Conciliair Proces: veel
ethiek, te weinig theologie
Nieuw overleg met Acht Mei nodig
£«idóe Sou/toni
a
brieven van lezer
Jv
kerk
wereld
Abbé Grégoire: splijtzwam
tussen Franse kerk en staat
■V
GEESTELIJK LEVEN/OPINIE
CeidaeSouoont
MAANDAG 11 DECEMBER 1989 PAGI
PASTOR NEEMT ONTSLAG NA CONFLICT MET KARDINAAL SIMONIS
ENSCHEDE Pastor Bert Konter in Enschede, die al geruime
tijd in onmin leeft met de kerkelijke autoriteiten, heeft zijn
ontslag per 1 januari aangeboden aan kardinaal Simonis. Het
bisdom heeft de pastor uitdrukkelijk verboden in de Enschede-
se wijk Helmerhoek protestanten te laten deelnemen aan Eu
charistie. „Door dit verbod is het voor mij onmogelijk nog lan
ger als priester te functioneren," aldus Bert Konter.
De oecumenische geloofsgemeenschap Helmerhoek toonde zich
al eerder pijnlijk getroffen door het veto van mgr. J. de Kok,
hulpbisschop van Utrecht op oecumenische vieringen ook
experimenten zoals die in de Helmerhoek plaatsvinden. „De
bisschoppen zijn zes jaar op de hoogte van het gezamenlijk vie
ren. Nu ze het definitieve verbod hebben uitgeproken, is er zo
veel verdriet dat er iets in je knapt," zegt pastor Konter in een
toelichting. „Bovendien is mijn gezondheid gaan lijden onder
druk van de bisschop." Volgens hem is het oecumenische leven
voor de toekomst van de kerk van enorm belang. „Een groot
deel van de R.K.-gelovigen in de Helmerhoek is gemengd ge-
wijderd raken," meent Konter, „wat ik aan oecumene ervaren
heb, was bijzonder goed en warm. Dat is voor mij een rijk be
zit. Wil ik echter mijn geloof behouden en niet verzuren, dan is
nu terugtreden het enig goede besluit."
De lucht is niet
minder blauw omdat
de blinde haar niet
ziet
Deens spreekwoord
Kanunnik
Van der Valk
neemt ontslag
ROERMOND In goed
overleg tussen de bis
schop van Roermond,
mgr. dr. J. Gijsen en ka
nunnik W. van der Valk
(45) zijn beiden overeen
gekomen dat kanunnik
Van der Valk zijn taak
als directeur van het Ac
tiviteiten Centrum van
het bisdom Roermond
neerlegt. Dit is gister
avond door een woord
voerder van het bisdom
bekend gemaakt.
Het vertrek van Van der
Valk is een uitvloeisel van de
openlijke kritiek die de ka
nunnik tijdens een hippisch
evenement in Maastricht liet
horen op het beleid van bis
schop Gijsen. De kritiek van
de kanunnik ging vooral over
de houding van Gijsen ten op
zichte van tegenstanders van
vestiging van de pauselijke
academie voor huwelijk en
gezin in het gebouwencom
plex van de voormalige abdij
Rolduc-Kerkrade.
Na het overleg met de bis
schop heeft Van der Valk met
ingang van 1 januari 1990 ont
slag gevraagd uit zijn functie
van directeur van het Activi
teiten Centrum, waaronder de
missiewerken en de evangeli
satie-actie vallen. Bisschop
Gijsen heeft dit ontslag eervol
verleend onder dankzegging
voor het enorme werk dat de
scheidende directeur in de
voorbije dertien jaar voor het
bisdom Roermond en de We
reldkerk heeft verzet.
Afgesproken is dat Van der
Valk voorlopig voor circa één
jaar verlof krijgt (zogenaamd
sabbatjaar) om zich voor te
bereiden op een nieuwe taak
in dienst van de kerk. Tot
nieuwe directeur van het Ac
tiviteiten Centrum en tot se
cretaris van de missiewerken
in het bisdom Roermond is
thans de leek drs. F. Soeterik
benoemd, momenteel chef de
bureau.
