Oecumene komt op in Rusland Duizenden bijbels legaal naar Roemenië £cidóc(3otuanl° 1] brieven van lezer 4in: kerk wereld ri beroepingen Generaal Simatupang (de bruggenbouwer) overleden GEESTELIJK LEVEN/OPINIE Ccldóc Souoant WOENSDAG 3 JANUARI 1990 PAGINA Zaligverklaring bepleit van Roemeense bisschop BUDAPEST De Hongaarse rooms-katholieke bisschoppen gaan zich inspannen voor de zaligverklaring van de Roemeen se geestelijke Aron Marton, die van 1939 tot 1980 bisschop was van Alba Julia in het Hongaars sprekende deel van Roemenië. Marton zat van 1949 tot 1955 gevangen en stond daarna tien jaar onder huisarrest. De menselijkheid en het christelijk getui genis van Marton zijn geheel en al in overeenstemming met het Evangelie geweest, aldus de secretaris van de Hongaarse bisschoppenconferentie, hulpbisschop Asztrik Varszegi, in een interview met het Hongaarse katholieke weekblad 'Uj Ember'. Bovendien zou de Hongaarse minderheid in Roemenië, die ja renlang is onderdrukt, met de zaligverklaring worden geëerd. Synode voorzitters treuren over ingreep van kardinaal UTRECHT/HAREN De synodevoorzitters van de Nederlandse Her vormde Kerk en de Ge reformeerde Kerken in Nederland betreuren kar dinaal Simonis' verbod van gezamenlijke eucha ristie- en avondmaalsvie ringen in de Oecumeni sche Geloofsgemeenschap Helmerhoek te Enschede. „Je kunt niet zeggen dat de kardinaal niet consequent is", aldus de gereformeerde syno devoorzitter ds. E. Overeem, „maar dat betekent niet dat ik er blij mee ben". „Ik vind het wat dirigistisch aandoen. Zon der rekening te houden met de plaatselijke praktijk wordt de centrale lijn opgelegd". Zijn hervormde collega, ds. B. Wallet, geeft ook toe dat Si monis' maatregel „past in de lijn die de rooms-katholieke kerkprovincie als koers heeft aanvaard". Hij vindt het „heel jammer" dat dit „bloeiende experiment tot een einde moest worden gebracht". De synodevoorzitters hebben zich voorgenomen de kwestie te bespreken in het informele Rome-Reformatieoverleg, dat binnenkort voor het eerst bij een zal komen. Van rooms- katholieke zijde zijn hierin vertegenwoordigd kardinaal Simonis en dr. H.A. van Mun ster, secretaris-generaal van de RK bisschoppenconferen tie. Van protestantse zijde ne men naast Overeem en Wallet dr. K. Blei, secretaris-generaal van de Hervorfhde Kerk, en dr. H.B. Weijland, secretaris oecumene van de Gerefor meerde Kerken, aan het over leg deel. Het overleg is een uitvloeisel van het bezoek dat een protestantse delegatie in 1986 aan het Vaticaan bracht. Voorzitter dr. A.H.C van Eijk van de Sint Willibrordvereni- ging, het rk orgaan oecumene, deelt desgevraagd mee dat zijn vereniging niet gekend is in deze kwestie. Kardinaal Simonis was daar toe ook niet verplicht, het was in-dit geval wel goed geweest dat er vooraf overleg was geweest, aldus Van Eijk. „Ik vrees dat het krachtdadi ge optreden eerder pastorale schade heeft aangericht dan begrip gekweekt voor het rooms-katholieke standpunt ten aanzien van de De Nijmeegse emeritus-hoog leraar en priester H. van der Linde (74) die heeft aangebo den de diensten in Enschede voort te zetten, vindt de maat regel van kardinaal Simonis „onaanvaardbaar". „Er zijn mensen die hun tijd niet ken nen en daarom voortdurend foute beslissingen nemen", zegt hij. „Als je geen deel hebt aan de moderne cultuur, sla je keer op keer de plank mis". Joodse geleerde Soloman Birnbaum overleden TORONTO Solomon Birnbaum, een vooraanstaande joodse geleerde die onder meer faam verwierf met zijn onderzoek van de zogenaamde Dode Zee Rollen, is vorige week donderdag op 98-jarige leeftijd overleden. Dat is deze week door