oemenie golf van eindelijk mee hervormingen VERBIJSTEREN lanescu: pl ornaat- ssident Nicolae Ceausescu ging over lijken Regeringen laten geen traan om vertrek Ceausescu Genland 3| H:LU ELKE DAG EEN ANDERE BIJENKORF. CcidócSomunt ZATERDAG 23 DECEMBER 1989 PAGINA 3 Ji zoon tonen het V-teken in de straten van Bukarest en ^e val van Ceausescu. DEN HAAG Er zijn nauwelijks rege ringen die een traan laten om de val van de Roemeense dictator Nicolae Ceauses cu. Sommige landen maakten duidelijk dat zij bereid zijn Roemenië hulp te ver lenen als het land democratisch wordt. Hoewel gevoelens van vreugde overheersten, werd hier en daar ook enige zorg gëuit over een mogelijk machtsvacuüm in Bukarest. De meeste reacties werden overigens gegeven voordat bekend was dat loyalistische troepen een tegenoffensief waren gestart. „De Hoemenen zijn vrij. Europa haalt 'opgelucht adem", zo verwoordde de Franse president Francois Mitterrand de algemene stemming. „Vandaag, de 22e december, lijkt Roemenië zich te hebben bevrijd van het verschrikkelijke dictatoriale juk", verklaarde de Amerikaanse president George Bush. „Wij hopen dat de Roe meense regering nu snel zal handelen in ant woord op de eis van de bevolking dat er demo cratische veranderingen worden doorgevoerd. Als Roemenië de weg kiest van echte democra tische hervormingen zullen de Verenigde Sta ten krachtige steun verlenen", voegde zijn woordvoerder Marlin Fitzwater er later aan toe. De Sovjetunie verklaarde er niet aan te „twijfe len dat het Roemeense volk, ondanks de dra matische gebeurtenissen, genoeg wijsheid zal tonen om de kalmte en stabiliteit te handha-- ven". De Roemenen staan voor de taak de voorwaarden te scheppen voor een normaal le ven en nieuwe machtsorganen in het leven te roepen, zo zei woordvoerder Vadim Perfiljev. Veel leiders putten zich uit in lofuitingen aan het adres van de Roemeense bevolking. De Westduitse minister van buitenlandse zaken Hans-Dietrich Genscher verklaarde dat „het Roemeense volk een grote overwinning heeft behaald tegen een dictatuur die menselijke we zens verachtte". De DDR, tot voor haar eigen revolutie twee maanden geleden nog een fer vente bondgenoot van Ceausescu, wees de Roe menen veel succes toe op de weg naar een de mocratisch bestel. De Tsjechoslowaakse toneelschrijver Vaclav Havel, die vrijwJ zeker volgende week de nieuwe president van zijn land wordt, riep de Roemeense burgers op „geen geweld met ge weld te beantwoorden en geen wreedheid met wreedheid te vergelden". Hij vindt dat Ceau sescu de straf moet krijgen die hij verdient, maar niet de doodstraf. De Poolse regering zei de jonge republiek „het allerbeste" toe te wensen. In Joegoslavië zonden de radio en de televisie bijna doorlopend live-uitzendingen uit over de ontwikkelingen in Roemenië, en zei de rege ring dat zij alle inspanningen toejuichte om „welvaart, vrijheid en menselijke waardigheid" in Roemenië te brengen. De Britse premier Thatcher prees de Roemenen voor het bevechten van hun vrijheid en stond stil bij de „zeer moedige mensen die hun vrij heidszin met de dood hebben moeten bekopen. De Poolse vakbondsleider Lech walesa zei dat nu Cuba, Vietnam en Noordkorea aan de beurt zijn om de weg van de hervormingen in te slaan. „Mijne heren, u die de leiding heeft in Cuba, Noordkorea en Vietnam, nu ziet u zelf dat u maar één keuze hebt: of een ronde-tafel(- overleg met de oppositie) of het lot van Ceau sescu. In naam van de vrede, de veiligheid en de wijsheid, hak snel de knoop door, voor het welzijn van uw volkeren". Zj eb°iEST Roemenië elijk bezweken in e van hervormingen recloor Oost-Europa de al jaren- bevol- oor'eft daar de afgelo- 'anek, en met name rokl„ een gruwelijk eg°'rijs voor moeten Hij, ikP m,d r, dat zich gistermor- ilanploot bij de demon- maakte het mogelijk sescu ten val werd ge- grote vreugde die de vlucht van Ceau- jk iierd gisteravond en i echter door de geha- -heidsdienst in bloed ■ilsJ- Het «eluid van ge- r overstemde het „Wij jewonnen". respondent van het s