Kardinaal Willebrands treedt af
Mensen als het verhaal van God
Glans van carrière Willebrands
verdween in laatste jaren
£cidóc SomW
brieven van leze
kerk
wereld
beroepingen
GEESTELIJK LEVEN/OPINIE
EfiidóeSoiwant
WOENSDAG 13 DECEMBER 1989 PAGtt
„Humanisme en feminisme gaan hand in hand"
UTRECHT Humanistische levensbeschouwing en feminis
tisch denken kunnen aan het proces van „ontpatriarchalise-
ring" (ontvaderlijking) van de samenleving een niet te onder
schatten impuls geven. Dat verkondigde mw. M.J.H. den Ou
den-Dekkers dinsdagavond tijdens de jaarlijkse Socrates-lezing
van het Humanistisch Verbond. Het humanisme gaat uit van
de mens als zelfstandig wezen en het feminisme vecht voor de
erkenning van de vrouw als autonoom individu met haar ei
gen, niet aan de man ontleende identiteit, zo legde Den Ouden
uit. Zij is voorzitter van de Emancipatieraad en tevens hoofd
bestuurslid van het Humanistisch Verbond.
Humanisme en feminisme versterken elk afzonderlijk de
voortgang naar een samenleving waarin de autoriteit van de
mens (m/v) aan „het fenomeen mens zelf" wordt ontleend.
Mient Jan Faber mocht toch de DDR in
DEN HAAG-BERLIJN Even stond er voor Mient Jan Faber
nog een echte Muur tussen het westelijk en het oostelijk deel
van Berlijn: hij mocht de DDR niet in. Dezer dagen voor over
leg tussen Westeuropese vredesbewegingen en onafhankelijke
bewegingen uit Oost-Europa werd hem in eerste instantie de
toegang ontzegd. Wegens zijn herhaaldelijk opkomen voor So-
lidarnosc en Charta was de algemeen secretaris van het IKV
lange tijd 'persona non grata' in de eerste socialistische boeren-
en arbeidersstaat op Duitse bodem. Kennelijk was hij nog niet
van de zwarte lijst geschrapt. Pas na aandringen van de Neder
landse ambassade in de hoofdstad van de DDR werd Faber toe
gelaten. Minder gelukkig was IK V-stafmedewerker Gied ten
Berge. Voor hem bleef de grens gesloten. v
Wij kunnen de
samenwerking met de
andere kerken
versterken en ik acht
dit noodzakelijk.
Kardinaal Willebrands
Jerry Falwell
stopt met alles
LYNCHBURG De
Amerikaanse tv-prediker
Jerry Falwell, eens de
leider van de evangeli
sche christenen in de
Verenigde Staten, heeft
besloten de uitgave van
het maandblad 'Funda
mentalist Journal' te
beëindigen. Het maand
blad leed jaarlijks een
verlies van bijna 1,5 mil
joen dollar (3 miljoen gul
den). De totale schuld
van Falwell's evangelisa
tiebeweging is opgelopen
tot ongeveer 60 miljoen
dollar.
Vorig jaar stopte Falwell met
zijn dagelijke tv-show. Eerder
dit jaar ontbond hij de 'Moral
Majority', de beweging van
behoudende christenen die in
1980 en 1984 heeft bijgedra
gen aan de overwinning van
Ronald Reagan bij de presi
dentsverkiezingen.
Falwell, die zich in 1965 tegen
de politieke activiteiten van
Martin Luther King keerde,
noemde in de jaren '80 de
vermoorde negerpredikant
zijn grote voorbeeld. Als geen
ander was Falwell het afgelo
pen decennium het symbool
van de politieke bewustwor
ding van de evangelische
christenen in de Verenigde
Staten. Hij heeft president
Reagan bij herhaling van ad
vies gediend, van de benoe
ming van leden van het
Hooggerechtshof tot de be
strijding van de vredesbeWe-
ging.