familieleden van Birnbaum in het Canadese Toronto meegedeeld. Birn baum, een expert in oude joodse talen, onderzocht de in 1947 gevonden Dode Zee Rollen. Volgens hem dateerden de in een grot gevonden unieke bijbel-manuscripten uit de periode tus sen de derde eeuw voor Christus en het jaar 68. .Andere geleer den hebben later, met verfijnder onderzoekstechnieken, die conclusie onderschreven. Birnbaum werd geboren in Wenen, doceerde joodse studies aan de universiteit van Hamburg en vluchtte in 1933 voor de nazi's naar Londen. Men is meer geneigd een advies te vragen naarmate men minder verplicht is het op te volgen. MOSKOU Er gebeuren opmerkelijke dingen in Rusland. In enkele jaren werden in dat atheïsti sche land reeds zeven tienhonderd kerken en kloosters voor de ere diensten opengesteld. Sommigen zien in Gor- batsjov de sluwe tacticus die bij het oppoetsen van het Russische imago alles voor zijn politiek van glasnost en perestrojka heeft te winnen; anderen ontdekken in de Russi sche staatsleider een ver borgen gelovige en erva ren hem als een genade voor de wereld. Hoe dan ook, de kerkleiders van dat onmetelijke land met een verscheidenheid van cul ten, zijn opgetogen over die omezwaai in het regime. De jongste jaren kon een aan dachtig waarnemer op het godsdienstige vlak al een op merkelijke mentaliteitsverna- dering in de bevolking voelen aankomen. Bekeringen tot het christendom, inzonderheid tot de orthodoxie en in veel min dere mate tot het protestantis me (onder meer de Baptisten) en het katholicisme, waren al geen zeldzaamheid meer. De godsdienstigheid neemt thans in de Sovjetunie dermate toe dat meer en meer leken in dit fundamenteel ontkerstende land plaatselijke geloofge meenschappen stichten. Een opvallend verschijnsel is de diep-oecumenische gedreven heid die gelovigen van allé Russische Kerken bezielt. Als de eenheid van de Russische kerken dan weliswaar niet op staande voet gerealiseerd zal worden, dan is er in dat reus achtige land toch sprake van een kerkelijke beweging in eenzelfde geest van geloof, gebed, naastenliefde en chris telijke solidariteit. Westerse inspiratie De oecumenische bezieling treft een sterke bondgenoot in de recente ingrijpende wets wijzigingen. Hierdoor wordt het voor katholieke en ortho doxe christenen gemakkelijh- ker gezamenlijk de caritas te beoefenen: het openen van rusthuizen voor behoeftige bejaarden en het oprichten van ateliers en huizen voor verwaarloosde jongeren. Initi- Russische orthodoxe christenen vieren het Paasfeest atieven naar westers idee waarvoor Sovjet verantwoor delijken het licht op groen hebben gezet. Ze hebben inge zien dat de caritas die de jon geren helpt een vak te leren of die jongeren de inhoud en de zin van het individuele en gemeenschapsleven helpt te ontdekken, in Rusland in een grote behoefte voorziet. Moeder Teresa van Calcutta heeft zo drie huizen mogen openen: één in Armenië, een in Georgië, en een te Moskou. Ze zijn alle drie levende voor beelden van plaatselijke cari tas in een oecumenische geest. Tegelijkertijd winnen alle christelijke cultussen van het oude Rusland aan slagkracht en uitstraling. Naast de oude parochies (slechts een in Mos kou en een in Leningrad) doorgaans geleid door bejaar de priesters van Litouwse of Poolse origine, wordt zowel bij de katholieken als bij de orthodoxen de geboorte be groet van christelijke vor mingscentra, waarin op be scheiden wijze aan catechese wordt gedaan en waar ook is gestart met de studie van de universele kerkgeschiedenis en van de religieuze fenome nen in de wereld. De glasnost kondigt zich voor de Russi sche gelovigen compleet