opwaakse persbureau oenBukarest schatte dat j m aan het eind van 0 g een miljoen mensen i°fen waren. Zij vielen blgelukkig in de ar- feliciteerden elkaar herwinning. Sommige verbrandden portret- de 'Conducator' (lei- De dag begon met een toene mende spanning tussen de or detroepen en de bevolking, er werd mitrailleurvuur gehoord en er zouden doden zijn geval len. Boven de betogers die niet van wijken wisten, cirkelden de helikopters.' Het uitroepen van de staat van beleg in het hele land had geen enkel ef fect op de inwoners van de hoofdstad. Jongeren liepen op de ordetroepen af, luid roe pend „Wij zijn bereid te ster ven". Daarop trokken de sol daten en de veiligheidstroepen zich terug. Veel militairen slo ten zich aan bij de betogers. De menigte ondernam een aanval op het gebouw van het centraal comité van de com munistische partij en de resi dentie van de president. Men sen klommen op het balkon waar Ceausescu een dag eerder tijdens een georgani seerde 'steun'-demonstratie werd weggejouwd door de monstranten. Betogers bezet ten het radiostation waar de dichter Mircea Dinescu de val van de president aankondigde. Ook het televisestation viel in handen van de bevolking. Ceausescu had 's ochtends nog een laatste poging gedaan de situatie in Bukarest weer on der controle te krijgen door de noodtoestand af te kondigen. Hij wist voor zijn val nog een zondebok aan te wijzen in de persoon van de minister van defensie Vasile Milea. Deze zou, volgens de officiële be richtgeving, zichzelf van het leven hebben beroofd omdat hij „verraad had gepleegd" met de slachting in Timisoara. Daar kwamen het afgelopen weekeinde volgens ooggetui gen meer dan 4.500 mensen om het leven toen troepen op betogers schoten. Het ziet er echter naar uit dat de minister in werkelijkheid werd geëxe cuteerd' omdat hij weigerde het bevel te geven opnieuw op de betogers in Bukarest te schieten. De berichten over de vlucht van Ceausescu kwamen in eerste instantie van Oosteuro- pese persbureaus. Kort daarna werd het vertrek van de 71-ja rige dictator ook bekendge maakt door de Roemeense staatsradio. „Nicolae Ceauses cu is vertrokken", zei de dissi dente dichter Mircea Dinescu, van wie wij in onze bijlage van afgelopen zaterdag nog een open brief publiceerden over de onderdrukking in zijn land. Nu riep hij: „We hebben ge wonnen, Ceausescu is geval len". Na de vlucht van Ceausescu werd in Bukarest een Comité voor Nationale Redding opge richt onder leiding van de voormalige minister van bui tenlandse zaken Corneliu Ma- nescu (73). Het comité heeft tijdelijk de macht overgeno men. Volgens de Roemeense televisie wil Manescu, wiens gezondheid te wensen over laat, aanblijven totdat er vrije verkiezingen zijn gehouden. Het comité, waarvan de op richting bekend werd gemaakt door de voormalige secretaris van het centraal comité Ion IlieScu, kwam gisteren voor het eerst bijeen en heeft een „radicaal plan" van 23 punten aangekondigd. Prioriteit krijgt daarbij de bevolking te voor zien van levensmiddelen en energie. Volgens Iliescu, die een toe spraak hield voor een enorme, uitzinnig van vreugde zijnde menigte in Bukarest, bestaat het comité uit hoge militaire officieren die zichzelf niet hebben gecompromitteerd tij dens het bewind Ceausescu, arbeiders, studenten en intel lectuelen die de strijd tegen de dictatuur leidden. Onder luid „hoera" en „olé" geroep van de Roemenen, maakte de chefstaf van het le ger, Stefan Gusa, kort daarop bekend dat de gevreesde ge heime politie Securitate is ont bonden en dat de para-militai re troepen van het ministerie van binnenlandse zaken onder toezicht zijn komen te staan van het ministerie van defen sie. Ook in andere steden als Bra- sov, Cluj en Timisoara werd het vertrek van Ceausescu ge vierd. De grenzen van Roeme nië, eerder deze week geslo ten, werden weer opengesteld. Volgens het staatspersbureau Agerpres is de censuur met onmiddellijke ingang afge schaft. Het persbureau beloof de voortaan betrouwbare in formatie te zullen verstrek