Falwell's campagne tegen
pornografie kwam hem duur
te staan. De uitgevers van de
blootbladen Penthouse en
Hustler provoceerden hem
met compromitterende mon-
tageforo's. Falwell verloor
een miljoenen kostende juri
dische strijd tegen Larry
Flynt, de uitgever van het
laatstgenoemde blad.
Falwell stond (en staat) poli
tieke uiterst rechts. Hij prees
in 1985 de regering-Botha
voor de ontmanteling van de
apartheid en prees een jaar la
ter de Filippijnse dictator
Marcos die van het land een
„paradijs" had gemaakt. In
1988 behoorde Falwell tot de
genen die kolonel Oliver
North, sleutelfiguur in het
Iran-Contra-schandaal, een
„ware Amerikaanse held"
noemden.
De ineenstorting van Fal
well's imperium werd inge
leid door de onthullingen
over Jim Bakker in maart
1987, de tv-prediker die een
secretaresse had verkracht
een vele miljoenen voor eigen
gebruik had gespendeerd.
Falwell, zonder tv-rubriek,
tijdschrift en politieke bewe
ging, wil zich nu concentre
ren op zijn evangelisatiewerk
vanuit zijn hoofdkwartier in
Lynchburg, Virginia, zoals hij
25 jaar geleden ook begon.
Nederlandse Hervormde Kerk
Beroepen te Sommelsdijk met bij
zondere opdracht (geestelijke ver
zorging voor de Hervormd Dlakonale
Gezondsheidszorg) J. Willemsen te
Klundert, die dit beroep heeft aange
nomen. Aangenomen naar Koude
kerk aan de Rijn J.A. Tlelkemeijer te
Streekgemeente Fivelland; naar
Nieuw Amsterdam W.J. Hament,
kand. te Boxtel, die bedankte voor
Nieuwerkerk (Z) (herv.geref.).
Gereformeerde Kerken
Beroepen te Veendam A.J. Verhoog
te Rulnerwold-Koekange; te Wol-
phaartsdljk drs.J.P. Feddema te
Goes.
Gereformeerde Kerken Vrijgemaakt
Bedankt voor Giessendam en Neder-
Hardlnxveld W. Scherft te Spaken-
burg-Z.
Diakenwijding - Op zondag
17 december zal bisschop R.
Bar van Rotterdam de pasto
raal werker A. Kocx tot dia
ken wijden in de H. Teresia-
kerk aan de Apeldoornselaan.
De eucharistieviering met de
wijding begint om 11.00. Pas
toraal werker A. Kockx is
momenteel werkzaam in de
parochiegemeenschap van de
H. Engelbewaarders en de H.
Teresia in Den Haag.
(Van onze correspondent)
ROME Kardinaal Wil
lebrands, de hoogste RK
autoriteit op het gebied
van de oecumene is giste
ren afgetreden als hoofd
van de Vaticaanse Raad
voor de eenheid der
christenen. Formeel
houdt zijn aftreden ver
band met zijn leeftijd -
Willebrands werd in sep
tember tachtig jaar en bij
het bereiken van die leef
tijd behoren kerkelijke
hoogwaardigheidsbekle
ders af te treden - maar
de kardinaal verklaarde
enige maanden geleden
nog geen enkele aanwij
zing had dat hem dit zou
worden gevraagd.
Willebrands wordt opgevolgd
door mgr. Edward Cassidy
(65), tot vorig jaar pro-nuntius
in Den Haag.
De Raad die het contact met
andere christelijke kerken
moet onderhouden, is vorig
jaar voortgekomen uit het
voormalige secretariaat voor
de Eenheid der Christenen.
Algemeen werd de omzetting
van de raad in een secretari
aat, vrucht van het tweede
Vaticaanse Concilie, gezien
als een verlaging van haar
functie.
Kardinaal Willebrands was al
sinds 1960 voor het secretari
aat van de eenheid werk
zaam, eerst als secretaris en
vanaf 1969 als voorzitter. In
1976 werd hij door paus Pau-
lus VI tot aartsbisschop van
Utrecht benoemd, een functie
die hij tot 1983 bekleedde.
Ook in die periode bleef hij
actief als bevorderaar van de
christelijke oecumene.
