Expositie Postzegelontwerpen 1989 in PTT Museum
r
<le rechten
van liet kind
Filmcriticus Charles Boost overleden
tai
Youp van 't Hek
meest gewaardeerd
Ledenwinst voor
meeste omroepen
Belcampo^
was brilja^
verteller
KUNST'
EfiidócGomont
WOENSDAG 3 JANUARI 1990 PAGIN«p(
Opbrengst stuk Havel voor Havel
AMSTERDAM Het Theater van het Oosten
voert van 5 tot en met 9 januari in Arnhem ze
ven voorstellingen op van het stuk „Het Pro
test", van de Tsjechoslowaakse toneelschrijver
Vaclav Havel. De opbrengst zal worden over
handigd- aan Havel, voor „een zinvolle bestem
ming". Havel, de voormalige dissident en mede
oprichter van de mensenrechtenorganisatie
Charta 77, werd vorige week gekozen tot presi
dent van Tsjecho-Slowakije. De gebeurtenissen
van de laatste maanden in Tsjecho-Slowakije
zijn voor de acteurs Eric van der Donk en Peter
Bolhuis en Theater van het Oosten de aanlei
ding om „Het Protest" opnieuw op de planken
te brengen. De beide acteurs hebben het stuk in
mei 1983 ook al gespeeld. Het thema van het to
neelstuk is het dilemma tussen verzet of collabo
ratie in een totalitaire staat. De voorstellingen
worden gehouden in Theater aan de Rijn in
Arnhem.
Benefietveiling
voor Roemenië
AMSTERDAM In het Stedelijk
Museum in Amsterdam wordt op 21
januari (13.00 uur) een benefietkunst
veiling voor Roemenië gehouden. De
opbrengst wordt overgemaakt naar
het Roemenië Comité in Nederland.
Dit heeft beeldhouwer Veron Urdari-
anu, die de veiling heeft georgani
seerd, dinsdag bekendgemaakt. Deze
Roemeense kunstenaar woont en
werkt reeds vijftien jaar in Neder
land. In totaal komen ongeveer hon
derd kunstwerken van evenzovele
kunstenaars onder de veilinghamer.
Urdarianu heeft zelf ook enkele wer
ken afgestaan. De kijkdagen zijn op
19 en 20 januari, eveneens in het Ste
delijk. Veilingmeester Roel Boven
van Christie's veilt de stukken.
Hollandse Comedie
opnieuw met
Christie
Na het succes van 'The Mou
setrap', waarmee overal in het
land volle zalen werden getrok
ken, komt de Hollandse Come
die nu met 'Tien kleine neger
tjes', eveneens gebaseerd op
een boek van Agatha Christie.
De groep, voortgekomen uit de
Haagse Comedie, brengt de
productie 20 en 21 januari in
Leiden en vanaf 29 januari vier
dagen in Den Haag. Op de foto
v.l.n.r. Kees van Lier, Filip Bol-
luyt, Lucas Dietens en Elsje
Scherjon.
foto: jutka rona
Thracische
jin
Koningsschat lange
in Nieuwe Kerk ®dvf;,
jntree
AMSTERDAM De tentoonstejederl
De Thracische Koningsschat ifleeldt
Nieuwe Kerk in Amsterdam isïnuit
gens de grote belangstelling metpl wa
weken verlengd. De expositie djoefw
nu tot en met 28 januari. Deliead
gaarse autoriteiten hebben toesriendi
ming verleend voor verlengingen Vi
de uitleen. Aanvankelijk was héhouw
bedoeling dat de zilverschattenitesse
Rogozen, zoals de Koningsschat n vo
wordt genoemd, nu al terug zou 1st. Z
naar het Nationaal Historisch ]rd. c
seum in Sofia, waar zij perma^n H
tentoongesteld zal worden. Binp A
kort wordt de vijftigduizendstejoefw
zoeker verwacht. tvent<
KUNSTWERKJES VAN 3 BIJ 4 CM MET EEN MILJOENENOPLAGE
PTT Museum, Zeestraat 82, Den
Haag. Postzegelontwerpen '89. Geo
pend van maandag tot zaterdag van
10.00 uur tot 17.00 uur. Zondags van
13.00 uur tot 17.00 uur. Tot en met
27februari.