Wel blijft Van der Valk lid
van het kathedraal kapittel.
Hij werd in 1987 tot kanunnik
benoemd en was sinds 1976,
één jaar na zijn priesterwij
ding, directeur van het Acti
viteiten Centrum.
Hoewel enkele kanunnikken
onder wie de deken van Sit-
tard, B. Janssen, hebben laten
weten de kritiek van Van der
Valk op het beleid van bis
schop Gijsen tot op zekere
hoogte te kunnen delen, kan
het kapittel als geheel zich
volledig verenigen met de
door de bisschop en Van der
Valk overeengekomen oplos
sing voor het geschil tussen
beiden.
Wat Van der Valk tijcfens het
sabbathjaar gaat doen, is nog
niet bekend. Van der Valk is
genoemd als kandidaat voor
het bisdom Breda, waar mgr.
Ernst binnenkort vertrekt.
Ook was hij ooit kandidaat
om hulpbisschop van Roer
mond te worden toen mgr. J.
ter Schure in Den Bosch werd
benoemd.
Nederlandse Hervormde Kerk
Beroepen te Sommelsdijk met bij
zondere opdracht (geestelijke ver
zorging voor de Hervormd Diakonale
Gezondsheidszorg) J. Willemsen te
Klundert, die dit beroep heeft aange
nomen.
Aangenomen naar Koudekerk aan
de Rijn J.A. Tielkemeijer te Streek-
gemeente Fivelland; naar Nieuw Am
sterdam W.J. Hament. kand. te Box
tel. die bedankte voor Nleuwerkerk
(Z) (herv.geref.).
TUSSENBALANS NA KERKENDAG EN VOOR SEOEL
UTRECHT In de docu
menten voor het Conci
liair Proces (CP) is te
weinig geformuleerd wat
de de specifieke theologi
sche eigenheid is van de
oproep voor gerechtig
heid, vrede en heelheid
van de schepping. Teveel
blijven de woorden ste
ken in een ethisch appèl,
dat ook bij niet-christe-
nen kan worden gehoord.
Daardoor kan het CP niet
voldoende kerkvernieu-
wend werken.
Dit zei prof. dr. A. Houtepen
zaterdag in Utrecht op een
tussentijdse bezinningsdag (na
de Nederlandse Kerkendag
en voor de grote bijeenkomst
in Seoel, maart 1990) van Pax
Christi en de stuurgroep Con
ciliair Proces van de Raad
van Kerken.
Houtepen had het met name
over de documenten die in
Nederland zijn uitgebracht,
die van de Europese bij-
eenkmst in Bazel en over de
concept-tekst voor de komen
de wereldconventie in Seoel.
De tekst uit de DDR, vastge
steld door de „Vollversamm-
lung"afgelopen voorjaar, biedt
theologisch nog het meeste
perspectief, aldus Houtepen.
Eigenlijk is het niet goed mo
gelijk bijvoorbeeld het Neder
landse document „Leven met
het verbond" op te nemen als
„credo" van de kerken, vond
Houtepen. Daarvoor is er te
veel sprake van oppervlak
kigheid en te weinig theologi
sche eigenheid.
Prof. A. Houtepen
Een ander punt van de Rot
terdamse hoogleraar betreft
de paginalange kommer en
kwel in de wereld en de zich
steeds herhalende nadruk op
een noodzakelijke schuldbelij
denis dat het allemaal zo ver
is gekomen in de wereld.
„Schuld bekennen siert de
christen", aldus Houtepen,
„maar wie neemt ze nog se
rieus als ze tot een cliché is
geworden". En: „Teveel stelt
de kerk zich op als een. betwe
ter boven de gebeurtenissen,
als soort duiveluitbanner, als
een profeet die een te wijde
FOTO: CEES VERKERK
mantel aanheeft".
