Amerika: De nadagen
van een vadsig rijk?
ZATERDAG 12 MEI 1990 PAGINA 3f
WASHINGTON - Amerika ver
baast zichzelf en verbaast de bui
tenlanders die in de VS wonen en
werken. Waarom is de supermo
gendheid niet in staat van alarm?
De Amerikanen zien toch hoe snel ze
commercieel en technologisch worden
ingehaald door Europa en Japan? Waar
om zorgt de ontbinding van het Sovjet
rijk en de daaruit resulterende irrelevan
tie van strategische macht niet tot hevige
onrust in de zo sterk door militaire pro-
duktie gedomineerde Amerikaanse eco
nomie? Waarom is Wall Street nog
steeds niet ingestort. Waarom is Ameri
ka, kortom, niet in rep en roer?
Het is eigenlijk alleen het raadsel van de
kalmte dat voor een vaag soort onrust
zorgt. En misschien is het het taboe op
doemdenken, dat sedert de Reagan-revo-
lutie van de jaren tachtig van kracht is.
De vege tekenen worden in VS natuur
lijk wel gesignaleerd en geanalyseerd. Ze
kunnen worden onderscheiden in de ca
tegorieën maatschappelijk, economisch
en militair. Volgens velen is er sprake
van l|ft verval van de maatschappelijke
structuur van Amerika, van een armzali
ge economische prestatie en een snel
veranderende wereldkaart waarop Ame
rika minder opvallend staat ingetekend.
Dat de Amerikaanse samenleving al die
verschijnselen passief lijkt te ondergaan
in plaats van er actief op te reageren of
zich ertegen te verzetten, zou kenmer
kend kunnen zijn voor een samenleving
op haar retour. Het historische succes
van 'the American way of life', tot uit
drukking gekomen in een buitensporige
welvaart, heeft misschien wel een vadsi
ge maatschappij opgeleverd die niet
meer alert is op interne en externe be
dreigingen en gedoemd is tot ontbin
ding.
Beschamend
Politieke leiders als senator Ted Kenne
dy en gouverneur van New York Mario
Cuomo zien dat gevaar. Maar het poli
tieke klimaat is er niet naar dat waar
schuwingen wortel kunnen schieten.
Hoogleraren als Walter Dean Burnham
(universiteit van Texas) en Benjamin
Barber (Rutgers University) behoren tot
de intellectuelen die tegen de wind in de
noodklok luiden.
Voor hen is de 'verdwijnende burgerzin'
in Amerika onmiskenbaar en de belang
rijkste verklaring voor een algehele
maatschappelijke apathie. Zij wijzen on
der meer op de onthutsend lage opkomst
bij Amerikaanse verkiezingen. Bij de
laatste presidentsverkiezingen, waarbij
George Bush het Witte Huis veroverde,
is nog maar 50,2 procent van de stemge
rechtigde Amerikanen naar de stembus
gegaan. Bij de komende tussentijdse ver
kiezingen in november, als de helft van
de volksvertegenwoordiging wordt ver
nieuwd, zal waarschijnlijk maar ruim
een derde van de burgers van hun stem
recht gebruik maken: een historisch
dieptepunt.
Sommigen concluderen dat de Ameri
kaanse democratie intussen ver over zijn
hoogtepunt heen is en afglijdt naar een
dreigend schisma tussen samenleving en
politiek. „Het is beschamend. In de hele
wereld winnen democratieën aan kracht.
In Latijns-Amerika lopen kiezers het ge
vaar te worden beschoten als ze gaan
stemmen. Toch is de opkomst daar
tweemaal zo hoog als in het land dat zo
veel propaganda maakt voor de demo
cratie", zegt de Republikeinse volksver
tegenwoordiger Bill Frenzel.
Verontrustend
De snel toenemende belastingontduiking
is een ander teken van slinkende betrok
kenheid bij nationale doelstellingen. De
Amerikaanse overheid zal dit jaar twin-
De Amerikaanse bevolking legt weinig betrokkenheid aan de dag als het gaat om de problemen waarmee het land kampt. Hoewel? Problemen? Een hoogwaardigheidsbekleder:
,rAls mensen problemen hebben, raken ze betrokken. Geen betrokkenheid betekent geen problemen". Fm
tig procent van de haar toekomende be
lastinggelden mislopen, waarmee de
schade voor het eerst in de geschiedenis
boven de honderd miljard uitkomt. Vol
gens Ted Kennedy is dit het resultaat
van de populaire anti-overheidsfilosofie
van ex-president Reagan en van het cen
trale thema van de verkiezingscampagne
van George Bush: geen belastingverho
ging!
