RTV rond Kerst Dame Edna: De champagne onder de praatprogramma's vpi?n nccii zijn eigen ardmdüy 1 iu. a lA Zoektocht naar Friedrich Fehér ieuwe ijsbrecht tn Aemstel persoon van v ees Linnebank ZATERDAG 23 DECEMBER 1989 'Edna houdt van me', staat er op het schort van Madge. Maar hoe geloofwaardig is dat? FOTO: VARA Het Dam* Edna Spektakel, i i\s cil«» TaJkahow. VARA-televraie. UM - Elke Nederland 1 om 22.08 uur. eeft, na de zondag. •eiding van inmiddels praatshow op televisie. Het gevolg is, dat erkende of minder bekende Nederlander Iwars zet, het spitsuur is op diens tele- hoeft niet eens te zijn dat die vrouw of iets interessants heeft te vertellen. Wat ;elt is dat deze relatief goedkoop ingevul- 1 van onderwerpen moet worden voor- £N n een klein landje als Nederland is dat eenvoudig. JTEITSVERSCHIL dan ook een enorm kwaliteitsverschil in imma's. Wie uiteindelijk even de moeite Joor te lichten, komt er achter dat van ens al dat gepraat nauwelijks sprake is. ordt wel eens gelachen om een leuke op- LEIDaar hoe vaak loopt bij de kijker het wa- ogen en heeft hij aan het eind van het i het gevoel ook nog wat te hebben opge- houdend wil worden beziggehouden en endy het idee wil hebben dat hij wat 'leert', ïl zijn heil zoeken in het buitenland. De iee BBC's Terry Wogan bijvoorbeeld met omgaat, ontbreekt bij de praatshow-lei- De champagne onder de praat- :chter niet Terry Wogan maar Dame ;een ander weet zij haar publiek te boei- ijkertijd te vermaken, lie op televisie eenzelfde droge humor legt, is Jeroen van Inkel. Eigenlijk zou Veronica hem eens een kans moeten geven. Jeroen dus achter het bureau in de 'Top 40-studio' van daan slepen en hem in de volle schijnwerpers van zijn eigen praatshow zetten. Hij is ervoor voldoen de vlot van de tongriem gesneden en wanneer hij de moed kan opbrengen zich op gelijke hoogte met zijn gasten te plaatsen, staat de kijker nog wat ver rassingen te wachten. Want dat is ook eigenlijk het geheim bij Dame Edna: wie ze ook tegenover zich vindt, ze laat zich door niemand met een kluitje het riet insturen. De VARA trakteert de Dame-Ednaliefhebber zon dag op de eerste aflevering van haar tweede reeks talkshows. De bedoeling was geweest haar kerst show op het scherm te brengen, maar die bleek bij nader inzien niet leuk genoeg om er zoveel geld voor neer te tellen. De vervanging is een van haar krachtigste afleveringen, maar het is zonde daarvan nu al te veel weg te geven. De show wordt in elk geval gepresenteerd vanuit haar eigen penthouse in hartje Londen, waar de gasten een aantal dagen mo gen logeren. Op die manier voorkomt Dame Edna dat ze tegenover buitenlanders komt te zitten die last hebben van een jetlag. Bovendien nodigt de sfeer uit tot een veel persoonlijker gesprek dan in zo'n koude studio. In de gesprekken met onder an deren Ronald Reagan jr., Douglas Fairbanks jr. en Chubby Checker neemt Dame Edna als vanouds de hoofdrol voor haar rekening. Haar opmerkingen zijn een tikje schuin, maar nog net beschaafd ge noeg en tonen vooral hoe leuk het is om met die rijke Engelse woordenschat te spelen. Het is dan pok aan te raden de vertaling te laten voor wat zij is en gewoon het Engels te volgen (wanneer moge lijk natuurlijk). En wie dan nog droge ogeji houdt, hoeft een volgend keer niet meer te kijken. HANS PIËT ABSURDE HUMOR IN 'WE ZIJN WEER THUIS' V rl\U VioofY MBif I p m if 71 M wluJpi fL 1 lIsStjcw 11 v vlfcvll n tn o i x t Wim T. Schippers (links): „Het is de meest orthodoxe serie die ik ooit heb gemaakt". FOTO: VPRO We zijn i Dramedy van Wim T. HTÏVFRSIJM - Als Schipper*. VPRO-televia». ttlLVtKSUM Ais Nederland 2 om 20.10 uur. Jacques Plafond is zondag, hij wekelijks op de VPRO-radio te ho ren in 'Plafond over de vloer' en Sjef van Oekel werd door hem bedacht. Maar Wim T. Schippers (47) is van veel markten thuis. Hij is niet alleen schrijver, maar ook beeldend kunstenaar, regisseur, acteur, dichter en zanger. Voor sommige televisie kijkers is hij het enfant terrible van het Gooi, voor de rest een geschenk. Na vijf jaar stilte (zijn laatste produktie was 'Op zoek naar Yolanda') keert Wim T. Schippers terug op de