Volgens Houtepen zou de con
cept-tekst van Seoel moeten
worden aangescherpt; minder
vanuit de constatering hoe
slecht het allemaal is; minder
in het actie-model en reflectie
blijven steken en meer vanuit
een theologisch referentieka
der; meer kerk-vernieuwend
en meer gebruikmakend van
andere deskundigheden, bij
voorbeeld filosofische en poli
tieke en andere vakweten
schappen. Daardoor kan pas
ontstaan wat C.F. von Weiz-
sScker bedoelt met „construc
tieve rationaliteit". Als die
binnen het CP ontstaat, hoeft
niet te worden volstaan met
alleen de constatering dat
overal in de wereld het milieu
wordt aangetast, maar kan
ook een beeld worden gege
ven van
wat een ecologisch evenwicht
het noodzakelijk alterna
tief feitelijk is en hoe daar
toe te geraken.
Verbreding
Drs. Ben Schennink uit Nij
megen, die onderzoek deed
naar de kerkelijke betrokken
heid op het Conciliair Proces,
zei dat van de fase van de
verbreding van het CP niet
veel terecht komt. In dit jaar
zouden de deelnemers „com
mitments" (afspraken)
moeten maken met elkaar,
met politici, met andere (ac
tiegroepen, maar er blijkt een
grote verlegenheid om tot da
den over te gaan. Veel groe
pen blijven steken in de be-
zinningsfase en andere ster
ven een natuurlijke dood.
Vanuit sociaal-wetenschappe
lijke hoek was deze ontwik
keling te voorzien geweest,
bleek uit het verhaal van
Schennink. Aan diverse basis
principes voor blijvende moti
vatie, actiebereidheid en der
gelijke is niet voldaan.
De evaluatieve bijeenkomst in
Utrecht liet niet louter ellen
de zien. Houtepen zag toch
ook veel goeds in de docu
menten; Schennink conclu
deerde dat het Conciliair Pro
ces de ideeën van allerlei ac
tiegroepen, waarvan sommi
gen meer, anderen minder
maatschappelijk zijn geaccep
teerd, tot in het midden van
de samenleving heeft ge
bracht. Dat neemt veel weer
standen tegen de ideeën van
die groepen weg en kan een
geweldig positieve uitwerking
hebben op bijvoorbeeld de be
reidheid van politici zich in te
zetten voor vernieuwend be
leid, voorspelde hij. Het CP
heeft aan buitenkerkelijken
ook laten zien dat het de
moeite waard kan zijn om
kerklid te zijn, de sociale di
mensie van het geloof is na
drukkelijk naar voren geko
men.
De stuurgroep van de Raad
van Kerken moet bij het ver
volg waarschijnlijk wordt
er een jaar van verbreding
aan toegevoegd de maat
schappelijke betekenis en uit
werking beter plannen, aldus
Schennink, gebruikmakend
van de daartoe geëigende we
tenschap en ervaringen.
Ds. W. van der Zee, voorzitter
van de stuurgroep CP zei dat
de deelnemers een „nieuw
hoogtepunt" nodig hebben, nu
het na de Kerkendag moeilijk
blijkt om de gewenste verbre
ding te bereiken. Gedacht
wordt aan een nieuwe Ker
kendag in 1992. Of dat door
gaat is afhankelijk van onder
meer de financiële mogelijk
heden. Hij wilde voorkomen
dat de indruk ontstaat dat het
met het CP een aflopende
zaak is. „De beweging is niet
meer weg te denken uit onze
kerken; je kunt de betekenis
niet alleen afleiden uit docu
menten, maar vooral aan wat
er op talloze plaatsen in ons
land gebeurt en dat is heel
LÜTSEN KOOISTRA
PARIJS Voor de Franse
rooms-katholieke kerk is het
allemaal te veel. Naar het
Pantheon, het profane heilige
der heilige dat tijdens de
Franse revolutie werd ge
creëerd door de Sainte-Gene-
viève kerk te ontwijden, wor
den morgen de stoffelijke res
ten overgebracht van abbé
Grégoire. De abbé zal rusten
temidden van andere be
roemdheden als de filosoof
Condorcet, de schrijver Victor
Hugo en de verzetsheld Jean
Moulin.
