fog volop gevechten in Panama
chaotisch feest bij
brandenburger Tor
Demonstratie in
Den Haag vol
verrassingen
Dominee Tökes zou nog in leven zijn
Van alle kanten stroomt hulp naar Roemenië
^TENLAND
QeidteQowuvnt
ZATERDAG 23 DECEMBER 1989 PAGINA 7
Roemeense koning biedt zich aan
'P" Michael van Roemenië,
che
FOTO: AP
GENEVE De in Zwit
serland in ballingschap le
vende Roemeense koning
Michael heeft gezegd be
reid te zijn om als consti
tutioneel monarch op te
treden, als de Roemeense
bevolking dat wil.
De koning verklaarde dat
Roemenie voor de oorlog een
goed functionerende constitu
tionele monarchie had en zag
geen reden waarom een derge
lijk systeem niet opnieuw in
gevoerd zou kunnen worden.
Koning Michael riep zijn land
genoten op om de geweldda
digheden te stoppen en een
sfeer van verbroedering te
scheppen. „Wij moeten ons
land opbouwen en hebben
geen tijd voor wraak", aldus
de koning. Hij riep de Roeme
nen op om onmiddellijk een
voorlopige regering in te stel
len, alle politieke gevangenen
vrij te laten, alle onafhankelij
ke politieke groepen te erken
nen en binnen zes maanden
vrij verkiezingen te houden.
De koning verklaarde zich nog
altijd als de wettige vorst van
Roemenië te beschouwen, om
dat hij in 1948 onder druk van
de communisten en het Sovjet-
bezettingsleger in Roemenië
afstand van de troon heeft
moeten doen.
BUDAPEST De Roemeense predikant
Laszlo Tökes is volgens de Hervormde
Kerk in Hongarije nog in leven.
Het bureau buitenlandse betrekkingen van
deze kerk heeft dit gehoord van Hongaarse
burgers die uit Roemenië kwamen. Er is nog
geen direkt contact met de 37-jarige Hervorm
de predikant geweest. Via via is wel vernomen
dat Tökes gisteravond een preek heeft gehou
den in de Roemeense stad Tirgumures. Daarin
deed hij een oproep aan de internationale we
reld om medicamenten, verband en bloedplas-
ma naar het land te sturen voor de vele gewon
den. Tökes werd met vrouw en kind vanuit Ti-
misoara in het westen van het land gedepor
teerd naar het dorpje Meniu, dichtbij de grens
met de Sovjetunie. Dit dorp met slechts 500 in
woners ligt in een zeer geïsoleerd gebied.
Tökes leverde afgelopen zomer voor de Hon
gaarse televisie kritiek op de verwoesting door
de overheid van dorpen in Transsylvanië. Hier
woont de grootste etnische minderheid in Euro
pa, waarvan de leden allen in dat gebied zijn
geboren en niet zoals vaak wordt be
weerd vanuit Hongarije zijn geëmigreerd.
Sindsdien werd de pastorie van ds. Tökes dag
en nacht door de politie bewaakt. Bisschop Las
zlo Papp van Oradea gaf hem opdracht zijn
ambtswoning te verlaten. Toen Tökes dit wei
gerde, werd hij door de politie uit de pastorie
gezet. Toen zondag een ultimatum van de rege
ring tegen Tökes afliep, blokkeerden honder
den mensen de toegang tot de kerk in Timisoa-
ra. Daarna braken de demonstraties uit die aan
honderden, zo niet duizenden mensen het leven
hebben gekost. Die gebeurtenis was tevens het
begin van de definitieve val van Ceausescu.
etMA-STAD Het
in Panama tegen de
ikaanse invasie is
ang niet gebroken,
kaanse militairen
>n gisteren, op de
dag na de inval,
slag leveren met
jigers van de voort-
ïge dictator gene-
.ntonio Noriega. De
kaanse president
deelde mee dat hij
an zeggen hoe lang
iitaire actie zal gaan
jofdkwartier van het
jaanse militaire com-
in Panama-stad werd
orgen onder vuur ge-
n' j door Noriega-getrou-
ie zich. hebben verza-
j de zogenoemde Batal-
li de Waardigheid. 'VS-
pn doorzoeken op het
k huis voor huis in het
deel van de stad waar
zijn hoofdkwartier
j huiszoekingen hebben
be al duizenden wapens
erd. Mannen die zich
identificeren
meegenomen,
i-premier van de dins-
Rpnstalleerde regering
nama, Ricardo Arias
n, is ternauwernood
t aan een aanslag op
?n. De auto van de 59-
balderon werd onder
{nomen nadat hij het
ntsgebouw in Panama-
Bi verlaten. De vice-pre-
mier bleef ongedeerd, maar
twee van zijn lijfwachten
raakten licht gewond bij de
Ruim duizend leden van de
Amerikaanse militaire politie
probeerden na twee dagen van
grootscheepse plunderingen,
de rust en orde in de straten
van Panama-stad te herstellen.