Volgens een woordvoerder
van het Vaticaan kent paus
Johannes Paulus II de Raad
nu een groot belang toe in
verband met de toekomstige
oecumenische activiteiten,
vooral richting Oost-Europa,
van de Heilige Stoel en heeft
hij daarom in de persoon van
Cassidy een van zijn naaste
getrouwen in deze functie
willen benoemen.
Door zijn vele reizen en
besprekingen om de toe
nadering tot de ortho
doxe, anglicaanse en re
formatorische kerken
mogelijk te maken, ver
wierf kardinaal Wille
brands in oecumenische
kringen de bijnaam 'De
Vliegende Hollander'.
Een Engels weekblad
schreef ooit dat de reizen
en activiteiten van kardi
naal Willebrands als „een
kerkelijke thriller" kun
nen worden gelezen.
Feit is dat het hoogtepunt van
de carrière van deze onver
moeibare oecumenische brug
genbouwer lag onder het pon
tificaat van Paulus VI. Samen
met de legendarische kardi
naal Bea was hij de grote
gangmaker en ontwerper van
het oecumenisch beleid van
het Vaticaan na het Tweede
Vaticaans Concilie. Voor dat
concilie speelde oecumene in
de wereldkerk nauwelijks een
rol.
Oecumene ging onder Bea en
Willebrands toen in de prak
tijk niet louter een terugkeer
voor de gesprekspartners be
tekenen van de RK kerk naar
de moederkerk, maar een
echte uitwisseling ewn diali-
oog.
Onder paus Johannes Paulus
kreeg het begrip oecumene
een duidelijk andere lading
en de glans die om zijn rol
lag, verbleekte onder het
sterk afgenomen oecumenisch
elan.
Van 1976 tot 1983 was Wille
brands aartsbisschop van
Utrecht. In 1883 legde hij niet
zonder teleurstelling dit ambt
neer. De communio waartoe
de Bijzondere Synode in
Rome in 1980 had opgeroepen
was onder zijn leiding geen
werkbare praktijk geworden.
Vertrek
Het vertrek van Willebrands
uit de Vaticaanse raad voor
de eenheid der christenen
werd door Vaticaankenners al
enige tijd verwacht, maar zelf
verklaarde de kardinaal op 4
september dat hij nog geen
enkele aanwijzing had hij snel
het veld zou moeten ruimen.
Dit moment is nu dan toch
vrij onverwacht gekomen en
heeft ongetwijfeld te maken
met het feit dat paus Johan
nes Paulus II een nieuwe start
wil maken met de oecumene
richting Oost-Europa die door
de sterk verandere situatie
daar om frisse nieuwe krach
ten vragen. De orthodoxe,
Ierse oud-pronuntius in Den
Haag, Edward Cassidy, die
vorig jaar al op een zeer hoge
post in het Vaticaan werd be
noemd, voldoet daar volgens
de paus kennelijk aan.
Kardinaal Willebrands heeft
vanaf het begin van zijn ker
kelijke loopbaan een vooraan
staande rol gespeeld in de oe
cumene. In 1948 was de semi
narieprofessor Willebrands de
eerste voorzitter van de Ne-
derlandsse Sint Willibrord-
vereniging, het toen opgerich
te oecumenisch orgaan van de
RK kerk in Nederland.
In 1960 werd hij secretaris
van het door kardinaal Bea
geleide secretariaat voor de
oecumene in Rome.
Op zijn verjaardag terugzien
de op het beleid van de RK
Kerk tegenover de oecumeni
sche beweging stelde hij in
Kardinaal Willebrands
september vast dat het beleid
van de RK kerk veranderd
was van afwijzing tot actieve
medewerking. De deelname
van de RK Kerk aan ver
schillende activiteiten van de
Wereldraad van Kerken be
wees volgens hem dat er spra
ke is van één oecumenische
beweging, hoezeer de kerken
ook verschillen of verschil
lende modellen van eenheid
op het oog hebben. Maar ook
was duidelijk dat de afron
ding van de besprekingen met
de anglicanen, waarvoor het
ARIC-document tot stand was
gebracht, en orthodoxen, op
zich liet wachten door de af
houdende houding van paus
Johannes Paulus II.
