r»
1
ll
O
c
Ie
Vergane rijkdom als
toeristische trekpleister
In Glasgow is het
elke dag feest
ZATERDAG 20 JANUARI 1990 PAGINA 37
Veertig jaar dictatuur onder Salazar en de chaos
die ontstond na de Anjerrevolutie in 1974 hebben
ervoor gezorgd dat Portugal wat betreft toerisme
achtergebleven is bij vakantieoorden als Spanje en
Italië. Investeerders belegden hun geld liever niet
in een land dat geen zekerheid bood en
vakantiegangers vonden het te gevaarlijk om er
naar toe te gaan. Het land probeert nu de schade
in te halen. In 1986 heeft de regering de
bevordering van het toerisme tot staatsdoel
nummer 1 uitgeroepen. Met subsidies tot vijftig
procent voor het restaureren van monumenten en
het opknappen of bouwen van hotels en andere
toeristische accommodaties hoopt ze Portugal als
vakantieland aantrekkelijk te maken voor
buitenlanders. De autoriteiten hebben drie
gebieden tot speerpunt gebombardeerd. Een van
de gebieden is de Costa Verde, de Groene Kust, in
het noorden van dit deel van het Iberische
schiereiland.
DE COSTA VERDE: HET GROENE NOORDEN VAN PORTUGAL
PORTO - Ze staan aan de oever
van de Douro, de moeder en haar
dochter. Tot hun knieén staan ze
in het water, voorover gebogen
over een houten wasbord. Met een
groot stuk Sunlightzeep zepen ze
het wasgoed in en boenen tot hun
knokkels rauw zijn. Als het linnen
goed schoon is, gaat het in twee
manden. Beide vrouwen nemen
een mand op hun hoofd en lopen
de steile weg omhoog op, kaars
recht.
Dit tafereel kom je overal tegen in Por
tugal. Volgens een Portugees historicus
zijn veel inwoners eenvoudigweg te arm
om een wasmachine aan te schaffen. Bo
vendien wordt de was in de rivieren
'witter dan wit' omdat het water in Por
tugal nauwelijks aangetast is door de mi
lieuvervuiling. Zo krijgt de Douro elk
jaar van de EG de blauwe vlag. Dat be
tekent dat het water erg zuiver is.
Het hele landschap in Noord-Portugal is
zuiver. Als je de Douro stroomopwaarts
vaart, trekt een fantastisch groen land
schap aan je ogen voorbij. Eindeloze
loofbossen bedekken de bergen die links
en rechts de oevers van de rivier omzo
men. Op de bergterrassen tieren de wijn
ranken welig. Ze worden in de hoogte
verbouwd zodat de grond daaronder ge
bruikt kan worden voor het verbouwen
van andere gewassen. Hier komt de be
roemde portwijn en vinho verde, een
sprankelende witte wijn, vandaan.
Helemaal in het hoge noorden van de
Costa Verde, bij de grens met Spanje,
ligt het natuurreservaat Peneda-Gerës.
Een uitgestrekt gebied met wilde rotspar
tijen, watervallen en beekjes, bescherm
de wildgebieden met wolven en wilde
paarden en overblijfselen van Keltische
nederzettingen. De witte zandstranden
van de Cavadorivier, die door het ge
bied stroomt, zouden in een willekeurig
ander vakantieland al omgebouwd, zijn
tot disco- en zonneoorden.
Het is niet zo verwonderlijk dat de na
tuur in Portugal zo mooi is. Ze is nau
welijks aangetast door zure regen of een
andere vorm van milieuvervuiling. Dat
komt mede door het geringe aantal in
dustrieën dat Portugal heeft. De indus
triële revolutie is het land min of meer
voorbijgegaan. Het had er ook geen be
hoefte aan. In die tijd, het midden van
de negentiende eeuw, waren de inkom
sten uit de diamant- en goudmijnen van
Portugese kolonies als Brazilië zo over
vloedig. dat het land de tweede gouden
eeuw doormaakte. De eerste vond drie
honderd jaar daarvoor plaats toen Por
tugal leefde van de opbrengsten van spe
cerijen uit India en Azië.