aan. Naar westers model worden bedevaarten georganiseerd, worden mini-religieuze bi bliotheken opgericht, worden informatie- en vormingsda- vonden gegeven. De Russische Kerken Met uitzondering van de Oek raïne en de Baltische staten is de orthodoxie de grote cultus van de gehele Sovjetunie. De rooms-katholieke kerk bete kent er niet zoveel en wan neer met betrekking tot Rus land van katholieken wordt gesproken, moet dat begrip worden opgesplitst in: Unia- ten, de rooms-katholieken van Byzantijnse ritus, die om historische redenen met een kwaad oog worden bekeken door de orthodoxen die hen nogal gemakkelijk overlopers of verraders van de ortho doxie noemen; de rooms-ka tholieke kerk van de Latijnse ritus, die enkel in de Baltische staten en in Moskou is verte genwoordigd. De Oekraïense katholieken van Byzantijnse ritus vragen niets meer dan de erkenning door regering en orthodoxe hiërarchie waarmee ze verder geen banden willen smeden. De eigen kerkleiding, tot voor een paar jaar nog volledig on dergronds, is thans in de openbaarheid getreden en eist de heropening van haar ker ken. Het hart van de Oekraï ense kerk klopt in Kiev. De groepjes Oekraïense katholie ken van de Latijnse ritus zijn doorgaans afkomstig van Poolse afkomst. Litouwen is overwegend ka tholiek. De gelovigen zijn er steeds, zowel in het openbare leven als in de clandestiniteit zeer actief geweest. Sinds kort is te Telsiai een seminarie met 23 studenten geopend. Het centrum van katholieke acti viteit ligt in Kaunas. Estland daarentegen leeft onder ster ke invloeden van Duitse en Scandinavische lutheraanse kerken. In Letland is Riga het braridpunt van katholieke uit straling Zijn seminarie levert de nieuwe priesters aan de foto: ap zeldzame „parochies" van de Sovjetunie: Wit-Rusland (Minsk), Oekraïne (Kiev), Ge orgië (Tiflis). De wens van de priesters en de gelovigen is: een liturgie in de eigen taal. Tot vorig jaar werd er gecele breerd in het Latijn of in het Pools. De republiek Rusland die zich tot in Siberië uit strekt, valt kerkrechtelijk on der het bisdom Riga. Op dit immense territorium bestaan momenteel enkele „eilandjes" van westers katholicisme: in Moskou („Saint-Louis-des- Fran?ais"), te Leningrad en enkele minder bekende plaat sen. Blijft nog Wit-Rusland over. Enige maanden geleden ontving Minsk een katholieke aartsbisschop. Een beslissing van Rome die werd aanvaard door de orhodoxe metropoliet. Beiden onderhouden met el kaar goede contacten. Mgr. Tadeusz wacht op toelating om een seminarie te openen. Intussen stuurt hij zijn pries terkandidaten nog naar het verre Riga. Uit deze constella tie blijkt hoe de nieuwe oecu mene in Rusland kan ont- USINGEN Het smok kelen van bijbels en an dere religieuze literatuur naar Roemenië is voorbij. Het afgelopen weekeinde zijn legaal en zonder pro blemen 5000 bijbels de Hongaars-Roemeense grens gepasseerd en in dorpen nabij Arad en Ti- misoara verspreid. Dit heeft A. Velema, coördi nator van de Stichting Ver volgd Christendom, gisteren in de Westduitse plaats Usin- gen bekendgemaakt. Vanuit een depot uit die plaats zijn jarenlang bijbels naar het Oostblok gesmokkeld. De thans in Roemenië ver spreide bijbels waren onder deel van een convooi met 41 ton goederen uit Nederland én West-Duitsland. De duizenden bijbels lagen opgestapeld tus sen de sinaasappels, groenten en medicamenten. „We heb ben op de vrachtbrief eenvou digweg vermeld, dat we bijbels Inwoners van Cluj, de grootste stad in westelijk Roemenië, doen hun voordeel met de grote stroom hulpgoederen die daar begin deze week is gearriveerd. foto: ap bij ons hadden", zegt Velema. Tot voor kort