Volgens de kardinaal kan ook
gezien de huidige kerkelijke
overeenkomszten de samen
werking tussen de kerken nog
op vele terreinen groeien. De
mogelijkheden die de officiële
FOTO: ANP
handleiding van de RK Kerk
(het Oecumenisch directori
um) biedt, worden nog lang
niet ten volle benut. In de
strijd voor de mensenrechten,
de godsdienstvrijheid, de
vrede en het behoud van de
schepping ziet de kardinaal
voor de oecumenische bewe
ging „nog vele opgaven".
Door het aftreden als presi
dent van de Raad voor de
eenheid beëindigt Wille
brands tevens zijn voorzitter
schap van de subcommissie
voor de betrekkingen met het
jodendom. De houding van de
RK Kerk tot het joodse volk
is volgens hem de afgelopen
decennia (vooral door het
Conciliedocument 'Nostra Ae-
tate') misschien nog diepgaan
der gewijzigd dan de relatie
tot de oecumenische bewe
ging-
Willebrands werd in 1964
door paus Paulus VI tot bis
schop gewijd. Vijf jaar later
volgde hij de Westduitse kar
dinaal Bea op als president
van de Raad voor de eenheid.
Naast deze functie was Wille
brands van begin 1976 tot
eind 1983 aartsbisschop van
Utrecht. De kardinaal heeft
vele artikelen en studies over
oecumenische ontwikkelingen
op zijn staan en bezit vele ere
doctoraten en onderscheidin
gen.
De nieuwe president van de
Raad voor de eenheid heeft
ook banden met de Neder
landse kerkprovincie. Mgr.
dr. E. Cassidy was van 1984
tot 1988 pauselijke nuntius in
Nederland. In mei 1988 werd
hij benoemd tot plaatsvervan
ger van de prefect van het
staatssecretariaat, kardinaal
Agostino Casaroli, de tweede
man in het Vaticaan.
Cassidy's benoeming lijkt
goed aan te sluiten bij de
nieuwe verhouding tussen het
Vaticaan en de Sovjetunie, die
sinds het bezoek van Sovjet
president Gorbatsjov is ge
groeid. De paus wilde „met
het oog op toekomstige ont
wikkelingen in de oecumene"
een van zijn naaste medewer
kers als voorzitter van de
raad die onder meer nauwe
contacten onderhoudt met de
Russisch-Orthodoxe Kerk.
Kerkelijke waarnemers zien
in deze opmerking van de
woordvoerder van het Vati
caan een toespeling op de dia
loog met de Russisch-Ortho
doxe Kerk over de legalise
ring van de Oekraiëns-Katho-
lieke Kerk. Voor het Vaticaan
is de inlijving van deze kerk
door de Russisch-Orthodoxe
Kerk een voorname hinder
paal op de weg naar betere
betrekkingen met Moskou. In
zijn huidige functie was Cassi
dy al nauw bij het gesprek
met de orthodoxen.
Cassidy werd in 1924 in Syd
ney, Austalië geboren. In 1955
trad hij in diplomatieke dienst
van het Vaticaan. Hij was
werkzaam in India, Ierland,
El Salvador, Argentinië en
Taiwan. Van 1979 tot 1984
was Cassidy apostolisch gede
legeerde in Zuidafrika en Le
sotho.
De onlangs vijfenzeventig
jaar geworden emeritus
hoogleraar Edward Schil-
lebeeckx heeft een nieuw
verdienstelijk boek ge
schreven: mensen als het
verhaal van God. De Nij
meegse theoloog is nog
even vitaal als tevoren.
Maar zijn denken is een
voudiger, meer toeganke
lijk voor de lezers én ra
dicaler geworden. Men
sen worden nu recht
streeks verhalen van God
genoemd. Alle mensen
hebben heel wat over
God te zeggen en daar
mee over het heil en het
welzijn van de mensen.
