ri endschap als basis
an nieuw stuk in Korzo
De verboden voorwerpen
van Olfert Dapper
Filmhuizen hebben topjaar achter de rug
WEKEN LANG
/ERRASSENDE
OPRUIMING
Teylers Museum herdenkt
paleontoloog Dubois
Stoppen met roken?
flJNST /RADIO/TELEVISIE"
CcidócSomxMxt
WOENSDAG 31 JANUARI 1990 PAGINA 15
ANDA WOLZAK EN TANYA GERSTLE SPELEN 'BABUSHKA'
Dylan krijgt
Frans lintje
PARIJS De Britse folkzan-
ger Bob Dylan is gisteren be
noemd tot commandeur in de
Franse orde van kunsten en li
teratuur. De 48-jarige zanger
en componist nam de medaille
in het Palais Royal in ont
vangst van de Franse minister
van cultuur Jack Lang. De mi
nister verklaarde dat Dylan
„voor velen van ons in Frank
rijk en Europa een ideaal van
muziek en een ideaal van poe-
zie verenigde". Dylan, die
vooral begin jaren zestig grote
faam kreeg met songs als „Blo-
win' in the Wind" en „Like a
Rolling Stone", geeft op het
ogenblik een reeks concerten
in Parijs als onderdeel van een
Europese toernee.
Expositie
miniaturen bereikt
bezoekersrecord
UTRECHT De tentoonstel
ling 'Middeleeuwse miniaturen
uit de Noordelijke Nederlan
den' heeft gisteren de vijftig
duizendste bezoeker verwel
komd. Met zo'n 950 mensen
per dag overtreft deze ten
toonstelling alle voorgaande
exposities in het Catharijne-
convent. De meeste bezoekers
komen vaker dan één keer,
omdat ze de oude handschrif
ten met fijnbeschilderde illus
traties zo prachtig vinden. De
Middeleeuwse miniaturen zijn
nog tot 11 februari te zien in
het Catharijneconvent in
Utrecht.
Uitgeverij Bert Bakker zelfstandig
AMSTERDAM Uitgeverij Bert Bakker is uit
het moederbedrijf Wolters Kluwer gestapt en
gaat zelfstandig voort. De nieuwe eigenares is een
houdstermaatschappij, waarin directeur Bert
Bakker de meerderheid bezit. De rest is in han
den van F. van Lanschot Bankiers in Den Bosch.
Bert Bakker is na een bestaan als zelfstandige uitgeverij
in 1972 gekocht door Kluwer. Na de fusie met Wolters
Samsom is de nadruk bij Wolters Kluwer nogal komen te
liggen op vakliteratuur en wilde Bakker als literaire uit
geverij liever zelfstandig verder gaan. Er werken 24 men
sen bij het bedrijf.
De uitgeverij is opgericht in 1893 en is tot ver over de
grenzen bekend geworden als uitgever van „Het Achter
huis" van Anne Frank. Naast het uitgeven van een groot
aantal Nederlandse en Vlaamse auteurs houdt Bert Bak
ker zich ook bezig met vertaalde literatuur. Er werd on
der meer werk uitgegeven van Umberto Eco, Oriana Fal-
laci, Graham Greene, Dorris Lessing en Jean-Paul Sartre.
De laatste jaren geeft de uitgeverij ook non-fiction uit en
verzorgt zij de uitgave van drie literaire tijdschriften.
AMSTERDAM De
filmhuizen in Nederland
hebben een topjaar achter
de rug. In totaal 557.542
bezoekers passeerden in
1989 de kassa's. De twintig
grote filmtheaters voor de
kunstzinnige film passeer
den zelfs de magische
grens van een half mil
joen. Kwamen er in 1988
446.782 bezoekers, in tf989
waren het er 511.962, een
stijging van 14.6 procent.
Dat heeft de Associatie van
Nederlandse Filmtheaters in
Amsterdam bekendgemaakt
tijdens het negentiende film
festival in Rotterdam.
De stijging in de publieke be
langstelling beperkte zich niet
tot de vier grote steden. Ook
in andere plaatsen werden
meer bezoekers welkom gehe
ten. Records werden gebroken
in het vernieuwde Rial to in
Amsterdam (een stijging van
70.8 procent) en het oudste
filmhuis van Nederland, 't
Hoogt in Utrecht (een stijging
van 61.3 procent).
