finale
De haven geeft en de haven neemt
Hoe zuiver is ons voedsel?
Rotterdams
tuindorp
Heijplaat
bedreigd
met
afbraak
CcidócGouoant'
)e stad heeft de haven nodig en de haven Heijplaat. Maar daar
«men tweeduizend mensen. Rampzalig, menen burgemeesters en
ethouders van Rotterdam, maar het tuindorp zal voor 2005
loeten worden gesloopt en de bevolking moet verhuizen. En och,
leijplaat had toch geen toekomst meer als woongemeenschap. Te
jein, te grijs en te veel milieuhinder, menen B en W. Een dolk
i het hart van de Heijplaters. „Rotterdam had letterlijk al geen
art meer en nu figuurlijk ook niet meer".
ZATERDAG 10 MAART 1990
OTTERDAM - 1990 beloofde
'n mooi jaar te worden voor
[eijplaat. Onbezorgd zouden de
veeduizend bewoners de vijfenze
stigste verjaardag van hun tuin-
orp vieren. Burgemeester en wet-
ouders van Rotterdam hadden
orig jaar april immers gezegd niet
an het voortbestaan van Heijplaat
tornen. Maar de feestvreugde is
ingeslagen in een grafstemming.
)e speciaal voor het jubileum ver-
aardigde vlaggetjes liggen ergens
een kast. „We kunnen ze mis-
:hien halfstok hangen", verzucht
)iny Motz.
ie weg naar Heijplaat is doods. Links
i rechts kranen, vrachtwagens en con-
iners gestapeld als bo.uwstenen. Maar
verwacht niet anders op een landtong
het Waal-Eemhavengebied van Rot-
rdam. Des te verrassender is na een ki-
imeter rijden de aanblik van een heus
orp aan het einde van de 'pier'. Huizen
iet tuintjes, drie kerken, twee basis-
iholen, twee cafés en een supermarkt.
een hechte gemeenschap. „Iedereen
»nt hier iedereen. Niet altijd bij naam,
aar in elk geval wel van gezicht. Dan
ibben we het gewoon over De Neus of
dan weet iedereen wie wordt be-
Deld". Mevrouw Bloemendaal woont al
jaar op Heijplaat. Nu tijdelijk in een
isselwoning maar straks weer in haar
ertrouwde huis aan de Rondostraat. De
oningen aan de Rondostraat worden
irenoveerd, evenals die aan de Vesta-
raat. Met de transistorradio op tien
ekken bouwvakkers de huizen in de
orspronkelijke stijl op. Gevels met
oogjes, krullen, siermetselwerk en klei-
raampjes. Geen woning is hetzelfde.
pand bedragen de renovatiekosten
000 gulden. Binnen vijftien jaar lig-
:n ze waarschijnlijk tegen de vlakte. De
ouwvakkers kunnen er niet om treuren.
Wij komen uit Brabant", is het onver-
:hillige antwoord. Maar overbuur-
rouw Ober kan het niet aanzien. „Zo
reemd, gewoon onvoorstelbaar, dat ze
ie huizen nu zo mooi opbouwen om
raks weer af te breken. Dat kan toch
iet? Heijplaat is geen dorp in Roemenië
at je zomaar wegvaagt van de kaart!".
Renovatie
'einigen die tot voor enkele weken van
leij plaat hadden gehoord, laat staan dat
wisten waar het lag. Door alle publici
st heeft Nederland Heijplaat ontdekt
nzien de bewoners dagelijks 'vreemde
ngen' door het dorp slenteren. Zoals
e man met die bril en pet op. „Ik word
iventig jaar en woon m'n hele leven al
Rotterdam, maar Heijplaat, daar was
nog nooit geweest. Toch maar even
lan kijken nu het nog kan".