ken. In Bukarest werden de eerste politieke gevangenen vrijgelaten. Aanval De aanval van elitetroepen die loyaal waren gebleven aan Ceausescu verbrak gister avond in een keer de feestroes. Demonstranten die twee uur na het vertrek van Ceausescu de televisie hadden overgeno men, deden een beroep op het leger om de opmars van deze troepen te stoppen en een bloedbad te voorkomen. „Stop de terroristen", zo werd ge vraagd. Confrontratie in een straat in Bukarest: veiligheidstroepen met tanks aan de ene en leuzen scande rende burgers aan de andere kant. Het tafereel speelde zich af kort nadat gistermiddag het aftre den van Ceausescu bekend was gemaakt. foto: epa teur van het partijblad Scin- teia, Stefan Ciochonaru, voor de radio geïnterviewd: „Ik smeek u mij te vergeven voor de leugens die u in onze krant hebt gelezen. Vanaf morgen zal er een nieuwe editie van Scinteia verschijnen". Een an dere, niet bij naam genoemde man zei op de radio: „Nu heb ben we vrede nodig. Er is ge noeg terreur geweest. Nu is het tijd om te gaan werken aan het uitwissen van de schande van de afgelopen 25 jaar". Een hoge legerofficier deed via de televisie een oproep tot de leidende generaals om er voor te zorgen dat het bloed vergieten zou stoppen. Hij vroeg hun de troepen opdracht te geven niet op de bevolking te schieten. Zijn woorden wer den overstemd door het geluid van de opgelaaide strijd. Grote verwarring heeft de hele dag bestaan over het lot van de gevluchte dictator en zijn vrouw Elena. Het gerucht ging dat hij naar China wilde ontkomen. Ceausescu kon het altijd goed vinden met de Chi nese leiders, die hij in juni nog feliciteerde met het neerslaan van de pro-democratische pro testdemonstraties in Peking. China wilde begin deze week ook geen veroordeling uitspre ken over de bloedige onder drukking van de eerste de monstraties tegen Ceausescu in Timisoara. Leugens Gisteravond werd een redae- wÊffoto, uit 1972, van Corneliu Manescu, de oud-minister d. jnlandse zaken di? momenteel, als voorzitter van het Adding van het Vaderland, de macht heeft over- in Roemenië foto- epa rwiw. cr« nk I "I n hl I nds pla dé De 73-jarige Manescu, de etrcr van het 'Front De ng van het vader- in Roemenië -de nojheeft gegrepen, rnadi lange diploma- orgrrière achter de tot) 1 zt^uwe politieke orga- itern nationale eenheid scu voorkomen dat na de val van Ceau- jen politiek machts- Het is nog on- vthoe Manescu's be- zich verhoudt met onbekende legerge- iienicolai Militaru, die J ns de eerste berich- :ora,e hebben opgewor- akkje tijdelijke sterke deüoemenië. linister van buiten- iken en vroegere van de VN-Veilig- wierp zich eerder een van de voor- i dissidenten in zijn IQlnaart van dit jaar iwkescu met vijf ande- re politieke leiders brief op, waarin zij ek uitoefenden op van staats- en partij- olae Ceaucescu. Zij den de 'Conducator' in diskre- C ïngen en Roemenië »t van Europa af te :t beleid van Ceau- volgens hen in strijd -bemeense grondwet en met de slotakkoorden van Helsinki. Sinds april stond Manescu on der huisarrest in een agro-in- dustrieel centrum zonder stro mend water in Chitila, nabij Bukarest. Ook was hij versto ken van medische verzorging, ondanks zijn verontrustende gezondheidstoestand Manescu werd op 8 februari 1916 geboren in Ploesti, het centrum van de Roemeense oliewinning, als zoon van een ambtenaar van de koninklijke regering. Toen hij in Bukarest rechten studeerde sloot hij zich aan bij de illegale communisti sche beweging. Na de strijd tegen het fascisme tijdens de Tweede Wereldoor log werd hij in 1945 benoemd tot leider van de politieke af deling van het leger. In 1948 werd hij vice-minister van de fensie, en in 1955 vice-voorzit- ter van het staatsplanningco- mité. Een jaar na zijn benoeming tot ambassadeur in Budapest in 1960 werd hij minister van buitenlandse zaken. In die hoedanigheid was hij in 1967 de eerste voorzitter van de VN-Veiligheidsraad uit een communistisch land. Van 1973 tot 1977 was hij vice-voorzitter van het 'Front voor de socia