felle kritiek op Amerikaanse invasie
Gi
peratie
eslaagd"
VS maakten in Panama altijd al de dienst uit
Einmunisten in Praag etaleren diepe crisis
STUREN VAN KAPITEIN ROB
Collor de Mello gekozen tot president van Brazilië
•GTENLAND
Baidóe Sommii
DONDERDAG 21 DECEMBER 1989 PAGINA- 5
bassade VS Moskou
it tegen de vlakte
'•NGTON De splinternieuwe ambassade
/erenigde Staten in Moskou moet afgebro-
rden. Dat heeft het Amerikaanse ministe-
buitenlandse zaken na twee jaar van on
besloten. Het gebouw is vergeven van de
apparatuur. De Sovjetunie draait volgens
jebP voor de kosten van sloop en herbouw:
,H»r meer dan vierhonderd miljoen gulden.
t (jieuw te bouwen Amerikaanse ambassade
reiiik is, mogen Sovjetdiplomaten in Was-
r jgeen voet zetten in hun nieuwe ambassa-
tew. Tijdens het onderzoek van het gebouw
-bebu is gebleken dat het vol zit met verfijn-
sjterapparatuur. Het stalen karkas functio-
al$ een reusachtige antenne, die in staat is
an pen door te geven aan luisterposten in de
A
?d&
Russische raket met
Amerikaanse lading
CAMBRIDGE Een Russische Progress-
raket, die gisteren werd gelanceerd van
de basis Bajkonoer, heeft voor het eerst
een Amerikaanse lading in een baan om
de aarde gebracht. De onbemande raket
vervoert een commerciële wetenschappe
lijke lading waarmee een bedrijf wil be
proeven hoe snel proteïne-kristallen
groeien in de ruimte. Het kristalliseren
van proteïnen is een belangrijke en op
aarde dure en langdurige stap in het pro
ces van hét klonen of reproduceren van
proteïnen voor medische doeleinden. Met
de proeven wil men zien of de kristallise
ring sneller en dus goedkoper kan
worden uitgevoerd in de ruimte.
Palestijn dood na
Israëlisch verhoor
JERUZALEM Tijdens een ver
hoor in een Israëlische gevangenis
in de bezette Gazastrook is een
Palestijnse gedetineerde overle
den. Volgens de familie van de
omgekomen Palestijnse gevange
ne, die twee weken geleden werd
gearresteerd omdat hij een uit
gaansverbod overtrad, is de 27-ja-
rige man doodgemarteld tijdens
een verhoor door de Israëlische in
lichtingendienst Shin Beth. Deze
dienst is al eerder door Palestijnen
van martelingen beschuldigd. Van
officiële Israëlische zijde is nog
niet gereageerd.
Schreeuw van
het jaar
De Japanners Mieko
Suzuki (links) en
Ryoichi Matsunaga
schreeuwen hun
emotie uit tijdens de
jaarlijkse
'schreeuwwedstrijd'
in Tokyo. De winnaar
moet de meest
krachtige of
creatieve
uitdrukking van
blijdschap, zorg of
frustratie
voortbrengen.
foto: epa
EP onderzoekt
of leden wapens
op zak hebben
BRUSSEL Het Europees Parlement
onderzoekt of sommige van zijn leden
tijdens de plenaire zittingen of commis
sievergaderingen wapens dragen. Dit
onderzoek is onderdeel van een veel
uitgebreidere studie die moet uitwijzen
of de leden en het personeel van het
parlement wel voldoende beveiligd
zijn. Volgens parlementskringen in
Brussel is het extreem rechtse Europar
lementslid Le Pen er kortgeleden op
betrapt dat hij tijdens een plenaire zit
ting een vuurwapen op zak had. Of dat
zo is wilde een woordvoerder van het
parlement bevestigen noch ontkennen.
