Roemenie plaatst Gorbatsjov
voor een onwelkom dilemma
LENA CEAUSESCU IS TIJDELIJK DE BAAS
„Leger schoot
gericht op
demonstranten"
Tijdens de feestdagen
zorgen we voor belletjes
bij het balletje.
jzen naar Roemenië
korlopig van de baan
Ceausescu behangt
zijn land met leugens
3/0NTUREN VAN KAPITEIN ROB
-Holland
APENLAND
QeidóaQowuvnt
WOENSDAG 20 DECEMBER 1989 PAGINA 5
e1I?jN Mogelijk duizenden doden en pot-
grenzen: het „stralend symbool van de
Elena Ceausescu, heerst
over Roemenië,
ajjs werd ze, op haar 70e verjaardag, tot
.^verklaard. Als toonaangevend lid van
litburo van de regerende communistische
1 Tin eerste vice-premier is Elena dan ook
Ate plaatsvervanger van haar man, de
*»nt en grote Leider (Conducator) Nicolae
icu is gek, zijn vrouw die naar macht
ook gek, en zijn zoon is een idioot", con-
Mlfae gisteren de in Roemenië geboren to-
Vijver Eugene Ionesco.
niet, westerse diplomaten zijn van me
ning dat de invloed van Elena in een leiding
waartoe veel verwanten van Ceausescu beho
ren, de afgelopen jaren toegenomen is en dat
Ceausescu haar op zijn opvolging kan hebben
voorbereid.
Bij staatsbezoeken in het buitenland voerde zij
in haar eigen functie besprekingen met rege
ringsvertegenwoordigers en men neemt aan dat
zij aanzienlijke invloed heeft op politieke be
noemingen.
De president leek dan ook weinig moeite te
hebben om Roemenië in de handen van zijn
vrouw achter te laten en naar Iran af te reizen
ondanks berichten over ernstige onlusten in het
weekeinde in de Westroemeense stad Timisoa-
ra. Het officiële persbureau Agerpress ver
spreidde maandag foto's van de Roemeense
Eerste Vrouw die afscheid neemt van haar man
op het vliegveld van Bukarest. Sindsdien heeft
Roemenië zich afgesloten van de buitenwereld.
De op 7 januari 1919 in het dorp Petresti gebo
ren Elena was in de Tweede Wereldoorlog ac
tief in de Roemeense anti-fascistische onder
grondse. Na een studie scheikunde verkreeg zij
de leiding over de Roemeense academie van
wetenschappen.
In de retoriek van de Ceausescu-cultus is zij
een „stralend symbool van de nationale geest".
Elena heeft een plaats in het Nationaal Mu
seum van Bukarest, waar haar eredoctoraten
uitgestald zijn naast de onderscheidingen die
het paar ontvangen heeft op reizen naar het
buitenland.
In andere vertrekken treft men „geschenken
van het Roemeense volk" aan marmeren
borstbeelden en wandtapijten die Elena als een
heilige afbeelden omhangen met bloemen.
Het leven van dag tot dag in huize Ceausescu is
omgeven met geheimzinnigheid en voorrechten
terwijl de gewone Roemenen in de rij staan
voor basisvoedsel en in de winter bijna bevrie-
In een verslag van het familieleven beschreef
een vroeger hoofd van de Roemeense inlichtin
gendienst hoe Elena een nertsmantel koos en
door Nicolae ruim bedacht werd met diaman
ten. „Ik ben niet de vrouw van een president.
Ik ben de eerste opvolger van de Roemeense
leider. Is dat duidelijk?" zou ze hebben gezegd.
De Roemeense leider Ceausescu voerde gisteren in Teheran ge
sprekken met de Iraanse vice-president Masoud Roghani Zan|a-
ni. FOTO: AP
iaar Roemenie terug na boodschappen te hebben gedaan in Honga-
achtwagens opgesteld nadat de Roemeense autoriteiten de grenzen
BRUSSEL De bloedige
terreur in Roemenië
vormt een nieuw en on
welkom dilemma voor
Michail Gorbatsjov.
Volgens westerse diplomaten
wil de Sovjet-leider enerzijds
deel uitmaken van de gecivili
seerde wereld. „Anderzijds is
zijn beleid gericht tegen in
menging in andere socialisti
sche landen. Zo dreigt hij iet
wat ongemakkelijk in het mid
den terecht te komen".