Overal zijn uitgebrande auto's,
hopen afval, ingegooide ruiten
en leeggeroofde winkels te
zien.
Slechts weinig inwoners van
de hoofdstad zijn gisteren naar
hun werk gegaan. Ongeveer
5.000 mensen zijn dakloos ge
raakt door de Amerikaanse
aanval op het hoofdkwartier
van Noriega.
Details over de gevechten in
Panama's tweede stad Colón
waren gisteren niet beschik
baar, maar een receptioniste in
het ziekenhuis in de stad zei
dat er veel doden zijn geval
len, zowel burgers als militai
ren.
Het westen van Panama, tegen
de grens met Costa Rica, is in
handen van troepen die Norie
ga trouw zijn gebleven. De
schuilplaats van de generaal is
nog steeds niet bekend.
Posters
De VS-militairen zijn woens
dag waarschijnlijk net een
paar minuten te laat gekomen
om Noriega op te pakken in
één van zijn onderkomens in
Panama-stad. Volgens .enkele
Amerikaanse soldaten werden
na het binnendringen van de
woningsmeulende sigaretten
en achtergelaten handtassen
Het hoofdkwartier van generaal Noriega in Panama-stad na het offensief van de VS-militairen
aangetroffen. De aanwezigen
hadden het huis kennelijk in
grote haast Verlaten. Van
Amerikaanse zijde werd ver
der meegedeeld dat aan de
wand van de bibliotheek grote
posters hingen van Adolf Hit
ler en de Libische leider Mu-
ammar al-Gaddafi. Onder de
poster van Hitier stond ge
schreven: „Eén volk, één rijk,
één Führer". In het uitgebrei
de onderkomen, met onder
meer een privé-bioscoop, wer
den voorts 50 kilogram cocaï
ne, grote sommen gelds en au
tomatische wapens aangetrof
fen.
Guillermo Endara, de voorma
lige oppositieleider die dinsdag
in het geheim op een Ameri
kaanse militaire basis was in
gezworen als (Je nieuwe presi
dent van Panama, zei dat hij
ook zonder het oppakken van
Noriega in staat zal zijn het
land effectief te besturen.
Voor de Amerikaanse televisie
merkte Endara op dat naar
zijn inschatting Noriega wei
nig invloed heeft op de bevol
king. „Hij. verontrust me niet.
Ik heb de politieke macht. Ik
voel dat ik de steun heb van
FOTO: AP
het volk", aldus Endara, die
donderdag een uitgaansverbod
afkondigde, waaraan weinigen
zich stoorden.
De Organisatie van Ameri
kaanse Staten (OAS) heeft de
Amerikaanse militaire inter
ventie in Panama vrijdag
„diep betreurd". Met alleen de
stem van de VS tegen werd
een resolutie van die strekking
aanvaard. In de resolutie
wordt opgeroepen tot een on
middellijk staakt-het-vuren en
een vertrek van vreemde troe
pen uit Panama. Aan het be-
KLM vliegt
niet langer
op Panama
AMSTERDAM In ver
band met de onveilige si
tuatie in Panama heeft de
KLM besloten niet langer
het vliegveld van Pana
ma-stad aan te doen.
Vlucht KL-743 is gister
middag niet naar Panama
vertrokken. De KLM be
sloot om Curacao als eind
punt te nemen. Volgens
een KLM-woordvoerder
vertrekt vandaag de KL-
755 wel naar Aruba en
Guatamala, maar slaat de
tussenlanding in Panama
over. Ook vlucht KL-744
die vandaag op Schiphol
landt, heeft Panama niet
aangedaan.
De KLM beraadt zich nog
over de vlucht die op
maandag eerste kerst
dag moet plaatsvinden
via de route San José, Pa
nama, Curacao, Amster
dam.
gin van de discussies besloot
de OAE de door Noriega aan
gewezen Jose Maria Cabrera
als officieel vertegenwoordiger
van Panama te accepteren.
Een afgevaardigde van de
nieuwe Panamese regering
van president Endara mocht
niet meepraten.
Roemeense demonstranten verbrandden gistermiddag bij hun
ambassade in Den Haag een portret van Ceausescu.