.jleijplaat werd driekwart eeuw geleden
lboren op de tekentafel van architect
Baanders. In opdracht van de Rotter-
amse Droogdok Maatschappij (RDM)
itwierp hij een dorp waar het goed rus-
in was na de gedane arbeid bij de
DM, ver van het wereldse leven in de
rote stad. Maar toen de zaken in 1980
echter gingen verkocht de RDM het
orp Heijplaat voor veertien miljoen
alden aan de Rotterdamse woningstich-
ng 'Onze Woning'. De stichting pomp-
4L miljoen gulden in onderhouds-, re-
ovatie- en nieuwbouwprojecten. Er
trden driehonderd woningen gereno-
rd en zestig nieuwe huizen gebouwd.
De woningen in Heijplaat
worden nu voor veel geld
gerenoveerd. Om over een paar
)pt te worden.
CORNÉ SP.4RIDAENS
Op het programma staan nog de renova
tie van tachtig woningen en de bouw
van 69 nieuwe woningen. „De plannen
liggen klaar om aan te besteden. Wij
gaan er van uit dat ze doorgaan", zegt
directeur M. Doesburg.
De directeur is boos. Elf maanden gele
den nog zei het college van B en W dat
de bewoners van Heijplaat rustig kon
den gaan slapen. De gemeente zou Heij
plaat niet opofferen aan de expansiedrift
van de haven(stad). En terwijl de Heij
platers hun hoofden 's avonds onbe
zorgd neerlegden, studeerde de afdeling
Stadsontwikkeling verder op het Waal-
Eemhavengebied. Ambtenaren kwamen
tot de conclusie dat het toch beter was
om het tuindorp af te breken. Wat was
er in elf maanden tijd veranderd?
„Strengere milieu-eisen en de toekomst
van de havensector", verklaart een
woordvoerder van de gemeente. „We
moeten ons goed achter de oren krab
ben. Leest u de concept-notitie er maar
op na, daar staat alles in".
Doodvonnis
Leugens staan erin, zeggen de bewoners
en de stichting 'Onze Woning'. Het
doodvonnis van Heijplaat omvat 26 pa
gina's toekomstvisie van het Waal-Eem
havengebied en 63 bladzijden over een
samenhangend milieu- en ruimtelijk be
leid. In de stapel papier betogen ambte
naren dat de stad en de haven elkaar no
dig hebben. De havenactiviteiten aan de
Rijnhaven en Schiemond zouden plaats
moeten maken voor woningen en kanto
ren, want de overlast voor de aangren
zende woonwijken is te groot. Op papier
staan gigantische kantoorgebouwen die
van Rotterdam het Manhattan van Eu
ropa moeten maken en de gemeente een
aardige cent opleveren. Maar voordat de
havenstad kan pronken met een skyline
van wolkenkrabbers moet een groot aan
tal bedrijven worden verplaatst. Naar
het middengebied van Rotterdam, zeg
gen dezelfde ambtenaren. En daar ligt
Heijplaat. Plaats voor zoveel bedrijven
is er niet op de landtong. Bovendien
zouden de bedrijven (veel stukgoedsec
tor) de bewoners veel te veel geluidso
verlast bezorgen. En daar heeft Heijplaat
al te veel van, meent de gemeente.
Afbraak van Heijplaat is dan ook de bes
te oplossing, luidt de conclusie. „Ingrij
pend, maar het dorp heeft toch geen toe
komst. Beëindiging van de woonfunctie
op langere termijn is onvermijdelijk",
aldus een woordvoerder van de gemeen
te. Volgens B en W is Heijplaat te klein
voor een leefbare woonkern en de ge
luidsbelasting van industrie en verkeer
te hoog. De vergrijzing van de bevolkiag
zou scholen doen leeglopen en winke
liers wegjagen en Heijplaat maken tot
een onleefbaar dorp. Maar volgens be
woners en de woningstichting is er hele
maal geen sprake van vergrijzing. De
schoolbanken zijn gevuld, het vereni
gingsleven (twintig verenigingen) bloeit
en voor de nieuwbouwwoningen bestaat
een wachtlijst. En geluidsoverlast? „Niks
aan de hand. In het verleden waren de
omstandigheden honderd keer erger dan
nu", meent directeur Doesburg. De be
woners spreken uit eigen ervaring.