Het project, geëntameerd door
de commissie die dit jaar het
Franse Revolutiefeest had ge
organiseerd zou de verzoening
hebben moeten bezegelen tus
sen de Franse staat en de
kerk die tijdens deze revolutie
zo zwaar geleden heeft.
Grégoire was de eerste pries
ter die in 1790 de eed aflegde
op de nieuwe grondwet, nadat
hij zich had doen kennen als
een voorvechter van de joden
en van de slaven. Maar voor
veel katholieken is hij op de
eerste plaats een schismatie-
keling, de man door wiens
toedoen een clerus ontstond
die niet langer aan de paus
gehoorzaamde maar aan de
Franse grondwet. Toen hij
eenmaal trouw had gezworen
aan de nieuwe grondwet volg
den er meer priesters. Veel
andere priesters daarentegen
en onder hen ook diegenen
die aanvankelijk sympathiek
hadden gestaan tegenover de
revolutie werden ter dood
veroordeeld omdat zij die eed
weigerden.
Voor de Franse kardinaal
Jean-Marie Lustiger is deze
schismatieke houding van
Grégoire de belangrijkste re
den om zich morgen niet te
laten zien bij de ceremonie in
het Panthéon. In een vraag
gesprek met het blad Le Mon
de van vrijdag komt de kardi
naal er, na daar aanvankelijk
aanvankelijk lang om heen te
draaien, niet onderuit dit tot
de voornaamste reden te ma
ken van zijn afwezigheid
morgen, hoezeer hij van de
verdere verdiensten van Gré
goire ook overtuigd is. Tever
geefs heeft president Mitter
rand de afgelopen maanden
geprobeerd de kardinaal te
overtuigen zijn bezwaren te
laten varen, het mocht niet
helpen.
Ook de herdenking zoals die
dit jaar is verlopen heeft er
toe bijgedragen dat de kardi
naal niet over de streep te
trekken was. Lustiger wijst er
op dat het oude antj-clericalis-
me dat men in deze dagen
overwonnen waande, op
nieuw in Frankrijk de kop
heeft opgestoken. En de her
denkers hebben de vele mar
telaren van de Franse rooms-
katholieke kerk stelselmatig
over het hoofd gezien. Een en
al jubel was er voor de resul
taten ervan, maar niet voor
de terreur waartoe zij heeft
geleid en waaronder de kerk
zwaar heeft geleden.
Abbé Grégoire zelf heeft in
die woelige jaren een weg ge
volgd waarop maar weinigen
hem konden volgen. Niet al
leen de katholieken uit die
tijd verafschuwden hem: hij
werd als de duivel in persoon
gezien, maar ook de jacobij-
nen vonden dat hij niet ge
noeg revolutionaire ijver aan
de dag legde. De royalisten
beschouwden hem als een ko
ningsmoordenaar, maar hoe
wel hij zitting had in de Con
vention die het besluit nam
Lodewijk XIV en Marie-An-
toinette naar de guillotine te
sturen, was hij een van de
weinigen die zich daar tegen
keerde. Maar dat feit wordt
vrijwel altijd onder tafel ge
schoven. En wat hem ook niet
in dank werd afgenomen was
dat hij behalve op de rechten
van de mens ook aandrong op
zijn plichten. Hij pleitte voor
afschaffing van alle privileges
waardoor alle Fransen gelijk
zouden worden voor de wet.