VPRO-televisie met de voorlopig zevendelige serie 'We zijn weer thuis'. Hij schreef niet alleen de scenario's, maar is zowel voor als achter de camera werkzaam. In de schijnweipers als Simon Raaspit, de oudste zoon uit het gezin en daar buiten als re gisseur, samen met Ellen Jens. Schippers: „Als het aan mij ligt, wordt het een dramady-serie, die een aantal seizoenen loopt. De wens is er, ook bij de VPRO, omdat zo'n serie toch een klantenbinder is. Nu de mogelijkheden nog. Het is namelijk geen reeks die de VPRO in z'n eentje kan bekostigen. Hoewel we geen buitensporig budget hebben, kun nen we het geld dat het Stimuleringsfonds erin steekt, heel goed gebruiken. De VPRO heeft overi gens maar de helft gekregen van wat ze vroeg, zo'n half miljoen. Het gevolg was dat er is gesneden in het aantal afleveringen. We hadden met zestien de len willen beginnen. Ook omdat je een paar afleve ringen nodig hebt om de karakters op te bouwen en het publiek na zo'n vijf afleveringen gaat meeleven met de belevenissen. Maar denk niet dat het een dure serie is. Er zit bijvoorbeeld geen extreem effec tenbejag in. Eigenlijk kosten de acteurs het meest". 'We zijn weer thuis' gaat over een weduwe met drie volwassen zoons, die ieder een miljoen hebben ge ërfd. Er zit echter een klein addertje onder het gras voor de twee oudsten, namelijk een clausule in het testament die ervoor zorgt dat de jongens bij moe der blijven. Wim T. Schippers maakt met 'We zijn weer thuis' een op Amerikaanse.leest geschoeide reeks, die evenveel drama als comedy in zich draagt. Wat de kijker krijgt voorgeschoteld is een aaneenschakeling van suggestie, gooi- en smijtwerk, chaos en realiteit, verpakt in een knap bedachte woordenvloed. De humor, soms wat grof, is veelal absurdistisch, ook omdat de hoofdpersonen de tek sten soms heel letterlijk in praktijk brengen. Volgens Wim T. Schippers heeft 'We zijn weer thuis' een feuilleton-achtige structuur, hoewel elke aflevering op zichzelf staat en dus afzonderlijk kan worden bekeken. Schippers: „Het principe waarvan ik ben uitgegaan en dat ik heb geleend van de Ame rikaanse comedy is dat tijd geld kost. Het is dus een snelle serie. Op de Amerikaanse televisie wordt er, dank zij de vele reclames, voortdurend gewoekerd met tijd. Waar makers constant om vechten, is om de gunst van de kijker. Een serie moet zo boejend zijn dat iemand bij de eerste reclame niet overscha kelt naar een ander net, maar wil weten hoe het af loopt. Je moet dus echt je best doen en die drang kennen televisiemakers in Nederland niet. Sommi ge programmamakers zien in die manier van wer ken zelfs een knieval voor de kijker, maar daar denk ik heel anders over. Ik wil gewoon dat ieder een zijn toestel op mijn produkt afstemt". PUBLIEK „Dat het een dramady is geworden komt doordat ik niet volgens het comedy-principe wil werken. Co medy wordt meestal met publiek -opgenomen, dat dan op het juiste moment moet lachen of applaudi- seren. Dan gebeurt het wel dat het publiek tijdens de repetitie wild enthousiast is en tijdens de opna men zijn mond niet opendoet. Op zo'n moment moet je gaan scharrelen met applaus- en lachmachi- nes. Behalve dat je hoort dat het niet echt is, komt er technisch heel wat voor kijken om dat applaus later op de juiste plaats te monteren. Bovendien mis je, als er publiek bij is, een vierde wand, waar door de scènes nogal verbrokkeld moeten worden vastgelegd en ben je min of meer verplicht niimte in te lassen voor het gelach. Daarom doe ik het zonder publiek". „Behalve dat de kijker kan lachen wanneer hij wil, was het grootste voordeel dat ik alle delen in drie maal vijf dagen heb kunnen opnemen. Die prestatie is natuurlijk voor het grootste deel te danken aan de geweldige acteurs, die niet alleen in een razend tempo alles van buiten moesten leren, maar ook nog mooi moesten spelen". WEKELIJKS Ik zie er niet tegenop als de serie een wekelijkse fre quentie zou krijgen. Als de machinerie eenmaal draait, kun je je geheel concentreren op het schrij ven en de inhoud. Het enige waar je scherp voor moet oppassen, is dat het geen manierisme wordt op den duur. Maar ik vind het leuk