De Associatie ziet twee oorza
ken voor de toegenomen be
langstelling. Ten eerste de
aankoop van kunstzinnige
films door Cinemien en de
nieuwe distributie-combinatie
International Art Film Mu
seum. Daardoor zouden films
zijn vertoond die volgens de
Associatie anders nooit hun
weg naar het publiek zouden
hebben gevonden. Ten tweede
de verdere aftakeling van de
gewone bioscopen.
Volgens de Associatie is in
1989 ..op een pijnlijke manier
duidelijk geworden dat ook de
kwaliteitsfilm nog slechts een
marginale rol speelt voor het
commerciële filmbedrijf". De
filmhuizen zouden die functie
nu overnemen en versterken
hun positie nog door een ver
betering van de kwaliteit op
het gebied van zitcomfort en
projectie.
Het publiek van de filmthea
ters is gemiddeld tien jaar ou
der dan dat van de bioscopen.
EN HAAG Het op
lekken van de luxaflex
(mboliseert de ontwik-
eling van een vriend-
pap tussen twee vrou-
in de nieuwe theater-
lorstelling 'Babushka',
t stuk is bedacht en ge
teeld door Amanda Wol-
t en Tanya Gerstle en is
vanavond tot en
4 februari te zien in
fet Korzo Theater in Den
ij een vriendschap tussen
man en een vrouw gaat
om liefde of juist niet. Een
iendschapsrelatie tussen
vrouwen bestrijkt een
;1 ander gebied. Dat willen
met kleur, soberheid, mu-
t en beweging duidelijk
aken", zeggen Amanda Wol-
en Tanya Gerstle. „Hoe de
Duwen bij elkaar komen,
fch aan elkaar laten zien, hoe
veranderen. De vriend-
ïap tussen Nora en Siri is
erzaam, ze maken elkaar
ijzer".
a een succesvolle samen wer
en eerdere productie,
leyond Silence', besloten de
vee actrices samen verder te
)an. Urenlang zaten ze bij el-
fear, wisselden ideeën uit en
[onken sloten koffie. „We
hebben veel van onszelf in de
personages gestopt, maar we
wilden geen van beiden een
autobiografisch stuk creeër-
en".
Babushka gaat over twee te
genover elkaar wonende vrou
wen, Nora en Siri. Door de lu
xaflex kijken ze zo bij elkaar
de flat in. Ze zijn eenzaam.
Siri - gespeeld door Amanda
Wolzak - is een toneelschrijf
ster en geobsedeerd door haar
overbuurvrouw Nora, in wie
zij een interessant personagè
ziet voor haar nieuwe stuk.
Nora (Tanya Gerstle) is een
excentrieke danseres, die haar
eigen leven leidt en elke toe
naderingspoging van Siri af
wijst, omdat ze in de 'gaten
heeft dat Siri haar' alleen wil
gebruiken als interessante per
soonlijkheid voor haar schrij
verij. Uiteindelijk raken ze op
straat aan de praat, drinken
samen koffie en ontdekken
veel gemeen te hebben. Er
ontstaat een leerzame vriend
schap.
Al die tijd ziet het publiek de
twee actrices vanachter een
luxaflexje. Naarmate de
vriendschap zich ontwikkelt
gaan de lamellen verder om
hoog. Wolzak: „De voorstelling
barst van de symboliek".
Naast de vriendschap zit de
eenzaamheid in het stuk ge
grift. Of zoals de bedenksters
zeggen: „Siri en Nora zijn
vreemden in hun isolement".
De actrices hebben dit zelf on
dervonden door de vele reizen
die ze maakten en de verschil
lende landen waarin ze woon
den. Ze ontdekten dat de een
zaamheid een onontbeerlijk
element van het menselijk be
staan is. „Het overal opnieuw
beginnen. Helemaal op jezelf
aangewezen zijn", zeggen Ger
stle en Wolzak bijna gelijktij-
„We doen alles met z'n twee
ën, zowel het spel als de regie.
We hebben geen idee hoe het
totaal eruit ziet, omdat we te
gelijkertijd op het toneel
staan", zegt Tanya Gerstle,
terwijl Amanda Wolzak de
laatste hand legt aan een scène
met drie hoeden, die ze druk
gebarend verwisselt.
