Westerse hulp ook nodig na
:erste golf van medeleven
China verwijt
Gorbatsjov
Oost-Europa
te ondermijnen
Roemenie wil voorgoed breken met communisme
AVONTUREN VAN KAPITEIN ROB
Franse politiek in verlegenheid
vanwege relaties met Ceausescu
P'ITENLAND
CeidócSomont
DONDERDAG 28 DECEMBER 1989 PAGINA I
xe
Wbatsjov feliciteert
idievriend Iliescu
Egyp
Sovjet-president Gorbatsjov
rakei gisteren de leider van de voorlopige
t elfyeense regering, Ion Iliescu, gelukge-
Sat met zijn benoeming. De gelukwens, die
persoonlijk en informeel karakter
dalwas afgedrukt in de regeringskrant Iz-
lat^L Opmerkelijk was dat deze was onder-
oordfoj met M. Gorbatsjov, zonder vermel-
aan van titel of functie. Het persbureau
oorlq maakte later bekend dat Gorbatsjov
ook over de telefoon heeft gesproken.
bij zou de nieuwe Roemeense leider de
van.t-president, met wie hij samen in Mos-
beeft gestudeerd, hebben bedankt voor
rekkjun die het Congres van Volksafgevaar-
|n vorige week vrijdag heeft uitgespro-
/oor de Roemeense revolutionairen.
(vervolg van de voorpagina)
BUKAREST Roemenie
wil zo snel mogelijk een
democratie worden en zal
voorgoed breken met de
communistische staatside
ologie. Dit heeft het Co
mité voor Nationale Red
ding (CRN), die het land
voorlopig regeert, gisteren,
laten weten.
„We willen dat Roemenie lid
wordt van de vrije, beschaafde
wereld. We willen niet langer
een communistisch land zijn
en een ware democratie vesti
gen," aldus Dumitru Mazilu,
vice-voorzitter van het comité.
Ion Iliescu, de voorzitter van
het CRN zei dat de ernstige
crisis in Roemenië tot de uit
barsting heeft geleid. Iliescu:
„Het bijzondere van de Roe
meense revolutie is dat die
zich geheel buiten de commu
nistische partij om plaatsvindt.
Daarom moeten we nu andere
structuren instellen".
De 58-jarige hoogleraar Sergiu
Celac werd gisteren benoemd
tot minister van buitenlandse
zaken. Zijn staatssecretaris,
Corneliu Bogdan, heeft aange
kondigd dat op zijn ministerie
geen bijltjesdag zal worden ge
houden, hoewel het grootste
deel van het ambtenarenkorps
daar altijd gedwee met het ge
hate oude regime in de pas
liep. „Het zijn niet allemaal
misdadigers. Ze waren hoog
stens te onderdanig en serviel.
We moeten tegen elke prijs
een heksenjacht voorkomen,"
betoogde Bogdan.
De nieuwe regering heeft zich
drie taken tot doel gesteld: de
stabilisering van de toestand
in het land, de overwinning op
de „terroristen" (leden van de
Securitate), en de voorberei
ding van verkiezingen. Die
zullen volgend jaar april wor
den gehouden, aldus vice-pre-
mier Dumitru Mazilu op een
persconferentie na de eerste
kabinetszitting. De regering
heeft inmiddels een comité
voor de coördinatie van de
binnenlandse handel ingesteld
om de bevoorrading van de
steden te verbeteren. Die heeft
als eerste maatregel 900 wa
gons levensmiddelen naar Bu
karest gestuurd. Daar zouden
op korte termijn sinasappelen,
vlees en en koffie in de win
kels verkrijgbaar zijn, zo
meldde de radio.
Ceausescu's nalatenschap
wordt in snel tempo ontman
teld. Zo is de „systematisering"
geschrapt, waarbij circa 7.000
dorpen van de kaart zouden
worden geveegd om plaats te
maken voor „agro-industriële
centra". Ook is er een eind ge
komen aan het verbod op
abortus. Ceausescu wilde zo de
Roemeense vrouwen dwingen
zoveel mogelijk kinderen te
baren. Ondanks de nog altijd
moeilijke omstandigheden ne
men de Roemenen het er goed
van. In de flats staan de ver
warmingen op 20 graden, de
hoogste temperatuur in 25 jaar
tijd. Onder Ceausescu mocht
het in huis nooit warmer zijn
dan 14 graden om energie te
sparen.
