jpstapje naar
nieuwe
ouden Eeuw?
OESO: levensstandaard
in Japan moet omhoog
opruiming
NOMIE
£aidM<2owumt
WOENSDAG 27 DECEMBER 1989 PAGINA 5
we vrien-
'if m na tin viamn van Lanam stopt een
minm vooa mms van ranre s/oon/a
Ultgeverlj/Wavery Prodi
PARIJS De levensstan
daard in Japan moet meer
in overeenstemming wor
den gebracht met het ni
veau van de produktiviteit
van dat land. Dat is één
van de adviezen die de
OESO geeft in haar perio
dieke rapport over Japan
met betrekking tot 1988
en de eerste helft van
1989.
Uitgedrukt in dollars komt Ja
pan met zijn bruto nationaal
produkt (bnp) per hoofd van
de bevolking op de vijfde
plaats binnen de Organisatie
van Economische Samenwer
king en Ontwikkeling (OESO)
terwijl dit bnp qua binnen
landse koopkracht Japan niet
hoger dan een tiende plaats
brengt.
De in Parijs gevestigde organi
satie is zeer tevreden over het
groeitempo van de Japanse
economie in de afgelopen an
derhalf jaar. In 1988 nam het
bruto nationaal produkt (bnp)
met 5,7 procent toe en in de
eerste helft van dit jaar met
4,8 procent op jaarbasis.
Voor geheel 1989 raamt de
OESO de economische groei
van Japan eveneens op 4,8
procent, terwijl het bnp in de
komende twee jaar met res
pectievelijk 4,5 en 4,3 procent
zal toenemen. Tokyo zelf re
kent voor het in april begin
nende nieuwe begrotingsjaar
op een groei van vier procent,
terwijl voor het lopende be
grotingsjaar wordt gerekend
op 4,6 procent.
(ADVERTENTIE)
J a a r I ij k a
HARVINK bankje ECO
zitting zwart leer, rug gestoffeerd,
Grote serie HALOGEEN-
plafondlampen met
40% KORTING
MONTIS stoel SWING
zwartleer, van 1190.-
nu 785.-
stoel BUTTERFLY
in zwart of grijs kanvas
opklapbaar
nu 78.'
MONTIS stoel VICTOR
paars-groen design,
van 1590.-
nu 985.-
Dit zijn slechts enkele voorbeel
den uit onze jaarlijkse opruiming,
slechts 14 dagen, tot 10 januari,
worden vele design-meubelen
verkocht met grote kortingen.
Geen krant ontvangen Bel tussen 18.00 en 19.00 uur, zaterdags tus
sen 14.00 en 15.00 uur, telefoonnr.071-122248 en uw krant wordt nog
dezelfde avond nabezorgd.
>E DREMPEL VAN EEN NIEUW DECENNIUM
ïoTi
werd die dag hoofdzakelijk in
de grote aandelenfondsen -ge
handeld en ook de dag erna
hield de chaos aan.
De kleine belegger was op
nieuw de dupe en bleef ver
volgens weg van de effecten
beurs. Maar ook anderen durf
den weinig meer te beginnen,
zodat de handel in de rest van
het jaar op een laag pitje bleef
staan en ook over het alge
meen overwegend goed be
drijfsnieuws de koersen slechts
moeizaam in beweging wist te
krijgen.
Koersen die wel in beweging
kwamen, ofschoon niet altijd
in positieve zin, waren die van
nieuwelingen op de beurs.
Grote belangstelling bestond
voor de introducties van DSM
(tweemaal), DAF en Poly
gram. DSM- en DAF-aandeel-
houdewrs hebben echter tot
dusverre van hun stukken
weinig plezier beleefd. De prij
zen van deze aandelen staan
thans op of dicht tegen hun
laagste punten aan.. Dit geldt
ook voor de Italiaanse banden
fabrikant Pirelli, die na de in
troductie de aandelenkoers
dramatisch zag vallen. Beter
cjeden andere nieuwelingen
het zoals Free Record, Flexo-
vit, HCA en Sligro.