De titel van de Engelstalige
voorstelling 'Babushka' is ont
leend aan een Russische pop,
die kleinere poppen in zich
verbergt. Dat staat voor de
veranderingen die de mens
ondergaat door vriendschap.
De Engelse taal levert volgens
Wolzak en Gerstle geen pro
blemen op voor het Neder
landstalige publiek. „We zeg
gen niet veel en de woorden
die we gebruiken zijn eenvou
dig. We uitten de emoties in
bewegingen en muziek. De
mensen moeten niet alles
voorgekauwd krijgen. Ze
moeten kunnen herkennen en
associëren door de spiegel die
wij ze voorhouden", zegt
Amanda Wolzak. Omdat voor
al Wolzak is geobsedeerd door
de schilderkunst wilde zij van
elke scène in Babushka een
schilderij maken. Elke scène
in Babushka werd door haar
idee een afgerond kunstwerkje
met kleur en beweging.
Hendrickje Stoffels
Wolzak heeft in 1986 al een
éénacter geschreven en ge
speeld over Hendrickje Stof
fels, de maitresse van Rem
brandt. Ze heeft nog steeds
plannen om het schilderij 'De
intocht van Christus in Brus
sel' van de Belg James Ensor
als uitgangspunt voor een stuk
te nemen.
Amanda Wolzak verbleef in
Engeland, Duitsland en woont
nu in Den Haag. Ze volgde een
post-kandidaatscursus van
twee jaar aan de Londense
Centrale School voor Voor
dracht en Toneel. Ze speelde
in stukken van Goethe, Sha
kespeare en Agatha Christie.
Hoewel ze Babushka samen
Amanda Wolzak (links) en Tanya Gerstle achter de luxaflex in 'Babushka'.
met Tanya Gerstle heeft ge
maakt, heet het officieel dat
Wolzak de tekst heeft ontwor
pen en Gerstle verantwoor
ding draagt voor de beweging.
Gerstle is geboren in Australië
en woonde in Polen, Italië,
Nederland en Engeland. In
Australië speelde ze in het suc
cesvolle 'Catholic School
Girls', dat internationaal veel
aandacht trok. Zij regiseerde
'Esmerald City' en 'Beyond Si
lence'. Bij die laatste productie
ontmoette ze Wolzak en ze slo
ten vriendschap. Die relatie
werd de basis voor Babushka.
Dat deze vriendschap in ieder
FOTO: CEES VERKERK
geval het leven van Siri ver
anderde, blijkt uit de slotzin:
„Nora, you entered my world
of words en made me speech
less".
DOOR SCHOKKENBROEK
JNST
ize unieke collectie, originele
andgeknoopte tapijten uit
'hiel
'Jepal, India, Perzië, Pakistan,
fghanistan, Turkije en
dkflarokko, is nu nog uitgebreider
in ooit.
rek
V om eens "bladeren" in die
de V leurrijke presentatie en ervaar,
al er ook voor u interessant
,rdei gePr>jsde stukken tussen
kr itlen. Tot zo'n 45% korting
oerdistan oosters tapijthuis b.v
t(j urevaarstraat 2,
sve' 111 JS Leiden, Holland
rden I1-071-13 11 78
lurgi
OOR 'T CREËREN VAN SFEER
HAARLEM Teylers Museum
in Haarlem herdenkt met de
tentoonstelling „Uit de klei ge
trokken" van 24 maart tot 11
juni de anatoom, geoloog en pa
leontoloog Eugène Dubois die
in 1858 werd geboren en vijftig
jaar geleden overleed. Dubois
haalde fossielen uit groeves van
het Limburgse Tegelen en liet
die onderzoeken. Hij was vooral
bekend als ontdekker van de
Pithecanthropus erectus, de
rechtopgaande aapmens van
Java.
Dat hij veel werk verrichtte aan de
flora en fauna uit kleigroeves is min
der bekend. De fossielen worden ge
schat op een ouderdom van ongeveer
twee miljoen jaar. Een student medi
cijnen legde de eerste collectie aan.
Dubois, een groot deel van zijn leven
conservator van Teylers Paleontolo
gisch en Mineralogisch Kabinet,
kocht deze verzameling en breidde
hem uit.