listische eenheid', waarin de verschillende vakorganisaties en minderheden in Roemenië zijn vertegenwoordigd. Daarna was hij vier jaar lang ambassa deur in Parijs, voordat hij door Ceausescu werd teruggeroepen BUKAREST De Chine se 'oplossing' die de Roe meense president Nicolae Ceausescu verkoos, mocht niet baten. Met de moed der wanhoop ging de bevolking massaal de straat op, tanks en geweren negerend, om jaren van kei harde en meedogenloze re pressie van zich af te schud den. Ceausescu moest zich toen wel gewonnen geven, maar niet nadat honderden, zo niet duizenden Roemenen het leven lieten. De 'Conducator' (leidsmarj) was aanvankelijk gezien in het Westen vanwege zijn onafhankelijke buiten landse politiek. Ceausescu liet zich weinig gelegen liggen aan de oekazes uit Moskou. Maar nadat de hervormer Gorbats- jov zijn intrek in het Kremlin had genomen en heel Oost-Eu ropa om ging, bleef Ceausescu vasthouden aan een onverval ste stalinistische politiek. Bij een aan grootheidswaanzin grenzende voorliefde voor gro te bouwwerken en het her scheppen van hele industrieën en landstreken, liet Ceausescu de bevolking jarenlang 's win ters letterlijk in de kou zitten. Het enige voord'eel daarvan leek dat hij er in slaagde de hele buitenlandse schuld af te lossen. Ceausescu was van mening dat Moskou niet het unieke machtscentrum van het inter nationale communisme is. In tegenstelling tot Joegoslavië, waar Tito hetzelfde verkon digde, raakte Roemenië niet geïsoleerd in het communisti sche blok en kon het zijn onaf hankelijke politiek jarenlang ongestraft handhaven. Praag '68 Ceausescu ging zijn eigen weg en schuwde het niet Moskou openlijk te weerstaan. Hij ver oordeelde de inval in Tsjecho- slowakije in 1968, knoopte vriendschappelijke banden aan met China op het moment dat de betrekkingen tussen Moskou en Peking op een dieptepunt waren, koesterde goede betrekkingen met Is rael, en kritiseerde de Sovjet invasie van Afghanistan. Op het internationale vlak probeerde de Roemeense lei der zich te manifesteren als een gewichtig staatsman, die een bemiddelende rol te spelen had bij de oplossing van grote wereldproblemen. Zelfs binnen*1 het Warschau Pact wist Ceausescu aanvan kelijk zijn eisen gehonoreerd te krijgen. Zo blijft de bijdrage van Roemenië aan Warschau Pact-oefeningen beperkt tot het zenden van stafofficieren en laat het geen buitenlandse troepen op zijn grondgebied Nicolae Ceausescu tijdens de communistische partijconventie op 20 november in Bukarest. Toen leek hij nog alle macht in handen te hebben. foto: ap persoonsverheerlijking. Op binnenlands terrein bleef de Roemeense leider echter een ouderwets stalinistisch en repressief beleid voeren, met behulp van de geheime dienst, de Securitate. Voor kritiek was geen ruimte. Deze starre binnenlandse politiek, ideolo gisch recht in de leer, is wel licht de reden geweest dat Moskou nooit reden heeft ge zien zijn eigenzinnige bondge noot tot de orde te roepen. Ceausescu bleek ook niet wars Waar de Sovjetunie tijdens het 20e partijcongres (1956) de 'persoonlijkheidscultus' van Josef Stalin aan de schandpaal nagelde, later gevolgd door de overige Oosteuropese landen, liet Ceausescu zich in de loop der jaren steeds meer afbeel den als een communistische vorst. Op een bepaald moment werden zelfs portretten gepu bliceerd waarop de 'geliefde zoon van de natie' een scepter in de hand houdt. Geheel in stijl vestigde Ceausescu zich in het voormalige koninklijke paleis in Boekarest. Naast het bijna ontelbare aan tal ambten dat Ceausescu zich zelf toebedeelde, liet hij zijn familie fors meeëten uit de ruif. Zijn vrouw Elena (70) was vice-premier en lid van het politburo. Zij heeft - bij afwezigheid van haar man die in Iran was - hoogstwaar schijnlijk opdracht gegeven te schieten op demonstranten in Timisoara, waar de eerste pro testen tegen Ceausescu uitbra ken. Zoon Nicu werd al op 35-jarige leeftijd minister van jeugdza ken en kandidaat-lid van het politburo. Regelmatig was in Roemenië te horen