Ondanks perioden van grote
stilte ziet het ernaar uit dat de
omzet op de Amsterdamse
beurs over 1989 niet veel zal
afwijken van die van 1988
(ƒ330 miljard). Ook de stem
mingsindex komt alleszins re
delijk uit, al haalt zij niet het
hoogste punt van 198,8 dit jaar.
Dat werd behaald op 17 augus
tus. De index begon dit jaar op
157,1. Op dit moment beweegt
het cijfer zich rond de 180.
Hoge renteniveaus
De westerse wereld ging de ja
ren tachtig in met een zeer
hoog renteniveau. In Neder
land stond het promessendis-
conto aan het begin van dat
jaar op 12 procent. Pas in 1981
trad een echte daling in. Het
laagste punt werd eind 1987
bereikt: 4,75 procent. Een be
langrijke rol speelden in de
rente-ontwikkelingen de aan
houdend hoge overheidstekor
ten in Amerika, een probleem
dat nog steeds niet is opgelost.
Sinds 1988 trekt de rente weer
aan. Het disconto staat nu op
8,25 procent. Met de vrees
voor een verdere stijging, die
ook op de aandelenmarkten
een negatief effect uitoefent,
gaat de financiële wereld de
jaren negentig in.
Ook de financiële markten
maakten zich op voor de jaren
negentig. President-directeur
T E. Westerterp van de optie-
beurs sluit niet uit dat er in de
jaren negentig een samenwer
king tussen de Europese optie
beurzen tot stand komt. Hij
zelf is er een warm voorstan
der van.
Begin dit jaar kwam er eind
aan een conflict tussen het
beursbestuur en aan de beurs
genoteerde ondernemingen
over toegestane beschermings
constructies tegen overvallen,
waarbij volgens velen de
beurs, die sterke beperkingen
wilde, het onderspit moest del
ven. Het laatste woord zal in
een Europa zonder binnen
grenzen echter wel van de EG
moeten komen. In veel landen
zijn de bepalingen op dit ge
bied veel stringenter - dan in
Nederland.
Dat laatste geldt ook voor de
zogenaamde spookhandel, de
handel in nog niet geplaatste
stukken, die in bijna alle lan
den is verboden. Om uitwas
sen te voorkomen stelde het
beursbestuur in Amsterdam
regels voor deze handel. Bij de
introductie van PolyGram
vaardigde de beurs een verbod
kantoorinrichter Ahrend te
veroveren hebben tot dusver
ook schipbreuk geleden even
als de voorgenomen overne
ming van Drukkerij De Boer
door ODH.
Vraag naar kapitaal
Bij een voortgaande economi
sche groei zal de vraag naar
kapitaal vanuit ondernemin
gen en overheden ook in Eu
ropa verder toenemen, zo
meent Westerterp. De stijgen
de welvaart zal uitmonden in
een grotere omvang van beleg
gingsportefeuilles van particu
lieren en instituten. Dit zal tot
gevolg hebben dat de behoefte
aan opties en futures eveneens
zal toenemen. In dit verband
belooft Westerterp dat de op-
tiebeurs in het laatste decen
nium van de twintigste eeuw
nog enkele interessante nieu
we produkten zal lanceren.
Het is volgens de optiebeurs-
directeur heel goed mogelijk
dat de koersen op de Europese
beurzen zich onafhankelijker
van die in de Verenigde Sta
ten zullen ontwikkelen. Door
slaggevend voor de kans hier
op lijkt hem de kracht die Eu
ropa met de ecu als munteen
heid in een tripolaire werelde
conomie (VS-Europa-Japan)
zal ontlenen aan zijn eenwor
ding, en recente ontwikkelin
gen in Oost-Europa. „Ik heb
goede hoop op een dergelijke
voor Europa positieve ontwik
keling", liet Westerterp weten.
