW over brandstof 7.980,- 18,5% 1.246,-
BTW over assurantie 3.840,- 7,0% 251,-
Benzineaccijns (5147 liter) 4.105,-
Milieuheffing brandstof 14,-
Voorraadheffing brandstof 70,-
Totaal, over twee jaar: 16.336,-
Belasting per jaar: 8.168,-
DEN HAAG - De loopbaan van
mr. drs. A. van Eekhout begon aan
de benzinepomp. Ooit verdiende
hij als student een centje bij aan
een tankstation in Delft. Urenlang
stond hij daar in de benzinedamp
en uitlaatgassen dorstige auto's vol
te gooien en insektenresten van
voorruiten te spoelen. Zijn liefde
voor de auto is er niet door be
koeld. Ruim twintig jaar later is hij
een van de meest prominente
woordvoerders van de autolobby in
Nederland.
„Nou ja, autolobby, ik spreek liever van
mobiliteitslobby", relativeert Van Eek
hout in het Haagse hoofdkwartier van
de Stichting Weg, op wandelafstand van
het Binnenhof. „Inderdaad heeft bij de
stichting jarenlang nogal eenzijdig het
accent op de auto gelegen, maar wij zijn
met de tijd meegegaan. Sedert ruim twee
jaar is ook het streekvervoer bij ons aan
gesloten en werken we samen met de
NS". Van Eekhout spreidt de armen als
of hij een geliefde wil omnhelzen: „Ziet
u, wij volgen een èn-èn-benadering: èn
het openbaar vervoer, èn het autover
keer moeten in goede banen geleid wor
den".
Wat die 'goede banen' volgens de Stich
ting Weg inhouden is gevoeglijk bekend:
de files moeten verdwijnen, daarom
moeten er meer wegen en tunnels ko
men en de automobilist moet niet achter
de vodden gezeten worden door Big-Bro-
ther-achtige systemen zoals het rekening
rijden. De aanleg van wegen en rails is
primair de verantwoordelijkheid van de
overheid vindt de Stichting Weg, daar
moeten niet uitsluitend de automobilis
ten voor opdraaien. Omdat de overheid
in last is en de ergste knelpunten in het
wegennet toch snel opgelost moeten
worden, heeft Van Eekhout onlangs wèl
een royaal gebaar gemaakt: desnoods
mag de motorrijtuigenbelasting met een
paar tientjes omhoog. De directeur kijkt
of hij nog een zak vol zilverwaar heeft:
„Dat levert al snel een paar honderd
miljoen gulden per jaar op".
Smoes
Van Eekhout is de eerste om te erken
nen dat een verhoging van de motorrij
tuigenbelasting niet leidt tot de door de
regering zo vurig gewenste inperking van
het autoverkeer. Maar, zo betoogt hij,
ook de accijnsverhoging op de brandstof
en de spitstoeslag zullen hoegenaamd
geen effect hebben. De directeur, zélf au
torijder, pretendeert namelijk de psycho
logie van de automobilist te doorgron
den. „Iedereen heeft wel een goede
smoes, of ik zou liever zeggen een goede
reden, om de auto te blijven gebruiken.
Dat geldt voor minister Maij-Weggen
zélf, die niet met haar loodgieterstassen
in de tram wil en het geldt ook voor elke
andere willekeurige autorijder. De auto
mobilist hecht aan zijn auto, hij identifi
ceert zich ermee. Hoe vaak hoor je men
sen niet zeggen: 'ik sta om de hoek' en
dan bedoelt men de auto. Het is maar
een klein dingetje, maar het is veelbete
kenend".
- U zegt met andere woorden: het maakt
niet uit hoe duur men het rijden maakt,
de automobilist blijft toch wel voorttuf-
fen?
„Nou, er is in elk geval heel wat voor
EXTRA LASTEN: (KABINETSBESLUIT VORIGE WEEK)
Accijnsverhoging 8 cent (5147 liter)412,00
25% spitsheffing (m.i.v. 1992)225,00
Totaal, over twee jaar: 637,00
Extra belasting per jaar318,50
dat steeds meer automobilisten door het
huidige kabinetsbeleid in de knel zullen
komen.