De Sovjet-voorzichtigheid
bleek gisteren al uit een ver
klaring van Sovjet-minister
Edoeard Sjevardnadze, die
slechts opmerkte: „Als er in
derdaad in Roemenië mensen
levens zijn te betreuren dan
betuig ik daarover mijn leed
wezen. Geweld en socialisme
mogen niet samengaan".
Ceausescu's autocratische
bewind schept problemen voor
Gorbatsjovs „gemeenschappe
lijk Europese huis". Alle open
bare verklaringen van Moskóu
aan het adres van Roemenië
waren al in de kilst mogelijke
bewoordingen gesteld en gin
gen vergezeld van uitgebreide
verwijzingen dat de Roemeen
se dictator er goed aan zou
doen te leren van zijn hervor
mingsgezinde buurlanden. Te
gelijkertijd heeft Gorbatsjov
duidelijk gemaakt ironisch
genoeg, tijdens een Warschau-
pact-top in juli in Bukarest
dat de dagen voorbij zijn dat
Moskou, desnoods met legert-
roepen, ingreep om Oosteuro-
pese leiders te verwijderen
met wie het Kremlin het niet
eens is. Nog onlangs zei een lid
van het Sovjet-centraal comité
op een vraag wat Moskou zou
doen met Roemenië: „Wat wilt
u dat wij doen... tanks sturen?"
Sommige commentatoren heb
ben geopperd dat Moskou eco
nomische stappen tegen Buka
rest zou kunnen nemen. De
Sovjetunie betrekt ongeveer 30
procent van de Roemeense
buitenlandse handel en voor
ziet Bukarest van vier a vijf
miljoen ton olie per jaar. Maar
Russische economische sanc
ties zouden de eerste zijn en
moeilijk te organiseren door
de ingewikkelde machinerie
van het communistische Co-
mecon-handelsblok.
De EG-ministers van buiten
landse zaken overwegen wel
maatregelen te nemen tegen
Roemenië. Dat blijkt uit een
gemeenschappelijke verkla
ring die ze gisteren in Brussel
hebben uitgegeven. Daarin
staat dat ze zich „het recht
voorbehouden geëigende
maatregelen te treffen in het
licht van de ontwikkeling van
de situatie in dat land".
De twaalf EG-ministers ver
klaarden diep ontzet te zijn
door het nieuws van het ge
welddadige optreden van de
Roemeense autoriteiten tegen
de demonstraties. Ze veroorde
len de houding van het regime
van Ceausescu in de scherpste
bewoordingen. Dat regime
trekt zich niets meer aan van
alle verplichtingen inzake het
handhaven van de mensen
rechten. Het is alleen nog
maar door het gebruik van ge
weld in staat om de legitieme
verlangens van het Roemeen
se volk naar vrijheid te onder
drukken, constateren de EG-
ministers.
Minister Van den Broek be
twijfelde maandag nog het nut
van het treffen van EG-saric-
ties tegen Roemenië. Hij wees
er toen op dat zulke maatrege
len ook de toch al in een ui
terst benarde situatie verke
rende Roemeense bevolking
treffen. De minister kondigde
aan de Roemeense ambassa
deur in Den Haag te zullen
ontbieden.
Premier Lubbers betitelt de
gewelddadigheden in Roeme
nië als „brute repressie". Hij
gebruikte deze bewoordingen
gisteren in de Tweede Kamer
als waarnemend minister van
buitenlandse zaken tijdens het
wekelijkse vragenuurtje over
het neerslaan van rellen in
Roemenië.
IAAG Als gevolg
tot onrust in Roeme-
is pben enkele Neder-
;s ovi reisorganisaties
i dat^ig hun reizen naar
el® dnd afgelast. Deze
^deh zouden ongeveer
averrkantiegangers ver-
rbei<fl-
'stakl
k dal
onorjorganisatie Hotelplan
vojj£Ven dat haar Roemeen-
het advies had gege-
~e klanten niet te sturen,
r daar weinig sneeuw zou
1 te n de Roemenen zelf in
rang jrsportgebieden de ho-
:e |flen bezetten. Volgens
ieus %1-directeur Van Stee-
2n ïru echter duidelijk dat
mor ge politieke situatie de
isenw
aanleiding voor het advies is.
Daarbij komt dat de Neder
landse reisleiding die het afge
lopen weekeinde was afge
reisd, de toegang tot het land
is geweigerd, aldus Van Stee
nis.