om zo'n serie te schrijven en ik ben er trots op dat de VPRO mij ervoor heeft gevraagd". „'We zijn weer thuis' is de meest orthodoxe serie, die ik ooit heb gemaakt. Zo heb ik geen televisie- wetten willen doorbreken. Het belangrijkste is het acteren en het verhaal. Daarmee wil ik deze keer overtuigen". HANS PIËT K. Schippers, wiens speurtocht naar Fehér voerde van Amsterdam naar Hollywood, Las Vegas en via Wenen naar Tsjechoslowakije. FOTO: ANP HILVERSUM - Een brok jeugdsentiment of een klassiek mees terwerk? De menin gen over de film 'De Roverssymphonie' uit de jaren dertig lopen uiteen. Maar de liefhebbers komen morgen aan hun trek ken, want dan zendt de VPRO een ruim drie uur durend programma uit over deze oldtimer uit de filmindustrie. In de documentaire 'Requiem voor een film' gaat schrijver K. Schippers op zoek naar de filmmaker Friedrich Fehér en zijn acteurs. Daarna kan de ori ginele zwartwit film, weliswaar in een wat kreukeli ge staat, worden bekeken. Weinig films waren in Nederland zo geliefd en be kend als de 'De Roverssymphonie', die in maart 1940 in première ging en na de oorlog maar liefst 850 keer werd herhaald. Het publiek was vanaf het begin opgetogen over deze naïeve, sprookjesachtige en muzikale filmfantasie. Het buitenland had echter nauwelijks of geen belangstelling. De 53-jarige Amsterdamse schrijver K. Schippers, pseudoniem van Gerard Stigter, zag kort na de oor log, als kleine jongen, 'De Roverssyfnphonie'. Ook op hem maakte de film een onvergetelijke indruk. „Een paar jaar geleden hoorde ik in de bioscoop de filmmuziek en besloot de mysterieuze geschiedenis van de rolprent en haar maker te achterhalen", zegt Schippers. „Ik weet eigenlijk niet waarom die film mij zo raakte. Waarschijnlijk omdat hij van een heel andere orde was dan de films die ik tot dusver had gezien. 'De Roverssymphonie' had voor mij iets geheimzinnigs, iets humoristisch ook. De beel den vertelden mij gewoon meer dan de wereld om me heen. Ze hadden voor mij te maken met de ge boorte van de poézie. Het geheim van deze film is dat hij ontzettend goed is. Daarom wilde ik 'De Ro verssymphonie' als film bewaren, voordat het te laat zou zijn". Het filmverhaal gaat over een kleine jongen, zijn moeder en zijn grootvader, die als muzikanten door het land trekken in gezelschap van een hond, een ezel en een draaiorgeltje. De familie komt bij een groep muzikale rovers terecht, die hun buit tijdens een brand in het orgeltje verstoppen. De moeder belandt in de gevangenis en de jongen trekt er op uit om haar onschuld te bewijzen. WERELDSUCCES Fehér heeft er destijds veel, zo niet alles, voor over gehad om van 'De Roverssymphonie' een wereld succes te maken. Voor de filmopnamen reisde de complete ploeg naar onder meer Zwitserland, Enge land en Zuid-Frankrijk. In Amerika huurde de film maker, in een van zijn gebruikelijke vlagen van grootheidswaan, zelfs het New York Symphony Or chestra in. En met 80.000 Engelse ponden aan kos ten was de film toen een van de duurst gemaakte rolprenten. Hoe bekend 'De Roverssymphonie' bij Schippers' leeftijdgenoten ook was, niemand kon hem wat ver tellen over regisseur Friedrich Fehér, die in werke lijkheid Weiss heette. Over de hoofdrolspelers, Fe- hérs vrouw Magda Sonja en hun zoon Hans Fehér, was evenmin iets bekend. Het enige dat vaststond, was dat de familie naar Londen en later naar Ame rika was vertrokken. Schippers zet samen met VPRO-medewerkster Saskia van Schaik en regis seur Cherry Duyns een speurtocht naar de Fehérs op touw. De documentaire, waarin de achtjarige Mitchel van Seumeren de rol van de kleine Schip pers speelt, laat zien hoe de schrijver met 'De Ro verssymphonie' kennismaakt. Dan volgt de camera de volwassen Schippers op zijn speurtocht, die van Amsterdam naar Hollywood en van Las Vegas via Wenen naar Tsjechoslowakije voert. OVERLEDEN Veel acteurs blijken inmiddels te zijn overleden. Slechts een handjevol laatste getuigen wist Schip pers op te speuren. Een van hen is de bejaarde Tela Tchai, die destijds de rol van vrouwelijke rover speelde. Ook een musicus, een cameraman, een schoonzuster van Fehér en een journalist