Hij citeert het D66-kamerlid Wolffen-
sperger die bij de begrotingsbehandeling
van Verkeer en Waterstaat uitriep dat
prijsverhogingen het verkeerde onder
scheid maken. Niet de mensen die de
auto kunnen laten staan worden ont
moedigd, maar de burgers die het niet
meer kunnen betalen. Een pijnlijke con
statering voor de PvdA, die de belangen
van de minima per slot wil behartigen,
voegt Van Eekhout daar met een fijne
glimlach aan toe. „En het is goed te we
ten dat ongeveer de helft van de huis
houdens met een uitkering in dit land
autorijdt".
Dramatisch
Hij schetst een dramatisch beeld: „Je zag
hetzelfde gebeuren in Polen. Daar heeft
de regering de autokosten enorm ver
hoogd. En wie kwamen met tranen in de
ogen hun kentekenplaat inleveren? Wie
werden de dupe? Juist! De kleine man,
de arbeiders met de laagste inkomens!".
De directeur vervolgt: „De vertegen
woordiger of goed betaalde ambtenaar
blijft heus wel doorrijden. Die betaalt de
rekening, of wentelt hem af op zijn baas
en denkt: morgen is er weer een dag.
Maar voor mensen die hutje bij mutje
een auto bij elkaar hebben geschraapt
komt elke cent accijnsverhoging hard
aan. Natuurlijk: zij zouden de kosten
kunnen drukken door minder kilometers
te rijden. Maar wie kan er bepalen hoe
veel kilometers er gereden mogen wor
den? Wat moet een gehandicapte vrouw
die elke dag met haar aangepaste auto
naar het werk gaat? Wie biedt uitkomst
voor de forens die geen alternatief open
baar vervoer in de buurt heeft? Deze
mensen zullen enorm moeten besparen
op andere uitgaven om toch nog auto te
kunnen blijven rijden".
Een betere mogelijkheid om het autoge
bruik terug te dringen ziet Van Eekhout
in het FNV-voorstel een vierdaagse
werkweek in te voeren. „Als iedereen
vier dagen gaat werken scheelt dat maar
liefst twintig procent in het woon-werk-
verkeer! Dat is evenveel als het gewenste
effect van het rekeningrijden en het doet
niemand pijn. Ook via telewerken met
de computer kan veel autogebruik ver
meden worden. En verder zijn we uiter
aard voor een flinke verbetering van het
openbaar vervoer en het dichter bij el
kaar brengen van werk en wonen, maar
daar zijn helaas vele jaren mee ge
moeid".
Ie I
Optimisme
Van Eekhout is een optimistisch mens.
Net als de meeste Nederlanders maakt
hij zich grote zorgen over het milieu,
maar hij is ervan overtuigd dat het tij in
Europees verband gekeerd zal worden.
Schetst het ministerie van milieu een
dramatisch beeld van de groei van het
autoverkeer, dan beziet hij de onheil
spellende prognoses met het nodige rela
tiveringsvermogen. „Die schrikbeelden
uit het NMP, daar geloof ik dus niet in",
roept Van Eekhout. „Het verhaal dat er
in het jaar tweeduizendtien zeventig pro
cent meer autokilometers gemaakt wor
den is gewoon larie. Een praktische on
mogelijkheid met bijna vijf miljoen
huishoudens. De ontwikkeling van het
autoverkeer vorig jaar wijst al in die
richting. Hoewel het wagenpark vier
procent groeide, werden toch maar twee
procent meer kilometers verreden, sim
pelweg omdat er meer tweede autootjes
bijkwamen".
Hoopvol over het tempo waarin de rege
ring de problemen te lijf zal gaan is Van
Eekhout overigens niet, „want er be
staan zowel in het openbaar vervoer als
in het wegennet investeringsachterstan
den van tientallen jaren. Als de regering
keuzes moest maken trok de infrastruc
tuur de afgelopen jaren steeds weer aan
het kortste eind".
Bijgevolg staat de directeur van de Stich
ting Weg regelmatig zélf tussen zijn
woonplaats Dordrecht en Den Haag in
de file. Een motiverende ervaring voor
iemand die de belangen van de automo
bilist moet verdedigen? Of krijgt hij er
het schuim van op de lippen?