Schijnbaar minder belangrijke fenome
nen leiden tot gelijksoortige conclusies.
Alle Amerikaanse huishoudens hebben
begin dit jaar het formulier van de tien
jaarlijkse volkstelling thuisgestuurd ge
kregen. Slechts 63 procent van de gea
dresseerden heeft mee willen doen, ter
wijl in 1980 de deelname 75 procent be
droeg. En dat terwijl tien jaar geleden
het principiële verzet tegen de volkstel
ling veel groter was en er nu absolute ga
ranties voor anonimiteit zijn. Anonieme
volkstellingen zijn in Amerika, waar
geen gemeentelijke bevolkingsregisters
bestaan, van wezenlijk belang voor de
verdeling van overheidsgelden en voor
het vaststellen van het aantal volksverte
genwoordigers waarop districten recht
hebben.
Tedruk
Al deze verschijnselen zijn in het Ameri
ka van vandaag nauwelijks aanleiding
tot discussie. Dat zijn evenmin de voor
ieder verontrustende problemen als de
belabberde kwaliteit van het onderwijs
en de nu werkelijk ontstellende sociale
problemen in Amerika's binnensteden.
Voor het tiende jaar op rij blijkt nu uit
de objectieve zogeheten SAT (Scholastic
Aptitude Test) voor beginnende studen
ten dat hun gemiddelde niveau, opge
daan in de High Schools, zakkende is.
Vergelijkend onderzoek wijst uit dat het
ontwikkelingspeil van Japanse en Euro
pese studenten aanmerkelijk hoger is
dan dat van de Amerikaanse scholier.
En de laatste jaren leveren de universi
teiten in Japan en de meeste Europese
landen ook veel meer nieuwe ingenieurs
af dan de wetenschappelijke instituten in
Amerika.
De verloederde arme stadswijken, waar
drugsgebruik en misdaad regeren, zijn
vrijwel ontoegankelijk voor mensen die
niet bewapend zijn. In de hoofdstad
Washington, die ongeveer de omvang
heeft van Den Haag, zijn vorig jaar 440
moorden gepleegd. Men stevent dit jaar
op een nieuw triest record af. In de
Newyorkse stadswijk Harlem is de ge
middelde levensverwachting lager dan in
's werelds armste ontwikkelingsland
Bangladesh. De ziekte aids, waartegen
nooit een massale voorlichtingscampag
ne op gang is gekomen, zal volgend jaar
voor het eerst de voornaamste doods
oorzaak worden onder Amerikanen tus
sen 25 en 40 jaar.
Amerika staat erbij en kijkt ernaar. Al
leen de tegenstanders van abortus ko
men nu en dan massaal op de been.
Voor het overige vermag geen enkele
misstand massale demonstraties of hef
tig dispuut teweeg te brengen.. De over
heid geldt nog steeds als het slechtst
denkbare instituut om de problemen aan
te pakken. En de individuele burger is tè
druk bezig met eigen welvaart om geld
en tijd te hebben voor wat ooit de Ame
rikaanse sociale structuur uitmaakte:
charitas en vrijwilligerswerk.
Blijmoedig
De drukte die de Amerikaan moet ma
ken om aan zijn huis, auto en studiegeld
voor beide kinderen te komen, tekent op
zichzelf, zowel de kracht als de zwakte
van de huidige Amerikaanse economie.
Tien dagen (twee weken) vakantie per
jaar is nog altijd standaard voor de
Amerikaanse werknemer. En het wette
lijk minimumloon, waar zeven procent
van de werkende bevolking het mee
moet doen en waar twintig procent niet
ver boven zit, is vorige maand met 45
dollarcent verhoogd tot nu 3,80 dollar
per uur (ter vergelijking: in Nederland is
dat ongeveer twaalf gulden; de binnen
landse koopkracht van de dollar is niet
veel hoger dan die van een gulden in
Nederland).