Een envelop met een post
zegel erop maakt ons
doorgaans meer nieuws
gierig naar de inhoud dan
eentje met 'port betaald'
in de rechter bovenhoek.
De ontvanger kan eruit
afleiden dat de afzender
zelf de moeite heeft geno
men hem te schrijven en
dat zijn adres niet door de
computer uit een adres
senbestand is gelicht. De
postzegel bezegelt zo het
persoonlijke van de bood
schap en hoe mooier de
zegel hoe verwachtings
voller de envelop wordt
geopend. Er zijn bedrijven
die hun mailings voorzien
van een postzegel om zo te
voorkomen dat de brief
ongeopend in de prullen
bak verdwijnt.
Ooit was de brief het enige
middel om een boodschap er
gens ver weg te laten door
klinken; inmiddels zijn er
doelmatiger middelen bijgeko
men met als jongste aanwinst
de fax. Toch zal het postver
keer wel nooit stil komen te
liggen, er zijn nu eenmaal din
gen die je eigenlijk alleen
maar op papier kunt meede
len. De brief geeft de bood
schap iets intiems en persoon
lijks. Of zou er een tijd komen
dat liefdesbrieven en rouw
kaarten met de fax worden
verzonden? De PTT maakt
zich voorlopig nog geen zor
gen, temeer ook omdat het te
lefoon en fax-verkeer even
eens langs PTT-kanalen ver-
MÊSJÊ .ft L&fSrS
.555. «W a
<U
Jg-
75
Europa
Postzegels met als onderwerp de rechten van het kind, naar een ontwerp van Anthon Beeke. foto:
Donald Janssen ontwierp deze zegel voor
het 150-jarig bestaan van de NS: een wiel
op een naar de horizon lopende rails.
foto: pr
Paul Mijksenaar laat op zijn ontwerp acht
verschillende locomotieven zien die in de
loop der jaren bij de NS de wagons heb-
Afgelopen maand was het zo
als vanouds weer spitsuur in
het postverkeer. De PTT
bracht een speciale postzegel
uit voor de 'kerstpost': de drie
hoekige december-zegel voor
de kerst- en nieuwjaarswen
sen. Oplage: 220 miljoen. Het
PTT Museum in Den Haag
heeft rondom dit kunstwerkje
en 20 andere nieuwe zegels
een expositie ingericht waarop
het ontwerpproces op de voet
wordt gevolgd en eveneens
ander grafisch werk van de
betreffende kunstenaars wordt
getoond. Bij deze expositie is
in een zeer beperkte oplage
een catalogus verschenen
waarin Paul Hefting de soms
bijzonder- moeizame geboorte
van de zegels beschrijft. Deze
catalogus is overigens niet in
de handel.
De PTT schakelde in 1989
achttien kunstenaars in om de
22 miniatuurtjes te ontwerpen:
de kinderzegels, de zomer- en
decemberzegels en al die ver
schillende gedenkzegels (150
jaar Spoorwegen, 150 jaar
Vakbeweging, 150 jaar Ver
drag van London en 40 jaar
NAVO).
In een centrale ruimte van het
museum ligt een kolossale, uit
spaanplaat gezaagde postzegel
waarvan een hoek zelfs buiten
het museum steekt. „Verrek,
ik breek bijna m'n nek over
een postzegel," riep een Haag
se dame die blijkbaar niet voor
deze expositie was gekomen.
Op het houten plateau staat
een aantal panelen met ont-
werpschetsen en een door
gaans heldere toelichting van
de makers.