Van Eekhouts ernstige ogen beginnen
achter het goudomrande notarisbrilletje
te twinkelen. „Ach, als ik zo in de file
sta, herinner ik me wel eens de Ameri
kaanse film 'Great Traffic Jam'. Daarin
spelen zich tijdens een eeuwigdurende
file in Los Angeles allerlei vreselijke in
triges af. En dan denk ik: och, zó erg i*
het hier nu toch ook weer niet".
paul koopman
Drs. A. van Eekhout bij het Haagse
hoofdkwartier van de Stichting Weg, dat
op gunstige lobby-afstand van het Bin
nenhof ligt.
FOTO: CEES VERKERK
nodig om hem op andere gedachten te
brengen. De automobilist wordt wat dat
betreft wel eens verkeerd ingeschat. Een
aardige illustratie daarvan vormen de
ontwikkelingen in Japan. De stad Tokyo
wordt volledig verstikt door het autover
keer. Dagelijks files en nauwelijks een
parkeerplaats te vinden. Toch blijken de
Japanners steeds grotere auto's te kopen.
Iedereen stond voor een raadsel tot een
onderzoek uitwees dat men, naarmate
een stad drukker wordt, meer behoefte
krijgt aan persoonlijke ruimte. Een gro
tere auto dus".
- De Nederlandse automobilist zal zich
niets aantrekken van spitsheffingen, tol
gelden en accijnsverhogingen?
„Er is natuurlijk een grens, maar je kunt
verwachten dat men ófwel gewoon be
taalt, óf de boel omzeilt. Ik verbaas mij
wat dat betreft steeds weer over de naï
viteit van de overheid. Er is in de jong
ste kabinetsplannen bijvoorbeeld geen
cent uitgetrokken voor extra controle op
de spitsheffing die men moet gaan beta
len! Terwijl er nu gemiddeld eens per
jaar op de motorrijtuigenbelasting wordt
gecontroleerd. Wie dus een dagje wil
smokkelen in de spits loopt een kans
van één op driehonderd vijfenzestig dat
hij gesnapt wordt. Niet bepaald een hoge
pakkans".
Braaf
- Wij zijn hier in Nederland niet zo
braaf7
„Dat zeg ik niet, maar er is natuurlijk
wel een mentaliteitsverschil. In Singapo
re controleert een leger ambtenaren een
soort spitsvignetsysteem, maar dat is een
perfecte stadsstaat waar men zich keurig
aan de regels houdt. Een schiereiland dat
bovendien slechts vierentwintig toe
gangswegen kent. Maar in Nederland zit
ten we niet op een eiland. Als de over
heid de accijnzen fors verhoogt, kun je
er gif op innemen dat steeds meer auto
mobilisten over de grens gaan tanken.
Het ritje, het roomsoesje en het kopje
koffie in Duitsland krijg je er dan nog
gratis bij, zo redeneert men. Als ik er
ruwe berekeningen op loslaat, krijgt de
overheid door dat weglekeffect niet de
beoogde driehonderdzestig miljoen gul
den binnen, maar slechts tweehonderd
miljoen. En dan is het weer wachten op
de volgende accijnsverhoging".
- Kortom: de gemiddelde automobilist
heeft niet zo'n pijn van de prijsverhogin
gen. Hij tankt over de grens, lapt de re
gels aan zijn laars of koopt gewoon een
zuiniger auto.
Hier grijpt Van Eekhout in: ho, ho, zo
heeft hij het nu ook weer niet bedoeld!
In de jaren zeventig was autorijden nog
veel duurder dan nu, erkent hij. De ben
zine kostte op het hoogtepunt van de
oliecrisis ruim twee gulden. De auto's
verbruikten veel meer brandstof, moes
ten vaker in de revisie en gingen minder
lang mee. Technische ontwikkelingen en
het falende OPEC-beleid maakten in de
jaren tachtig het autorijden ten opzichte
van het openbaar vervoer steeds minder
duur. Ook dèt wil hij allemaal wel bea
men. Maar toch voorziet Van Eekhout
Ceidóc Sowiant