Alle godsdiensten zijn in zijn
visie onderdelen van dit ver
haal. Er is meer religieuze
waarheid aanwezig in alle
godsdiensten dan in één af
zonderlijke godsdienst. Dat
geldt ook voor het christen
dom. Het unieke van Jezus is
niet in een objectieve uit
spraak gelegen, zoals water in'
een chemische formule H20
is, maar zeggen dat Jezus
uniek is, is een geloofsuit
spraak. Jezus heeft werkelijk
betekenis in het naderbij
brengen van heling, van heel-
making. De God van Jezus is
symbool van openheid en niet
van geslotenheid. En daarmee
is een positieve houding ten
opzichte van andere godsdien
sten gegeven.
In zijn boek over „mensen als
het verhaal van God" ver
trekt de Nijmeegse theoloog
daarom ook vanuit de profane
geschiedenis van mensen en
vanuit de mensen die op zoek
zijn naar God. Vervolgens
zoekt hij naar de bijzonder
heid van de figuur van Jezus
van Nazareth en tenslotte be
landt hij bij de concrete ka-
Edward Schillebeeckx
tholieke Kérk. Als een rode
draad loopt zo door het boek
dat de Kerk enerzijds op zijn
werkelijke, wat bescheidener
plaats wordt gezet, en ander
zijds juist ruimte geschapen
wordt voor die Kerk.
Geschiedenis
In het eerste hoofdstuk stelt
Schillebeeckx zich de vraag
wat de plaats van de gods
dienst in de geschiedenis is.
De geschiedenis is de basis om
te kunnen spreken over een
wereldbetrokken godsdienst;
buiten de wereld is er geen
heil. Misverstanden uit vorige
publicaties worden rechtgezet.
Enerzijds zijn het menselijke
gebeurtenissen die gelovige
mensen doen spreken over
een openbaring, het in ge-
loofstaal spreken over Gods
handelen. Anderzijds moeten
we God ook niet opsluiten in
een enkele bevrijdingsge
schiedenis. Zo komt Schille
beeckx in het tweede hoofd
stuk tot de stelling dat men
sen heel wat over God te zeg
gen hebben en daarmee over
het heil en het welzijn buiten
Jezus van Nazareth om. On
danks de huidige geseculari
seerde tijdsgeest „blijven
mensen in onze dagen in God
geloven, terwijl ze van het in
stituut Kerk vervreemden. Ze
zoeken naar een behoefte aan
een surplus." Kritische vra
gen stelt hij bij Godsbeelden
die mensen ontwerpen. „Wie
profiteert ervan en wie wordt
de dupe/i?" „God in dienst
van wie?"
Boeiend is het gedeelte over
mystiek: een intensieve God
servaring, of een gesprek
met...(dialoog), of een levens
weg van mensen. Mystiek is
geen vlucht uit de wereld of
een puur verstandelijk weten
dat er een God is. Tegen een
al te modieus spreken over
mystieke ervaringen van
mensen die zeggen onmiddel
lijk God ervaren te hebben
waarschuwt de theoloog. Er
blijft altijd iets van een „be
middelde" onmiddellijkheid.
Dat wil zeggen: mystiek ligt
in het verlengde van het
gebed. In het gebed wordt ge
poogd om zich in de nabijheid
van God te plaatsen. Maar het
allerlaatste moment of het
hoogtepunt wordt door mysti
ci als Johannes van het Kruis
en Russbroec ervaren als „een
donkere nacht" of „een duis
ter licht" of als een muur.
W aarheidsvraag
Christenen vinden hun God
vooral in Jezus Christus. De
waarheidsvraag van deze
godsdienst staat in het derde
hoofdstuk centraal. Als een
schriftgeleerde gaat Schille
beeckx hierin op zoek naar
het centrale thema in de bij
bel: het Rijk Gods. „Wat het
Rijk Gods concreet inhoudt,
gaat onze menselijke verbeel
dingskracht vaak te boven.
