Ikonen rond Klaas en Kerst
met heel boeiende verhalen
„NCRV biedt confrontatie tussen
christendom en modern levensgevoel
I2 KUNST/RTV
Nederlands
Dans
Theater
t ieuw lied Band Aid
|>or hulp Etiopië
ALICE IN
VONDERLAND
NIEUWE VOORZITTER MR. A. HERSTEL:
EcidócSouocmt
DINSDAG 5 DECEMBER 1989 PAGINA 13
Phil Collins
in Rotterdam
Kktlc
de- loi
-I
;OTTERDAM De Britse
.opster Phil Collins is 4 mei
'oor een eenmalig concert
n ons land. Het Rotterdam-
e sportpaleis Ahoy biedt 's
-onds Collins samen met
jjn band The nine serious
jys de gelegenheid een
ieuwe elpee in de belang-
ïlling te brengen. Collins
iat maar kort op tournee
i voor ons land staat maar
n dag gepland. Daarom
jjn in de voorverkoop
laximaal vier kaarten per
irsoon te krijgen. Die voor-
rkoop begint al op 9 de-
imber.
Prinses Christina Concours
Prinses Christina neemt het eerste
exemplaar in ontvangst van Apollo met
de lier" uit handen van Ruud van der
Meer, directeur van het Prinses Christina
Concours, zoals het Edith Stein
Concours sinds kort heet. De trofee van
beeldhouwer Aart Schonk is bestemd
voor personen die zich buitengewoon
verdienstelijk hebben gemaakt voor het
concours. De voorronden van het
concours vinden voor het eerst dit jaar
ook plaats in Enschede, Groningen en
Tilburg. In Den Haag zijn de voorronden
op 20 januari en 21 februari, de
landelijke finale is in maart. Voor de
winnaar is er onder meer een reis naar
Moskou en optredens op radio en tv.
FOTO: PETER VAN MULKEN
Expositie in Boymans met
Kees van Dongen en Jan Toorop
ROTTERDAM Het Rotterdamse museum Boy
mans-van Beuningen exposeert van zondag 17 de
cember tot en met zondag 11 februari schilderijen
en tekeningen van Kees van Dongen (1877-1968).
De nadruk ligt daarbij op werk uit zijn fauvistische
periode. Als onderdeel van de tentoonstelling
wordt ook werk van een aantal tijdgenoten ge
toond en enig documentatie-materiaal. Tot begin
januari toont dit museum ook de collectie Van
Moorsel, tekeningen en grafiek van Jan Toorop.
Met de recente aankoop van tekeningen en pren
ten van Toorop uit de verzameling Van Moorsel
beschikt het museum over een vrijwel compleet
overzicht van zijn grafische werk. In bezit is een
aantal unieke exemplaren, zoals zeer zeldzame af
drukken in rode of bruine inkt en prenten met een
persoonlijke opdracht aan de jurist A. van Moorsel,
die in de jaren twintig met de kunstenaar bevriend
raakte.
Prince wint zaak
van halfzus Lorna
WASHINGTON Het Ame-
rikaanse Hooggerechtshof
heeft geweigerd een rechts
zaak in behandeling te nemen
die tegen rockzanger Prince
was aangespannen door zijn
halfzus Lorna Nelson. Volgens
haar leek het liedje „U Got
The Look" te veel op een door
haar geschreven ongepubli
ceerd liedje „What's Cooking
in this Book". Zij had haar
halfbroer, die in werkelijkheid
Prince Rogers Nelson heet, en
zijn platenmaatschappij PRN
in 1987 voor de rechter ge
daagd. Zij werd destijds in het
ongelijk gesteld, maar ging in
hoger beroep.