Legervliegtuigen mogen
doorreizen naar Bukarest
SOESTERBERG De drie Nederlandse leger
vliegtuigen die gistermorgen met voedsel en me
dicamenten naar Roemenië zijn vertrokken, heb
ben gistermiddag uiteindelijk toestemming gekre
gen om op het vliegveld van Bukarest te landen
Omdat die toestemming pas laat in de middag
;kwam, zijn ze vanmorgen vanuit Wenen vertrok
ken.
Daar was gisteren een tussenlanding gemaakt. Hel
uit vier personen bestaande medische team van
het Rode Kruis dat dinsdag vanaf Schiphol naar
Roemenië vertrok, heeft vanmorgen de reis in een
van de legertoestellen verder gemaakt. Het team
wilde vanuit Budapest per auto naar Roemenië
doorreizen, maar kon geen vervoer vinden. Het
team legde vannacht per auto de weg tussen de
Hongaarse en Oostenrijkse hoofdstad af.
JTUATIE ROEMENIE LIJKT OP DIE VAN RUSLAND IN 1917
'ORD De executie
Nicolae Ceausescu en
vrouw Elena op Eer-
Cerstdag markeert het
van de meest dra-
R°dsche fase van de Roe-
Sse revolutie. Het
verzet van de
ritate werd al zwak-
het nieuws van
r Rolood van hun leider
0. A( demonische geweld-
gheid iedere zin ont-
groepjes duiken onder
bergen en wouden waar
;en ids vogelvrijverklaarden
leven, zonder de steun
lokale bevolking die
vee'oorwaarde is voor succes-
erko partizanen-acties. Ze
/ertèn hun wreedheden
en czetten, maar vormen
Tiige'elijks een bedreiging
nieuwe regime. De
r w orde was zo gehaat bij
bofloemeense volk dat de
i pil wat gedaan moet wor-
fjer.met Ceausescu's agenten
enijinste zorg js van <je voor-
b regering van Ion Ilies-
)e Roemenen moeten nu
okken lijmen van veertig
vanbestuur. Hun midwin-
Mis luisterrijk geworden
de val van Ceausescu,
f de erfenis van zijn „gou-
eeuw" zal spoedig de
Oigde van het volk over-
'luwen.
Roemenië van Ceausescu
e dezelfde problemen als
:cnast van Oost-Europa, maar
erden nog vergroot door
de rootheidswaanzin van de
Ondanks de corruptie
Pi%et regime het meest or-
'en»xe stalinistische regime
aeiDost-Europa. De collectie-
Jil%dbouw werd in de jaren
res| met geweld doorge-
lek|; Ceausescu executeerde
êashandig recalcitrante boe-
nu
ad iimen
aal 'n Sovjetunie waren
jukjes grond voor eigen
eejrking van de boeren twee
eraizo ër°ot als de erbarme-
zajstukjes berm met tomaten
aan de ketting gelegd
van Roemeense
Rovendien moest op
van Ceausescu de 'pri-
n»roduktie worden afgedra-
turjan de staat, waardoor de
»ea!n laatste prikkel ont-
in werd. De geplande
matisering' van de land-
is stopgezet door de re-
tusie, maar veertig jaar ver-
e San niet in één nacht ver-
1, tn worden. Het was het
meiitzicht van nog een hon-
dinter in de stad en op het
«land dat de vlammen ge-
van de explosie van
week.
dedeuwe leider Iliescu kon-
op f aan dat de voedselexpor-
kaijn stilgelegd. Naar schat-
dwerd meer dan 60 procent
n Ide Roemeense vleespro-
e geëxporteerd, vooral
de Sovjetunie en Ceau-
j 's Arabische bondgeno-
ueDoor het vlees dat be-
1 was voor het buitenland
.ln eigen grenzen te hou
den kan de ergste honger wor
den gestild, maar het land
bouwsysteem wordt er niet
door hervormd. Net als in de
Sovjetunie is de graanoogst in
Roemenië schrikbarend ineffi
ciënt geweest. Landbouwkun
digen schatten dat 30 procent
van elke oogst verloren ging.