We krijgen er een flauw ver
moeden van enerzijds via
menselijke ervaringen van
goedheid en gerechtigheid,
van zin en liefde en ander
zijds in de spiegel van verzet
tegen onmenselijke situaties
(131)." Deze ervaringen krij
gen voor christenen hun ei
gen reliëf tegen de achter
grond van Jezus levensweg:
zijn boodschap en zijn leven.
Uitvoerig gaat Edward Schil
lebeeckx in op de zaak van de
andere godsdiensten. Het pro
bleem is niet dat de ene gods
dienst beter is dan de andere.
Maar eerder gaat het om de
vraag hoe een christen zijn ei
gen identiteit kan hebben en
tegelijk positief ten opzichte
van anderen kan staan. Niet
het gemeenschappelijke, maar
juist hun onderlinge verschil
len, die hun uniekheid en ei
genheid vormt, is voor de
christen belangrijk. Mensen
die zeggen dat het allemaal op
hetzelfde neer komt en dat
alle godsdiensten gelijkwaar
dig zijn, houdt de Nijmeegse
theoloog een waarschuwende
vinger voor. Dit derde hoofd
stuk wordt afgesloten met een
visie op missie en zending.
Schillebeeckx. Men staat hier
voor een enorm probleem:
aanpassen of vertrapt worden,
waarbij Schillebeeckx de lezer
als leidraad meegeeft: „Chris
tenen dienen de naam van
God alleen te gebruiken in so
lidariteit met de slachtoffers
van ons economisch systeem,
in hun strijd om bevordering
en herverdeling van arbeid,
inkomen en geestelijke goede
ren. (181)"
Democratisch beheer
Een pleidooi voor een demo
cratisch beheer van de Kerk
houdt Schillebeeckx in het
laatste hoofdstuk. Als advi
seur van de Nederlandse bis
schoppen ten tijde van het
Tweede Vaticaans Concilie
onderzoekt hij nauwkeurig de
documenten uit de laatste an
derhalve eeuw, waarin de vi
sies op de moderne wereld ra
dicaal wisselden. Het Tweede
Vaticaans Concilie (1961-1965)
was een breuk met het verle
den. Centraal staat het andere
gezicht van de Kerk: „Alle
gelovigen zijn gelijk en even
waardige subjecten, levend uit
de geest." Echter de wijze
waarop de ambtelijke Kerk is
georganiseerd maakt het
moeilijk voor de gelovige
mens. De institutionele basis
voor dit andere gezicht van
de Kerk ontbreekt. Omwille
van dit andere gezicht ver
leent Edward Schillebeeckx
dan ook steun aan allen die
lijden aan die Kerk.
„Mensen als het verhaal van
God" zou een vervolg worden
op zijn twee vorige boeken,
over Jezus en over liefde en
gerechtigheid. Oorspronkelijk
zou dit boek gaan over de
Kerk. Een trilogie dus. Maar
alleen het laatste hoofdstuk
behandelt de Kerk, omdat
Schillebeeckx het belangrij
ker vindt om op zoek te gaan
naar de kern van het geloof,
van godsdienst, van het evan
gelie, dan zich bezig te hou
den met de weinig vruchtba
re, binnenkerkelijke twisten
omtrent de verhouding tussen
paus, bisschoppen, leken en
theologen.
Het boek „Mensen als verhaal
van God" is geschreven voor
wie aan de basis werkzaam is.
Dat siert dit boek en de schrij
ver Edward Schillebeeckx als
wetenschapper, historicus en
pastoraal bewogen mens: zoe
kend en argumenterend.
Een voor elke geïnteresseerde
lezer toegankelijk boek, dat
grondig studiemateriaal bevat
en inspireert.
JACQUES VAN DER
VOORT
Drs. J. v.d. Voort is katecheet
en theoloog
Edward Schillabaackx: Menaan als
varhaal van God. Uitgavarij Nalit-
san, Baarn. Prijs 59,50.