„Vroeger zaten hier veel meer bedrijven.
Dan kwam er nog wel eens een smerige
rookwolk overdrijven of had je geluidso
verlast van de kolenkraker en het
vrachtverkeer langs de Rondolaan. Maar
de kolenkraker is weg en de weg omge
legd. Het is gewoon lekker rustig hier".
En toch geven de meters van de gemeen
te 65 decibel aan terwijl slechts 55 is toe
gestaan. „We krijgen zo nooit toestem
ming van de provincie om nog nieuwe
woningen te bouwen", aldus de woord
voerder van de gemeente Rotterdam.
Manhattan
Hij heeft zojuist een brief verstuurd naar
de bewoners van Heijplaat om te praten
over plannen en varianten. „Want we
willen niets doordrukken. Dit is slechts
een plan dat de steun vindt van het col
lege, maar uiteindelijk is het aan de ge
meenteraad om een beslissing te nemen
en tot nog toe vinden de plannen geen
brede ondersteuning bij de diverse poli
tieke partijen". Het gebrek aan steun
voor een impopulair plan is niet verras
send zo kort voor de verkiezingen. Maar
ook de nieuwe gemeenteraad zal volgens
Doesburg weinig gecharmeerd zijn van
de afbraak van Heijplaat. „De aange
voerde argumenten zijn niet relevant of
achterhaald. Daarbij zijn de plannen
economisch niet eens aantrekkelijk. Als
je negenhonderd woningen moet slopen
en de bewoners opnieuw moet huisves
ten ben je 155 miljoen gulden kwijt. Dat
krijg je nooit terug met de verkoop van
vierentwintig hectare industriegrond".
Maar in het stadhuis kunnen ze toch
ook rekenen? „Ik denk eerlijk gezegd dat
het college Heijplaat ook wil behouden.
Het zijn de ambtenaren die koste wat
het kost een Manhattan willen bouwen
terwijl er een ongelofelijk overschot is
aan kantoorruimte. Maar ik heb goede
hoop dat de vierde macht wordt afge
schud: de gemeenteraad staat minder
onder druk van de ambtenaren", aldus
Doesburg.
Maar veel, voornamelijk oudere Heijpla
ters, hebben er een hard hoofd in. „Kent
u leefgemeenschap De Heij? Is er ook
niet meer. Moest wijken voor havens.
En zo zal het ook met Heijplaat gaan.
En dat is jammer. Ik woon hier nu 31
jaar, het laatste half jaar in een wissel
woning. Gedurende die zes maanden
heeft mijn fiets buiten gestaan, niet op
slot. En hij staat er nog. Waar kan dat
nog in Rotterdam?".
Spookstadje
De bewoners van Heijplaat moeten er
niet aan denken dat de gemeenteraad be
sluit tot afbraak van hun dorp. Omdat
het onmogelijk is iedereen tegelijkertijd
te verhuizen zal het tuindorp veranderen
in een verpauperd spookstadje en écht
onleefbaar worden. En waar moeten ze
heen? Mevrouw Bloemendaal: „Naar
een Rotterdamse buurt met een woon
erf? Dan ga ik eraan! Als je hier jaren
woont, kun je nergens meer wennen. Je
bent met de haven vergroeid. Mijn
dochter is na anderhalf jaar Rotterdam
teruggekomen naar Heijplaat. Was het
verkeer en de hondepoep beu. Kinderen
kunnen daar toch niet buiten spelen? Ik
blijf op Heijplaat. Als ze de laatste steen
opscheppen, ben ik erbij!".
MONIQUE VAN DE VEN
Onze koelkast is
tegenwoordig gevuld met
produkten uit de hele
wereld. De
omstandigheden bij de
bereiding ervan zijn vaak
onbekend.