De beloofde vrije verkiezingen
zullen waarschijnlijk samen
vallen met het einde van de
zaaiperiode in het voorjaar. De
kans is dus groot dat urgente
landbouwhervormingen in de
praktijk nog een jaar uitge
steld zullen -worden. De Roe
menen hebben bij de bestraf
fing van Ceausescu's personeel
veel meer zelfdiscipline en te
rughoudendheid getoond dan
buitenlandse waarnemenrs
hadden verwacht, maar zal
hun stoïcijnse goede stemming
standhouden nu zij vrij zijn
maar aan de ratsoenering geen
einde lijkt te zullen komen?
Het Rusland van 1917 het
revolutiejaar is misschien
het enige precedent voor de
geweldige ontreddering die
Roemenië te wachten staat
(God verhoede overigens dat
er een vergelijking gemaakt
wordt tussen Nicolaas II en
Nicolae de eerste en laatste).
Zeventig jaar geleden aarzelde
de voorlopige Russische rege
ring in afwachting van de ver
kiezingen voor de constitue
rende vergadering landbouw
hervormingen in te voeren.
De opstelling van de Kerens
ki-regering speelde de bolsje
wistische demagogen in de
kaart.
Oude kennis
Ion Iliescu begon zijn politieke
carrière in de jaren vijftig als
jongerenleider binnen de com
munistische partij, die toen in
oorlog was met de boerenbe
volking. Het valt nog te bezien
of een oude man als Iliescu
(die tot zijn ongeluk in de ja
ren zeventig getipt werd als
mogelijke opvolger van Ceau
sescu) verder zal willen gaan
dan zijn oude kennis Michail
Gorbatsjov door de landbouw
in een keer te decollectivise-
ren.
Onder de intellectuele dissi
denten van het Comité voor
Nationale Redding bevinden
zich partijleden die (in tegen
stelling tot Iliescu en vice-pre
sident Mazilu) nooit op de no
menclatuur van de partij zijn
voorgekomen en elk compro
mis met de partij geweigerd
hebben. Hoewel deze dichters
en dissidente universitaire do
centen zich net als ieder ander
bewust zijn van de ontzettend
gebrekkige voedselvoorzie
ning, het brandstoftekort, het
gebrek aan medicijnen en de
vervuiling van het drinkwater
als gevolg van ongecontroleer
de industrialisatie, hebben zij
zich, uit de aard der zaak,
meer beziggehouden met vrij
heid van meningsuiting en
constitutionele rechten dan
met economische en structure
le hervormingen.
Op het moment schijnt er een
stilzwijgende overeenstem
ming te zijn om Ceausescu's
bureaucratische systeem te
handhaven om een complete
ineenstorting van de ratsoene
ring en de gezondheidszorg te
voorkomen. Dit kan echter
niet meer dan een voorlopige
oplossing zijn, want het sy
steem heeft de afgelopen jaren
duidelijk gefaald wat betreft
het economisch beleid. Ieder
een, van manager tot fabriek
sarbeider, zal een nieuwe wer
kethiek moeten ontwikkelen
na de onwillige minimale
volgzaamheid van het verle
den.
Ceausescu zette het leger in bij
zowel fabrieksbestuur als de
oogst. Hoewel dit een vernede
ring was voor het officieren
korps, hetgeen heeft bijgedra
gen tot hun afvalligheid vorige
week, was het inherent aan
het economisch systeem dat
vergelijkbaar is met dat van
de militaire dictaturen in Mid-
den-Amerika. Mijn indruk is
dat de troepen en hun officie
ren nu echter liever naar hun
barakken willen terugkeren,
of liever nog naar een burger
leven.
