A
De 'Oscar' voor vastgoed
'Ook een stad
is gebaat bij
waardevolle
kantoren'
Imabl
N
Imobl
ZONDER SPITS'
IN ZOETE
FGH STELT TWEEJAARLIJKSE PRIJS IN
kend is niet bedoeld voor de ar
chitect of bouwer. Alleen degene
die de financiële risico's van de
bouw of ingrijpende renovatie op
zich heeft genomen, komt voor de
FGH-Vastgoedprijs in aanmer
king. Dat kan de initiatiefnemer of
projectontwikkelaar zijn, maar ook
een belegger, financier of op
drachtgever.
„We willen nu de mensen die het
risico nemen eens eren en in het
zonnetje zetten. Iedereen wordt
met de prestaties van de ontwik
kelaar geconfronteerd, maar hij
werkt altijd in de anonimiteit",
legt Van der Heijden uit.
FGH
De FGH heeft zich het-laatste de
cennium en met name na de ern
stige moeilijkheden in het begin
van de jaren tachtig ontwikkeld
van traditionele hypotheekbank
tot een bank die is gespecialiseerd
in de financiering van commer
cieel vastgoed. De geschiedenis
van het bedrijf in Utrecht begon in
1890 in Groningen. „We zijn ge
start als financier van de boeren in
de twee noordelijke provincies. De
rijke boeren leenden ons geld, wat
wij vervolgens weer bij andere
boeren uitzetten", memoreert Van
der Heijden. Een aantal fusies met
andere hypotheekbanken volgde
en de bank maakte een sterke
groei door.
Vanaf 1962 is de bank zich ook f
met andere activiteiten gaan bezig
houden, zoals projectontwikkeling,
effectenhandel en beheer van wo
ningen en bedrijfspanden. Zo werd
het Haagse vastgoedbedrijf Ge
meenschappelijk Eigendom aange
kocht alsmede de Kok Groep, die
overigens al voordat ze failliet
ging verzelfstandigd was.
De slechte situatie op de hypo
theekmarkt en de teloorgang van
de Tilburgse Hypotheekbank liet
ook de FGH in 1982 niet onge
moeid. „Onze geldverschaffers, de
pandbriefhouders, verloren daar
door het vertrouwen, waardoor wij
langs andere weg duurder geld
moesten gaan aantrekken", vertelt
Van der Heijden.
Uiteindelijk moest het Rijk (via
wat toen nog de Rijkspostspaar
bank heette) er aan te pas komen
met een financiële garantie om de
FGH overeind te houden. Nadat
de FGH in 1986 vrijwel geheel in
handen was gekomen van de ver
zekeringsmaatschappij Aegon is
het bedrijf zich bewust gaan om
vormen tot vastgoed-bank voor de
professionele markt.
De cliënten zijn projectontwikke
laars, beleggers, handelaren, be
drijven met veel onroerend goed
(zoals winkelketens) en instellin
gen uit de non-profitsector (zie
kenhuizen, woningbouwcorpora
ties). Voor hen verzorgen de ruim
driehonderd medewerkers van de
FGH niet alleen de financieringen,
maar ook onder meer de verzeke
ringen en taxaties. Verder bemid
delt de bank bij het beheer van
vastgoed. In eigen land heeft de
FGH voor vier miljard gulden aan
financieringen uitstaan en in de
Verenigde Staten nog eens acht
honderd miljoen gulden. In 1988
werd een nettoresultaat behaald
van ruim 51 miljoen gulden.
Op dit moment heeft de FGH,
naast een beperkt belang in een
Britse en Indonesische hypotheek
bank, alleen een dochterbedrijf in
de Verenigde Staten. „We zijn de
mogelijkheden voor uitbreiding in
Europa aan het bekijken", aldus
Van der Heijden. De aandacht gaat
daarbij uit naar landen waar het
moederbedrijf Aegon een grote
vestiging heeft. Vandaar dat Span
je waar Aegon de vijfde verze
keraar is als eerste op het lijstje
staat om een vastgoed-bank naar
Nederlands model op te zetten.