FOTO: CEES VERKERK
DEN HAAG - Blindelings bood
schappen doen is er voor veel men
sen allang niet meer bij. Etiketten
moeten worden bestudeerd op sa
menstelling, E-nummers en calo-,
rieën. De rest is een kwestie van
vertrouwen. De consument kan al
leen maar hopen dat er geen stof
fen inzitten die er niet in thuisho
ren, zoals onlangs het benzeen in
Perrier. De Keuringsdienst van
Waren houdt daar toezicht op.
„Maar je moet natuurlijk wel we
ten, waarnaar je zoekt".
De koelkast is tegenwoordig gevuld met
produkten afkomstig uit de hele wereld.
De (hygiënische) omstandigheden bij de
bereiding zijn vaak onbekend. Volgens
drs. G. van de Haar van de Inspectie ge-
zondheidsbescherm i ng/Keuringsdienst
van Waren is er echter geen reden voor
ongerustheid.
„Produkten uit EG-landen moeten vol
doen aan centraal gestelde eisen. Het ex
porterende land, dat verantwoordelijk
blijft, heeft er alle belang bij dat fabri
kanten zich aan de regels houden. Men
is veel te bang dat de handel in zo'n pro-
dukt stilvalt. Produkten van buiten Eu
ropa krijgen bij de controle bij de groot
handel en importeurs relatief meer aan
dacht".
Dat de propere Nederlander op vakantie
in een Zuideuropees land nog al eens
schrikt van de hygiëne zegt plaatsver
vangend hoofdinspecteur Van de Haar
niet veel. „De bedrijven waar een toerist
mee te maken krijgt, zijn van een ander
niveau. Bij de bedrijven die zich toeleg
gen op de export zijn de produktieom-
standigheden veel beter".
Buitenlandse produkten die hier een
maal in de winkels zijn beland worden
door de Keuringsdienst van Waren niet
anders behandeld dan de Nederlandse
produkten. Van de Haar: „Wij kunnen
natuurlijk onmogelijk alles vooraf con
troleren. Wij werken met controles ach
teraf. Daarbij wordt niet op het land van
herkomst gelet, buitenlands produkten
worden niet gediscrimineerd. Prioritei
ten die wij stellen hangen af van de aard
van het produkt en de behandeling er
van. Zo worden bijvoorbeeld vooral
zachte kazen, pinda's en vijgen extra in
de gaten gehouden. De monsters die wij
meenemen worden in onze eigen labora
toria onderzocht. Alleen als het om ex
treem moeilijk onderzoek gaat, zoals
naar de dioxine in melk, wordt het
RIVM in Bilthoven ingeschakeld".
Totale zekerheid over de veiligheid van
een produkt blijft moeilijk. „Er wordt
een heel scala aan onderzoeken op losge
laten. Zo worden groenten en fruit op
alle mogelijke bestrijdingsmiddelen ge
controleerd. Maar als het gaat om
vreemde toevoegingen, zoals destijds
met de antivries die bij de wijn werd ge
daan om hem zoeter te maken, dan
wordt het moeilijker. Je moet wel weten
waar je naar zoekt. Overigens ben ik er
van overtuigd dat geknoei altijd uit
komt. Er is altijd wel iemand die zijn
mond voorbij praat. Bovendien worden
de contacten met buitenlandse collega's
steeds beter".
Ook tips van consumenten zijn bij de
keuringsdienst zeer welkom. „Bakkers,
slagers en horeca krijgen gemiddeld vier
keer per jaar een van onze keurmeesters
op bezoek. Als er klachten van consu
menten zijn, dan kunnen we gerichter
zoeken. Die hulp van de consumenten
valt relatief tegen, jaarlijks gaat het
slechts om vierduizend meldingen. Op
grond van steekproeven en tips worden
jaarlijks zo'n dertigduizend waarschu
wingen uitgedeeld. In tweeduizend ge
vallen mondt het uit in een proces ver
baal", aldus Van de Haar.
Dat voedsel voor de consument een ge
voelig onderwerp is, ondervindt ook de
Consumentenbond als de kwaliteit van
een bepaald produkt in twijfel wordt ge
trokken. Dan staat de telefoon niet stil.
