o]
Kleuters krijgen weer de ruimte
HH 2
ES
N AVO-schepen
niet welkom
in Amsterdam
Nederlandse uitvinding
kan bodem laten stijgen
Mosselen als waakhond
IEUWO
SU MM
Docenten willen meer steun
bij voorlichting over aids
?NY wil werklozen
nzetten tegen
Agressie in trein
soorverbod voor tandarts
ONDERWIJSLAND BLIJ MET OPHEFFEN VIERJARIGENMAATREGEL
%TNENLAND
ZeidóaQowumt
DONDERDAG 30 NOVEMBER 1989 PAGINA 3
VANDAAG
IN HET
o
01VOLLE Het wordt
d.g lang niet allemaal ro-
ugeur en maneschijn in
aiiderwijsland, maar de
ainstaande opheffing van
1 vierjarigenmaatregel in
t basisonderwijs geeft in
geval alvast een enor-
verlichting voor leer-
ouders en kin-
UIren. De gevolgen van
s maatregel, die door
Deetman
esn onderwijs werd inge-
erd, zijn louter negatief
•jjweest.
Si hevige onrust in de Twee-
Kamer en daarbuiten werd
it ingang van het schooljaar
t^7/'88 de vierjarigenmaatre-
van kracht. Basisscholen
>chten kiezen: of het aantal
ë^iren voor kleuters fors ver-
'afrderen, of grotere groepen
ofyëren. Ze moesten op één
aifi beide manieren zorgen
x)jr een flinke bezuiniging
minister Deetman nodig
1ql om zijn begroting wat be
sluitend te krijgen.
vallend is, dat eigenlijk al-
p in het westen van het
jd en in de grote steden is
voor vergroting van
groepen. Op scholen in de
imm
Vorst in Vries
Terwijl de temperatuur gisteren overdag met gemak boven nul
kwam, daalde het kwik in de nacht ver onder het vriespunt. In
het Drentse dorpje Vries werd zelfs rond de zeven graden vorst
gemeten. foto: anp
MEDIARAAD: VOORSTELLEN
OMROEP ONVOLDOENDE
DEN HAAG De Mediaraad heeft weinig goede woorden over
voor het voorontwerp voor een wijziging van de mediawet, die
door de vorige minister van WVC, Brinkman, is ingediend.
De raad adviseert minister d'Ancona om het wetsvoorstel in het
geheel niet in te dienen bij de Tweede Kamer. „Daarvoor ont
breekt voldoende samenhang in het voorliggende voorstel en laat
dit voorstel te veel vragen onbeantwoord", aldus de Mediaraad.
De raad vindt dat het voorstel een beperkte visie op de toekomst
van omroep biedt, te weinig mogelijkheden inhoudt om commer
ciële omroep werkelijk van de grond te krijgen en onvoldoende
doordacht is.
De Mediaraad is het met het kabinet eens dat verschillende om-
roepzaken spoedig in de mediawet moeten worden geregeld. Maar
de aanpak van het kabinet om eerst de meest spoedeisende zaken
te regelen (met name het mogelijk maken van commerciële tele
visie) kan in de ogen van de raad geen genade vinden. Alle on
derwerpen moeten in hun onderlinge verband worden geregeld,
vindt de raad.
Maar ook als het uitsluitend om commerciële omroep gaat deugt
het wijzigingsvoorstel van het kabinet niet, zo is de mening van
de raad. De positie van commerciële omroep wordt, op de manier
waarop het kabinet die ziet, een illusie. De raad doelt daarbij op
de vergoeding van maximaal 15 procent van de omzet die com
merciële omroepen aan de overheid zouden moeten betalen. Com
merciële omroep kan zo nooit rendabel worden.
De raad vindt dat commerciële omroepen op de kabel moeten
worden toegelaten op basis van overeenstemming met de betrok
ken gemeenten, aan wie het vrijstaat een prijs te bedingen. Zowel
landelijke als plaatselijk of regionaal opererende aanbieders zou
den daarvoor in aanmerking moeten komen en niet alleen lande
lijke, zoals het kabinet heeft voorgesteld.
rerechtshof in Arnhem
leurt ademanalyse goed
tNHEM Het gerechtshof in Arnhem vindt
ademanalyse-apparatuur die justitie gebruikt
het bepalen of automobilisten te veel gedron-
n hebben een wettig en overtuigend bewijs-
ddel. Twee mensen die gisteren voor het hof
testen verschijnen zijn dan ook veroordeeld.