Vergaan
Op die vergane rijkdom teert het land
nog steeds. Zo rijk als het landschap en
de geschiedenis zijn, zo arm is nu echter
het merendeel van de bevolking. Het
wordt niet voor niets het Latijns-Ameri-
ka van Europa genoemd. Heldhaftige
verhalen over weleer verliezen hun glans
bij de aanblik van de schrijnende armoe
de. Grote paleisachtige villa's worden af
gewisseld door krottenwijken met uit
golfplaten en verrot hout opgetrokken
hutjes, waar hele families letterlijk op el
kaar gepropt zitten.
De toekomst van Portugal ligt in het
verleden. Dat willen de vakantiefolders
graag doen geloven. Monumenten als
kerken, kastelen en landhuizen, gesi
tueerd in zonovergoten landschappen,
staan glorieus afgebeeld op de foto's. In
werkelijkheid en van dichtbij is duide
lijk dat de tand des tijds er overdadig
aan geknabbeld heeft. Afgebladderde
verf van vermolmd houtwerk, de vaal-
gouden glans van aangevreten ornamen
ten, verbrokkelde muren van eens zo be
langrijke gebouwen: de echo van een
weelde die voor een deel nooit meer zal
weerkeren.
Want hoewel de Portugese autoriteiten
deze echo weer tot een luide roep willen
maken, wordt het waarschijnlijk niet
meer dan een zacht gefluister. De ver
wachting is dat slechts vijftig procent
van de monumentale gebouwen geres
taureerd kan worden. Voor de rest ont
breekt het geld.
En daardoor is de kans groot dat er heel
wat historie verloren gaat. Terwijl de ge
bouwen, als ze opgeknapt zouden wor
den. met recht hun trotse geschiedenis
kunnen vertellen, in een gebied dat zo
veel mooier is dan overbekende en over
bevolkte vakantieoorden als bijvoor
beeld de zuidkust van Spanje.
Het zou jammer zijn als door geldgebrek
de geschiedenis van Portugal voorgoed
tot het verleden behoort. Als van verga
ne glorie geen sprake meer is omdat zelfs
die vergaan is.
PETRA KROON
CULTURELE HOOFDSTAD VAN EUROPA
JS1B
r LASGOW - In het Europees Jaar
ie bn het Toerisme 1990 mag Glas-
Anjiow zich de Culturele Hoofdstad
-an Europa noemen. Tijdens haar
iwaalf maanden durende regeerpe-
node tooit de Schotse koningin
kan de Europese cultuursteden zich
iet een majestueuze kroon, be
merkt met juweeltjes van evene-
tloijenten.
bie
)rilt )e Schotten mogen dan de naam heb-
ir jen een tikkeltje gierig te zijn, bij het sa-
jyjjienstellen van het programma zijn ze
'"slist niet zuinig geweest. De paar mil-
en toeristendie dit jaar worden ver
te ^acht kunnen kiezen uit niet minder
in tweeduizend verschillende evene-
ienten. Dat betekent dat er elke dag in
lasgow diverse evenementen plaatsvin-
ïn, die stuk voor stuk klinken als de
lajestueuze klok van de hoogbejaarde
lasgow Cathedral. Die veelheid aan
'enementen is typerend voor de voort-
ïrendheid van Glasgow. De regerende
'ulturele Hoofdstad van Europa onder-
:heidt zich van haar voorgangers Athe-
Florence, Amsterdam, Berlijn en Pa-
Sjs. die met een minder ambitieus pro-
imma naar de Europese cultuurmin-
rs en toeristen lonkten,
evenementen zijn overigens niet alle-
naal even cultureel, maar wel interna-
jonaal van allure. „Wij willen dat deze
•iering een zo groot mogelijk publiek
janspreekt", zegt Robert Palmer, direc-
eur van het organiserende comité.