Terwijl de katholieken hem
bleven verafschuwen, werd
hij geëerd door de joden die
bij het eerste eeuwfeest in
1889 een standbeeld voor hem
oprichtten.
Bij zijn dood in 1831 werden
hem de laatste sacramenten
geweigerd, omdat hij weiger
de zijn eed in te trekken zoals
de toenmalige aartsbisschop
van Parijs De Quelen had ge
ëist. Een Franse priester die
ondanks dat verbod hem deze
sacramenten toch toediende
werd uit het ambt gezet. Bij
zijn begrafenis op 31 mei 1831
waren er niettemin ruim
twintigduizend mensen aan
wezig om hem de laatste eer
te bewijzen.
Kardinaal Lustiger zei in het
zelfde interview dat het beste
geweest was als de stoffelijke
resten van de abbé waren ge
laten waar ze nu zijn: op het
kerkhof Père Lachaise in Pa
rijs. Dat zou het best in over
eenstemming geweest zijn
met de wil van Grégoire zelf.
Grégoire was voor de revolu
tie begon een eenvoudige pas
toor in Embermesnil, een
dorp in Lotharingen. Hij was
wars van alle eergevoel.
De kardinaal gaat wel een
stukj e verder dan zijn voor
ganger De Quelen, hij be
schouwt hem als een zoon van
de kerk en verzwijgt dat hem
de laatste sacramenten door
de kerk werden geweigerd.
De hele gang van zaken rond
de „Pantheonisation" van
Grégoire bewijst dat de won
den die de Franse revolutie
de kerk heeft toegebracht nog
steeds niet zijn geheeld.
Des te merkwaardiger is het
dat de pauselijke nuntius in
Parijs, Lorenzo Antonetti,
heeft laten weten wel naar
het Pantheon te komen. An
tonetti is tevens de deken van
het diplomatieke corps in Pa
rijs. Het Vaticaan heeft Gré
goire kennelijk zijn zonden
LPO TOT BISSCHOPPEN:
HOEVEN Het Landelijk
Pastoraal Overleg in Hoeven
wil dat de gezamenlijke bis
schoppen het gesprek met de
Acht Mei-beweging opnieuw
aangaan. Het LPO knoopte
deze wens vast aan de aanbe
veling dat binnen de RK ge
loofsgemeenschap „het besef
dient te worden bevorderd
dat onderling respect voor el-
kaars visies een teken is van
een waarachtige geloofsge
meenschap". Desgevraagd zei
bisschop H. Ernst, dat de bis
schoppen zich nu hierover op
nieuw zullen moeten uitspre
ken. Dit zou volgens hem
moeten gebeuren in juni wan
neer het slotdocument over de
nu in Hoeven gehouden drie
daagse bijeenkomst zal wor
den gepresenteerd.
Het LPO besteedde zijn tijd
aan de wijziging van een 24-
tal aanbevelingen over 'dia-
konie („christelijk handelen")
en maatschappij' die door de
agendacommissie van het
LPO waren opgesteld aan de
hand van eerdere besprekin
gen over dit onderwerp. Hoe
wel door de diverse groepen
een zeer groot aantal veran
deringen in de ontwerp-aan-
bevelingen waren aangedra
gen, waren deze vrijwel nooit
essentieel van aard, omdat zo
goed als alle aanwezigen het
met de teneur van deze aan
bevelingen wel eens konden
zijn (zoals de aanbeveling dat
in principe de sterke schou
ders in de maatschappij de
lasten van de zwakken dienen
te dragen en dat men werke
lijk aandacht voor elkaar
diënt te hebben. Deze teksten
waren door de in discussie
groepen verdeelde LPO-deel-
nemers voorzien van allerlei
nuanceringen waarover in
een plenaire bijeenkomst
werd gestemd.).