Voeding
Ook in bijvoorbeeld de belang
rijke levensmiddelenindustrie
in Europa blijven de ontwik
kelingen zich in steeds sneller
tempo voltrekken. De consu-
mentenvraag verandert onder
invloed van demografische
factoren (veroudering bevol
king, meer werkende vrou
wen), de opkomst van meer
huishoudelijke apparatuur
(diepvriezers), internationali
sering van eetgewoonteh
(meer reizen) en de voedings
wetenschap (meervoudig en
enkelvoudig onverzadigde vet
zuren, vezels). Dit kan er vol
gens Unilever-topman Maljers
toe leiden dat de levensmidde
lenmarkt zich globaal in drie
richtingen ontwikkelt.
In de eerste plaats een aantal
werkelijk internationale pro
dukten zoals consumptie-ijs,
hamburgers en coladranken.
De tweede groep wordt ge
vormd door produkten die een
nationale oorsprong hebben
maar een toenemende klan
tenkring buiten het land vin
den, bijvoorbeeld de pizza,
Thais voedsel, chili con carne
en wie weet met de perestroj
ka straks wel borscht.
Dit alles zal natuurlijk gevol
gen hebben voor de structuur
van de levensmiddelenindus
trie. Een factor van betekenis
is hierbij het wegvallen van de
Europese binnengrenzen na
1992. Er komen steeds meer
foto: pr
gespecialiseerde fabrieken. De
voordelen van schaalvergro
ting nemen toe en kunnen tot
grotere eenheden in de levens
middelindustrie leiden.
Verder zal de opkomst van
Europese inkoopcombinaties
in de levensmiddelenhandel
mogelijk gevolgd door steeds
hechtere samenwerkingsver
banden ook een element
kunnen vormen in het vergro
ten van de eenheden in de in
dustrie.
Maljers verwacht dat overne
mingen van kleine en middel
grote bedrijven zullen door
gaan. De positie van de drie
grote Europese levensmidde-
lenbedrijven, Unilever, het
Zwitserse Nestlé-concern en
de Franse BSN, kan daardoor
relatief sterker worden. De
grote Amerikaanse levensmid-
delenbedrijven CPC, Kraft-
General Foods, Heinz, Sara
Lee, zullen ongetwijfeld ook
agressief naar uitbreiding in
Europa blijven streven. Voor
de Japanners lijkt vooralsnog
nog geen grote rol weggelegd,
aldus Maljers.
Voorlopig lijken de ontwikke
lingen in Oost-Europa geen
grote invloed te zullen hebben
op de levensmiddelen in West-
Europa. Er is daar een levens
middelenindustrie aanwezig
die vooral worstelt met een
onregelmatige en soms onvol
doende aanvoer van grond
stoffen. Export om de tekorten
aan te vullen zal waarschijn
lijk op de korte termijn moge
lijkheden kunnen bieden.
Op de langere termijn zal veel
afhangen van de politieke be
reidheid om de vrije markte
conomie geheel of voor een
deel te aanvaarden. Zo niet,
dan zullen de mogelijkheden
voorlopig beperkt Dlijven, zo
meent Maljers.
Bij Philips ziet men in de ont
wikkelingen in Oost-Europa
nieuwe kansen om de afspra
ken over de export van strate
gische goederen naar de be
trokken landen minder streng
te maken, wat voor vele in
dustrieën, waaronder het Ne
derlandse concern Extar, kan
sen zou scheppen. Uitspraken
van diverse regeringsautoritei
ten wijzen erop dat dit ook wel
gaat gebeuren. Gezien de veel
omvattende besprekingen zal
dit wel de nodige tijd vergen.
Als alles binnen een jaar zijn
beslag zou hebben gekregen,
zou Philips al van een snelle
afwikkeling mogen spreken.
Ook Philips ziet een doorgaan
de fusiegolf. Wat de EG be
treft wijst zij erop dat er nog
heel wat moet gebeuren en dat
resultaten van maatregelen zo
als nu worden genomen, voor
een deel naijlen. Het zal nog
wel een heel decennium duren
voordat de voordelen van het
wegvallen van de grenzen, zo
als belangrijke kostenbespa
ringen, in belangrijke mate
zullen zijn binnengehaald, al
dus Philips.