IVandaar dat we straattheater bieden
iteet335* klassieke opera, country western
n een internationaal koorfestival. En
n Pmpressionistische kunst naast de kunst
I V6an de Australische aboriginals. Kortom
t b%- is voor iedereen wat".
DUttfet programma vermeldt onder meer
[nf<toig wereldpremières op het gebied
n 'an zang, dans en opera, de eerste voor-
telling door de Bolsjoi Opera in Groot-
'eiJjnttannie, concerten door Luciano Pa-
T Olarotti en twaalf grote internationale
teitloncerten en toneelvoorstellingen die zo
;en(jfwisselend zijn als het Schotse land-
e vfhap zelf. Maar ook: internationale
Uglpetbal- en atletiekwedstrijden, de
q World Highland Games, lasershows,
^odeshows en tentoonstellingen, waar-
jnder 'The Age of Van Gogh' in het be-
lamde museum Burrell Collection, dat
.huilgaat tussen de eiken en beuken
van een groenovergöten park van 144
hectare. De tentoonstelling is te zien
vanaf 30 oktober en komt tot stand in
samenwerking met het Rijksmuseum
Van Gogh in Amsterdam.
Scheepswerf
De grootste en waarschijnlijk spraakma
kendste produktie is 'The ship' van Bill
Bryden. Dit toneelstuk brengt op een
dramatische manier de gloriejaren en de
neergang van de scheepsbouw in het
westen van Schotland in beeld. Het
wordt opgevoerd in een tot theater ver
bouwde scheepswerf. Het publiek is er
getuige van de bouw en zelfs de specta
culaire tewaterlating van het schip 'The
Princess of the Fleet'. In 'The ship' (10
september-27 oktober) spelen arbeiders
van de plaatselijke scheepswerven naast
Schotse beroepsacteurs.
Een andere troef is de tentoonstelling
'Glasgow's Glasgow', die van 7 april tot
5 november onder de bogen van het cen
traal station wordt gehouden. De exposi
tie belicht de 800-jarige geschiedenis van
Glasgow en Schotland. Het is een van de
grootste tentoonstellingen ooit in Groot-
Brittannie gehouden.
Maar Schotlands grootste stad (een mil
joen inwoners) heeft de toeristen méér te
bieden dan tentoonstellingen, theater
voorstellingen, concerten en sportevene
menten, benadrukt Eddie Friel, directeur
van de VVV Glasgow. „Er is de laatste
jaren veel geld geïnvesteerd in een nieu
we infrastructuur. Nu Glasgow Culturele
Hoofdstad" van Europa is, kunnen de
Schotten dat mooi laten zien". Voor
beelden van Schotse trots zijn de Glas
gow International Concert Hall, die in
In Glasgow,
in 1990
culturele
hoofdstad van
Europa
tweeduizend
gehouden.
betreft zijn de
bepaald niet
zo gierig als
oktober officieel wordt geopend met een
optreden van onder meer het Berlijns
Philharmonisch Orkest en het splinter
nieuwe St. Enoch Winkel- en Amuse
mentscentrum, dat schuil gaat onder het
grootste glazen dak van Europa.
Glasgow pronkt ook metJiaar verleden.
De drukke straten in het stadscentrum
zijn omzoomd met imposante gebou
wen, versteende uitingen van Victori
aans optimisme. Een voorbeeld is de im
posante Mitchell Library, die meer dan
een miljoen boeken op de planken heeft
staan en daarmee de grootste naslagbi
bliotheek van Europa is. Rijen elegante
huizen, halvemaanvormige straatjes en
stijlvolle ronde pleintjes weerspiegelen
de charme van een vroegere eeuw.