Aan het definitieve ontwerp
gaat vaak een lange worsteling
vooraf. De produktietijd van
een ordinaire postzegel beloopt
al snel een jaar. Er zijn weinig
objecten van pakweg 3 bij 4
cm en nog geen millimeter dik
waar zoveel manuren in wor
den gestoken. Ook zelden
wordt er gepoogd zoveel mee
te delen op zo'n kleine opper
vlakte: 150 jaar KNVB vangen
op 12 cm2. Hoe doe je dat? De
ontwerpers Armand Mevis en
Linda van Deursen plaatsen
een voetballend jongetje op de
zegel dat lijkt te spelen tegen
zijn schaduw. Daaroverheen
wordt met streepjes en pijltjes
het doelpunt van Marco van
Basten in de finale van het
Europees Kampioenschap uit
getekend. Aanvankelijk wil
den de twee ontwerpers op de
zegel ook nog refereren aan
het vandalisme en de hysterie
rond de velden, die elementen
zijn echter niet meer terug te
vinden.
Elke zegel vertelt een verhaal,
maar ook achter elk ontwerp
gaat een verhaal schuil. Neem
de postzegel ter herdenking
van de oprichting van de
NAVO in 1949. Een veertigja
rig jubileum is voor de PTT
nooit aanleiding een postzegel
uit te geven; pas bij vijftig jaar
wordt zo'n eerbetoon in over
weging genomen (de PTT
wordt jaarlijks overstelpt met
verzoeken om herdenkingsze
gels uit te brengen). Paul Hef
ting schrijft in de catalogus dat
er politieke druk op de PTT
ben getrokken,
werd uitgeoefend om iets aan
het NAVO-jubileum te doen.
Hoe zou dat in zijn werk gaan?
Premier Lubbers belt met de
hoogste man van de dan nog
net niet verzelfstandigde PTT
en pleit harstochtelijk voor
een NAVO-zegel? Tante Pos
ging snel om, maar toen moest
er nog een kunstenaar worden
gevonden die het ontwerp wil
de maken. Dat viel niet mee:
de NAVO blijft een omstreden
organisatie ondanks veertig
jaar vrede. Kunstenaars zijn
allergisch voor legergroen en
andere symbolen van milita
risme. Maar zoals te verwach
ten viel had kunstenares Mar-
te Röling geen last van scrupu
les: 'haar grote gevoel voor pu
bliciteit zal daarbij een rol
hebben gespeeld,' zo staat er
fijntjes in de catalogus. Marte
Röling heeft immers de lucht
macht ook zo gek gekregen
een Starfighter in haar achter
tuin te parkeren (onlangs door
anti-militaristen beschadigd).
De PTT had echter buiten het
NAVO-feestcomité gerekend.
Bij het eerste overleg over de
jubileum-zegel legde het comi
té een kant-en-klaar ontwerp
op tafel; de maker was aanwe
zig om zijn produkt toe te lich
ten. Hij dacht aan de afbeel
ding van een roos: symbool
van liefde en van weerstand
(de doornen). Na ongetwijfeld
vele vergaderuren werd over
eenstemming bereikt over een
ontwerp van Marte Röling:
een langerekt vaantje met
daarop de vlaggen van de
NAVÓ-lidstaten. Een conven
tioneel en fantasieloos, maar
wel typisch Röling-ontwerp:
de vlag is een vaak terugke
rend motief in haar werk.
Spoorwegen
Inhoudelijk, grafisch en druk
technisch is een postzegel ont
werpen millimeterwerk met
vaak als eindresultaat een
compromis.^ Op de expositie
valt te zien hoe drie ontwer
pers hetzelfde thema in beeld
brengen. Aan Donald Janssen,
Robert Nakata (Studio Dum-
bar) en Paul Mijksenaar werd
gevraagd een zegel te maken
om het 150-jarig bestaan van
de spoorwegen luister bij te
zetten. Het was een vrije op
dracht waarbij de vormgevers
zich uiteraard wel dienden te
houden aan de twaalf geboden
voor de postzegelontwerper
(Eerste Gebod: Als symbool
van de staat drage de zegel een
waardig karakter).