Politieke chaos blijft een ge
vaar, zelfs als er geen sprake is
van geweld. Alhoewel Roeme
nië geen andere dictator van
hetzelfde kaliber als Ceausescu
heeft gekend is de constitutio
nele geschiedenis van het land
niet hoopgevend. Het is niet
vreemd dat mensen zorgelijk
zijn over de vooruitzichten
voor een pluralistische demo
cratie. De oude etnische vetes
zijn begraven in de tijd van
het gedeelde lijden, maar Roe
menië heeft geen levende poli
tieke traditie om op voort te
bouwen.
Vandaag is het gevaar van in
coherentie groter dan dat van
intolerantie. In Hongarije zijn
na de val van het Kadarbe-
wind ontelbare door principes
of tactiek verdeelde partijen
ontstaan, waardoor het bijna
onmogelijk is de ontwikkelin
gen daar te volgen. Kunnen in
de korte tijd die ons nog rest
tot april landelijke partijen
met een coherent programma
gevormd worden in Roeme
nië?
In de andere Oosteuropese
landen hebben de oude
machtsinstituten en de publie
ke organisaties overleefd, zij
het met een nieuwe geest en
nieuwe mensen. In Oost-
Duitsland zullen de scherven
van de ineenstorting van het
comunistische regime met
Westduitse hulp gelijmd wor
den. De Roemenen zullen ech
ter geconfronteerd worden
met een vacuüm.
Na de eerste golf van medele
ven en liefdadigheid waardoor
de hongerigen gevoed en de
gewonden genezen kunnen
worden, is ook voor de her
structurering van industrie en
landbouw en de wederopbouw
van de steden die bij de stuip
trekkingen van het regime
verwoest zijn, westerse hulp
en expertise nodig.
Eerbetonen
Tot kort voor de recente ge
beurtenissen in Roemenië heb
ben de westerse regeringen
Nicolae en Elena Ceausescu
overladen met hulp, eer en en
comfort. Bisschoppen vonden
meer christelijkheid in een
staat waarin kerstmis verbo
den was, dan in hun eigen niet
perfecte landen. Academische
instellingen putten zich uit in
in eerbetonen aan Elena's
„wetenschappelijke expertise",
en proberen hun gedrag nu
goed te praten.
Wij hebben een schuld bij het
Roemeense volk nu het uit
haar lange nachtmerrie ont
waakt in een nieuwe wereld
van vrijheid en hoop. Die
schuld moet betaald worden.
Laten we hopen dat diegenen
die ons met die schuld hebben
belast, kiezen voor stil berouw
en niet nu ineens de beste
vrienden van het Roemeense
volk uit gaan hangen.
MARK ALMOND
(docent moderne geschiedenis aan
het Oriel College, Oxford)
(c) The Times, Londen
Na vijf dagen burgeroorlog kan momenteel het Paleisplein in het centrum van Bukarest weer worden schoongemaakt.
FOTO: AP
DE VALLEI DER VERGETEN WERELD
Even lijkt het Rob of zijn hart van schrik stil staat. Hij
te afgelopen maanden wel aan vreemde verschijningen ge-
geraakt, maar het gevaar, dat nu opduikt, overtreft alles,
yiij tot dusver heeft meegemaakt. Want daar cirkelen boven
iJoofden maar liefst vier reusachtige pteranodons en uit er-
te3 weet hij helaas maar al te goed, wat die afschuwelijke die-
resteren. Als een zwerm jachtvliegtuigen komen ze aange-
n, woest krijsend en klapperend met hun vlerken. Ver
schrikt beginnen de rijdieren nu ook te steigeren en hun gehinnik
weerkaatst tegen de hoge bergwanden. „Hou de dieren in be
dwang!" roept dr. Martin, maar hij heeft goed praten... En dat op
het meest riskante deel van hun tocht! Dan doet één der ptera
nodons een duikaanval op de troep; één der rubberzoekers
springt van zijn moropus en schoudert zijn geweer. „Niet schie
ten! Niet schieten!" roept dr. Martin hem toe. Maar het is te laat:
daar knalt het schot reeds.