XPOSITIES
Pn alerie ART.E+S, Noordeinde:
konen rond Klaas- en Kerst'; te
en t/m 27 januari, dinsdag t/m
.terdag, van 11 tot 17 uur, zondag
'EN HAAG Niet voor
et eerst, wel voor het
jatst wordt bij ART.E+S
alleries aan het'Noord-
nde in Den Haag een re
lief beperkte tentoon-
^lling gehouden van 130
|onen onder het kopje
[konen rond Klaas en
erst". De volgende
:te ordt uitgebreider en zal
de orden ingericht in een
ïr- j)g te zoeken ruimte, die
en elk geval groter moet
in dan de huidige ruimte
iet de galerie aan het
ed oordeinde. Want de be-
ngstelling is enorm.
ids de galerie ART.E+S in
[ril 1986 werd geopend, kon
liefhebber van deze aparte
Instvorm vijf exposities op-
bken; deze Klaas- en Kerst
expositie is te zien tot en met
27 januari. Getoond worden
15e tot 19e eeuwse Byzantijnse,
Griekse en Slavische (vooral
Russische) ikonen uit particu
lier en museaal bezit in West-
Europa. Aan de toegang zijn
geen kosten verbonden, op
nieuw wordt op een grote toe
loop gerekend.
Mischien is het jammer dat
naar een grotere ruimte wordt
omgekeken omdat, althans
deze expositie, in de uitsteken
de entourage van deze intieme
galerie is geplaatst. Terecht
dringt de organisatie niet aan
op hele volksstammen van be
zoekers; een landschapje ver
draagt misschien nog wel wat
toeloop, ikonen zeker niet.
Niet eens om de voor de hand
liggende reden van de nogal
devote voorstellingen, maar
veel eerder om de nauwkeu
righeid waarmee gekeken
dient te worden, wil de kijker
de ene ikoon van de andere
kunnen onderscheiden. Hier
om al is het twijfelachtig of
een veel grotere ikonen-expo-
sitie wel zo nodig is: de kans
op kunstzinnige doodslag, loopt
mee met de aantallen.
Traditie
Zo uniform als ikonen lijken,
zo weinig zijn ze dat. Welis
waar is de schilder gebonden
aan regels van traditie en
grondstoffen, maar wellicht
juist daardoor probeert iedere
kunstenaar een eigen toets aan
te brengen - als het goed is.
En vaak is dat ook zo.
In sommige gevallen, de min
derheid, heeft de schilder ge
probeerd indruk te maken en
Nikolaas, de wonderdoener, Russische ikoon uit de 16e eeuw.
FOTO: ART.E+S GALLERIES
werkte hij met sterk in het oog
springende effecten. Dan blijft
de voorstelling steken in een
luid en duidelijk plaatje, waar
aan niet veel te beleven valt.
Gelukkig zijn de meeste iko
nen van hoger kunstzinnig ge
halte, met een zeer eigen toets
van de schilder die doorgaans
wel werkte met ingetogen, ge
dempte kleuren, maar daar
mee ook een sterke en verfijn
de indruk achterliet. In andere
gevallen probeerde de schilder
hele verhalen kwijt te raken
van bijbelse aard, natuurlijk,
maar ook naar destijds heer
sende opvattingen en de tradi
tie van het land van ontstaan.
Echt vrolijk zijn ikonen nooit.
Er kan geen lachje af, er is
veel beproeving, leed en loute
ring, zeker bij de meest cen
trale heiligen. Maar wat ver
derop in de voorstellingen
durft de schilder toch wat
meer eigen verhaal te verwer
ken, of bekende ideeën op ei
gen manier te vertellen. Dat
lukt nog maar matig wanneer
het gaat om bekende begrip
pen, als de voorstelling van de
drie-éénheid, zodat op nogal
wat ikonen steeds drie nogal
gelijkvormige figuren in één
bed zijn te vinden. Maar ook
zijn meer verborgen details te
vinden, soms als zoekplaatjes
zo vaag. Dat kan zijn in groter
werk met tal van vrijwel ver
stopte hoofden, maar ook in de
vele miniaturen, die hele ver
halen vertellen.