De gedupeerde toeristen krij
gen een alternatief aangebo
den of kunnen de reis koste
loos annuleren. Van Steenis
denkt overigens dat er op dit
moment niet veel Nederlandse
toeristen in Roemenië zijn,
omdat de trek naar de winter
sport pas vlak voor de Kerst
op gang komt.
Het ministerie van buitenland
se zaken verstrekt geen speci
fiek reisadvies voor Roemenië.
In het algemeen geldt voor ge
bieden waar het onrustig is,
„blijf er weg", aldus een
woordvoerder.
Vië tegen hervormingen
t kar
ïoe e{
desa
rt \^ADO Het door de Joegoslavische regering opge
lat wlr°gramma voor zeer ingrijpende economische her-
schajJen is door het parlement van de deelrepubliek Ser
ie v«yorpen. Het programma omvat onder meer de intro-
niet'an het marktmechanisme in de Joegoslavische eco-
dode gedwongen sluiting van alle verliesgevende bedrij-
eten 1 bevriezen van de lonen, invoering van een nieuwe
e willbele munteenheid en een strakke monetaire en bud-
;eneracontrole. Met de hervormingen moet een einde wor-
laakt aan de economische en politieke crisis in het
AMSTERDAM Het was
zondagavond 17 december
1989 en de televisie vertoonde
beelden die niet waar konden
zijn. Daar zagen we, in Vpro's
Diogenes, hoe afgevaardigden
van de communistische partij
van Roemenië zes uur lang
luisterden naar hun secreta
ris-generaal, Nicolae Ceauces-
cu. Hoe ze hem 75 maal on
derbraken om hem hulde te
brengen met applaus en
spreekkoor: „Ceausescu en
het volk! Ceausescu en het
volk!".
Daar zagen we hoe de presi
dent, nadat hij voor weer eens
vijf jaar was herkozen, door
duizenden burgers werd toe
gejuicht. Hoe zij door de stra
ten liepen met zijn portret.
Als we niet zelf verleden jaar
een dergelijke demonstratie in
Boekarest hadden gezien,
hadden we zondagavond onze
ogen niet geloofd. Daar gaven
vier heren desgevraagd te
kennen de voorzitter van de
Opperste Raad voor Economi
sche Ontwikkeling een 'held'
te vinden en wel omdat hij,
tevens voorzitter van de Ideo
logische Commissie van het
Centraal Comité, de 'grond
legger is van het moderne
Roemenië'.
Dat is hij. Dat weten de men
sen in Timisoara, vierde stad
van het land, ook. Dus toen ze
zondag de straat op gingen om
te protesteren tegen de stand
van zaken in het 'moderne'
Roemenië, wisten ze wiens
portret en wiens boeken ze
verbranden moesten. Beelden
daarvan had het late journaal
van zondagavond niet, maar
de woorden zeiden genoeg.
Hielden de burgers in Dioge
nes de afbeelding van Ceau
sescu nog omhoog, in het jour
naal scheurden ze hem in
stukken.
Leugen
Ceausescu kan duizenden
mensen dwingen ten gunste
van hem te demonstreren, hij
kan honderden afgevaardig
den laten kwijlen tot ze er
zelf vies van worden, hij kan
tientallen kameraden optrom
melen die hem een held noe
men, maar hij kan de waar
heid niet uit de mensen bran
den.
Hij kan het openbare leven
behangen met de leugen,
maar niet de slaapkamers van
de mensen en hun harten nog
minder. Zijn macht, hoe totaal
ook, berust uiteindelijk op de
twijfelachtige hoop dat het
mogelijk is een volk voortdu
rend 'in de leugen te laten le
ven' (Vaclav Havel). De ont
wikkeling in de rest van
Oost-Europa wijst op het te
gendeel: het is mogelijk een
volk heel lang te bedriegen,
maar niet eeuwig.
Er komt een moment, afhan
kelijk van de omstandigheden
(waaronder de situatie in de
buurlanden!) dat de mensen
kiezen voor de waarheid, on
geacht de consequenties.
Ds. Laszló Tökés deed dat
toen hij in juli een interview
gaf aan de Hongaarse televi
sie, waarin hij protesteerde te
gen Ceausescu's plan om acht
duizend dorpen op te heffen.
„Wij kunnen het niet maken
Christus te verkondigen en
intussen te liegen", verklaar
de Tökés.
Nacht
Dat er meer Roemenen zijn
die, al dan niet uit religieuze
motieven, weigeren de waar
heid verborgen te houden,
blijkt uit het zojuist uitgeko
men boek 'Nacht in Roeme
nië' van Julien Weverbergh.