deze maand ontstond opschudding na
em uitspraak van het hof in Den Haag, dat
npd dat verdachten op basis van ademanalyse-
r^ten niet mogen worden veroordeeld omdat de
,st geen mogelijkheid van een tegenonderzoek
nt. Veel rechtbanken in het land houden
0<\dsdien dit soort zaken aan in afwachting van
?eh uitspraak van de Hoge Raad, die definitief
bejet vaststellen of de test toelaatbaar is. Dat
erfdeel wordt begin volgend jaar verwacht.
e\
AYR VERBRANDDE GEEN
AFVAL MET VEEL PCB'S
ROTTERDAM De Afvalverwerking
'Rijnmond (AVR) heeft zich niet schuldig
gemaakt aan het verbranden van chemisch
afval met te hoge pcb-gehaltes. Dat is geble
ken uit een onderzoek van het OM. Volgens
het onderzoek is als gevolg van een admini
stratieve fout de indruk ontstaan dat men
chemisch afval had verbrand met pcb-ge-
haltes die ver boven de toegestane norm lig
gen. Het onderzoek is dan ook op dit punt
afgesloten. Wel zet justitie het onderzoek
voort naar mogelijk andere onregelmatighe
den. Een woordvoerder van de AVR kon
niet zeggen in hoeverre de AVR nu wordt
vrijgepleit van schuld in de dioxine-affaire
in het Lickebaertgebied. De AVR heeft
steeds gezegd dat de neerslag van dioxine bij
boeren zo hoog was dat dat nooit alleen van
de vuilverbranding afkomstig kon zijn.
Herfst 1989 zeer zonnig
DE BILT De Herfst 1989 (sep
tember, oktober en november) was
zeer zacht, zonnig en droog. De ge
middelde temperatuur in de afge
lopen drie maanden was 11,3 gra
den tegen 10,4 graden normaal. De
herfst 1989 behoort daarmee tot de
vier zachtste van deze eeuw. De
herfst 1989 telde verder gemiddeld
over het land 360 uren zon. Nor
maal is een gemiddelde van 292
uren. Het kleinste aantal zonne-
uren werd gemeten op de Wad
deneilanden (320 uren). Noord-
Brabant was plaatselijk het zon
nigst met 375 uren. Droog was de
herfst dit jaar ook. Gemiddeld viel
over het hele land 145 millimeter
neerslag tegen 214 millimeter nor
maal.
DEN HAAG Negen van de tien
scholen voor voortgezet onderwijs
besteden aandacht aan seksuele vor
ming (88 procent) en voorlichting
over aids (85 procent). Docenten die
deze vorming en voorlichting geven
hebben grote behoefte aan extra les
materiaal en andere vormen van
steun, zoals cursussen. Dit blijkt uit
een onderzoek dat het in opdracht
van het Landelijke Centrum GVO
(gezondheidsvoorlichting onderwijs)
is uitgevoerd. De resultaten zijn van
daag bekendgemaakt op een geza
menlijke bijeenkomst van de over
koepelende organisaties in het on
derwijs. Seksuele vorming en aids-
voorlichting worden vooral gegeven
in de lessen gezondheidskunde, bio
logie en maatschappijleer. Volgens
de onderzoekers besteden protes
tants-christelijke scholen over het al
gemeen iets minder aandacht aan
deze zaken dan andere scholen.
Ruim negen van de tien docenten
achten seksuele vorming in beginsel
een taak van de school. Een grote
moeilijkheid vinden zij echter dat de
school op dat punt geen beleid voert.
Bij de aids-voorlichting ervaren zij
hun gebrek aan kennis ook als een
belangrijk knelpunt, aldus de onder
zoekers.
Eén organisatie voor
oorlogs-uitkeringen
DEN HAAG Minister d'Ancona (WVC)
heeft een spoedig regeringsstandpunt beloofd
over de vorming van één nieuwe organisatie
voor de uitvoering van wetten voor uitkerin
gen aan verzetsdeelnemers, oorlogsgetroffe
nen en vervolgden. De minister heeft een
plan hierover van generaal Huyser aan de
Tweede Kamer gestuurd. In de voorstellen
staan verbetering en versnelling van de
wetsuitvoering centraal. Huyser stelt termij
nen voor waarbinnen aanvragen en bezwaar
schriften moeten zijn afgehandeld. Verder
moet de organisatie een publiekrechtelijke
zijn. De huidige raden komen daarin terug
als kamers van één nieuw geheel. De nieuwe
organisatie moet volgens Huyser worden ge
huisvest in Leiden. De onderdelen in Zoeter-
meer en Diemèn verdwijnen.