Bukarest vraagt
Zwitserland steun
BERN De voorlopige rege
ring van Roemenië heeft Zwit
serland juridische hulp ge
vraagd bij het opsporen van
geld dat president Ceausescu
voor zijn val op Zwitserse ban
ken heeft gezet. De Roemeen
se ambassadeur in Bern, Ghe-
orghe Dolgu, heeft gisteren dat
verzoek overgebracht aan het
Zwitserse ministerie van justi
tie. Vooruitlopend op het ver
zoek had de Zwitserse rege
ring de banken zondag al op
dracht gegeven alle rekenin
gen te bevriezen die in ver
band konden worden gebracht
met de Ceausescu-clan. Vol
gens onbevestigde berichten
zou de terechtgestelde dictator
de afgelopen weken en maan
den zo'n 400 miljoen dollar,
vooral in baar goud, naar het
buitenland hebben gebracht.
Alles wat herinnert aan het communistische verleden van Roemenië moet zo snel mogelijk verdwij-
nen. Foto: ap
(van onze correspondent
Bob van Huët)
PARIJS Terwijl de
Franse burgers massaal
gehoor hebben gegeven
aan diverse solidariteitsac
ties voor het Roemeense
volk proberen politici en
diplomaten in Parijs zich
te rechtvaardigen voor
hun weinig kritische rela
ties met dictator Nicolai
Ceausescu.
Oud-president Giscard, die het
'genie van de Karpaten' in
1980 met de nodige egards had
ontvangen, verklaarde een
grote antipathie te hebben ge
voeld voor zijn gast. „Die vent
wil ik nooit meer ontvangen",
zou Giscard aan het einde van
het bezoek tegen zijn tolk heb
ben gezegd.
Vooral communistenleider Ge
orges Marchais zit momenteel
met de Zwarte Piet. Diens va
kanties aan de Zwarte Zee, in
1984 op een privé-jacht van
Ceausescu, worden hem hoogst
kwalijk genomen. En terwijl
communisten uit Italië, Hon
garije en Tsjechoslowakije
Ceausescu's laatste partijcon
gres demonstratief boycotten
zond de Franse PC wel een
delegatie naar Boekarest. Par
tijbons Andre Lajoinie stelde
gisteren dat de „openlijke kri
tiek van de Franse afgevaar
digde mede heeft bijgedragen
aan het ontwaken van het
Roemeense volk". De uit
spraak sluit in originaliteit
mooi aan bij Marchais' opzien
barende onthulling van een
paar weken geleden, namelijk
dat hij het was die Michael
Gorbatsjov op het spoor van
de perestrojka had gezet.
Feit is dat Frankrijk altijd goe
de banden heeft onderhouden
met Roemenië. De Gaulle
toonde grote waardering voor
de jonge Ceausescu vanwege
diens buitenlandse politiek,
onafhankelijk van Moskou.
Onder Pompidou en Giscard
werd de relatie uitgebouwd
met belangrijke handelsak
koorden, onder andere van
Renault en Citroën.
Een offïciëel bezoek van presi
dent Mitterrand werd in 1982
geannuleerd nadat de Roe
meense staatspolitie een voor
uit gereisde Franse journalist
in elkaar had geslagen. De
naar Parijs uitgeweken Roe
meense schrijver Virgil Tana-
se moest daarna gedurende
drie maanden worden verstopt
door de Franse geheime dienst
DST nadat een overgelopen
Roemeense agent had laten
weten dat hij opdracht had Ta-
nase te vermoorden. In 1984
liep de spanning op toen een
man met een mes in zijn hart
uit het raam van de Roemeen
se ambassade in Parijs was ge
gooid. Volgens de Roemenen
ging het om 'zelfmoord', maar
Claude Cheysson onthulde
zondag dat de Franse autori
teiten wisten dat het slachtof
fer (een Roemeense journalist)
was gemarteld alvorens te zijn
vermoord.