CHRIS DRILLENBURG
SAM CAMPHUIJSEN
tusse
o.a.14 on:
Varw|oef,
:,MC! liji
rIRDAM Op de
fl. van een nieuw
ium zwalken
LP's 0jleven en effecten-
tussen hoop en
Onzekerheid is
de aandelen-
lijken stuurloos,
Plloop van de rente
^^Óorspelbaar en de
!'casste ontwikkelingen
)c^ma;Spannend.
allen van de Europe-
ingrenzen, voorzien
ïari 1993, vormt voor
ifsleven een uitdaging
iaat. Nieuwe kansen
het verschiet. De re-
ikkelingen in Oost-
•ormen bij dit alles
irwachte complicatie,
de reikwijdte nog
jworden overzien.
|de overgang naar het
jcennium levert nogal
.fdbrekens op. Toch
ook tal van kansen,
overnemingen, ook
grenzen, zullen naar
fwachting de eerste ja
de orde van de dag
/laar ook voor de mi-
itrie en voor kleinere
iseerde bedrijven
>ede toekomst,
vooruitzien. Met
iwijze in het achter-
lakt het bedrijfsleven
|oor de jaren negentig,
itdagingen, door som-
\a/ki s bedreigingen be-
WIT staan voor de deur
maken bedrij-
onstaEij dat nog niet waren,
yeed voor de nieuwe
Sabj
Lafculair herstel
geleden zag het er al-
jk'-Jeel gemakkelijker uit.
M fijfsleven gaf in de ja-
een nogal spectacu-
itel te zien, nadat het
i.ilgen van de oliecrises
ttesten zeventig moeizaam
"werkt. Dit werd ook
s S in een groeiend opti-
n(hl(bp de effectenbeurzen,
de Era bomen de hemel in
ik",'1 groeien. De grote ont-
ing kwam op Zwarte
i g: 19 oktober 1987.
irtte Wall Street totaal
Amerikaanse beurzen
de andere in de we-
<Ce, waaronder de Am-
®y>e.
?<atie werd daarna wat
;her. Veel kleinere be-
waren intussen wel
w geworden en keer-
e ditl"s 'angzaam terug °P
6:tenbeurzen. Het jaar
in Amsterdam dan
een rustig beeld te
Cl wemig grote koers-
,95 Na de zomermaan-
c de vrees voor een
na het con-
van de voor-
^.achttien maanden de
vrees werd gedeel-
IfAvaarheid.
lïpg 13 oktober (sic!) ga-
Jj jomputers in de Vere-
S*£ten het sein tot groot-
li 1 verkopen. Amster-
lacht het weekeinde
=3||en hoop en vrees. De
die volgde op de mi-
rend
n H<inS werc* gestopt
11 Street hoger opende.
j chaos was groot in
Bac'am. De beurs bleef
.a. Ajlanger open om de or-
m te verwerken.
0 a erne computerappara-
in Amsterdam was
/erd, het Handel On-
lend Systeem (HOS),
totaal afweten. Beslo-
de dinsdag daarop
landelen te beginnen
iwaalf. In de praktijk
uit voor deze handel, omdat
PolyGram tegelijkertijd zou
worden geïntroduceerd in
New York, waar de handel op
basis van „if and when issued"
verboden is.
Toezicht
DE BEZETEN BEZITTER
nen met hoge inflatie en lage
groeiverwachtingen. In beide
gevallen pakte het beter uit.
De jaren vijftig zagen de eerste
stappen naar de liberalisering
van de financiële markten met
het herstel van de convertibili
teit van de belangrijkste munt
soorten. De jaren tachtig ga
ven een belangrijke inspan
ning te zien voor een verdere
of vernieuwde vrijmaking van
de markten.