In de wandelgangen werd
door sommigen ongenoegen
geuit over de weinig zinvolle
manier waarop was verga
derd. De Pax-Christi-afge-
vaardigde H. Brautigam
noemde de bijeenkomst (naar
een woord van de Oostenrijk
se staatsman Metternich) „ein
laut tönendes Nichts" en dien
de een motie in waarin werd
voorgesteld de vele aanbeve
lingen zoveel mogelijk te be
perken en bondig te herschrij
ven voor de volgende bijeen
komst. Een samen met ande
ren opgestelde motie waarin
hij voorbereiding en verga
derstructuur van het LPO
laakte haalde het echter niet.
Nadat een afgevaardigde ge
dreigd had uit de agendacom
missie te stappen en een an
der de motie als „te negatief"
opvatte, werd ze afgewezen.
Afgevaardigde Victor Schef-
fers van Justitia et Pax be
treurde eveneens dat het LPO
zich wel met abstracte richtlij
nen voor de diakonie had be
zig gehouden, maar niet met
de concretisering ervan. Nu
moest het werk in feite nog
gebeuren. Hij werd daarin la
ter in feite bijgevallen door
kardinaal Simonis. Deze riep
de afgevaardigden op de bis
schoppen bij de concretisering
ervan te helpen omdat die nu
juist het leeuwendeel van het
werk is.
Bisschop Ernst gaf toe dat hij
„geen nieuwe dingen" had ge
hoord, maar dat het toch goed
was je gezamenlijk met een
onderwerp als diakonie bezig
te houden.
Vast punt van treurnis was
ook nu weer dat in dit advise
rend beraad van gelovigen
geen deelnemers uit het Lim
burgse bisdom aanwezig wa
ren. Maar de overige bisscho-
pen van wie een aantal -an
ders dan bisschop Gijsen - om
niet-principiële redenen af
wezig waren, werden daar
over niet meer zoals vroeger
ondervraagd.
Sinds het LPO-nieuwe stijl in
1984 begon zijn er nog maar
weinig deelnemers geweest
die alle bijeenkomsten hebben
bijgewoond. Het verloop on
der de deelnemers is erg
groot.
Voor het eerst werd de bij
eenkomst vrijwel geheel ach
ter gesloten deuren gehouden.
Dit niettegenstaande een van
de aanbevelingen dat inlei
dingen statements en toelich
tingen van het LPO zo'n
groot mogelijk verspreiding
verdienen. Zelfs werd voorge
steld om daarvoor een nieuw
blad in het leven te roepen,
maar dit werd niet nader ge
concretiseerd.
PAUL VAN VELTHOVEN
Duitse aspiraties afgepaald
I Aj
ng
De goede afloop dit weekeinde van de bijeenkomst i
Europese Raad in Straatsburg zal tot ver buiten Europ;
grote tevredenheid hebben geleid. Met spanning werd i
wacht welke positie de EG zou kiezen na de turbulrtcf)n
volksrevoluties in Oost-Europa en na de zeer sereneL vi
daarover van de presidenten Bush en Gorbatsjov op I"
Conform de beloften van deze twee wereldleiders werd
de Europese kaart niet hertekend. Het met argwaan onty-sta
gen tien-puntenplan voor de hereniging van de beide Dl
landen van de Westduitse bondskanselier Kohl, zonder
overleg gepubliceerd na de EG-'tussentop' in Parijs, gaf i
alle aanleiding met spanning uit te zien naar het resu
van het overleg in Straatsburg.
TWEE dagen lang hebben de twaalf EG-regeringsleider;
vooral hun diplomaten achter de schermen verbeten oi
legd over de Duitse aspiraties en de ruimte die de and
EG-lidstaten daaraan kunnen geven. De top van Straatslj
is op dat punt buitengewoon helder geëindigd: tegen her|
ging van het Duitse volk is geen enkel bezwaar, maar zij
slechts doorgang vinden in een Europees kader, op
van een vrije, democratisch tot stand gekomen wilsbe:
king van de betrokken volkeren en niet op de lai
plaats onder handhaving van de bestaande grenzen.