Maar de glorie van Glasgow wortelt niet
uitsluitend in de 19e (Victoriaanse)
eeuw. De 12e-eeuwse gotische Kathe
draal van Glasgow biedt een glimp van
het middeleeuwse verleden. Dichtbij het
imposante godshuis staat het oudste huis
van Glasgow: Provands Lordship, uit
1471. De roem stoelt ook op een fraaie
collectie 17e-eeuws meubilair. Een wan
deling door het levendige Handelskwar
tier laat zien dat Glasgow in de 17e en
18e eeuw een belangrijk handels- en ta
bakscentrum was.
In het oud-Schots betekent het woord
Glasgow 'de geliefde groene plaats'. Die
kleurrijke en milieuvriendelijke naam is
niet alleen van toepassing op de zeventig
lommerrijke stadsparken die de groene
longen van de industriestad vormen,
maar ook op de schilderachtige omge
ving. De omliggende provincies bieden
de toerist een schat aan bezienswaardig
heden. Het historische district van Ren
frew bijvoorbeeld, is een bonte menge
ling van heuvels, fotogenieke doipjes,
drukke straatjes, natuur en historische
gebouwen. In het gebied wortelt de
stamboom van de Stewart-dynastie, het
Schotse koningshuis. De «grootste plaats.
Paisley, heeft een prachtige acht eeuwen
oude abdij.
Ten noorden van Glasgow ligt het
Strathkelvin-district tegen de schilder
achtige achtergrond van de Campsie
Fells. Voor liefhebbers van geschiedenis
zijn er de overblijfselen van Romeinse
forten te bewonderen. In het Monks-
land-district herleeft het industriële ver
leden van Schotland in het lawaaierigste
museum van Schotland: Summerlee
Heritage Park. Het toont het industrieel
erfgoed, met werkende stoommachines,
gereconstrueerde historische gebouwen
en de enige werkende elektrische tram
van Schotland.
Stroomafwaarts van de Clyde ligt het In-
verclyde district, met sprankelende
bronnen, majestueuze heuvels, kleine
dorpjes en panoramische vergezichten
die dit gebied zeer aantrekkelijk maken
voor liefhebbers van rust en natuur.
Het district Cumbernauld en Kilsyth, in
het hartje van Schotland, presenteert
zich als vakantieoord voor het hele gezin
en liefhebbers van actieve vakanties.
Vanuit de Culturele Hoofdstad van Eu
ropa ligt de rest van Schotland binnen
handbereik. Wie de Schotse sfeer letter
lijk wil proeven mag een bezoek aan een
whiskybranderij niet overslaan. Schitte
rende en smakelijke voorbeelden zijn te
vinden in Glangoyne en Auchenstoshan.
Op nauwelijks een uur rijden van Glas
gow ligt Edinburgh, de historische en
trotse hoofdstad van Schotland, met
sfeervolle plekjes als Princes Street, de
New Town, de Royal Mile en Edinburgh
Castle.
Gratis brochure
Over de stad Glasgow, de omgeving en
de tweeduizend evenementen die de ver
kiezing tot Culturele Hoofdstad van Eu
ropa omlijsten is een Nederlandstalige
brochure gratis verkrijgbaar bij het Brits
Toeristenbureau, Auroragebouw, 5e ver
dieping, Stadhouderskade 2, Amster
dam. telefoon 020-855051. De brochure
geeft ook uitvoerige reisinformatie, on
der meer over accommodaties, het mee
nemen van huisdieren en over de ver
bindingen. Glasgow heeft een directe
luchtverbinding met Schiphol. De stad
ligt vijf uur sporen van Londen. De au
torit Londen-Glasgow vergt ongeveer ze
ven uur, vanuit Dover negen uur.
AAD STRUIJS
erto
;ren
lepli
an i
het groene
DOd torden van
l Inïrtugal zijn
eer tg ongerepte
ïitiarff"
K^^rristen rust
•US stilte
ben Men.
FOTO: PR
CeidócSouAOtit