Donald Janssen zocht naar het
unieke van de spoorwegen: al
150 jaar is de essentie 'vervoer
per rail'. Op zijn zegel loopt
een enkele spoorstaaf de ruim
te in met daarop één wiel'
het onderstel van een tl
Een gestyleerd en helder
werp.
Paul Mijksenaar laat op
ontwerp acht(!) verschillj
locomotieven zien die in
loop der jaren bij de NS de
gons hebben getrokken,
postzegel die filatelisten
trein-hobbyisten in ge
mate zal hebben bekoord.
Robert Nakata ging het th
te lijf vanuit de optiek va
reiziger: met de trein re
betekent afscheid nemen,
zijn zegel prijkt het sens
beeld De Kus van Rodin: I
figuren in een innige on;
zing. Voorts is er een d
van de overkapping van
sterdam CS te zien en
klok met als wijzer een
trein. Het doet denken aan
eigentijdse variant op de p
jes uit een oud emblair
boek; zonder vergrootglas
gaat de beschouwer echter
de essentie.
Voor postzegel-verzame]
èn voor hen die geïnteress
zijn in grafisch ontwei
heeft het PTT Museum
menteel een boeiende ex]
tie in huis. Anderen h
wellicht hun schouders
„Wat 'n drukte om zo'n H
stukkie papier."
HANS OERLEM,
AMSTERDAM In Am
sterdam is^ de filmcriticus
Charles Boost overleden.
Boost, alom gerespecteerd
als een groot filmkenner,
schreef sinds het begin
van de jaren dertig over
films. In de loop der jaren
verschenen zijn artikelen
in de filmbladen Filmfo
rum en Skoop, dagbladen
(Het Parool, Haarlems
Dagblad, NRC/Handels-
blad) en de Groene Am
sterdammer. Hij werd 82
jaar.
Boost heeft zich zijn hele leven
ingezet voor wat de „betere
film" genoemd wordt zoals die
in filmhuizen en Cinéclubs
vertoond wordt. De Groene
gaf hem nog in een terugblik
in 1987 de eretitel van nestor
van de hele Nederlands film-
journalistiek.
Van zijn hand verscheen het
aan de nagedachtenis van zijn
vrouw opgedragen „Van Ciné-
club tot filmhuis" (1979). Hij
schreef ook in verschillende
voor een buitenlands publiek
bestemde publikaties. Te noe
men zijn: „Film, een heden
daagse Nederlandse kunst"
(1958), dat in vele talen ver
spreid werd door het toenmali
ge ministerie van O.K. en W.,
en de CRM-overzichten
„Dutch film" van '66/'68 en
'78/'80. Hij bleef altijd enigs
zins sceptisch over de Neder
landse speelfilm en liet zich
vooral op latere leeftijd cy
nisch uit over de hedendaagse
film.
Boost was ook een van de
stichters van het Nederlands
Filmmuseum, dat in 1946 als
Nederlands Historisch Filmar
chief werd opgericht en zijn
huidige naam in 1952 kreeg na
een fusie met het Uitkijkar-
chief. In '88 kreeg hij de Cine-
magia-prijs die de Nederlandse
Beroepsvereniging van Film
en Televisiemakers uitreikt
aan filmrecensenten.
Boost heeft ook nog (politieke)
tekeningen gemaakt in onder
andere de Tijd (toen dat nog
een dagblad was), VN („De
Zetter") en Het Parool.