Feestelijkheden
Maar voorlopig is men in Utrecht
druk met de voorbereidingen voor
de feestelijkheden rondom het
eeuwfeest in oktober. Tot 30 april
kunnen voor de FGH-Vastgoed
prijs nog onroerend-goedprojecten
worden voorgedragen, die in de
afgelopen twee jaar zijn opgele-
verd Overigens mogen ze niet al
te klein zijn. Het vloeroppervlak
moet ten minste vijfduizend vier
kante meter bedragen. Op dit mo
ment zijrr er tien projecten aange
meld. De jury zal twee tot drie in
zendingen nomineren en unaniem
beslissen over de uiteindelijke
prijswinnaar. Die krijgt een bron
zen plastiek van beeldhouwster
Ella van de Ven en een plaquette
die in het bekroonde gebouw komt
te hangen.
De jury bestaat uit een bestuurder
(dit jaar de burgemeester van
Utrecht, mevrouw L. Vos), voor
zitter drs. ing. S. de Graaf van de
Vereniging van Nederlandse Pro-
jectontwikkelings Maatschappijen,
Van der Heijden zelf, architect ir.
C.F.A. Knol, tevens voorzitter van
de Koninklijke Maatschappij tot
Bevordering der Bouwkunst Bond
van Nederlandse Architecten,
hoofdredacteur D.A. Rompelman
van het vakblad VastGoedMarkt
en drs. C. van Zadelhoff, gedele
geerd commissaris van Zadelhoff
Makelaars. In de toekomst zal ook
de laatste prijswinnaar van de
FGH-Vastgoedprijs deel gaan uit
maken van de jury.
Als geen van de aangemelde pan
den aan de gestelde eisen voldoet,
zal de prijs niet worden toegekend.
Van der Heijden houdt er terdege
rekening mee dat zo'n situatie zich
voor kan doen. ^„Hoewel het er
voorlopig niet naar uitziet, er zal
toch weer een economische reces
sie komen. Dan breekt de tijd aan
dat niemand durft te investeren of
in elk geval geen geld heeft er bij
het bouwen iets van te maken"
luidt zijn stellige overtuiging.
UTRECHT Het is eigenlijk
een soort Oscar, de FGH-
Vastgoedprijs die in oktober
voor het eerst zal worden uit
gereikt. Net als bij de belang
rijkste Amerikaanse filmprijs
oordelen deskundigen uit de
vastgoedwereld over het
werk van collega's uit de be
drijfstak.
Het initiatief is genomen door de
FGH (Friesch-Groningsche Hypo
theekbank) uit Utrecht ter gele
genheid van het honderdjarig be
staan in oktober van dit jaar.
Om aan de lange lijst van prijzen
voor 'alles wat mooi is' niet nog
een nieuwe onderscheiding toe te
voegen, heeft FGH ervoor geko
zen niet alleen te kijken naar het
uiterlijk schoon van nieuwbouw-
en renovatieprojecten. Het com
merciële succes, de locatie, de
energiekosten en de efficiency van
de kantoren, bedrijfs- en winkel
panden die mee kunnen dingen,
tellen zeker zo zwaar mee. Ook zal
de jury bezien hoe een gebouw in
zijn omgeving past en hoe de ge
bruikers het ervaren.
„Voor mij speelt ook de uitdaging
een rol. Het gegeven dat iemand
iets doet, dat een ander niet aan
durfde", zegt voorzitter W. A. J. M.
van der Heijden van de directie
Voorzitter W.A.J.M. van der Heijden van de directie van FGH met de van FGH. De prijs die voortaan
bronzen plastiek van beeldhouwster Ella van de Ven. om de twee jaar wordt töege-
DE KOUSEMAEKER (NADORP):
Boven:
Toplokatie in
Den Haag: de
Utrechtsebaan
waar onder meer
de nieuwbouw
van Nationale-
Nederlanden
moet komen.
DEN HAAG „Beleggers
investeren in de kracht van
een markt. Pensioenfondsen
moeten tenslotte waar krijgen
voor de centen van hun
deelnemers. Makelaars
moeten daarom waardevol
vastgoed kunnen aanbieden.