Man en vrouw moeten daarom bijna al
tijd beiden werken. Vaak hebben zij er
per man/vrouw zelfs nog een halve baan
bij. En dat geeft Amerika dat formidabe
le wereldrecord van 5200 miljard dollar
bruto nationaal produkt. Onder dat cij
fer echter gaat een economie schuil met
trekken van een lage-lonenland, zoniet
een ontwikkelingsland, met een veel la
gere arbeidsproduktiviteit per hoofd van
de bevolking, dan in moderne landen in
Europa en Azië.
Dat Amerika ondanks een gevaarlijk en
hardnekkig financieringstekort econo
misch op de been blijft, is geen mysterie
voor wie begrijpt dat een land met zo
veel werklust, zulke zwakke vakbonden
en zo'n bescheiden belastingdruk aan
trekkelijk blijft voor vooral buitenlandse
investeerders. Die hebben nu in totaal
voor 2000 miljard dollar in de VS aan
bezittingen en vorderingen. Wel raadsel
achtig is het uitblijven van reactie. Dat
Amerika al lang niet meer nummer een
is op het gebied van computertechnolo
gie, consumentenelektronica (in de VS
wordt niet éép videorecorder gemaakt),
auto's en duurzame gebruiksapparatuur,
lijkt niemand echt te deren. De Ameri
kaanse keuken wds ooit een wonder van
techniek, luxe en vernuft, maar is nu
nog dezelfde als twintig jaar geleden en
steekt schamel af bij Europese designs.
De 'American highway' was eens de tast
bare toekomstvisie, maar kan nu in de
leer bij infrastructurele projecten in tal
loze andere landen. Toch doen de Ame
rikanen het er blijmoedig mee en zij ver
welkomen de buitenlanders die hun in
dustrieën komen overnemen.
Optimisten
Wat velen ronduit'verbijstert, is het rela
tieve gemak waarmee zelfs de diep in
grijpende inkrimping van de Amerikaan
se defensie-industrie wordt ontvangen.
Enerzijds is de militaire dreiging van het
Oostblok verdwenen. Anderzijds is on
der Reagan de Pentagonbegroting kolos
saal opgelopen. Daardoor zijn pijnlijke
ingrepen onvermijdelijk geworden voor
de 2,1 miljoen militairen in de VS en de
10 miljoen arbeidsplaatsen die direct, in
direct of gedeeltelijk van de Pentagon-
behoeften afhankelijk zijn.
Maar welke maatregelen minister Dick
Cheney van defensie of stafchef Collin
Powell ook aankondigen, de emoties
blijven uit. Cheney stelde vorige weel
vrijwel een halvering voor van de plan
nen ter modernisering van de Ameri
kaanse luchtmacht. De reacties van di
getroffen werknemers en ondernemen
waren haast positief: „Het had erger ge
kund". Deze week verklaarde Powell dal
in vier jaar tijd een kwart van de heli
personele en materiële sterkte van he
Amerikaanse leger opgeheven kan zijn
Geen bezetting van het Pentagonge
bouw, geen ouderwetse havik die opstaa
om te waarschuwen dat Amerika paraa
moet blijven omdat Gorbatsjov elk mo
ment kan worden afgezet door een agres
sief-marxistisch regime. Natuurlijk, ei
zijn de lobby's van de regionale belang
hebbenden die andere regio's geschiktei
achten voor economisch pijnlijden
Maar tot opgewonden taferelen komt hei
niet en het Congres lijkt, in tegenstellinj
tot de aanvankelijke indruk, tot een noj
snellere inkrimping van militair Ameri
ka te willen besluiten dan de regerinj
Bush zelf al aanbiedt. Is het apathie? I
het Amerikaanse publiek slecht geïnfor
meer'd over de interne bedreigingen ei
over de consequenties voor de VS vai
de veranderingen in de wereld? Beteken
dit alles het verval van deze twintig
Tallo
ste-eeuwse versie van het Romein$cen
Rijk?