HILVERSUM Youp
van 't Hek is als grote
winnaar tevoorschijn ge
komen uit de strijd om de
kijk- en waarderingscij
fers tijdens de tv-uitzen-
dingen het afgelopen
weekeinde. De cabaretier,
die iets meer dan drie
miljoen kijkers trok,
kreeg van de kijkers een
acht voor zijn Oudejaarsa
vondconference, waarmee
hij Seth Gaaikema ruim
achter zich liet. Gaaikema
trok niet alleen 30.000 kij
kers minder dan Van 't
Hek, maar kreeg ook een
mindere waardering van
7,1. Theo en Thea, die met
hun bioscoopfilm momen
teel volle zalen trekken,
bleven daarbij ver achter.
Slechts zeven procent van
de kijkers stemde op het
tweetal af, zo'n 930.000
mensen. Zij waardeerden
het programma met 6,8.
Naar de jaaroverzichten van
het NOS-journaal en van Stu
dio Sport keken respectieve
lijk 650.000 en 1,3 miljoen
mensen, die het waardeerden
met respectievelijk 7,2 en 7,4.
Overigens werden niet de con
ferences van de cabaretiers het
beste bekeken het afgelopen
weekeinde. Het meest werd
gekeken naar de Mini-Play-
backshow van de TROS (3,5
miljoen mensen), die het waar
deerden met een 7,5.
De door Veronique uitgezon
den hulpactie voor Roemenië
trok gemiddeld 1,85 miljoen
mensen. In totaal keken 3,8
miljoen mensen geheel of ge
deeltelijk naar het programma.
Tussen kwart over negen en
kwart voor tien keken meer
mensen naar Veronique dan
naar de andere Nederlandse
zenders.
Youp van 't Hek
Seth Gaaikema.
foto: dijkstra
AMSTERDAM Behalve
bij de AVRO en de KRO
is het afgelopen jaar het
aantal leden van de Ne
derlandse omroepvereni
gingen gestegen. De
AVRO verloor nog het
meest, gevolgd door de
KRO. De VARA en de
NCRV boekten de meeste
winst. Dit blijkt uit cijfers
die de verschillende om
roepen hebben bekend
gemaakt.
De AVRO verloor met 27.192
het hoogste aantal leden,
waardoor het ledenbestand af
nam van 795.023 in 1988 tot
767.831 het afgelopen jaar. De
KRO leed zoals we gisteren al
bekend maakten een verlies
van 12.991 leden, wat het to
taal bracht op 626.134. Het le
denverlies van de AVRO is
volgens een woordvoerder te
verklaren uit het feit, dat de
omroep geen wervingsacties
heeft ondernomen. De KRO
maakte bekend dat de daling
was verwacht omdat de katho
lieke omroep „bewust" wat op
zij was gaan staan toen diverse
omroepen elkaar de afgelopen
maanden gingen beconcurre
ren.
De VARA boekte evenals de
NCRV een aanzienlijke winst.
De VARA steeg met 12.776 le
den tot 541.685. De NCRV
sloot 1989 af met een ledental
van 560.267, 11.116 leden meer
dan eind 1988.
De TROS wist een bescheiden
ledenwinst te boeken en steeg
met 2.243 leden tot 713.025 het
afgelopen jaar. Dit ondanks
het feit dat deze omroep alle
aanmeldingen van nieuwe le
den die zich tijdens de „ver
jaardagsuitzending" hadden
aangemeld moest annuleren.
De TROS werd daartoe ge
dwongen nadat zij een kort ge
ding verloor dat de overige
omroepen tegen de TROS had
den aangespannen.
De VPRO kreeg er het afgelo
pen jaar 2.922 leden bij, waar
door het totaal steeg tot
340.550. De EO kent ook een
toename van het ledental met
2.000 tot 328.379 1988. Veroni
ca telde eind 1989 7.000 leden
meer dan in 1988. Het aantal
leden steeg van 1.016.000 tot
1.023.000.