was zijn organi satie voor het transport van bijbels en andere religieuze li teratuur aangewezen op enke le tientallen speciaal verbouw de campers en personenauto's. Over de wijze waarop dat transport gebeurde, wil Vele ma niets zeggen. „Dat houden we geheim. Er mag dan sprake zijn van openheid in een groot aantal Oostbloklanden, de situ atie in Roemenië is nog tame lijk onstabiel. Bovendien, in Albanië blijven we aangewe zen op smokkel". Of bijbels binnenkort zonder problemen de Hongaarse en Tsjechische grens kunnen passeren, wil Velemen binnenkort probe ren. De coördinator zegt te verwachten dat het huidige wagenpark van de Stichting in Usingen kan worden inge krompen. „Die ruilen we wel licht in voor vrachtwagens. Hiermee kunnen grotere la dingen worden vervoerd". Vervolgd Christendom voert momenteel overleg met ande re Christelijke hulporganisa ties in Nederland en daarbui ten om op korte termijn (naar verwachting binnen twee maanden), 100.000 bijbels naar Roemenië te sturen. Volgens voorzichtige schattingen is in het land behoefte aan meer dan een miljoen bijbels. De bij belvertaling zoals die nu naar Roemenië is gebracht, dateert van voor het jaar 1900. „Heel ouderwets dus, een soort sta tenvertaling", licht Velema toe. Er ligt een moderne versie klaar, maar die moet nog door predikanten en bisschoppen in Roemenië worden beoordeeld. In het land wordt Roemeens, Duits, Hongaars en Moldavisch gesproken. JOEL BATENBURG Twee nonnen gedood in Nicaragua MANAGUA Twee nonnen zijn gisteren gedood en een bisschop en een derde non ge wond geraakt toen zij in de Caribische kuststreek van Ni caragua in een hinderlaag lie pen. De bisschop en een van de omgekomen nonnen waren Amerikanen. Volgens de Ni caraguaanse regering was de aanval bij Puerto Cabezas 320 kilometer ten noordoosten van Managua het werk van door de Verenigde Staten ge steunde Contra-rebellen. Nederlandse Hervormde Kerk Aangenomen naar Austerlitz (part-time) J.A. Zeilstra, kand. te Utrecht; naar Leeuwarden- Huizum J.D.Th. Wassenaar te Oudega (Wymbr.), die be dankte voor Amerongen (toez.) en voor Minnertsga. Gereformeerde Kerken Aangenomen naar Nieuwer- brug aan den Rijn drs. W.H.D. Pastoor, 1.1. pred. te Hijken, wonende te Leek. Gereformeerde Kerken Vrij gemaakt Beroepen te Bruchterveld drs.P. Groen, kand. te Kam pen. De generaal, die jaren lang een' belangrijke fi guur is geweest in de In donesische Raad van Kerken, dr. T. B. Simatu pang, is op 69-jarige leef tijd overleden. Deze Batakse christen, die op de militaire academie in Bandoeng door de Nederlan ders was opgeleid tot beroeps officier, werd na de oorlog de stafchef van het Indonesische leger. Hij heeft in die hoeda nigheid deelgenomen aan de Ronde-Tafelconferentie met de Nederlanders, die geleid heeft tot de onafhankelijkheid van Indonesië. Hij was aldus één van de vele Indonesische christenen, die zoals dat heet bijgedragen hebben aan de bevrijdingsoorlog, waardoor kerken van een Nederlands koloniaal aanhangsel tot als Indonesisch aanvaarde ge meenschappen werden. Zelf docerend in Bandoeng, was de huidige president Su harto één van zijn leerlingen. Nog voor de val van Sukarno botste Simatupang met hem en trok zich terug uit de actie ve militaire dienst. "Ik werd", zoals hij zelf lachend kon ver tellen, "een van de jongste ge pensioneerde generaals van de wereld". Simatupang was een eigenzin nig man. Dat heeft niet alleen Sukarno ervaren, maar hij be dankte, toen hij op Java ging wonen bij voorbeeld ook voor zijn Batakkerk en sloot zich aan bij de Geredja Kristen, niet omdat dat de oude kerk van de Chinezen was, maar omdat men daar diensten