•rime
■et L
itterd.
nacl
Zwartepieten rond 'Schengen
I i
VORIGE week woensdag liet Luxemburg weten dat fêf het
nader inzien niet akkoord kon gaan met het artikel 0VC
menwerking bij de opsporing van fiscale fraude in het)^^
heten aanvullend Verdrag van Schengen. De sociaal-d^g 1
cratische regering van het Groothertogdom is banjjnen
haar strikte bankgeheim in gevaar komt en dat daardohet
toestroom van 'zwart' geld zal opdrogen. NS v<
T* I van
DE ambtelijke werkgroep uit de vijf betrokken landenter b
nelux, Frankrijk en West-Duitsland), die sinds 1985
was met het opstellen van de verdragstekst, verslikte.
bijna van schrik. Al dat werk voor niets? Nee, dan mo--^
die paar zinnen over wederzijdse justitiële bijstand ma^
de Verdragstekst. Aldus luidde het unanieme advies d
ambtenaren aan hun regeringen uitbrachten.
En zo zou het verdrag ongetwijfeld zonder rumoer zijnl^k
kend, als het PvdA-kamerlid Van Traa niet aan de nool
had getrokken. Aangespoord door advocaten die eenl M
slechtering vreesden van de positie van asielzoekers ii
land, eiste Van Traa inzage in de (nog steeds!) geheime
werptekst van het Verdrag. De vrees van de advocaten i
bewaarheid. 'Schengen' dreigt een situatie te scheppen
in een vreemdeling, als hij in één van de vijf betrokkefm
den is geweigerd, in geen van de andere landen nog bi W
kan komen. Ook niet in Nederland dus.
In het afwijzen van deze tekst kreeg Van Traa zijn 1
mee. Het CDA sloot zich haastig aan, evenwel om een g
andere reden. De christen-democraten vrezen dat docfl
steeds verder rafelen van het IJzeren Gordijn tussen
de Duitslanden een grote stroom vluchtelingen ongehifl
de Schengen-landen zal binnenkomen. Beide fracties
streepten ook gisteren, in een openbaar debat, dat heil
drag in de huidige gedaante niet geratificeerd zal wl
door het parlement.
De PvdA-staatssecretarissen Kosto (justitie) en Dai
(Europese zaken) hadden zich een leukere start kuAA
voorstellen. Hoe moeten zij zich uit dit wespennest refJes
zonder meteen in de EG als dwarsliggers te worden geb en_
merkt? De immer vindingrijke premier Lubbers heeft d1™1
lossing aangedragen. De zwartepiet wordt aan een J°
land toegespeeld. Wat was er ook weer met die Luxer3*
gers aan de hand? O ja, die fiscale fraude. Welnu, dan lAe
de ministerraad toch als volgt: zolang Luxemburg wPuv
mee te werken aan het opsporen van belastingfraude, #jkc
zal Nederland het aanvullend Verdrag van Schengen nlva]
kenen. S0<
n i
A.ANGEZIEN de kleinste Beneluxpartner een zeer
economisch belang heeft bij het handhaven van zijn baf
heim en dus, zoals te verwachten, de poot stijf houdt, sta)g(je
eigenlijk al vast dat de feestelijke sluiting van het veWel
aanstaande vrijdag geen doorgang zal vinden. Dat gelèulti
ker nu Nederland niet meer alleen staat. De Belgische ng °F
ter van binnenlandse zaken, Louis Tobback, liet gisterefent
ten dat ook zijn land zal weigeren te tekenen als de beL e(
gen over de aanpak van fiscale fraude uit het verdrag vfcon
VELEN zullen nu ongetwijfeld opgelucht ademhalen.!^
wie iets verder kijkt, is minder vrolijk gestemd. Als h
heffen van de binnengrenzen in slechts vijf van de Ven
EG-lidstaten al zoveel moeilijkheden oplevert, hoe z.de
dan gaan in 1992, wanneer de 'eenwording' van de g
Europese Gemeenschap aan de orde komt?
et
h
Brieven graag kort en duidelijk geschreven.