;ulA
.er
sijrv
gr U
sc\J
De Franse president en EG-voorzitter Mitterrand, die t
het begin af de Duitse verlangens met veel begrip is t»
moet getreden, heeft zijn diplomatieke gaven blijkbaarL
volle benut. Hoewel hij zelf elk verband met nadruk T
kent, heeft hij namelijk ook bereikt, dat Bonn heeft iij
stemd met een versnelling van de Europese integratie en t
een nieuwe overdracht van bevoegdheden op financieel,
nomisch en militair gebied aan Brussel.
DaT het economisch machtige West-Duitsland berei»
zich in die mate aan de EG-besluitvorming te onderweg
is politiek en symbolisch van buitengewone betekenis. V
telijk zijn dit weekeinde in Straatsburg bestaande grenzeiP31"^
leen maar geconsolideerd. Figuurlijk zijn er grenzen verlt
k f
ir
'I
Brieven graag kort en duidelijk geschreven.
De redactie behoudt zich het recht voor ingezonc
stukken te bekorten
Seksueel misbruik (2)
De medewerksters van Vrou
wen tegen Seksueel Geweld
hebben volkomen gelijk als zij
in een brief stellen dat sek
sueel misbruik van kinderen
in alle lagen van de bevolking
voorkomt en dus niet uitslui
tend in probleemgezinnen. Dat
de media dat niet uit het oog
moeten verliezen, is eveneens
juist. Maar hun boosheid is ten
onrechte op de kranten ge
richt; die meldden alleen wat
er (in dit geval in Sneek) is ge
beurd. De boosheid zou de
hulpverleningsorganisaties
moeten betreffen die het rap
port hebben opgesteld waarin
bewust een verband werd ge
legd tussen 'probleemgezin
nen' en seksueel misbruik
(met het verkrijgen van een
subsidie als doel). Terwijl juist
zij daar voorzichtig mee zou
den moeten zijn.
A.M. Dullaart,
DEN HAAG.
DN A-diagnose
Helaas geeft het interview van
uw krant met prof. C. de
Bruijn verder voedsel aan de
onrust die steeds weer rond
genetisch onderzoek wordt
verspreid.
In zijn pleidooi voor de
(DNA)-fingerprinting spreekt
prof. de Bruijn nu zijn onge
rustheid uit over de gevolgen
van voorspellende DNA-diag-
nostiek zoals bij voorbeeld bij
de ziekte van Huntington. Wij
delen zijn ongerustheid wan
neer het zou gaan om een on
zorgvuldig en niet goed door
dacht gebruik. Echter, de cen
tra, overal ter wereld, waar
deze DN A-diagnostiek voor de
ziekte van Huntington wordt
toegepast, onderhouden nauwe
kontakten, niet alleen m.b.t.
de technische ontwikkelingen,
maar zeer zeker ook ten aan
zien van de psycho-sociale ge
volgen. Er vind voortdurend
ethische reflectie plaats waar
bij medisch-ethische commis
sies en patiëntenverenigingen
een belangrijke rol vervullen.
Op het Klinisch Genetisch
Centrum en het Antropo-ge-
netisch Instituut in Leiden
wordt, in samenwerking met
de afdelingen Klinische Gene
tica en Medische Psychologie
en Psychotherapie van de
Erasmus Universiteit Rotter
dam, onderzoek uitgevoerd
naar de psychische en sociale
aspecten van deze voorspellen
de test. Natuurlijk moet de we
tenschap dat men later een
ernstige ziekte zal krijgen,
verwerkt worden. Mensen lij
ken daar toe in staat te zijn.
Onze ervaring leert dat men
sen die op grond van DNA-di-
agnostiek vrij grote zekerheid
hebben om de ziekte te krij
gen, over het algemeen rede
lijk goed kunnen omgaan met
deze uitslag. De test heeft, in
tegenstelling tot wat prof. de
Bruijn beweert, noch in Ne
derland noch in het buiten
land geleid tot zelfdoding.