Zolang het eenduidig antwoord uitblijft^
hebben in Amerika ook de optimistei ^0O
nog recht van spreken. En die zijn c» ve
volop: de mensen die erin slagen de vegi of w(
tekenen juist hoopvolle signalen wetetjmeen
te noemen. Een van hen is Burton Yal
Pines, topman van de 'denktank' van c
conservatieve Heritage Foundation. Hi
ziet de geringe betrokkenheid van di
Amerikaanse burgers bij de politiek al gever
een bewijs van tevredenheid. „Als men N"
zwerf
Pl
Maar
sen problemen hebben, raken ze betrok Gogh
ken. Geen betrokkenheid betekent
problemen". En over de bezuinigingen
op defensie zegt hij: „De rust in de mili
taire industrie is een teken van volwas
senheid: men heeft de wijsheid in te zie
dat verandering onontkoombaar is".
Te
hulp
Anderen, zoals politicoloog professi
Clemens Dundee uit Chicago, mene Furor
dat Amerika met het grootste gemai wand*
economisch en militair 's werelds le derste
dende natie zal blijven en dat dus i
rechtvaardigde arrogantie de onbewojtoren
genheid verklaart waarmee het land die ling c
wereld thans beleeft. „Alleen al de ruim spiree
te die dit land heeft, staat daarvoor ga het A
rant. Japan is dertien maal dichter begeëeri
volkt dan de VS en West-Duitslaniop sti
heeft per inwoner tien maal minder lam Burge
ter beschikking dan elk der 250 miljoeohet c
Amerikanen. Waar het milieu elders zijl 1853
grenzen gaat stellen, is Amerika nog he aan r
land van de groei. En voor Wall Street i
het niet interessant of het Amerikaans!
of Europese en Japanse investeerder dien
zijn die hier de lakens uitdelen". gemei
Zo wordt in het het koor der optimist© naam
ook de redenering gehoord dat Amerik
juist prominenter is geworden en no
eenzamer aan de top staat nu de ander
wereldmacht, de Sovjetunie, uiteenvalt vader
En dan zijn er nog degenen die wetei
dat er maar weinig hoeft te gebeur©
(oorlog in het Midden-Oosten, een pp
mars van neo-fascisten in een herenig!
Duitsland), of de hele globe zal weer zijt
hoop vestigen op Amerika.
Juist omdat zo'n rol mogelijk weer voo
de Amerikanen zal zijn weggelegd, zij:
de economische en morele zwakten ii
hun samenleving voor sommigen zo ver
ontrustend. „Je kunt van de Vietnam
oorlog denken wat je wilt, maar de Ame
rikaanse jongens waren bereid er te gaai
vechten omdat de overheid het hei
vroeg. Nu dreigen de Amerikanen eco
nomisch niet meer in staat en persoon
lijk niet meer bereid te zijn om waar dai
ook in de wereld te hulp te komen".
MARC DE KONINCK
itie.
Zelfs
schild
een k
aan o
le pik
is er
fltze
dat h
heeft,
gens
hond'
ruim!
dat n
beure
lingei
Króll
maar
Vi
Zund
guide
Gogh
geled
tot vi
centr
nente
twéé
tie sp
Vinc<
nouts
WIDNES - Groot-Brittannië heeft
nog nooit zoveel heroïne- en cocaï-
neverslaafden gehad als op dit mo
ment. Het gebruik van verdovende
middelen neemt voortdurend toe.
De overheid zit met de handen in
het haar. Zelfs de hardste anti-
drugscampagnes blijken de uitbrei
ding van het probleem niet af te
remmen.
Weliswaar is het gebruik van drugs in
Groot-Brittannië volledig verboden,
maar een experiment met verdovende
middelen op doktersvoorschrift, dat
sinds een paar jaar gaande is in Noord-
Engeland, wordt ook door de overheid
nauwlettend gevolgd.
Dr. John Marks, een psychiater verbon
den aan de regionale gezondheidsdienst
van het graafschap Mersey side, schrijft
al een hele tijd recepten uit voor hard
drugs. Hij staat aan het hoofd van twee
klinieken die druk bezocht worden door
junkies. Daar krijgen ze een recept waar
mee zij bijna gratis bij de apotheek een
hoeveelheid verdovende middelen kun
nen krijgen.
Het project van dr. Marks steunt op de
wetenschap dat veel heroinespuiters na
ongeveer tién jaar genoeg krijgen van
drugs. Bijna de helft van de junkies ziet
dan compleet af van verder gebruik. De
anderen veranderen hun levenswijze
niet.