Deze Belg, die in de jaren ze
ventig correspondent was in
Roemenië en getrouwd is met
een Roemeense, verzamelde
een groot aantal authentieke
documenten, brieven, versla
gen en tekeningen uit Roeme
nië. Sommige daarvan zijn
van mensen als Tökés, die
zich in het openbaar melden
als tegenstander van Ceauses
cu. Andere zijn van anonieme
burgers, die hun brieven op
stuurden naar Radio Free Eu
rope. De waarheid die uit hun
getuigenissen naar voren
komt is hard.
Ceausescu (in de Roemeense
pers bejubeld als: vlammende
boom, polyvalent genie, nieu
we Morgenster, denkende Do-
nau, bron van levend water)
Op nieuwjaarsdag 1983 wenste een Roemeens meisje het echt
paar Ceausescu, volgens oud Roemeens gebruik, een lang le
ven toe.
FOTO: ANP
vermoordt zijn volk. Niet al
leen, en misschien niet in de
eerste plaats, doordat hij zijn
land naar de economische af
grond voert. Maar ook door
dat hij een einde maakt aan
elke moraliteit. Hij ruilt de
waarheid in voor de leugen.
Hij meldt dat in 1989 in zijn
geboortedorp Scornicesti de
grootste gerstoogst ter wereld
is behaald (11.128 kilo per
hectare) en in het geboorte
dorp van zijn vrouw Elena de
één-na-grootste: 8.543 kilo per
hectare. Hij heeft het over 'de
gouden droom van het com
munisme' terwijl zijn volk
lijdt onder honger en kou.
Leugenaar
„Het is verschrikkelijk dat,
hoewel de waarheid niet ver
doezeld kan worden, wij geïn
doctrineerd worden door deze
politiek die zegt dat de Roe
menen de gelukkigste wezens
op aarde zijn", schreef een
jongeman aan Radio Free Eu
rope. En Doina Cornea, de be
kende dissidente uit Cluj,
klaagde Ceausescu aldus aan
in een open brief: „U brengt
de spirituele, fysieke en more
le integriteit van de bevolking
in groot gevaar. Mensen
die als objecten worden be
handeld, gedragen zich uitein
delijk ook als objecten".
Zelf noemt Ceausescu deze
objecten 'nieuwe mensen'; zijn
schepping. Hij had er niet op
gerekend dat ze ooit nog eens
in zonde zouden vallen, maar
dat doen ze wel. Ze vallen
voor de waarheid, omdat nie
mand dan Ceausescu haar
zonde noemt en iedereen weet
dat hij een leugenaar is.
STEVO AKKERMAN
(N.a.v. Julien Weverbergh,
Nacht in Roemenië. Uitge
verij De Prom, Baarn. Prijs
f 32,50)
DE VALLEI DER VERGETEN WERELD
meer- Naarmate de reis vordert, wordt het gebied meer en
iman herbergzaam. Dan weer worstelen ze moeizaam door
belanroud, met hun messen zich een weg kappend door de
es doan weer rijden ze door een smalle kloof, voorbij huizeho-
ïen hfvallen, die met donderend geweld neerstorten. Nu en
geh*en ze een rivier oversteken en dan pas blijkt hoe goed
een a)us in zo'n gebied als rijdier is te gebruiken. Als kangoe-
om vhgen de beesten van rots tot rots en op berghellingen,
m". irden al lang zouden zijn uitgegleden, weten zij zich flink
schrap te zetten met hun klauwvoeten. Onderweg vertelt Rob
hoe hij een tyranosaurus uit de weg heeft geruimd en informeert
of er in dit gebied ook nog zulke beesten huizen. ,,De tyranosau
rus is gelukkig vrij zeldzaam", deelt dr. Martin mede, „maar we
kunnen nog wel eens een minder prettige ontmoeting hebben
met andere dieren..." Hij weet niet, dat bijna op hetzelfde ogen
blik twee scherpe ogen naar hem loeren: die van een sabeltijger,
verscholen in het bos.
„In Bukarest niets abnormaals"
BUKAREST Coen F. Stork, Nederlands ambassa
deur in Roemenië, is afhoudend, erg afhoudend. Hij
komt wel aan de lijn, maar beperkt zich hoofdzakelijk
tot éénlettergrepige antwoorden op vragen over het
optreden van politie en leger tegen protesterende bur
gers in Timisoara en andere Roemeense steden.