Onderzoekers toonden aan dat de Te-
gelse klei in een geheel eigen periode
werd afgezet. Dit geologisch tijdperk
wordt aangeduid als het Tiglien. De
klei schijnt in een moeras te zijn af
gezet. Fossiele overblijfselen werden
gevonden van een keur van exoti
sche dieren als een aapje, een panter,
een hyena en twee typen neushoorns.
Hiervan en van vissen en schelpen
alsmede van planten worden fossie
len getoond.
Door onderzoek van onder meer
stuifmeelkorrels, kiesjes van muizen,
eekhoorns en andere kleine zoogdie
ren werd een nieuw licht geworpen
op het Nederland van zo'n 20.000
eeuwen geleden.
Tegelen dankt zijn naam aan Tiglia,
zoals de Romeinen de streek noem
den naar de platte dakpan, tegula, die
er werd gefabriceerd. Tot in deze
eeuw werden uit Tegelse klei onder
meer pannen en stenen gebakken.
Gun uw allerbeste voornemen
de allerbeste kans van slagen...
aangetoond. En omdat stoppen met
roken best iets is om trots op te zijn,
krijgt u tijdelijk bij iedere verpakking
Nicosan, gratis een 'ik stop met roken'
button waarmee u uw allerbeste
voornemen op pakkende wijze
kenbaar maakt...
Een complete 8-daagse kuur kost f 43,75
één pakje
sigaretten per
dag, dan
steekt u er in
de jaren negentig meer dan 91.000
(EENENNEGENTIGDUIZENDI1 keer
een op. En verliest u bewust of onbe
wust meer dan 91.000 keer een strijd
met u zelf. Een enorme inspanning...
Nu besluiten om te stoppen met roken,
is een prachtig voornemen op een
prachtig moment. De in samenwerking
met een arts ontwikkelde onti-rook-kuur
Nicosan biedt u hierbij de beste kans
van slagen. Want met Nicosan lukt het
zelfs de meest verstokte rokers om bin
nen 8 dagen zonder veel moeite voor
goed met roken te stoppen. Onafhan
kelijk onderzoek heeft dit overtuigend
NICOSAN DE ANTI ROOK KUUR DIE ECHT WERKT
TIJDELIJK MET GRATIS
'IK STOP MET ROKEN BUTTON'
Drogisterij
BOERHAAVE
Haarlemmerstraat 68
Leiden
Tel. 071-120784
FRANSE HOMMAGE AAN 17E EEUWSE NEDERLANDER
(Van onze correspondent Bob
van Huët)
PARIJS De beschrij
vingen van Afrika van de
Amsterdamse dokter Ol
fert Dapper (1636-1689)
genieten tot op de dag van
vandaag een wereldwijde
reputatie. Ondanks dat de
auteur zelf nooit een stap
heeft gezet in de „Afri-
kaensche gewesten" zijn
weinig 17e eeuwse studies
zo compleet als de zijne.
Dapper vergaarde zijn
kennis voornamelijk door
interviews met reizigers,
of dat nu avonturiers, (sla
venhandelaren of missio
narissen waren.
Ter gelegenheid van het 300ste
sterfjaar van deze „Hollandse
humanist" en „etnoloog avant
la lettre" heeft een zijn naam
dragende stichting in Parijs
een hommage georganiseerd.
Onder de noemer 'Verboden
Voorwerpen' zijn een hon
derdtal bijzondere Afrikaanse
kunstvoorwerpen en beelden
samengebracht. In een tijd dat
„negerkunst" nog het liefst
verbrand werd uit angst voor
boosaardige magie en tovenarij
was Dapper een van de eer
sten die er over durfde te
schrijven.
Het kleine museum Dapper
ligt ietwat verstopt achter een
monumentaal pand aan de
avenue Victor Hugo. Op de
binnenplaats lopen bezoekers
door een schitterend aangeleg
de tuin vol exotische varens.
Verantwoordelijk voor dit on
verwachte eerbetoon aan een
Afrikaanse
kunst,
zoals is te
zien in het
Museum
Dapper in
Parijs.
FOTO: PR
Amsterdammer is
een zekere monsieur Leveau,
directeur van een Franse
mangaanmaatschappij in Ga
bon en groot liefhebber van
oorspronkelijke Afrikaanse
kunst. De door hem in 1983
opgerichte non-lucratieve Ol
fert Dapper Stichting (met in
Amsterdam slechts een posta
dres) stelt zich ten doel „het
artistieke erfgoed van pre-ko-
loniaal zwart Afrika" te bewa
ren en wetenschappelijke stu
dies daarnaar te bevorderen.