FOTO: ANP
Roemeense ambassadeur voor
het hek van de residentie. Hij
bevestigde het aftreden van de
Roemeense regering en ver
zocht om bescherming voor
hem en zijn personeel. „Wij
zijn geen moordenaars en keu
ren het optreden van het Roe
meense leger af", riep hij uit
onder grote hilariteit van de
circa tweehonderd demon
stranten.
Een delegatie, bestaande uit
Jan ter Laak van Pax Christi,
prof. S. Alexandrescu van het
Roemenië Comité en prof. Ki-
bedi Varga van de Hongaarse
federatie, kon vervolgens in
het ambassadegebouw een ge
sprek met hem voeren. Ook
dit stond niet in het draaiboek
van de organisatoren. 'Staats
vijand' Alexandrescu zei na af
loop dat „de ambassadeur zich
heeft verklaard tegen al het
geweld tegen het Roemeense
volk".
Organisator Jan ter Laak riep
de demonstranten op om rus
tig te blijven en ook hier geen
geweld te plegen. „We moeten
de democratie met democrati
sche middelen bereiken". Daar
hielden de geëmotioneerde be
togers zich aan. Afgezien van
een paar ingegooide ruitjes
van het ambassadegebouw
bleef het vreedzaam.
DEN HAAG Een Roe
meense demonstrant ver
scheen gistermorgen voor
de ambassade van zijn
land in Den Haag met een
halsdoek om zijn hoofd,
om herkenning te voorko
men. Hij verdween drie
uur later zonder doek.
Opgewekt en luid pra
tend. De demonstratie was
afgelopen, Roemenië vrij.
„Fameus, dat dit tegelijkertijd
is gebeurd", zei organisator
Jan ter Laak van Pax Christi
gistermiddag. Want terwijl de
monstranten nog leuzen scan
deerden als „Weg met Ceau
sescu", probeerde de gehate
Conducator het land uit te
vluchten. Borden met teksten
als, „Kill him" en „Ceausescu-
=Hitler", het verbranden van
pamfletten van Ceausescu, de
oproep tot een economische
boycot. Dit alles werd gisteren
door de gebeurtenissen in Roe
menie achterhaald.
Het programma van de de
monstratie in Den Haag ver
anderde dan ook drastisch. In
plaats van een protestverkla
ring aan de Nederlandse rege
ring en het parlement ver
scheen verrassend genoeg de
I" JN De chaos
eJlledig. Meteen na
iciële opening van
[andenburger Tor
en tienduizenden
°urgers onder de
in het verlan-
ks van het histori-
n oment te missen,
lizisten (Vopo's) keken
)os toe hoe dranghek-
,a's er de voet werden ge-
e anders zo gediscipli-
)ostduitsers waren gis-
|g niet meer te hou-
de twee nieuwe grens-
(en zorgden zij voor
UI/ang van jewelste. De
n massa zorgde voor
ie toestanden; mensen
en elkaar, dansten,
op de muur, staken
k af, dronken cham-
waren door de politie
steden niet meer
U ang te houden. Vol-
sme Westberlijnse politie
ji zich in het westelijk
j ji de stad minstens
ensen op straat; in het
deel was de menigte
er, maar exacte cijfers
'banet voorhanden.
de chaotische organi-
klaarblijkelijk niet
1 was op zo'n enorme
ïassa, werd de ope-
i feest. Uren van tevo-
br in West-Berlijn een
ksverhuizing op gang
in de richting van de
Brandenburger Tor. Iedereen
wilde erbij zijn. Zowel aan de
west- als de oostkant van de
Muur riepen de mensen
„Maak de Poort open, maak de
poort open". Ook waren aan
beide zijden van de Muur
spandoeken te zien met de be
kende leuzen: „Duitsland, één
vaderland" en „Wij zijn één
volk, één natie". Ook waren er
leuzen die inhaakten op de
bloedige gebeurtenissen in
Roemenië. „Moordenaar Ceau
sescu, Vrijheid voor Roeme-
Stromende regen
Aan beide zijden juichten tien
duizenden Oost-en Westduit
sers toen de Oostduitse pre
mier Modrow en Bondskanse
lier Kohl naast elkaar, in de
stromende regen, onder de
middelste boog van de 200 jaar
oude poort doorliepen, die
eens het symbool was van de
Duitse eenheid maar de afge
lopen 44 jaar de deling van
Europa tijdens Koude Oorlog
karakteriseerde.
De leiders van de DDR en de
Bondsrepubliek Duitsland
openden daarmee officieel de
doorgang in de Berlijnse Muur
Deze ceremonie werd recht
streeks door de Duitse en ook
de Nederlandse televisie uitge
zonden.