De aanhoudende weigering
van Francois Mitterrand om
een bezoek aan Roemenië te
brengen is officiëel echter
nooit met de zaak in verband
gebracht noch werden andere
schendingen van de mensen
rechten aangevoerd. Naar ver
luidde had de Franse president
een „overvolle agenda" en
geen tijd voor zijn Roemeense
ambtsgenoot.
PEKING China verwijt
Sovjet-leider Gorbatsjov
het socialisme in Oost-Eu
ropa te hebben onder
mijnd. Dat staat in een in
tern document dat Chine
se functionarissen voor
schrijft welk standpunt zij
moeten innemen over de
volksopstand in Roeme
nië.
Naar het Britse persbureau
Reuter van zegslieden in Pe
king vernam, hebben partij
functionarissen de opdracht
gekregen het document te be
studeren. In aller ijl werden er
vergaderingen belegd waarop
partijleden werden geïn
strueerd over het stuk. Hierin
krijgt Gorbatsjov ervan langs
als de man die verantwoorde
lijk is voor de „ondermijning
van het socialisme" in het
Oostblok. Het uitgelekte docu
ment bevestigt daarmee wat
de Chinese communistische
machthebbers al eerder in be
sloten kring naar voren brach
ten.
„Het is duidelijk dat de leiders
uiterst bezorgd zijn over de ge
beurtenissen in Oost-Europa
en vooral in Roemenië", zei
een functionaris uit het mid
denkader. Het bewind voelt
zich vooral ongemakkelijk bij
de parallellen tussen de Roe
meense revolutie en de stu
dentendemonstraties waarmee
het zelf afgelopen zomer werd
geconfronteerd en die bloedig
werden neergeslagen door het
Volksleger.
Hoewel naar buiten toe de
Chinese leiding zich heeft ge
groepeerd rond de 'haviken', is
de leiding van de communisti
sche partij diepgaand verdeeld
over de gevolgen van het mili
taire optreden tegen de bevol
king. Het voorbeeld van Roe
menië zou „munitie" kunnen
verschaffen aan diegenen die
tegenstander zijn van de heer
sende noodtoestand in China.
Op de campussen van de uni
versiteiten in Peking wordt
daarom verscherpt gepatrouil
leerd. Hoewel het Chinese Po
litburo in een verklaring het
Roemeense volk steunde, liet
het er geen misverstand over
bestaan tot gewelddadige ac
ties over te gaan indien het
volk in eigen land opnieuw
zou oproepen tot democratise
ring.
„De wanorde is totaal", meent
een diplomaat, die er op wijst
dat Peking nog slechts bond
genoten telt in Cuba en
Noordkorea, landen die beide
al zeer geïsoleerd staan in de
wereld. Met de executie van
Ceaucescu raakte China zijn
laatste bondgenoot in Europa
kwijt.
Asielzoeker
zou lid zijn van
Securitate
TIEL De politie in Tiel
heeft de afgelopen week een
30-jarige Roemeense asielzoe
ker aangehouden op verden
king van mishandeling van
twee van zijn landgenoten. De
twee uit Roemenië gevluchte
slachtoffers verdachten de
man er van betrokken te zijn
bij de Roemeense staatspolitie
Securitate en kwamen in de
ochtend van 25 december ver
haal bij hem halen. „Zij be
dreigden en sloegen de man
waarop deze een mes trok en
de twee een aantal keren in
het been stak", aldus een
woordvoerder van de politie.
De verdachte is na verhoor
vrijgelaten en elders in het
land ondergebracht. De politie
weet niet of de man daadwer
kelijk iets te maken heeft met
de Securitate.
Gewonde
Roemenen
verpleegd in
Nederland
AMSTERDAM Zestien
zwaar gewonde Roemenen
worden deze week naar Ne
derland vervoerd om in zie
kenhuizen te worden ver
pleegd. Volgens een woord
voerder van MartinAir - de
luchtvaartmaatschappij die
een DC-9 voor het vervoer be
schikbaar stelt - zal de vlucht
zaterdag of zondag plaats vin
den. De actie is een initiatief
van SOS-International in sa
menwerking met het Rode
Kruis en met de Stichting Ge
neeskundig Luchttranssport.