Uitleg
Voor de meer precieze tekst en
uitleg lopen vijf tot zeven des
kundigen rond, die toeschieten
op elke in verbazing opgetrok
ken wenkbrauw. Dat is dan
maar goed ook, omdat begelei
dende tekstjes, al was het
maar omtrent land van her
komst en jaartal van ontstaan
bij de ikonen ontbreken. De
bezoeker zal nu wel verzekerd
zijn van deskundige uitleg,
maar zal behalve de gevraag
de, ook ongevraagde toelich
tingen naar z'n hoofd krijgen.
En om overmaat aan gefluister
in deze omgeving vraagt de
expositie allerminst.
Het moet ook gezegd, dat alles
van deze tentoonstelling, de
wijze van exposeren en het
werk zelve, samenwerkt naar
een wat meditatieve
van kijken. En al mag de
ikoon zelden een opgewekte
lach teweeg brengen, er valt
toch hier en daar ook wat
stouts te bespeuren, gevoel
voor humor of wat is het: de
man geheel terzijde van wie
deze keer de handen niet in
devotie zijn gevouwen, maar
z'n kop door de spijlen van een
ladder heeft gewurmd en
eveneens verrast en met grote
belangstelling toeziet op Chris
tus die zojuist van het kruis is
genomen.
De expositie van Ikonen, rond
Klaas en Kerst, is er een van
de beheerste kleuren, ook
wanneer per traditie het rood
een voorname plaats krijgt. Is
FOTO: ART.E+S GALLERIES
een enkel werk zwaar zoet, de
ikoon genummerd met 12
toont meesterschap in uiterst
nauwkeurig gedoceerd kleur
gebruik. En wanneer hieraan
aandacht wordt besteed en de
bezoeker zich gaat verdiepen
in de vele details, gaat elke
ikoon leven en blijkt achter
elk werk een kunstenaar te
hebben gestaan. Dat sommig
werk vele eeuwen oud is, mag
leuk zijn om te weten, maar
sommige ikonen krijgen zo
veel verhaal en glans, dat tijd
van ontstaan er absoluut niet
meer toe doet. Ook dat is een
van de vele kanten van deze
kleine, maar indrukwekkende
tentoonstelling.
FRITS BROMBERG
(ADVERTENTIE)
Laatste voorstellingen in
Den Haag!
De drie choreografen
van het NDT
in één programma
HANS VAN MANEN
Shaker lnops
(muziek John Adams)
DNDEN In een studio in
e" inden hebben popartiesten
l de hele wereld het lied „Do
e- by know it's Christmas" op-
Ei- euw opgenomen. De bedoe-
d. |g van de plaat is geld in te
an melen voor de slachtoffers
an In de steeds groter wordende
(ngersnood in Etiopië. Be-
J. femde sterren als Tina Tur-
t, Cliff Richard, Bananara-
n> a, het tieneridool Kylie Mi-
)gue, Chris Rea, Jason Dono-
Y m, Tears for Fears gaven ge-
K>r aan de oproep van de Ier
zanger Bob Geldof
(ADVERTENTIE)
Het Zwarte Theater
van Praag speelt
CIRCUSTHEATER
SCHEVENINGEN
WO 6 DEC.-20.15 UUR
TEL. 070 - 355 88 00
HILVERSUM Hij heeft wel
zijn toog uitgetrokken, mr. A.
Herstel, voormalig officier van
justitie te Rotterdam, om voor
zitter van de NCRV te worden,
maar het recht en de logische
argumentatie daaronder hebben
hem niet verlaten. Hij oordeelt
niet op losse gronden. Pas als de
bewijsvoering rond is, brengt hij
zijn inzicht onder woorden.