Of wij net als na de jaren vijf
tig weer naar een „Gouden
Eeuw" toegroeien zal volgens
drs. C. de Pee van de afdeling
Economische Onderzoek van
de ABN afhangen van hoe wij
de uitdagingen die zich aan
dienen zullen aanpakken. Die
uitdagingen zijn Europa 1992,
de ontwikkelingen in Oost-Eu
ropa, de milieuproblematiek
en het oplossen van de beta-
11 ngsbalansone ven wichtighe
den in de wereld.
Zeker is volgens De Pee dat
West-Europa op monetair ge
bied ingrijpende veranderin
gen te wachten staan. De top
conferentie in Straatsburg
(E EN WISKE
Eind januari kwam er een
nieuw toezichtscollege voor de
Nederlandse beurzen, de
Stichting Toezicht Effecten
verkeer, waarbij de controle
echter bij de beursbesturen
bleef. Na 75 jaar werd het toe
zicht op de financiële markten
stringenter. In 1914 kwam de
eerste beurswet tot stand. In
februari trad tenslotte een wet
tegen het misbruik van voor
wetenschap in werking.
De discussie over het afschaf
fen van de beursbelasting ging
door. Deze belasting is er vol
gens velen de oorzaak van dat
veel handel uit Amsterdam,
vooral in staatsobligaties, uit
wijkt naar Londen. Een beslis
sing werd vertraagd door de
val van het kabinet in mei.
Vlak voor het einde van het
jaar viel de beslissing om mid
den volgend jaar alle provisies
te laten vervallen. Eerder ge
beurde dit al bij de reglemen
tering van de handel in grote
paketten, de AIM-markt. Ook
werd besloten de structuur
van de beurs ingrijpend te wij
zigen.
De beursbestuur leek ook wat
harder te gaan optreden tegen
zondaars op de beurs, in het
bijzonder wat betreft de voor
lichting. Zo verdwenen fond
sen als Bobel en Text Lite uit
de officiële notering en gingen
naar een strafbankje, dat nor
maal wordt gebruikt voor be
drijven die in financiële moei
lijkheden raakten.
In sommige opzichten leken
de jaren tachtig op de jaren
vijftig. Beide perioden begon-
Dit jaar werd in Amsterdam de volledig geautomatiseerde beurs-
vloer in gebruik genomen. foto: anp
In de voedingsindustrie zal het internationale karakter de komende jaren nog toenemen.
heeft aangetoond, dat de goede
wil van de meeste EG-landen
aanwezig is om toe te werken
naar een Economische en Mo
netaire Unie. Het gevaar is al
leen dat enkele landen, juist
degene die hun kapitaalver
keer nog moeten vrijmaken,
op korte termijn te grote stap
pen willen nemen. „Met te
grote stappen bedoel ik dat de
nodige coördinatie op enkele
gebieden en het slechten van
binnenmuren niet in tezelfde
tempo gebeuren". In dit ver
band zijn vooral de afstem
ming van het begrotingsbeleid
en de harmonisatie van de fis
cale behandeling van spaargel
den belangrijk. Verder is er
een wisselwerking: een mone
taire unie zonder vrije binnen
markt werkt niet, en het om
gekeerde op de lange duur
evenmin.
Oost-Europa
De ontwikkelingen in Oost-
Europa zouden het integratie
proces kunnen vertragen,
maar dat zal eerder, een poli
tieke zaak via de Bondsrepu
bliek zijn dan van economi
sche beïnvloeding. De Pee be
twijfelt of een aandachtsver
schuiving in West-Duitsland
grote proporties zal aannemen.
Er moet bovendien nog we
zenlijk veel gebeuren in het
oosten, voordat de landen daar
een grote rol voor ons kunnen
gaan spelen.
In elk geval gaat men er bij de
ABN vanuit dat we in de jaren
negentig aanzienlijk dichter bij
een Westeuropese unie zullen
komen. Het integratieproces is
wel gemakkelijker technisch
omkeerbaar dan de vlucht van
een ruimtevaartuig dat onder
weg is naar de sterren, maar
de politieke bereidheid en de
economische ontwikkeling
brengen de unie wel dichter-
bij.