hield in het Indonesisch; En dat was voor Simatupang een belangrijk punt. De kerk van Indonesië moest niet een re gionale kerk zijn met regiona le talen, maar een gemeen schap van alle volken, die zich christen en Indonesiër weten. Zo had hij ook eigen opvattingen over de plaats van een leger in een Derde- Wereldland. De Oöst-West-te- genstelling was een Europese zaak. In de Derde Wereld moest een leger niet alleen bescherming bieden tegen vij anden van binnenuit en van buitenaf, maar ook bijdragen in de eenheid en in de be stuurlijke en economische op bouw van het land. Simatupang is voorzitter van de Raad van Kerken van In donesië geweest en van de Aziatische Raad van Kerken. Hij was ook een van de presi denten van de Wereldraad van Kerken. In Indonesië zelf was hij een bruggenbouwer, niet alleen binnen de christe lijke kerken, maar ook naar de moslims toe. Hij bleef daarbij altijd christen en Ba- tak, dat wil zeggen een man, die met een glimach zeer dui delijk voor zijn overtuigingen uitkwam. Als generaal en als oud-gene raal heeft hij een belangrijke bijdrage geleverd in het getui genis van de kerken als een aanvaarde minderheid in de Indonesische samenleving. Ds. YPE SCHAAF i hjr^ blil oei-' ml tifP- /e<i in) Achter de ambassadeurs ro^L t gn\ Monseigneur Giacinto Berioeo, een naaste medewerlj^1^ van kardinaal-staatssecretaris Agostino Casaroli die het Va on< caanse 'ministerie van buitenlandse zaken' bestuurt, moeter te Panama wat meer vaart brengen in het diplomatiek overj over de vraag hoe het verder moet met generaal Norie Zelfs ontdaan van alle macht en luister blijft de ex-dictapS 1 met verve de rol spelen van luis in de pels van de Verenig Staten. Nadat Amerikaanse commando's tevergeefs hadcf^r^ getracht Panama's voortvluchtige sterke man in handen;n ee' krijgen, is Noriega, veilig verscholen achter de rokken \^g jr de ambassadeur van het Vaticaan, voorlopig ongrijpbaar viLur de wraakzuchtige buitenwereld. De Amerikaanse militaiij voc maken namelijk nog wel enig onderscheid tussen de amb woning van een Nicaraguaanse ambassadeur en het onderk men van een pauselijke nuntius. lA Bij de zaakgelastigde van Nicaragua klosten ze tijdens 1 jacht op Noriega zonder kloppen naar binnen. „Een blil der", moest de Amerikaanse president Bush achteraf toel ven, hoewel hij zich wel afvroeg waarom een buitenlanJ diplomaat genoeg wapentuig in huis heeft om een heel infr teriebataljon mee uit te rusten. Tenzij het Vaticaan de vee tersbaas don Camillo in Panama heeft gedetacheerd, is in f nuntiatuur géén gevechtskracht aanwezig, maar de diplonj ten van het Vaticaan hebben wel een lastige menselijke til bom in huis gekregen. Demontage van tijdbom-Noriega kost Rome, het Wil Huis en de nieuwe burgerregering van Panama de nod) pa hoofdbrekens. Van stille diplomatie onder normale o| standigheden een sterk punt van het Vaticaan i§ van IjEN gin af aan geen sprake geweest. Aanvankelijk verliep fyed 'overleg' zelfs letterlijk via geluidsversterkers met haifi h rockmuziek, tot bleek dat het aanhoudende gedreun van t<)nd passelijke liedteksten als „You're no good" en „I fought tj»n law" ten minste zo'n grote aanslag vormde op het zenuwgets\ stel van de nuntius als op het moreel van operaliefheb^die: Antonio Noriega. p de Gecoördineerde actie van de Amerikanen en de doven hen in het zadel getilde regering-Endara was aanvankelSssio evenmin aan de orde. De overigens wettig gekozen presided k£ Endara liet aanvankelijk, al of niet op Amerikaans verzoe^^ haastig weten dat Noriega niet in Panama zelf kon word|euw berecht. Dat zou een te groot risico voor de staatsveiligh%etrr