Recht steunt op waarheid en klaar
heid. Als kersverse omroepman
weegt hij voors en tegens tegen el
kaar af alvorens tot uitspraken te ko
men. Hecht hij waarde aan de ge
ruchten, dat de VOO en Veronique,
Rob Out en Lex Harding dus, pro
grammatisch en financieel onder één
hoedje spelen? Mr. Herstel billijkt,
dat Out en Harding al jarenlang grote
vrienden zijn, die met elkaar erva
ringen uitwisselen, maar zo lang ze
niet aantoonbaar samenwerken, mag
die relatie niet op grond van de me
diawet veroordeeld worden. Maar de
TROS dan, die een feestje en het
scherm uitbuit om het ledental fiks
op te schroeven, met verwaarlozing
van de eisen die de mediawet stelt?
Dat kan de NCRV ook. Die liet bij
wijze van weerwerk een aflevering
„Prettig geregeld" schrijven, waarin
om de andere zin de kijkers werden Foeteren
uitgedaagd voor de NCRV te teke-
den de grenzen aangetast, dan kan
dit leiden tot een kort geding zoals de
TROS overkwam, die vervolgens
door de rechter op de vingers werd
getikt".
„De NCRV toetst zijn voornemens
liever bij het commissariaat voor de
media, legde de inhoud van „Prettig
geregeld" aan deze instelling voor en
besloot tot wijziging van de tekst.
Hiermee heb ik mijn opvattingen
over de rechtsgang voldoende duide
lijk gemaakt. Het kwaad uitbannen is
een illusie. Rechtshandhaving dient
om enige orde in de samenleving te
bereiken, daders tot een betere le
venshouding te bewegen, slachtoffers
genoegdoening te verschaffen en be
scherming te bieden aan de mens. Je
kunt ook zeggen: disharmonie door
vergelding uit te bannen".
Vroeger vond hij, dat er in Hilver
sum te krenterig werd omgesprongen
met regels als bijvoorbeeld de sluik
reclame. Later als officier van justitie
ook betrokken bij economische delic
ten kreeg hij daar een andere kijk op.
Rechtsregels, zo stelde hij vast, heb
ben ook tot doel als rots te fungeren
in een waterwering. Wrikt men die
steen los, dan krijgt men de water
vloed over zich heen. Mede daarom
hecht mr. Herstel aan rechtshandha
ving in Hilversum.
Grondhouding
Mr. Herstel geeft desgevraagd een
beschouwing weg over zijn opvattin-,
gen van het recht en de functie van
de wet: „Het gaat om de grondhou
ding. In de strijd om het bestaan
zoekt men in omroepland naar de
mazen in de wet. De cruciale vraag
is: rammelt die wet of zet zij heldere
lijnen uit? Men gaat dan de boven- en
ondergrens op toelaatbaarheid aftas
ten. Als ik me even verplaats in mijn
oude rol, dan vind ik dat er op een
merkwaardige manier met de media
wet wordt omgesprongen. De NCRV
doet weliswaar ook aan nevenactivi
teiten, het surfen met de ANWB, het
reizen en een blad als „Paperclip"
voor de jongeren. Maar daarmee
beoogt de NCRV ledenbinding. Wor-
Uit eigen waarneming weten we dat
er hier en daar vooral bij de ideële
omroepen (KRO, VARA en NCRV)
binnenskamers wordt gefoeterd als
een niet- of minder ideële omroep al
te vrijpostig met de omroepbepalin-
gen omspringt. Treden zij met hun
bezwaren naar buiten, dan doen zij
dat meestal in vriendelijke bewoor
dingen. Roept dat geen misverstan
den op bij de buitenwacht, die op dit
punt misschien teveel van zijn eigen
omroep verwacht?
Hiervoor verwijst mr. Herstel naar
het overleg in gezamenlijkheid in de
NOS. Hij doet daar ongaarne afstand
van: „Als officier van justitie kon ik
's avonds gezellig een borrel drinken
met mijn justitiële tegenvoeter de ad
vocaat, wiens standpunten ik de vol
gende dag fel kon attaqueren".
Maar hij heeft de uitspraak nog niet
gedaan of hij begint te foeteren op de
Mr. A. Herstel: „Plezier in het leven hoort bij de christen".