ïlKENRECHTDESKUNDIGE DE WAART SCEPTISCH OVER ARGUMENTEN PRESIDENT BUSH
DENT BUSH:
r van de voorpagina)
IA-STAD On-
iet feit dat gene-
iega nog steeds op
•ten is, verklaarde
Bush dat de
grotendeels ge-
„Gisteren werd
door een dictator
5; <%d en vandaag
foondwettelijk geko-
iders", aldus de
aanse president.
is nog volstrekt on-
wie momenteel de
orde in Panama
^idhaven. De door No-
Installeerde president
Rodriguez verklaar-
j nog altijd het wettig
ertegenwoordigt. De
bet beëdigde president
erdf. nog niet in het open-
Hij zou zich
keiden op een Amen
i\sïs Endara wordt al-
ik jezien als de winnaar
at Mter door Noriega on-
presidents-
oet gen.
de Amerikaanse mi-
de(n buitenlandse zaken,
had de Ameri-
iresident informatie
die erop zou wijzen
anS-aal Noriega plannen
er »le woonwijken van
/eiAnse burgers in Pana-
wale vallen. Met name
iat '<matie zou ten grond-
Dud^n gelegen aan Bush'
nëen aanval op Panama
Op een vliegveld nabij Panama-stad liggen de wrakstukken van door Amerikaanse troepen kapot geschoten vliegtuigjes, foto: afp
---n du
ïotouw
de bresi
irtel J;,,
jders in Panama of
an le niet op Panamezen
Sen momenteel geen
un?vaar maar doen er
oe binnen te blijven en
in de buurt te ko-
miiitaire gebieden.
rlanders in Panama
j pover bekend onge-
verklaarde een Ne-
„angst voor represail-
j niet met name ge-
^rden.
DEN HAAG Van geen
enkel land in Latijns-
Amerika is zijn geschiede
nis zo gevormd en be
paald door de Verenigde
Staten als van Panama.
Al in de 19de eeuw, toen de
grillig gevormde landbrug tus
sen Zuid- en Midden-Amerika
nog een provincie was van Co
lombia, intervenieerden Ame
rikaanse mariniers diverse
malen. Met als argument 'het
beschermen van het leven van
Amerikaanse staatsburgers'
onderdrukte het Amerikaanse
leger opstanden van Panamese
rebellen, die zich wilden af
scheiden van de regering in
Bogota.
Panama, op sommige plaatsen
nauwelijks 55 kilometer breed,
is de ideale overstap van de
Atlantische naar de Stille
Oceaan en was daardoor voor
de expansie van de Verenigde
Staten van levensbelang.
In 1903 kwamen de mariniers
opnieuw in actie in de Colom
biaanse provincie. Nu juist om
de rebellen te steunen. Niet uit
sympathie met hun nationalis
tische verlangens, maar om
het kanaal te kunnen bouwen
Ferdinand de Lesseps
(bekend van^Suez) al was be
gonnen. Zijn* Franse Kanaal
maatschappij ging, tot ellende
van tienduizenden kleine be
leggers in Europa, met één gi
gantische klap failliet. Op dat
moment lag slechts 33 kilome
ter kanaal in de circa 80 kilo
meter oerwoud, die de Caribi
sche Zee van de Stille Oceaan
scheidt.
Roosevelt
De Verenigde Staten wilden
deze waterweg maar wat graag
voltooien maar konden hier
over geen akkoord bereiken
met de regering van Colombia.
Daarop stuurde president The
odore Roosevelt een stel mari
niers en maakte Panama onaf
hankelijk. Twee weken later
werd door de nieuwe Paname
se regering in het Witte Huis
in Washington een verdrdg ge
tekend, dat de Verenigde Sta
ten tot in de eeuwigheid het
bezit gaf over het half voltooi
de kanaal en 1400 vierkante
kilometer Panamees grondge
bied.
Zo ontstond Panama en de
voor Panamezen verboden ka
naalzone, voor vele Latino's
hét symbool van Amerikaans
imperialisme.