dat Ceau sescu Nicu als zijn opvolger in gedachten had, waarmee de eerste communistische dynas tie een feit zou zijn geworden. In de hoogste partij-organen kwamen verder Ceausescu's broer Ilie en zijn zwager, Ghe- orghe Petresu. In totaal kwa men enkele tientallen leden van de 'Ceausescu-clan' in de absolute partij- en regerings top van Roemenië. Armste land Tijdens het begin van het 'Ceausescu-tijdperk' stortte het land zich in een tomeloze in dustrialisering, maar de uit de grond gestampte petrochemi sche industrie, die de motor van de Roemeense economie moest worden, benutte tegen het eind van de jaren '80 nog maar de helft van haar capaci teit wegens een tekort aan grondstoffen. De Roemeense industrie be landde in een diepe crisis. De buitenlandse schuld liep op tot 25 miljard gulden. Het land, een traditionele voedselexpor- teur, kampte met grote tekor ten aan levensmiddelen. De crisis ging Ceausescu op klassieke wijze te lijf. Hij ver kleinde de import en vergroot te de export. De buitenlandse schuld liep inderdaad terug, maar dit ging ten koste van de eigen bevolking. Er stonden weer lange rijen voor levens middelenwinkels die nauwe lijks iets te bieden hadden en winters lang golden zware be perkingen op energieverbruik. Huizen mochten maar voor een deel en en worden ver warmd, er mocht maar een en kel peertje branden en de Roe meense televisie ging vroeg op de avond uit de lucht. Particu lier autoverkeer was verbo den. Een rigide centraal-geleide planeconomie was voor de 71- jarige 'Meest Geliefde Zoon van het Land' het alfa en het omega voor zijn land. De Roe menen dachten daar blijkbaar anders over. (ADVERTENTIE) CHESTERFIELD Chesterfield met vaste of losse zitting. Als clubfauteuil, 3-zitter of 2- zitter. Nu met een moderne linnen- look bekleding van rayon/katoen. In crème, crème/zwart of zwart/roze. Ook verbijsterend aanbod in andere stoffen, o.a. diverse dessinstoffen en 24 uni kleuren Sanderson. Bijv. met vaste zitting: 3-zitter. Van 2999.- Voor 2199.- Clubfauteuil. Van 1999.- Voor 1469.- 2-zitter, Van 2599.- Nu voor verbijsterende prijs van de Bijenkorf Dit is- niet in de Bijenkorf Utrecht verkrijgbaar. Gorbatsjov steunt omwenteling MOSKOU Sovjet-president Michail Gorbatsjov heeft zijn steun gegeven aan de „recht vaardige zaak van het volk van Roemenie". Tijdens de zit ting van het Congres van Volksafgevaardigden in Mos kou vervulde Gorbatsjov als voorzitter regelmatig de taak van nieuwslezer en hield de afgevaardigden op de hoogte van de ontwikkelingen in Roemenië. Toen hij bekend maakte dat de Roemeense ra dio de arrestatie van de afge zette dictator Nicolae Ceauses cu en diens echtgenote had ge meld, brak een stormachtig applaus los. Vervolgens stelde hij voor een steunbetuiging uit te spreken voor de verande ringen in Roemenië. Het voor stel werd met overweldigende meerderheid aangenomen. Het officiële Sovjet-persbureau Tass berichtte gisteren net als de afgelopen dagen uitgebreid over de gebeurtenissen in Roe menië. Ceaucescu ridderorde afgenomen LONDEN Koningin Eliza beth van Groot-Brittannië heeft de gevallen Roemeense leider Ceaucescu een ridderor de afgenomen, die hém bij een staatsbezoek aan Londen in 1978 was verleend. Dit heeft het Britse ministerie van bui tenlandse zaken bekend ge maakt. De Roemeense dictator is tevens de Karl-Marx-orde kwijt, de hoogste onderschei ding van de DDR. Ceaucescu werd in 1978 benoemd tot „Honorary Knight Grand Cross of the Most Honourable Order of the Bath", een eer die oud-president Ronald Reagan vorig jaar pas te beurt viel. Het Britse ministerie van buitenlandse zaken had de on derscheiding van Ceaucescu aanbevolen als blijk van er kenning voor zijn. onafhanke lijke houding binnen het War schau Pact. De Oostduitse staatsraad besloot vrijdag Ceaucescu de Karl-Marx-orde te ontnemen, die hem nog was opgespeld door de inmiddels onder huisarrest geplaatste ex- leider Erich Honecker.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidse Courant | 1989 | | pagina 3