Wat dat betreft fitten politiek
en vastgoedbedrijven
eigenlijk op één lijn: ook een
stad is gebaat bij waardevolle
kantoren, omdat daardoor
extra werkgelegenheid
ontstaat. Daarom pleit ik niet
alleen voor een
(ADVERTENTIE)
w
Ï.Sl
Ook zonder tol, al dan niet electro-
nisch, want het MAB kantorenpark
Campus in Zoetermeer is zodanig ge
pland dat het uiterst gunstig ligt ten
opzichte van het openbaar vervoer.
Metro, trein, bus of (snel)tram rijden af
en aan en stoppen vlak in de buurt of
voor de deur Zodat het voor uw mensen
heel makkelijk is het werk te bereiken.
En wat uw bezoekers betreft, meestal
komen ze als de spits voorbij is en vin
den dan ruime parkeergelegenheid
rondom. Dus ook zij kunnen zonder
spitsvignet
campus
DE ZAKELIJKE VISIE OP HET JAAR 2000
Projectontwikkeling:
Ontwerp, realisatie en management van commercieel onroerend goed.
Van Stolkweg 23, 2585 JM Den Haag, 070-3524144
inhaaloperatie op
kantorengebied, maar ook
voor een structureel overleg
tussen gemeente en
vastgoedsector inclusief
ontwikkelaars en beleggers".
H.J. de Kousemaeker, fdirecteur
van Nadorp Makelaars Bedrijf sob-
jecten bv, heeft recent een aantal
studies verricht over de kantoren-
markt in Nederland, mede in rela
tie tot de Haagse situatie. Den
Haag blijkt in die vergelijking een
ondergeschikte rol spelen waar het
gaat om aanbod van op maat ge
sneden kwaliteitskantoren. Am
sterdam, Rotterdam en Utrecht
hebben veel meer te bieden.
Een paradox, vindt De Kousemae
ker, want eigenlijk is de Residen
tie een van de beste locaties van
ons land. Alleen is er in het verle
den veel te veel geteerd op de in
vloed van de centrale overheid.
Den Haag is ambtenarenstad, dus
daarom werden er in het (nabije)
verleden links en rechts kantoren
voor gebruik door ambtenaren
neergezet. De diversiteit en vaak
ook de kwaliteit ontbreekt en dat
is funest voor de ontwikkeling van
de vastgoedsector.
,;Ik schat dat we met een achter
stand van vier, vijf jaar te kampen
hebben. Pas toen de werkloosheid
flink omhoog schoot, keek men
naar de mogelijkheden om ook
kantoren voor niet-ambtenaren
neer te zetten. Den Haag was
doodgewoon verwend door de
overheid. Het aandeel van de
overheid in de totale huursector
liep vorig jaar landelijk terug van
26 naar 22 procent, maar in Den
Haag van veertig naar elf pro
cent". De totale verhuursector in
1989 bedroeg ongeveer 1,25 mil
joen vierkante meter, 'waarvan
80.000 vierkante meter in Den
Haag.
Leeg
Het totale aanbod van bestaande
kantoorruimte is landelijk onge
veer een miljoen vierkante meter.
Vooral in Den Haag en Rotterdam
staat relatief veel leeg, op weinig
interessante locaties. Daar komt de
komende jaren nog veel bij. Omdat
veelal de kwaliteit ontbreekt, zo
hamert De Kousemaeker op dit
volgens hem ondergewaardeerde
item. Er worden steeds meer eisen
gesteld. „De hoog gekwalificeerde
medewerker is slaaf van zijn bu
reau, maar stelt evenzeer hoge ei
sen aan zijn directe en indirecte
werkomgeving". In een recent
rapport heeft Nadorp becijferd dat
in de Haagse regio 50.000 vierkan
te meter van de aangeboden kan
toorruimte totaal ongeschikt is
voor het bedrijfsleven en 125.000
vierkante meter alleen maar voor
de non-profitsector in aanmerking
H.J. de Kousemaeker.
komt. Nog geen zestien procent
van het totale aanbod en nog geen
negen procent van het regionale
aanbod voldoet aan de criteria die
de zakelijke dienstverlening stelt.