In de kazernes op dit stukje
VS-grondgebied in Latijns-
Amerika werden Zuidameri-
kaanse officieren getraind in
onderdrukkings- en martel
technieken. Na diverse anti-
Amerikaanse opstanden (1931,
1947, 1959 en 1964) en onder
druk van de wereldopinie ging
de regering in Washington uit
eindelijk overstag en werd het
Panama-verdrag bespreek
baar. Pas in 1977, tijdens de re
geerperiode van president
Carter, wist men, en in het bij
zonder Panama's 'sterke man'
Omar Torrijos, tot een regeling
te komen waarbij Panama uit
eindelijk weer de zeggenschap
zou krijgen over haar eigen
grondgebied (de kanaalzone)
en vanaf het jaar 2000 zelf het
beheer over het kanaal zou
Nicaragua
Torrijos zou in ruil voor deze
concessies zorgen dat Panama
geleidelijk aan een democrati
sche regering zou krijgen. Car
ters opvolger Ronald Reagan
was echter van begin af aan
tegen dit nieuwe Kanaalver
drag, mede omdat hij niet be
paald geïnteresseerd was in
het democratisch gehalte van
de Panamese regering.
Volledig gepreoccupeerd door
zijn strijd tegen de 'communis
tische' regering in Nicaragua
liet hij, nadat Torrijos bij een
vliegtuigongeluk (explosie)
was omgekomen, anti-demo
craten als Noriega Panama re
geren. Noriega en diens mili
taire medewerkers, allen no
toire cocaïnehandelaars, ble
ken bereid Reagan te steunen
in diens strijd tegen het ver
derfelijke communisme. No
riega was bovendien een voor
malig CIA-medewerker, in de
tijd dat de huidige Amerikaan
se president Bush over deze
geheime dienst de scepter
zwaaide.
De strijd van de Nicaraguaan
se Contra's was echter, on
danks het vele coca-geld dat
via Noriega ingezet kon wor
den, weinig succesvol. De Pa
namese drugshandel floreerde
daarintegen steeds meer. Voor
Washington deed dit uiteinde
lijk de balans omslaan en
keerde men zich tegen Norie
ga's drugsmaffia.
FRANS BOTHOF
DEN HAAG/BOGOTA
Prof. De Waart, volken
rechtdeskundige aan de
Universiteit van Amster
dam, meent dat er geen
enkele juridische basis is
voor het militaire ingrij
pen van de Verenigde
Staten in Panama.
Alle argumenten die president
Bush gisteren gebruikte ter
rechtvaardiging van de actie,
worden door de volkenrecht
deskundige van de hand gewe
zen. Het beschermen van
Amerikaanse levens, de be
langrijkste reden voor het ge
welddadig optreden, valt vol
gens de hoogleraar onder het
begrip „humanitaire interven
tie". „Dit begrip is volkenrech
telijk omstreden en wordt niet
erkend", aldus De Waart die
er bovendien op wijst dat in
het Handvest van de Verenig
de Naties een absoluut gwelds-
verbod is opgenomen, dat al
leen in geval van verdediging
van de eigen onafhankelijk
heid geschonden mag worden.
De oorlogsverklaring van vo
rige week door de Panamese
'sterke man' Noriega kan vol
gens De Waart, volkenrechte
lijk niet als agressie tegen de
Verenigde Staten worden ge
zien, evenmin als het dood
schieten van een individuele
Amerikaanse soldaat. Ook de
bescherming van de integriteit
van het Panama-kanaal is vol
gens De Waart geen houdbare
reden. „Hiervoor is door de VS
geen enkel bewijs geleverd".
Het feit dat Noriega een drugs
handelaar en een crimineel is,
ziet de hoogleraar niet als een
juridisch aanvaardbare recht
vaardiging voor de actie. „Dat
de VS tegelijkertijd de demo
cratie in Panama herstellen, is
iets waarin het internationale
volkenrecht niet voorziet".
Spoedberaad
De Veiligheidsraad van de
Verenigde Naties kwam giste
ren nog bijeen om het Ameri
kaanse optreden in Panama te
bespreken. Ambassadeur Enri
que Penalosa van Colombia,
die momenteel de Veiligheids
raad voorzit, is van mening
dat de VS artikel 51 van het
Handvest van de VN, over het
recht van een staat op zelfbe
schikking, hebben geschon
den. „Zij moeten ons nu
schriftelijk uitleg geven", al
dus de Colombiaanse ambassa
deur.