Voedselspecialist Cor Verhülsdonk: „In
veel gevallen zijn de reacties overtrok
ken. Zoals afgelopen week met de dioxi
ne in Belgische melk. Wij verwachten
dat de melk aan de normen voldoet,
omdat de 'vergiftigde' melk in de fabriek
voldoende wordt verdund. Onze belang
rijkste taak is dan de zaak sussen".
„Het probleem is daarmee natuurlijk
niet opgelost. Het mengen van melk is
geen echte oplossing. Melk met te veel
dioxine moet apart worden opgehaald
zoals in het Lickebaertgebied gebeurt.
Daarnaast moet het verbranden van af
val ter discussie worden gesteld. De pij
pen verhogen is geen oplossing en het
filteren van de uitstoot is een lapmid
del".
Verhülsdonk: „Die uitstoot verschilt van
dag tot dag, afhankelijk van wat er in de
ovens verdwijnt. Nu gaat het om dioxi
ne, maar door de toename van pvc en
andere kunststoffen, ontstaat er een pa
let van chemische stoffen die moeilijk te
herleiden zijn. Door de hoogte van de
pijp verwaait het wat, maar het komt al
tijd terug. Dat consumenten bang zijn
dat in hun voedsel terug te vinden kan
ik me voorstellen".
Naast de onbedoelde toevoegingen zijn
er ook nog de meer dan drieduizend
hulpstoffen (additieven) die zijn ontwik
keld om levensmiddelen geuriger, kleuri
ger, smakelijker of langer houdbaar te
maken. Uit een onderzoek, is gebleken
dat een consument in Engeland jaarlijks
tussen de 3,5 en 5 kilo additieven, her
kenbaar aan het E-nummer, naar binnen
krijgt. Aangenomen wordt dat dat in ons
land niet veel anders zal zijn.
Verhülsdonk heeft grote twijfels bij het
gebruik van additieven. „Er zijn stoffen
bij die weinig zinvol zijn en vertroebe
lend werken. Daarnaast zijn er stoffen
die op zijn minst verdacht zijn. Vooral
als het gaat om produkten voor kinde
ren, zoals bij kleurstoffen in frisdranken
en snoep, is voorzichtigheid geboden. In
sommige gevallen kan het zelfs tot ge
dragsstoornissen leiden".
Overigens is er al sprake van een kente
ring. Verhülsdonk: „Het is een kwestie
van blijven drammen. Fabrikanten hou
den zich weliswaar aan de wettelijk toe
gestane normen, maar dat wil nog niet
zeggen dat het nodig en goed is. Door
acties van onze kant wordt er bij de be
reiding van brood geen kaliumbromaat
meer gebruikt. De inname van het scha
delijke bromide liep daardoor met vijftig
procent terug. Verder wordt op etiketten
steeds vaker het ontbreken van kleur- en
conserveringsmiddelen vermeld. Fabri
kanten en de reclamewereld zijn heel ge
voelig voor veranderende wensen. Het is
de macht van de consument".
Verhülsdonk vindt overigens wel dat
enige relativering op zijn plaats is. „Het
grootste probleem met voedsel is nog al
tijd dat mensen zelf kiezen voor onge
zond eten, alle adviezen ten spijt. Er
wordt nog steeds te veel, te vet en te
zout gegeten".
Maar uitgangspunt blijft dat de consu
ment moet kunnen kiezen. Hoewel Ver
hülsdonk daar graag een uitzondering op
zou willen maken. „Het broodje tartaar
en filet americain zouden verboden
moeten worden. Rauw vlees is een idea
le voedingsbodem voor ziekteverwek
kende bacteriën. Gewoon onverant
woord om dat te eten". De Keurings
dienst van Waren is het gedeeltelijk met
hem eens. Van de Haar „Een collega
van mij vergeleek het al eens met Rus
sisch roulette. Als het broodje tartaar
echter goed is bereid, is er niets aan de
hand. Ik moet toegeven dat ik me er wel
eens aan bezondig".
FONS VAN RIJN