Ruimtegebrek, schaarste aan nog
te ontwikkelen 'business locaties',
een schamel aanbod van kwali
teitskantoren: dat is op dit moment
de situatie. Terwijl de Haagse kan-
torenmarkt met een totaal vloer
oppervlak van 3,3 miljoen vier
kante meter in gebruik (leegstand:
144.000 vierkante meter, 20.000
minder dan in 1988) en 400.000
vierkante meter in ontwikkeling
nog steeds de tweede kantoren-
markt in ons land is. De perspec-
Links: Het
Laakhaven-
gebied in Den
Haag; de plek
waar de Haagse
Hogeschool
moet komen.
tie ven voor een gunstige ontwik
keling zijn bovendien in potentie
aanwezig. De inflatie en de toene
mende vraag naar (kwaliteits)kan-
toren staan garant voor gunstige
rendementen voor ontwikkelaars,
beleggers en vastgoedfondsen.
Verbreding
„Een absolute nevenvoorwaarde is
een verbreding van het econo
misch draagvlak en een verbete
ring van het (internationale) ima
go van Den Haag", aldus De Kou
semaeker. Vorig jaar werd de ge
meente met de neus op de feiten
gedrukt ten aanzien van de kwali
teit van het gebodene naar aanlei
ding van de bouw van het stad
huis, redeneert de directeur. „Te
ruggang in werkgelegenheid in de
sector zakelijke dienstverlening is
het gevolg. Maar ik moet toegeven
dat Den Haag sindsdien bezig is
met een inhaalmanoeuvre. De
Haagse Hogeschool die naar het
Laakhavengebied is gehaald, het
nieuwe hoofdkantoor van Natio-
nale-Nederlanden, de ontwikke
lingen in de Schenkstrook en rond
het Congresgebouw: daar wordt
mee gescoord. Geloof me: de be
drijven weten wat ze willen. Ze
kiezen steeds meer voor nieuwe
gebouwen op bereikbare locaties.
Ze zijn niet meer geïnteresseerd in
verouderde of B-lokaties".
Volgens Nadorp moet er per jaar
minimaal 62.000 tot 92.000 vier
kante meter nieuwbouwkantoren
bij komen om in de pas te blijven
met de vraag naar kwaliteit. Een
probleem daarbij is dat een aantal
locaties (BANK-gebied, Laakha
ven) pas na 1992 wordt ontwik
keld. In die zin is het volgens de
directeur gunstig dat de ontwikke
ling van de Schenkstrook (120.000
vierkante meter kantoren; 150 wo
ningen, honderd bejaardenwonin
gen) voortvarend wordt aange
pakt. De eqrste fase van 30.000
vierkante meter is al uitverkocht.
Scenario
Het 'inhaalscenario' van De Kou
semaeker heeft betrekking op een
(ADVERTENTIE)
Rechts:
Toplokatie in
Rotterdam: de
Weenatoren in
aanbouw.
Want het MAB kantorenpark leiding en de ervaring hebben die u
Campus is gepland in Zoetermeer, voor ogen staat. En zou het voor hen
vlakbij een uitgestrekte woonkern met dan niet een belangrijk voordeel zijn
méér dan 100.000 inwoners, die niet dat zij vlakbij hun werk wonen, of
alleen moeten werkenmaar ook de op- andersom?
campus
DE ZAKELIJKE VISIE OP HET JAAR 2000
Projectontwikkeling:
Ontwerp, realisatie en management van commercieel onroerend goed.
Van Stolkweg 23, 2585 JM Den Haag, 070-3524144
aantal fronten. Een verbetering
van het imago van internationale
kantorenstad; samenwerking en
overleg tussen gemeenten in de re
gio, bedrijven en de vastgoedsec
tor; slagvaardigheid op het gebied
van de ontwikkeling van werkge
legenheid; een goede infrastruc
tuur voor openbaar en particulier
vervoer en vorming van een bt
stuurlijke autoriteit die het regie
nale, economische belang kan hx
hartigen.
Alleen hiermee kan Den Haag zij
markt 'upgraden' vindt De Koust
maeker. „Want de meeste bedri
ven willen toch graag in Den Haa
blijven".