De redactie behoudt zich het recht voor ingezor'
stukken te bekorten
Stinissen
Dr. C. Spreeuwenberg heeft
een fraaie formulering gevon
den om de afwezigheid van
„menselijk" leven bij Ineke
Stinissen aan te tonen. De for
mulering stond in de krant
van zaterdag te lezen: „Er is
geen enkel uitzicht op herstel,
geen relatie, geen communica
tie en geen mogelijkheid eigen
keuzen te maken". Deze kwa
lificatie, op grond waarvan
Spreeuwenberg, hoofdredac
teur van het artsenblad Me
disch Contact, levensbeëindi
ging in dit geval goed te ver
dedigen vindt, is m.i. onvolle
dig. Er wordt namelijk met
geen woord gerept over de
kwaliteit van het leven op
geestelijk niveau van me
vrouw Stinissen. Men mag
aannemen dat zij als nagenoeg
„hersendood" aangemerkt
moet worden, maar zeker is
dat absoluut niet. Het is niet
onmogelijk dat er nog sprake
is van een vorm van bewust
zijn.
Zolang deze vraag niet te be
antwoorden is moeten we, af
gaand op de meest waarschijn
lijke wetenschappelijke gege
vens omtrent herstelprognoses,
de uiteindelijke beslissing over
het al dan niet voortzetten van
een leven in een dergelijke si
tuatie niet meer aan het ver
nuft, maar aan het gevoel, het
hart overlaten. In geen geval
mag men echter de lafheid be
gaan mevrouw Stinissen voed
sel of drinken te onthouden
om op die manier de natuur
zijn gang te laten gaan. Meent
men werkelijk dat de dood in
dit geval het antwoord is dan
moet iemand ook de moed
kunnen opbrengen die door
handelen teweeg te brengen.
J.Th. Klaassen,
VOORBURG.
Zeggenschap
Ik vind het afschuwelijk dat
leerlingen op bepaalde scholen
zeggenschap krijgen over het
al dan niet aanblijven van
leerkrachten en dat minister
Ritzen van onderwijs dat nog
heel gewoon vindt ook. Wat
*>rg
ten
hier gebeurt is absuren
wordt jongelui een macliitli
geven die ze nog niet ki e
hanteren, maar die genfrs.
lijk tot terreur kan leide^aa
raren die niet aardig gevjen
worden kunnen geestelf>er
maatschappelijk met de h<
gelijk worden gemaakfles
vaarlijk daarbij is, dat tfta.
ongetwijfeld ook weer'U1
krachten zullen zijn dfcn
oordeel van hun pupillerVc
middel van het geven vi b
tra goede cijfers zullen d
te beïnvloeden. Ik zeg: laer.
oordeel over de kwaliteAlf
de les en het al dan nirfor
gen aanblijven van de o<
krachten aan de schooldl v
over. En aan niemand aPgs
P. v.d. Lucht,
DEN HAAG.
üa
•H
rt
Herhaaldelijk worden W|
de media geconfronteeiL
de ernstige toestand v^g
milieu. En terecht wordfob
gewezen dat wij zo niejV€
nen doorgaan. Onze bosfljr
zo hard nodig zijn voor eat
zond leven worden
aangedaan. Zoals in ,n
Duitsland, waar bosser^ej
uitstoot van fabrieken[et
honderd procent verlor^
gegaan. Nu word je in df
voor Kerstmis doodg j'
met diverse soorten kl£
men. Er staat vrijwel ni^n
Kerstbomen (2)
zo niet honderd*
taren bos voor moeten VDr(
gekapt, waarna de bonfo j
twee weken (genieten?)^
brandstapel belanden. en
door weer een steentje^
dragen wordt aan de lu(
ontreiniging. Moet ook r~
commercie het weer
van de natuur? Bederf
dat er kerstbomen
verkocht die vijf, tien I c
vijftien jaar hebben i
groeien om verwezen t*M
den naar de brandstapel""
de bedoeling van Kersti\J
dat de manier van er
met de natuur?
A.J. v.d. Berg, t
HONSELERSDIJK. n
Geen krant ontvangen? Bel tussen 18.00 en 19.00, zat
tussen 14.00 en 15.00 uur, telefoonnr. 071-122248 en uv-
wordt nog dezelfde avond nabezorgd.