De meeste landen op het Ame
rikaanse continent hebben het
optreden van de Verenigde
Staten afgekeurd. Nicaragua
heeft gisteren tanks en troe
pen in staat van paaraatheid
gebracht en Peru heeft zijn
ambassadeur uit de Verenigde
Staten teruggehaald als reactie
op de Amerikaanse inval.
Tijdens een spoedberaad van
de Organisatie van Ameri
kaanse Staten (OAS) is giste
ren gevraagd het gewelddadig
optreden van de VS in Pana
ma af te keuren. Een resolutie
waarin het Amerikaanse in
grijpen wordt veroordeeld kon
echter niet in stemming wor
den gebracht, doordat een
groot aantal leden wilde vast
houden aan de regel, dat pas
24 uur na indiening over een
resolutie kan worden gestemd.
De OAS komt daarom van
daag opnieuw bijeen om te
stemmen over de resolutie, die
werd ingebracht door de Pa
namese vertegenwoordiger in
de OAS, Jose Maria Cabrera,
een aanhanger van Noriega.
De OAS besloot voor het begin
van de bijeenkomst Cabrera te
erkennen als vertegenwoordi
ger van Panama en niet de
door president Guillermo En
dara aangewezen Lawrence
Chewning Fabrega.
Mexico, Brazilië, Argentinië,
Chili, Uruguay en Venezuela
leverden kritiek op het door
de VS bekendgemaakte doel
van de invasie herstel van
de democratie en gevangenne
ming van opperbevelhebber
Manuel Noriega. Alleen de
Amerikaanse bondgenoten on
der de Middenamerikaanse
landen El Salvador, Costa
Rica en Honduras oordeel
den milder over het Ameri
kaanse optreden. De Salvado
raanse regering vond dat de
VS hun „wetmatig recht op
verdediging" hadden gebruikt.
Honduras zei Panamees en
Amerikaans geweld „even
erg" te vinden, en Costa Rica
zei het door de VS gebruikte
geweld te betreuren, en te ho
pen dat de vrede in Panama
zal weerkeren „met een snel
herstel van een democratische
regering".
Cuba heeft de Amerikaanse
actie veroordeeld als „imperia
listische agressie" en gezegd
dat deze het Amerikaanse
streven naar wereldhegemonie
aantoont.
Van den Broek
moet zich voor
uitlatingen
verantwoorden
(Van onze
parlementaire redactie)
DEN HAAG Minister
Van den Broek (buiten
landse zaken) moet zich
vandaag in de Tweede
Kamer verantwoorden
voor zijn positieve uitla
tingen over de interventie
van de Verenigde Staten
in Panama. D66-kamerlid
Eisma heeft een spoedde
bat aangevraagd, omdat
hij zeer verwonderd is
over het begrip dat de mi
nister heeft getoond voor
de inmenging van Ameri
ka in de interne aangele
genheden van een ander
land.
Van den Broek zei gisteren:
„Het is altijd te betreuren als
er geweld moet worden ge
bruikt, maar ik kan begrijpen
dat de Amerikanen dit niet
over hun kant hebben laten
gaan. Ik beschouw dit ingrij
pen als het voorkomen van er
ger".
De minister doelde op het inci
dent afgelopen weekeinde in
Panama waarbij een Ameri
kaanse officier om het leven
werd gebracht door het re-
giem-Noriega. Ook wees hij
erop dat „Panama zijn ver
dragsverplichtingen niet is na
gekomen". De minister doelde
vooral op de verplichtingen
met betrekking tot het Pana
makanaal. Volgens Van den
Broek dienen de in Panama
gelegerde Amerikaanse solda
ten „ook te waken dat het ka
naal vrij blijft".