Voor het laatste worden gere
geld beurzen beschikbaar ge
steld aan Afrikaanse studen
ten. De stichting bestaat behal
ve van het mecenaat Leveau
van donaties en telt momen
teel 900 leden.
Aan de eind vorig jaar geopen
de herdenkingsexpositie is
door verschillende Nederland
se musea meegewerkt. Typisch
is een 17e eeuws curiositeiten-
kabinet dat in een achterka
mer van huize Dapper, destijds
aan de Amsterdamse Anjelier
straat, had kunnen staan. Een
Zambiaanse beker van neus
hoornhoren uit de 16e eeuw is
zowel aan de buitenkant (oli
fanten, vogels) als de binnen
kant (kreeften, vissen) be
werkt met diermotieven.
Angstaanjagend en volslagen
ontoegankelijk voor Dappers
tijdgenoten moeten de fascine
rende Nkonde-beelden uit het
huidige Kongo en de Angolese
enclave Cabinda zijn geweest.
Alleen al vanwege het gebruik
van verschillende materialen
(hout, ijzer, touw. spiegeltjes
etc.) vond men deze kunst drie
eeuwen geleden maar hoogst
bizar. Een beetje provocerend
zou men kunnen zeggen dat
onze moderne kunstenaars
met hun voorliefde voor sa
mengestelde structuren feite
lijk niets nieuws hebben be
dacht.
Over de betekenis van de
mysterieuze spijkers in de
Nkonde-beelden bestaan ver
schillende theorieën. Ze zou
den magische krachten heb
ben moeten oproepen, maar
ook de 'geest' van het beeld
moeten herinneren aan af
spraken en contracten onder
stamgenoten. Alleen de 'ngan-
ga', een Afrikaanse tovenaar-
rechter mocht spjkers inslaan
of uittrekken. Het laatste wan
neer een afspraak was nageko
men.
Een groot liefhebber van deze
door Olfert zo dapper beschre
ven 'verboden voorwerpen'
was de Franse schilder Paul
Gauguin. Volgens hem bood
de primitieve kunst aan elke
kunstenaar „altijd die voeden
de melk".
D* expositie „Verboden voorwer
pen" duurt nog lot 7 april. Het Mu
sea Dapper, 50 Av. Victor Hugo (me
tro Victor Hugo) ie degelijke van
1t.00 tot 19.00 uur geopend.
Toegang: 15 trance, woensdags gra
tie. In de prachtig uitgevoerde cata
logue ie een deel opgenomen (in
France vertaling) van Dappere
meeeterwerk „Naukeurige beschrij-
vinge der Afrikaeneche geweeten".
Prijs 150 trance.
EXPOSITIE VAN DONGEN VERLENGD WEGENS GROTE BELANGSTELLING
ROTTERDAM De belangstelling voor de tentoonstelling van
schilderijen en tekeningen van Kees van Dongen in het mu
seum Bovmans-van Beuningen in Rotterdam is zo groot dat het
museum heeft besloten de tentoonstelling met een week te ver
lengen tot en met zondag 18 februari. De tentoonstelling heeft
de verwachtigingen overtroffen met ruim 70.000 bezoekers. Het
museum verwacht dat over twee weken het bezoekersaantal
honderdduizend ruim gehaald is. Met uitzondering van de ten
toonstellingen Meesterwerken uit de Hermitage in 1985 (180.000
bezoekers) en Het Goud der Thraciërs in 1984 (230.000 bezoe
kers) heeft geen enkele tentoonstelling in Boymans-van Beunin
gen de afgelopen tien jaar „de magische grens" van 100.000 we
ten te overschrijden. Volgens het museum toont de grote belang
stelling aan dat er sprake is van herwaardering van het werk
van de uit Rotterdam afkomstige, maar in Frankrijk beroemd
geworden Kees van Dongen (1877-1968). Vijftig schilderijen die
nu in Boymans-van Beuningen te zien zijn, worden ook in het
Musée d'Art Moderne in Parijs een overzichtstentoonstelling
van Van Dongens werk gehouden.