De Oostduitse premier Mo
drow zei in een toespraak: „De
doorgang bij de Brandenbur
ger Tor is niet één van de vele
hier moet nooit meer de
brandende stank van oorlog
geroken worden. Dit moet een
poort van vrede worden".
De Oostduitsers schreeuwden
luidkeels om Kohl, de eerste
Westduitse bondskanselier die
ooit voet zal zetten in Oost-
Berlijn, en Modrow's rede ver
dronk bijna in het „Helmut,
Helmut"-geroep. Enthousiaste
Oostduitsers klauterden op de
Muur, die op 9 november werd
geslecht door de hervormings
gezinde Oostduiste regering
die DDR-burgers voor het
eerst sinds 1961 toestond vrij
naar het westen te reizen.
Kohl verklaarde in een korte
rede: „Voor mij is dit één van
de gelukkigste uren van mijn
leven". Hij riep de Duitsers
opnieuw op geduld te betrach
ten bij de hereniging van bei
de Duitslanden.
De Oostduitse Groenen pre
senteerden gisteren, in het
dagblad Berliner Zeitung-, een
nieuw plan vöor de scheidslijn
tussen Oost en West. Haal de
Berlijnse muur neer en ver
vang hem door een groene
strook van bomen, wingerds
en klimop. „Laten we de Kou
de Oorlog niet door beton ver
vangen. We moeten de vroege
re 'doodsstreep.' door een unie
ke leefruimte vervangen", al
dus de Groene Partij. Volgens
de milieupartij zijn stadsplan
ners al aan het samenzweren
om het verlaten gebied tussen
de twee Berlijnen te verande
ren in een betonjungle van
snelwegen, wolkenkrabbers en
garages.
Aan de ceremonie, die verkort
was wegens het bloedige in
grijpen van het Roemeense le
ger tegen anti-regeringsbeto-
gingen, namen ook burge
meester Walter Momper van
West-Berlijn en Erhard Krack
van Oost-Berlijn deel. Ook een
groot aantal toppolitici van
beide landen woonde de plech
tigheid bij. Een woordvoerder
van West-Berlijn had eerst
aangekondigd dat er geen toe
spraken gehouden zouden
worden wegens de onlusten in
Roemenië, maar later werd
bekend dat Kohl, Modrow,
Krack en Momper allen kort
het woord zouden voeren.
De tienduizenden toeschou
wers zwaaiden met zwart-
rood-gele vlaggen en op span
doeken werd de hereniging
van beide Duitslanden bepleit.
Jongeren voerden vreugde
dansen op de Muur uit, maar
een vrouw zei in tranen: „Er
zijn zoveel mensen bij deze
Muur gestorven, dat was toch
allemaal niet nodig".
De opening van de Branden
burger Tor werd afgelopen
weken al verwacht. In de
nacht van donderdag op vrij
dag maakten bouwvakkers in
de buurt van de poort twee
doorgangen. Op een van de
met graffiti bedekte brokstuk
ken stond in het Duits: „Elke
muur gaat eens om".
o -e-r
Oostduitsers op de Berlijnse Muur met een spandoek met de tekst „Come Together". De Berlijners
kwamen gistermiddag samen en vierden feest nadat de Muur ook bij de Brandenburger Tor was
geopend.
a K FOTO: AP
Lubbers vol
bewondering
DEN HAAG Premier
Lubbers is „verrast en
verheugd" dat dictator
Ceausescu in Roemenië
ten val is gebracht. Wel
betreurt hij het dat er „zo
veel bloed" moest worden
vergoten voordat deze
doorbraak kon plaats vin
den, zo zei hij gisteren op
zijn wekelijkse persconfe
rentie.
De premier hoopt dat het ge
weld in Roemenië zo spoedig
mogelijk wordt beëindigd.
„Het is tragisch dat dit aftand
se en verkalkte regime de te
kenen des tijd zo lang niet
heeft willen verstaan," aldus
Lubbers. Hij sprak zijn bewon
dering uif voor de mensen die
ondanks het tegen hen ge
bruikte grove geweld hebben
doorgezet. .Hieruit blijkt des te
duidelijker hoe onrechtvaar
dig, onjuist en onvoorstelbaar
de onderdrukking was gewor
den".
De aandacht van Nederland
en de andere Westeuropese
landen moet nu worden ge
richt op het bieden van steun,
aldus Lubbers. In de eerste
plaats eventuele voedsel- en
medische noodhulp. Maar als
de democratisering in Roeme
nië zich ontwikkelt op eenzelf
de manier als in andere Oost
bloklanden, vloeit daar vol
gens Lubbers voor West-Euro
pa de verplichting uit voort
ook politiek en financieel on
dersteuning te geven.