Prof. de Bruijn lijkt zich door
zijn uitspraak hierover zelf
schuldig te maken aan mythe
vorming.
Van belang is dat het onder
zoek pas plaats vindt na vele
gesprekken en uitgebreide in
formatie en dat de keuze om
de test al dan niet te onder
gaan door de betrokkenen zeer
wel overwogen wordt geno
men. Van belang is verder dat
ook zonder voorspellend on
derzoek in families waarin
Chorea van Huntington voor
komt zelf gekozen levens-
rtg
~frer
beëindiging vaker voorkei
mede afhankelijk van de e
ringen met zieke familieier
Ten aanzien van de probl#^'
tiek van het omgaan metJTv
netische kennis is niemanmer
diend met mythevorming.jpr(
is dan ook aan te bevelen
klinische ervaring en wl
schappelijke onderbouwing0
basis vormen bij het fornffea
ren van meningen op het
bied van maatschappelijkeiaf
plicaties van DNA-onderz» vt
Haf
Prof.dr. J.J.P. v.d. Kamp,»
klinisch geneticus PP
Dr. G.J.B. van Ommen,
geneticus
Drs. A. Tibben,
klinisch psycholoog
Stichting Klinisch Genei
Centrum
LEIDEN.
Meidenterreur
Pas op de zitting van de rf^
bank in Groningen, zo le{
in onze krant, beloofden
zusjes van 16 en 17 jaar i
Wildervank beterschap, n,
zij maandenlang zeven poi"a
gezinnen hadden geteifar
seerd en eerdere pogingenjph
de politie het tweetal in tjgjj
men geen succes hadden^
had. Een politieman bef.
zelfs te verhuizen, maarre
op zijn nieuwe adres wiste a
meisjes hem te vinden. Gei
leden werden gevolgd enige
gescholden, kinderen gemdal
teerd en ruiten bekogeld.; w
lijkt onbegrijpelijk dat j i:
openbaar gezag het zover H k
laten komen. De eveneens vi
dagvaarde ouders hopen are
het tweetal uit huis wordi 01
plaatst, omdat ze geen ent tf
invloed op het duo hebbeen
doen toch wat ze willenjiss
rechtbankpresident zag fcn
nelijk om die reden nieter
een straatverbod, maar la^n
Raad voor de Kinderbesck
ming nu een onderzoek inple
len. Ik heb medelijden m£n
deskundigen die voor de bvi
meisjes (en voor de maatscj ai
pij) een oplossing moeten ral
den. n
G.T. Verhaar, jht
DEN HAAG. |ck
Kerstbomen p
Tot nu toe heb ik nooit ietf;
zien in een kunst-kerstbj
maar nu ik weer al die pn
tige sparren op marktei?
pleinen te koop zie
vraag ik me af of we i
dat opzicht niet een i
bijdrage kunnen leveren!11
de bescherming van ons?f
lieu. De enkeling die L-
kerstboom met een kluit kt—
met de bedoeling de spar uk
kerstdagen een plekje inL
tuin te geven, slaagt daar^(
zelden in, omdat de boom'
(mis)handeling meestal k,
overleeft, zoals ik uit eigei^
varing weet.
D.J. Courant,
VOORBURG.
Nestkasten
Wat geweldig dat in het ViF
schotense bos Ter Waddj)
dat bijna helemaal door beK
wing is ingesloten, dank/
vijftien nestkastjes het bir
seizoen van de vogels zo j?
is geweest, dat het resuï
ver boven het landelijk geil
delde is gekomen. Hulde v
de werkgroep, die zo'n
aandeel heeft gehad in hel'
reiken van dit resultaat.
J. Th. Swildens,
VOORSCHOTEN. u