Ook de PvdA wijst de actie
van de VS af, al heeft zij wel
enig begrip voor de achter
gronden daarvan. Groen
Links veroordeelt het ingrij
pen zonder meer. Steun mag
de minister verwachten van
zijn 'eigen' CDA-fractie en
van oppositie-partij VVD.
t voli
:eraf
ïeig< r» a
as n Oud-premier
lator Adamec van
ecie^owakije is' geko-
e1?. ghieuwe voorzitter
communistische
'at gebeurde gis-
en j tijdens het bui
mij he congres vhn de
g°etiamec volgt Ka--
nek, die nog geen
geiden was
den als opvolger
s Jakes.
sche en politieke hervormin
gen, werd gekozen tot eerste
secretaris van de partjj.
Adamec trad twee weken ge
leden af als premier van
Tsjechoslowakije, nadat hij
twee weken daarvoor een re
gering had gevormd. Die werd
door de oppositie afgewezen,
omdat er slechts enkele niet-
communisten aan deelnamen.
Kort daarop vormde Marian
Calfa 'de nieuwe Tsjechoslo-
waakse regering, waarin niet-
communisten in de meerder
heid zijn.
Met de benoeming van de her
vormingsgezinde leiders pro
beert de partij, met het oog op
de verkiezingen van komend
jaar, te redden wat nog te red
den valt. Veel is dat kennelijk
niet meer. De rol van de com
munisten in het land lijkt uit
gespeeld. Zo had de Tsjecho-
slowaakse staatstelevisie giste
ren de gelegenheid voor het
eerst direct verslag te doen
van het congres van de com
munisten. Daar zag zij vanaf
en onderstreepte de verschui
ving van de macht, door in
plaats daarvan oppositieleider
Vaclav Havel te tonen. Hij
hield in Slowakije een toe
spraak tot tienduizenden men
sen. Havel wordt verwachting
op 29 december door het
Tsjechoslowaakse parlement
gekozen tot president van het
land.
Premier Calfa is tijdens be
sprekingen met Sovjetleider
Gorbatsjov overeen gekomen
dat de ministers van buiten
landse zaken van beide landen
over enkele weken besprekin
gen gaan vieren over de terug
trekking van Russische troe
pen uit Tsjechoslowakije. De
nieuwe regering in Praag is
voorstander van het vertrek
van het ongeveer 75.000 man
tellende Sovjet-leger.
DE VALLEI DER VERGETEN WERELD
Mnguit, als een kat, ligt de sabeltijger op een boom-
je gebied, het oerwoud, is zijn jachtterrein en de tijger
indringers. Van verre heeft het dier de nadering van
en eiinen reeds vernomen en nu zij naderbij komen, begint
0)aak zacht te trillen. Maar de tijger houdt zich doodstil.
die voorop rijdt, passeert ongemoeid; zijn moropus
VANroofd'er niet ontdekt, maar wanneer Rob onder de
boomtak wil doorrijden, begint zijn „paard" opeens te snuiven,
steigert en werpt de kop in de lucht. Rob begrijpt, dat het dier
gevaar heeft gezien of geroken en kijkt scherp om zich heen. Net
op tijd, want daar spring de sabeltijger met een woest gebrul
naar beneden, zijn klauwen naar Rob uitstrekkend, die bliksems
nel zijn geweer van de schouder rukt. Wat er nu volgt, speelt zich
in slechts enkele seconden af....
Branden
burger
ballon
BRASILIA Fernando Col-
lor de Mello heeft de Brazili
aanse presidentsverkiezingen
gewonnen. Dat heeft de rege
ring gisteren bekendgemaakt,
nadat 98,9 procent vap de
stemmen was geteld. De 40-ja-
rige kandidaat van de rechtse
Nationale Reconstructie Partij
won de eerste verkiezingen
sinds 29 jaar met 42,74 procent
van de stemmen.
Luis Inacio Lula da Silva, de
socialistische rivaal van Collor
de Mello, is geëindigd op 38,10
procent.
Een aantal stemmen uit de worden vervoerd,
noordelijke Amazone-distric- Collor de Mello wordt officieel
ten Para en Amapa kon nog tot winnaar uitgeroepen op 29
niet worden geteld, doordat de december. De nieuwe presi-
stembussen als gevolg van dent zal op 15 maart volgend
zware regenval niet naar de jaar worden geïnstalleerd voor
hoofdstad Brasilia konden een termijn van vijf jaar.