zijn. Maar vervolgens bleek de openbare aanklager wel deg ine lijk een proces in Panama voor te bereiden, waarbij de gener raai onder meer van moord zal worden beschuldigd. OoK het Vaticaan heeft geen rechte lijn kunnen volgeemi maar de situatie is voor Rome dan ook zeer complex. Woet reldlijke argumenten spelen een rol, variërend van de oaarc schendbaarheid van een ambassadeterrein tot de politie{|fe^ positie van de katholieke kerk in Latijns-Amerika. Maar ioor zijn ook verheven overwegingen in het geding, zoals fyors principe van het kerkelijk asielrecht. Tv at di Met de komst van de Vaticaanse afgezant lijkt er echt enige tekening in het diplomatieke dilemma te komen. Panamese bisschoppén hebben al verklaard dat Noriega et^-* doodgewone schurk is en geen politiek vluchteling die i met tegenzin verstrekte bescherming van de kerk véEN dient. Het Vaticaan zou hem daarom aan de Panamese autoor; riteiten moeten overdragen, op voorwaarde dat hij een een lijk proces krijgt. Endara is, blijkens de uitlatingen van zftges openbare aanklager, kennelijk bereid aan een dergelijke o)en< lossing mee te werken. en ?n Inmiddels zijn acht gerenommeerde juristen, die zich *eui het verleden hebben verzet tegen het bewind van Noriede co voorgedragen voor een benoeming in het hooggerechtshu van Panama. De nieuwe, zeer ervaren ambassadeur die Wa- moeten hebben dat Noriega desnoods in eerste insta| tie niet in het Amerikaanse Miami maar in Panama voi de rechter verschijnt. Leuk vinden de Amerikanen dat ni^-|- maar dat de VS gezichtsverlies zouden lijden stond al U toen Noriega op de dag van de Amerikaanse inval wist ontkomen. 7 ZjO zal het dus wel gaan, al heeft de hele vertoning natuu lijk weinig met recht en asielrecht te maken. Het is een kol-^ handel. Gegeven de omstandigheden en vooral omdat ey V ordinaire misdadiger de inzet vormt van het diplomatie! steekspel, bestaat er geen aanleiding daar verontwaardig™ over te worden. Als het spel maar uitmondt in de berechtn Van Noriega, waar of door wie dan ook. Brieven graag kort en duidelijk geschreven. De redactie behoudt zich het recht voor ingezonden stukken te bekorten. _usti rerl Hoe het ook kan Bij een onduidelijk kruispunt in Den Haag reed ik per abuis door rood licht en werd tot stoppen gemaand door de poli tie, die in een auto achter me reed. Daar stkat honderd gul den boete op. En omdat ik al leen fotokopieën bij me had van mijn drie verplichte au|)ncj papieren kon daar nog diktat maal tachtig gulden bij komfi,! 0i Totaal 340 gulden. Ik kwamMjes echter met een vermaning vta. af. Voortaan rijd ik nog vei0Ors ger en attenter dan ik al jar|jrso doe. Bravo agent. C. van Renesse, DEN HAAG. Ceidócöomant Westerpers (behorende tot Sijthoff Pers). Kantoor: Apothekersdijk 34, Leiden. Telefoon: 071 - 122 244. Postadres: postbus 11, 2300 AA Leiden. Abonnee service Telefoon: 071 - 313 677 van ma. t/m vr. van 8.30 tot 17.00 q. Nabezorging Telefoon: 071 - 122 248 van ma. t/m vr. van 18 00 tot 19.00 u. op za. van 14.00 tot 15.00 u. Abonnementsprijzen (inclusief 6% BTW.) Bij automatische betaling: Bij betaling per accept-girokaart per maand f. 24,85 per maand f 25,85| per kwartaal 74,10 per kwartaal f. 75,10: per jaar 284,50 per jaar f 285,50| Het abonnementsgeld dient vooruit te worden voldaan. Advertenties Informatie en tarieven over advertenties tel. 071 -122 244. Telefax voor uitsluitend advertenties 071 - 134 941 Voor uitsluitend het doorgeven van advertenties kantoor Rijswijk 070 - 3902 702. Bankiers AMRO BANK NV 473 575 515 POSTBANK NV 663 050 fz

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidse Courant | 1990 | | pagina 2