„Professor Griffith Edwards, een expert
inzake drugsgebruik, is tot de merkwaar
dige ontdekking gekomen dat geen enke
le invloed van buitenaf in dat proces
verandering brengt", zegt dr. Marks. „Je
kunt de junkies arresteren, ze in de ge
vangenis stoppen, ze laten opnemen in
een psychiatrische kliniek, ze shockbe
handelingen geven, vriendelijk of on
vriendelijk zijn, maar het resultaat blijft
onveranderd: geen junkie zal er eerder
door afkicken".
„Verslaafden die na gemiddeld tien jaar
er toch nog mee doorgaan, hebben dik
wijls met nog veel meer problemen te
kampen dan alleen hun drugsgebruik: ar
moe, verstoten door de familie, angst
voor dealers of wat dan ook". Dr. Marks
wordt bijna dagelijks geconsulteerd door
zulke verslaafden. „Meestal krijg ik niet
eens de kans om hen een ontwennings
kuur voor te schrijven", zegt hij. „Bijna
alle drugsgebruikers staan bijzonder hui
verig tegenover opname in een ontwen
ningskliniek. Zij gaan weer weg en ik zie
ze nooit meer terug. Voor mij zit er dus
niets anders op dan ze vast te houden
door hen porties voor te schrijven voor
rekening van de Nationale Gezondheids
dienst. De hele kwestie is: drugs van
mijn kliniek of drugs van de handelaren.
Het kost de staat misschien zestien pond
per recept; de patiënt betaalt op straat
meer dan duizend pond en richten met
hun diefstallen nog veel grotere schade
aan".
Junkies die zich wenden tot dr. Marks
Heroine spuiten. Gemiddeld doet een junk dat tien jaar, waarna de belangstelling voor
drugs afneemt. FOTO: SP
mogen er op rekenen dat zij ten minste
tien jaar door hem zullen worden gehol
pen. „Wij zorgen ervoor dat ze zuivere
drugs kunnen aanschaffen", zegt de psy
chiater. „Ze hoeven niet meer te stelen
of te dealen om hun eigen verslaving te
kunnen financieren; ze zijn gezond, zien
er netjes uit, werken. Zo kunnen ze op
een fatsoenlijke manier die tien jaar
doorkomen. Daarna verliezen ze hun be
langstelling voor heroïne of cocaïne".
Volgens dr. Marks is het illegale karakter
van de drugshandel het grootste gevaar.
„Heroïne is voor het lichaam een relatief
ongevaarlijke drug", zegt hij. „Alleen
onzuivere heroïne, zoals die op straat
wordt verhandeld, werkt verwoestend".
Dr. Marks behandelt hoofdzakelijk per
sonen met neurotische aandoeningen;
drugsgebruikers vormen maar een oh-
derdeel van zijn praktijk. „Zij komen
van overal uit de omgeving. Van Liver
pool tot Manchester", zegt hij. „Ik heb
nu zo'n vijfhonderd verslaafden onder
mijn patiënten. Elke week komen zek(
twaalf nieuwelingen opdagen, van wie i
er hooguit zeven of acht onmiddellijl
kan helpen. De wachtlijsten worden du
almaar langer".
„Als junkies geen ontwenningskuur wil
len volgen, zet ik alle medische aspectei
van de zaak opzij. Ik neem dan de posi
tie in van een gewone leek, die samei
met andere leden van een werkgroei
(bestaande uit onder anderen een reclas
seringsambtenaar, een sociaal werkste
en een psychiatrische verpleegster) be
slist hoeveel heroïne in elk individuee
geval mag worden voorgeschreven
ben er alleen bij nodig omdat de wet be
paalt dat recepten moeten worden
dertekend door een arts".
Overigens is het systeem niet nieuw. H(
dateert al uit de jaren twintig. Opium
verslaafden konden in die tijd al eei
hoeveelheid drugs krijgen op dokters
voorschrift.
„In 1959, toen druggebruikers al een hal
ve eeuw bij hun dokter konden aanklop
pen voor een recept, hadden we no
geen vijfhonderd verslaafden op een bf
volking van ruim vijftig miljoen. Ni
echter kent Groot-Brittannie een total
verbod op drugs, en heeft het land ter
minste 50.000 junkies".
ROGER SIMON!
NT
AV
DE>
nieu
lijk;
tie a
'onz:
hoec
pape
Reis
aard
Ofte
erbij'
a£eidóe Qowvcvnt'