die de Fe hérs destijds goed kende, komen in beeld. Tijdens de ruim anderhalf uur durende reportage wordt onthuld wie Friedrich Fehér eigenlijk was. Voor de fans van de legendarische film is dat wellicht een ontluisterende ervaring, want Fehér blijkt allesbe halve een groot mens en kunstenaar te zijn geweest. R»qui*m voor **n film. Documentair* van achrifver K. Schipper*. VPRO-televisie. Nederland 2 om 21.10 uur. Zondag. Gijsbrecht van A ems tel (Gees Linnebank - rechts) pakt Vosmeer de Spie (Peter Tuinman) aan. Links Arend (Victor Löw). FOTO: NOS HILVERSUM - In de acteur Gees Lin nebank heeft de Ne derlandse toneelwe- aeen een nieuwe Ko van Dijk ontdekt, it afgelopen jaar ook een nieuwe Gijs- Tweede Kerstdag geeft hij bij de NOS een stu'< vitaliteit mee die diep in het maar bovendien Vondels woord met ia vult. et had nog niet de leiding op zich geno- nieuwe Nationale Toneel of hij liet de de traditie van de jaarlijkse opvoering van Aemstel rond de Kerst in de opnieuw leven te zullen maar de première was in Den Haag. alleen aan een soepeler te spe- :e deze tragedie, volgens eigen toe op een confrontatie het begin van dit jaar tot een reeks waarvoor Amsterdam uitliep. Croiset opvatting prijs dat de Gijsbrecht het stijl kan worden gespeeld. Dat de moeten liggen op het zeggen van de het voelbaar maken van de emoties Als het stuk zó wordt gespeeld, hun hoofd naar de zaal, waar door het effect ontstaat dat zij als het ware langs elkaar heen acteren. EMOTIES De NOS stuurde Eddy Habbema erop af om samen met Hans Croiset tot een tv-registratie te komen. Dit riep echter meteen theatertechnische problemen op. De teksten van Badeloch en Gijsbrecht, die ver inniging op kerstavond tussen man en vrouw in het aangezicht van de ondergang van hun stad en hun levens, was door Croiset qua spel zo naar buiten ge richt, dat het op televisie tot overaccentuering zou kunnen voeren. Eddy Habbema: „Gees Linnebank is, net als inder tijd Ko van Dijk, eigenlijk te groot voor het scherm. Ook Linnebank weet voelbaar emoties op te roepen, maar dan krijg je gauw te veel. De to neelfiguren spelen elkaar als het ware weg. Dat le vert balansproblemen op als de medespelers niet tot eenzelfde dramatische uitbarsting komen. Eerst en vooral geldt dit voor Badeloch, gespeeld door Ma- rie-Louise Stheins. Zij moet in uitdrukkingskracht alle zeilen bijzetten om Linnebank evenwaardig te genspel te bieden. Dat had zelfs Croiset al voorzien. Hij liet de beginregels van het vers 'Waar werd op rechter trouw' opzettelijk niet zeggen door Bade loch, maar door hun kinderen. Hoewel hij daarmee ook de bedoeling had de kinderen bij deze tragedie te betrekken. Juist waar Badeloch in haar ver knochtheid aan Gijsbrecht ook nog moet zeggen dat zij als moeder haar kinderen zou willen geven om haar man. Men kan dergelijk ingrijpen van Croiset zien als accentverschuivingen, maar dan niet zon der gevolgen voor de draagkracht en de reikwijdte van dit spel, dat al drie eeuwen lang de gemoederen bezighoudt, ook van mensen die niet direct door to neelvormen worden aangesproken. Voor de tv-ver- sie van de Croisets 'Gijsbrecht' moesten hier en daar kleine aanpassingen worden gepleegd. Daar mochten we niet te ver in gaan, omdat we de opna men 's middags maakten, terwijl de spelers 's a- vonds weer de planken op moesten. Hans Croiset was erg tegemoetkomend aan de tv-eisen, maar wil de niet dat zijn acteurs in verwarring werden ge bracht. Hij had zijn eigen voorstelling te lief'. INGREPEN Als toneelminnaar met respect voor Vondel kun je bezwaren inbrengen tegen de ingrepen en de inkor tingen. Wat echter niet te weerspreken valt, is dat hier een stuk toneel van deze tijd is ontstaan. Een Gijsbrecht in spijkerbroek en leren jack, met ,een voor meer mensen te begrijpen speelwijze. De Amsterdams burgemeester Van Thijn heeft in de tv-uitzending, voorafgaande aan het spel, een ge sprek met Gees Linnebank, waarin Van Thijn moet beamen, dat Gijsbrechts engagement, zijn keus voor zijn stad, hem ook nu nog aanspreekt. TON OLIEMULLER

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidse Courant | 1989 | | pagina 39