TROS, die onder sterke en jarenlange
aandrang van de NOS ertoe is over
gegaan op zaterdagmiddag niet meer
met sportprogramma's het gras voor
de voeten van de NCRV weg te
maaien, maar intussen in het vervan
gende top-100-programma de ene
sneer na de andere op de NCRV los
laat.
Hij heeft de verenigingsstatuten niet
direct en letterlijk, maar vooral zijn
FOTO: PR
persoonlijke levenskijk nodig om het
eigen gezicht van de NCRV te teke
nen: „Wij proberen al onze program
ma's te maken tegen de achtergrond,
dat God in Christus op deze aarde is
gekomen om de communicatie tot
stand te brengen tussen God en de
mensen en tussen de mensen onder
ling. Deze gedachte moet in al ons
werk gestalte krijgen. Mede daarom
dienen wij een totaalprogramma te
verzorgen, waardoor niet alleen onze
aanhangers worden aanj_
maar ook het brede publiek".
Plezier
Wat doet hij met opmerkingen uit de
TROS-leiding, dat zij wel voor het
plezier op de buis zullen zorgen, zo
dat de ideële omroepen christendom
en socialisme kunnen bedrijven? En
ook met een gotspe (vergaande vrij
postigheid) als: „Ook de TROS is een
goede omröep. Een programma als
„Heel de mens" zouden wij zo kun
nen uitzenden". Je zou toen zeggen,
dat een omroep als de TROS vanuit
zijn eigen optiek niet eens op het idee
komt van een dergelijk programma.
Mr. Herstel: „Uit ons totaalprogram
ma spreekt onze visie. De NCRV
heeft een goede neus voor comedies,
kwisses scherpen het verstand, infor
matie is onmisbaar en discussiepro
gramma's leiden tot gedurfde uitzen
dingen, zoals de aflevering van „Wel
les Nietes" over de stelling: Moeten
homoseksuelen kunnen trouwen? Als
andere omroepen door vorm of in
houd ervan zich hierdoor voelen aan
gesproken, dan bieden wij een juiste
confrontatie tussen de kern van ons
christelijk geloof en het moderne le
vensgevoel".
Mr. Herstel maakt er geen geheim
van, dat vitale jongeren door de
NCRV als een levendige bijdrage aan
de schepping worden gezien. Die ziet
men dan ook op het scherm, gezellig
samen met de ouders in de „Familie
show". Plezier in het leven hoort ook
bij de christen. De NCRV zet jonge
ren ook graag in voor de ledenwer
ving. Zij huurt daarvoor echter geen
meisjes van een modellenbureau in,
maar zoekt daarvoor jongeren die uit
eigen overtuiging de straat opgaan
voor de goede zaak van de NCRV.
Zeker, allemaal orationes pro domo,
spreken voor het eigen huis, maar
wel een huis waarin men zich thuis
voelt.
Zijn toog heeft hij afgelegd, maar mr.
Herstel is gemakkelijk te bewegen
een hecht doortimmerd requisitoir af
te steken voor het behoud van het
plezier in het leven van de christen
en de uitstraling ervan op het
scherm.
TON OLIEMULLER
Bartlehiem
Kom bij mij niet aan met
pakjes onder de kerstboom.
Dat ze elkaar met kerst
cadeautjes geven in Frankrijk
en Duitsland en Engeland en
Amerika, prima, moeten ze
vooral doen. Maar ik geef de
voorkeur aan het kreupelrijm,
de chocoladeletter, de
marsepein, het foppakket, het
suikergoed, de speculaas, de
pepernoot, de chocolademelk,
de bisschopswijn niet te
vergeten, kortom: er is maar
één pakjesavond, en dat is die
met Sinterklaas.
Maar al dat geklaas op de
televisie, dat vind ik niks. De
aankomst van de
goedheiligman op zo'n tuthola-
bootje in Gorinchem, dat is al
op het randje. Waarom kan
dat niet in een ordentelijke
havenstad, met een
ordentelijke oceaanstomer,
zoals het Lied dat voorschrijft?