Meneer Stork, kunt u vrijuit spreken?
„Nee, helemaal niet".
Welke berichten bereiken u over de gebeurtenissen
„Hier in Bukarest is niets abnormaals te merken, of het moest
zijn dat het nog wat stiller is dan gewoonlijk. Wat Timisoara be
treft: het is voor ons onmogelijk die plaats te bereiken. Dat geldt
ook voor de diplomaten van andere ambassades".
Bent u geschokt door wat is gebeurd
„Ja".
Hoe moet volgens u de reactie van Nederland en de EG zijn?
„Daar kan ik u niets over zeggen. Ik moet u verwijzen naar de
woordvoerder van het ministerie van buitenlandse zaken in Den
Haag".
STEVO AKKERMAN
(Door onze correspondent
Gert van Wijland)
BELGRADO „Het is
compleet oorlog, riep ik
over de telefoon naar mijn
vader in het buitenland
en wachtte op de bekende
klik, ten teken dat de ver
binding verbroken werd.
Toen de lijn openbleef begreep
ik dat ze bij Ceausescu blijk
baar geen tijd meer hadden
om dit soort telefoontjes nog af
te luisteren en zonodig te on
derbreken", aldus herinnert
een 22-jarige student medicij
nen zich het begin van de
spontane volksopstand in het
Roemeense stadje Timisoara,
even over de Hongaarse grens.
Toen hij vervolgens de straat
op ging om een langstrekken
de demonstratie te volgen, be
greep hij echter pas goed dat
hij de spijker op de kop had
geslagen: het was compleet
oorlog in het centrum van de
stad. Politie, militairen met ge
weer in de aanslag, tanks op
alle hoeken, zo meldt hij. „Er
lagen doden en gewonden op
straat. Een vrouw van middel
bare leeftijd gooide stenen
naar een tank die vervolgens
opzettelijk over haar heen
reed".
De student die zijn naam en
nationaliteit niet in de krant
wil hebben, vertelde zijn re
laas gisteren tegenover wester
se journalisten in Joegoslavië,
nadat hij Roemenië had verla
ten. „De studenten zijn ver
vroegd met kerstvakantie ge
stuurd en ik wilde naar huis"
Maar hij verliet het land pas
nadat hij onder meer een be
zoek had gebracht aan een zie
kenhuis in de stad waar hij
tenminste 100 doden en een
groot aantal gewonden telde.
„Ondanks duidelijk verstaan
bare orders om in de lucht te
vuren, schoten veel agenten
en militairen gericht op de
duizenden demonstranten die
zich zondagmiddag op het
plein het centrum hadden ver
zameld", zegt hij.
De onder leden van de Hon
gaarse minderheid begonnen
opstand sloeg al snel over naar
de hele bevolking: „Ik hoorde
zowel Hongaarse en Roemeen
se leuzen als 'Weg met Ceau
sescu' en 'Brood en Vrijheid',
vervolgt de student.
Zijn verhaal wordt in grote lij
nen bevestigd door andere
buitenlanders die uit Roeme
nië komen. Joegoslavische rei
zigers praten over honderden
doden en een meedogenloos
optredend leger. Een van hen
zegt een vrouw te hebben ge
zien die het lichaam van een
baby in wit linnen wikkelde.
Volgens ooggetuigen verniel
den de demonstranten alles
wat ze op hun weg vonden,
straatborden, winkels en res
taurants werden kort en klein
geslagen. Een vrachtwagen
chauffeur die gistermorgen
vroeg door Timisoara reed,
meldt op verschillende plaat
sen vlammen te hebben ge
zien. Blijkbaar zijn er fabrie
ken in brand gestoken, zo con
cludeerde hij.
De meeste mensen in Roeme
nië schijnen overigens nauwe
lijks te weten wat er in hun
land aan de hand is. De media
zwijgen in alle talen.
(ADVERTENTIE)
Eerste en tweede kerstdag zorgen we in de Holland
Casino's voor de nodige, feestelijke verrassingen
En ook de jaarwisseling laten we
niet onopgemerkt voorbijgaan. Daarom
draaien op nieuwjaarsdag niet alleen de
rouletteballetjes. Ook de champagne
belletjes vloeien rijkelijk.
Op 31 december zijn we even
gesloten. Maar wie met een gratis glas
champagne met ons wil toosten, is op
1 januari va. 16.00 uur van harte welkom.
Casino's
In de Holland Casino's kom je ogen tekort.