Minister Van den Broek uitte
in Parijs „enige zorg" over het
„gebrek aan organisatie van
de samenleving". Een gezags
vacuüm kan tot „allerlei onge
controleerde acties" leiden, zei
hij. De minister wilde niet in
gaan op de mogelijkheid van
represailles tegen de vroegere
leider Nicilae Ceausescu.
'0NTUREN VAN KAPITEIN ROB
DE VALLEI DER VERGETEN WERELD
- Dan springt de tijger naar voren, doch op hetzelfde
knalt Robs vuurwapen. En kijk, de moropus staat zijn
i ook! Het dier had gemakkelijk de vlucht kunnen ne-
ür blijkbaar is het aan zulke ontmoetingen wel gewend.
*J)us heeft zich ten minste omgedraaid en geeft met bei-
Spoten de sabeltijger een klap, die er zijn mag. Met een
iqqft de tijger ter aarde en meteen weerklinkt nog een
Martin is teruggekeerd en treft met zijn geweer het
roofdier dodelijk. „Ja, ja," zegt hij lachend, wanneer Rob zich het
zweet van zijn gezicht veegt, „zulke katjes kun je in deze bossen
verwachten..." Ze vervolgen hun tocht en bereiken tegen de
schemering het open veld weer. Aan de rand van een rotsplateau
stijgen ze af. In de verte verheft zich een hoge bergrug. Daarach
ter ligt de bewoonde wereld. „De bergen zijn te hoog en te steil
en te onherbergzaam om er over te trrekken", zegt dr. Martin,
„maar ik weet één mogelijkheid."
AMSTERDAM Vanuit
de hele wereld is met toe
zeggingen van noodhulp
gereageerd op de val van
de Roemeense dictator
Ceausescu. In Roemenië
heerst vooral gebrek een
medische voorzieningen.
Een Nederlandse verpleeg
kundige en een Canadese
technicus van de internationa
le organisatie Artsen zonder
Grenzen zijn gisteravond van
uit Amsterdam met een
vrachtwagen medicijnen op
weg gegaan naar Roemenië.
Een Hercules-vliegtuig van de
Belgische luchtmacht vertrekt
vanmiddag vanuit Brussel
naar de Hongaarse hoofdstad
Budapest, vanwaar men ver
moedelijk naar de Roemeense
stad Timisoara zal reizen. Met
dit toestel reizen ook twee Ne
derlandse artsen en een ver
pleegkundige mee.
In eerste instantie zal directe
medische hulp worden gebo
den aan de gewonden in Bu-
karest, Timisoara, Sibiu en
Cluj. Artsen zonder Grenzen
heeft via haar contacten in
Roemenië alarmerende berich
ten ontvangen over een groot
gebrek aan gespecialiseerd
medisch materiaal in de 'zie
kenhuizen. De Nederlandse
regering heeft 500.000 gulden
beschikbaar gesteld aan Art
sen zonder Grenzen voor het
verlenen van medische hulp
in Roemenië.
De Europese Gemeenschap
heeft kort na de val van het
bewind-Ceausescu aan Roeme
nië noodhulp toegezegd. „De
EG en haar lidstaten bevesti
gen plechtig hun bereidheid
directe hulp en samenwerking
te bieden aan Roemenië", al
dus een verklaring die werd
uitgegeven in Parijs, waar de
ministers van buitenlandse za
ken bijeen zijn. In Brussel
deelde de Europese" Commis
sie, het dagelijks bestuur van
de EG, mee dat spoedhulp ter
waarde van 2,3 miljoen gulden
aan Roemenië wordt gegeven.
De EG wil zo snel mogelijk de
dringend nodige medicamen
ten en medische apparatuur
naar het land sturen. Diverse
instellingen als het Rode Kruis
worden bij de actie betrokken.
Uit Genève vertrokken mor
gen al twee vliegtuigen van
het Internationale Rode Kruis
met vier ton aan spoedhulp en
verplegend personeel voor
Roemenië.
Het werelddiakonaat van de
Nederlandse Hervormde Kerk
en de Gereformeerde Kerken
in Nederland hebben voor een
miljoen gulden aan medicijnen
en voedsel naar Roemenië ge
stuurd. Die goederen zullen
het land naar verwachting tij
dens de kerstdagen bereiken.
In een later stadium zal die
hulp worden uitgebreid.
De stichting Dorkas Hulp In
ternationaal, een christelijke
stichting voor hulp aan gewe-
tensvervolgden heeft voor een
miljoen gulden aan hulpgoede
ren aan het land ter beschik
king gesteld. De goederen zul
len op korte termijn naar Roe
menië worden overgebracht.