Geen concert Jeugdorkest
DEN HAAG Het Nieuwjaarsconcert dat het Nationaal Jeugd
Orkest onder leiding van Ed Spanjaard zou geven op donderdag
4 januari in de Nieuwe Kerk aan het Spui, gaat wegens ziekte
van dirigent Spanjaard niet door. De overige concerten die het
ensemble zou maken in Nederland en België, gaan overigens
wel door, zij het onder leiding van Ronald Kieft, die zich echter
voor het concert in Den Haag op zo korte termijn niet kon vrij
maken.
Belcampo, de gisteren ov str:
den schrijver. me
1 vei
foto! tijc
Hii
He
gin
Lei
Gr
Ma
GRONINGEN De Ne
derlandse schrijver Bel
campo (pseudoniem van
H.P. Schönfeld Wichers)
is gisteren op 87-jarige
leeftijd in zijn woonplaats
Groningen overleden.
Belcampo genoot grote
bekendheid door zijn bij
zondere verhalen.
Belcampo werd in Naarden
geboren en groeide op in het
Overijsselse Rijssen waar zijn
vader notaris was. Van 1928
tot 1937 zwierf hij te voet door
Europa. Hij voorzag daarbij in
zijn levensonderhoud door te
keningen, die hij onderweg
maakte, als betaalmiddel te ge
bruiken. Ook vertelde hij reis
verhalen in ruil voor een
overnachting met ontbijt.
Hij debuteerde in 1923 met een
verhaal dat in een studenten
blad verscheen en gaf in 1935
in eigen beheer de bundel
'Verhalen' uit. In 1938 publi
ceerde hij, eveneens in eigen
beheer, 'De zwerftocht van
Belcampo'. In 1937 begon hij
aan een studie medicijnen die
als gevolg van de Tweede We
reldoorlog pas in 1949 kon
worden afgerond. Belcampo
werkte vervolgens als arts in
Staphorst en in Bathmen. Van
1953 tot aan zijn persionering
was hij studentenarts aan de
Rijks Universiteit Groningen.
Een van zijn verhalen, 'Het
grote gebeuren', waarin hij de
Dag des Oordeels beschrijft,
werd voor de VPRO-televisie
bewerkt door Jaap Drupsteen
en in 1975 uitgezonden. Behal
ve door de fantastische en ab
surde gebeurtenissen worden
zijn verhalen vaak geken
merkt door de filosofisch we
tenschappelijke inslag van de
auteur die van 1964 tot 1966 in
Groningen colleges filosofie
volgde.
Bekende boeken van zijn hand
zijn onder meer 'De fantasieën
van Belcampo' (verzamelbun
del, 1958), 'De filosofie van het
belcampisme' (1972), 'De drie
liefdes van tante Bertha' (1982)
en 'St. Joris' (1984).
De overleden auteur stond be
kend als een non-conformist.
Hij was een helder en spitK-
vondig-denkend mens me}
uiterst kritische geest, -ot
Drentse componist Wim
pelenburg die samen met!uw
campo de opera Salto Mdsen
schreef: „Hij was een bijz«nsi
integer mens met een (j.
fantasie. Hij was altijd op(gS^
naar de kern van de zaa.
kon op gekscherende rerl
'waarheden' verkondigeiPr 2
soms hard aankwamen.hcx
was succesvol, maar abs:
niet ijdel. En hij heeft zijn 33-
leven van reizen geholha
Enkele jaren geleden miarru
hij nog regelmatig voettorijs-1
waarbij hij, net als inetap
jeugd, de kost verdiendeletei
het vertellen van verhalffie 1
In 1956 ontving Belcampuut
Marianne Philipsprijs, enog
1959 werd hij door de Sde
ting Kunstenaarsverzet fchai
onderscheiden voor zijn pop
werk. In 1960 kreeg BelcHerc
de Hendrik de Vries-prijie ui
de gemeente Groningen (ste
1983 werd hij geëerd mi
Tollens-prijs. Zijn laatste
verscheen nog geen jaar
den, onder de titel 'Pane
album'.