Het nieuwe Europa zal lang
zaam onafhankelijker worden
van de VS, althans op het ge
bied van de conjunctuurgevoe
ligheid, maar Europa zal niet
onberoerd blijven door de gro
te exportinspanningen van Ja
pan en andere landen in het
Verre Oosten. Monetair gezien
zal de invloed van Amerika
bepaald nog niet minder wor
den. De dollar is nu eenmaal
een belangrijke munt en be
leggingsinstrument. Dus, aldus
De Pee, de Europese afhanke
lijkheid van Amerika zal ver
minderen, vooral op conjunc-
tuurgebied, maar niet op het
terrein van rente en valuta's.
(Afgesprongen) fusies
Concentraties en fusies zijn in
het afgelopen decennium in
veel sectoren van het bedrijfs
leven voorgekomen en deze
ontwikkeling lijkt in versneld
tempo door te zetten. Ook in
het bijna verstreken 1989 zijn
hiervan mooie voorbeelden
voorhanden.
Op financieel gebied was de
grootste fusie die tussen Post
bank en NMB, terwijl Amev
en de Verenigde Spaarbank
bezig zijn met een vergaande
samenwerking en ook Rabo
bank en Interpolis een samen
werking hebben aangekon
digd. In de voedings- en ge
notmiddelensector nam Unile
ver de Amerikaanse Elisabeth
Arden-groep over, fuseerden
Melkunie en DMV/Campina,
bundelden Heineken en Bols
hun gedistilleerdbelangen en
lijfde Heineken de Limburgse
bierproducent Brand in. De
Schotse brouwer Scottish
Newcastle Breweries verschaf
te zich via een meerderheid
spakket een riante positie bij
Center Pares.
In de aanverwante sector van
het detailhandelsbedrijf na
men Ahold, de Britse Argyll
en de Franse Casino in eikaars
aandelenkapitaal deel, waar
door een aanzienlijke belan
genverstrengeling ontstond.
De Duitse Asko, die dolgraag
met Ahold in zee wilde gaan,
werd na allerlei verwikkelin
gen buiten de deur gehouden
en heeft nog een bodemproce
dure tegen de Zaanse groot
grutter lopen.
Ahold werd ook op een ander
front, zij het zijdelings, met de
rechter geconfronteerd, name
lijk in de oorlog tussen Unigro
en Schuitema. Juist dezer da
gen verloor Unigro voor de
tweede maal een procedure te
gen Schuitema, waardoor de
kansen op een door Unigro ge
wenste overneming van
Schuitema definitief verkeken
lijken Overigens wordt het de
laatste jaren steeds gebruikelij
ker ruzies en onenigheden
voor de rechter uit te vechten.
Andere fusies in het afgelopen
jaar waren onder meer Jonge-
neel-Holdoh Houtunie,
NBM/Amstelland-IGB, de
golfkartondivisies van KNP
en Bührmann-Tetterode (BT),
en Begemann met Holec. Ver
der verwierf de Finse Nokia
een meerderheidsbelang in
Nederlandse Kabel, terwijl'de
aangekondigde fusie tussen
Oldelft en Enraf-Nonius vrij
wel rond lijkt.
Afgezien van deze fusiehausse
waren er ook relatief veel te
leurstellingen. Met veel verve
aangekondigde fusies en over
nemingen werden soms tot ie
ders verrassing afgeblazen of
op de lange baan geschoven.
Zo ging de fusie tussen de
Amro Bank en de Belgische
Generale Bank niet door, ble
ven Gist-brocades en ACF on
danks een reeds uitgebracht
bod van Gist toch zelfstandig
en werd het bod van Hage-
meyer op Medicopharma aan
diggelen geslagen. Verder mis
lukte de voorgenomen inlij
ving van de Britse onroerend-
goedgroep Hammerson door
Rodamco.
Een slepende zaak is inmid
dels de door HBG gewilde fu
sie met Volker Stevin gewor
den. Op het ogenblik heerst in
deze zaak een absolute radios
tilte. De pogingen van BT om