Te duur zeker weer.
Erger is dat de oude man zich
leent om als vulsel te dienen
in zo'n beetje alle
Nederlandstalige programma 's
die de zuilen met elkaar weten
te verzinnen, buiten het
journaal om. Je ziet de
bisschop opduiken in alle
magazines en
showprogramma's, als
bijzondere gast uit Spanje, u
weet wel. Heeft die man niks
beters te doen, vraag je ie dan
af: gedichten maken, inkopen
doen, over de daken rijdenC ik
noem maar wat.
De A VRO had het klapstuk in
huis: een sinterklaasspecial
van 'Van^de rug af gezien'. Dit
is een programma dat probeert
leuk te zijn en kunstzinnig
tegelijk, uitgaande van de
verbale vaardigheden van vier
schrijvers die door een
mysterieuze voorzitter (die we
alleen op de rug-zien, vandaar
de titel, die dan ook nog eens
'speels' verwijst naar de titel
van een beroemd toneelstuk)
aan de gang worden gehouden.
Ze moeten allerlei taalkundige
kunstjes doen, die bedoelen
ons als kijkers in een staat van
voortdurende bewondering te
brengen: o wat knap, o wat
geestig.
Dit werkt dus van geen enkele
kant, vooral omdat de
deelnemende Kunstenaars
hun bijdragen a. niet kunnen
voorlezen (declameren is een
heel ander vak) en b. elke
keer doen voorafgaan van een
olijke blik in de camera: nu
komt er toch wat leuks! zet u
maar schrap! Het resultaat is,
dat je alleen maar met
weemoed kunt terugdenken
aan de Goeie Ouwe Tijd van
het programma 'Hou je aan je
woord', ook met schrijvers,
ook over taal, maar dan wél
geestig en spitsvondig. Als
Godfried Bomans het woord
nam, kon je je inderdaad
schrap zetten, want dan kwém
er ook iets leuks. Als die het
komisch bedoelde gestuntel
van de huidige -vier zou
kunnen zien, hij draaide zich
kreunend om in z'n graf... En
als erkend Klazoloog had hij
de Sint-editie al heleméél niet
kunnen aanzien.
Inmiddels is de thermometer
danig gezakt, u zult dat zelf
ook weten. En u weet ook:
zodra we 's morgens wat rijp
van de auto moeten krabben,
worden ze in het noorden al
nerveus. De ijsdiktemeters
worden klaargelegd, er mag
niet meer geroeid worden, de
rayonhoofden bespreken de
achterzaaltjes van de cafés
voor de eerste vergaderingen:
Bartlehiem lonkt in de verte.
Kortom: de ijzers zijn weer uit
het vet, de eerste marathon op
natuurijs is zelfs al verreden
(ik snap niks van die
irrationele voorkeur voor dat
uitgetrapte levensgevaarlijke
natuurijs, maar het zal wel
vergelijkbaar zijn met mijn
voorkeur voor
sinterklaaspakjes boven
kerstpakjes). Studio Sport was
present en leverde mooie
plaatjes. Probleem is, dat het
schaatscommentaar verre
achterblijft bij de visuele
kwaliteit van deze sport.
De marathon was in handen
van Rik van Vliet, die maar
bij het voetbal moet blijven, de
wereldbekerwedstrijden in
Den Haag werden verslagen
door Heinze Bakker (helaas
nóg niet met vut?) en, jawel,
Hein Vergeer. De laatste is
ingehuurd omdat-ie bekend
staat om z'n grote bek. en
omdat de NOS een
opmerkelijke voorkeur heeft
voor het laten verslaan van
sport door ex-cracks. Hein had
dus niks toe te voegen, verviel
in hetzelfde rondjestellen als
Bakker, miste in eerste
instantie zelfs de sensationele
vergissing van die Oostduitse
die a la Jan Bols rechtdoor
reed waar ze had moeten
oversteken. Schaam je, Hein.