AMSTERDAM In na
volging van de gemeenten
Zaanstad en Spaarnwoude
heeft ook Amsterdam
stelling genomen tegen
het bezoek van een
NAVO-eskader met nu
cleaire lading aan de Am
sterdamse haven. Een
door Groen Links inge
diende motie van die
strekking werd gister
avond door de gemeente
raad aangenomen.
Het eskader dat Nederland
voor een paar dagen aandoet
heeft volgens Groen Links mi
nimaal 85 kilo radio-actief plu
tonium aan boord, terwijl er
twee schepen zouden zijn met
minstens twaalf kernwapens.
Burgemeester Van Thijn heeft
bij minister van defensie Ter
Beek aangedrongen op het res
pecteren van het raadsbesluit
waarmee de gemeente zich en
kele jaren geléden kernwa-
penvrij heeft verklaard. Even
als zijn voorganger wil Ter
Beek overigens geen antwoord
geven op de vraag of er kern
wapens aan boord zijn.
Met een aantal actieschepen
legde de milieu-organisatie
Greenpeace gisteren bij de
Noordersluis bij IJmuiden een
urenlange blokkade om zo de
doorvaart te verhinderen van
het eskader dat uit negen
schepen bestaat. Na 5,5 uur
hief Greenpeace de blokkade
op en kon het eskader alsnog
via het Noordzeekanaal door
reizen naar Amsterdam. De
politie had gedreigd de boten
van Greenpeace anders weg te
zullen slepen.
Het gaat om een beleefdheids
bezoek van vijf dagen aan de
hoofdstad van het zogeheten
Stanavforlant eskader. Dit is
een permanent eskader dat be
staat uit schepen van verschil
lende lidstaten. Het kan direct
worden ingezet in tijden van
crises en spanningen.
eljTRECHT De Ver-
,rliersbond FNV pleit er-
li^or langdurig werklozen
ie te zetten bij de bestrij-
nng van agressie in trei
len. Dat voorstel zal de
[jjkbond inbrengen in de
cao-onderhan-
ilingen.
te beginnen denkt de
•JV-bond aan de inzet van
inimaal 75 mensen, vooral
komstig uit etnische minder
den. De „service-medewer-
zouden de conducteur
een trein moeten assiste-
ti bij zijn werkzaamheden.
is nadrukkelijk niet de be-
doeling dat zij in de plaats ko
men van het traditionele
treinpersoneel. NS moet de ex
tra werknemers een volwaar
dig dienstverband bieden, al
dus de FNV-bond, die het de
hoogste tijd vindt dat de NS
stappen onderneemt tegen de
agressie in treinen. Ook wil de
vervoersbond op deze manier
een kweekvijver creëren voor
toekomstige conducteurs.
De Vervoersbond CNV gaat de
cao-onderhandelingen met de
NS in met een looneis van 3,5
procent. In totaal gaat de
CNV-bond uit van een ruimte
van 5,5 procent voor verbete
ring van de arbeidsvoorwaar
den bij de spoorwegen.
hi
,eï HOGER BEROEP:
p<
rl
°feN BOSCH Een 39-jarige tandarts uit Etten-Leur mag van
v^t gerechtshof in Den Bosch zijn vak in Nederland levenslang
eret meer uitoefenen. De hof nam deze maatregel in het hoger
•®roep dat de Inspectie van de Volksgezondheid in Noord-Bra-
1 'nt had aangetekend. Het Medisch Tuchtcollege in Eindhoven
Jjld de tandarts eerder slechts een berisping gegeven, omdat hij
'^voldoende zorgvuldig heeft gehandeld. In 1983 deed het Alge
meen Ziekenfonds AZWZ in Breda bij de politie aangifte dat de
"''hdarts ten onrechte in gave kindergebitten had geboord en
ah bedrag van negen ton te veel had gedeclareerd. In de daar-
."1 voortvloeiende strafzaak kwam de Bredase rechtbank vorig
!cAr tot een aanzienlijke gevangenisstraf. Het gerechtshof in Den
'Jisch sprak de tandarts vorige maand in hoger beroep echter
.ij van de beschuldiging dat hij opzettelijk zwaar lichamelijk
%el heeft toegebracht. De tandarts zal tegen het boorverbod in
^roep gaan.
Heistelling
Normaal is
deze
heistelling
een
onmisbaar
hulpmiddel
voor de
opbouw van
gebouwen,
maar gisteren
in het
Groningse
Scheemda
viel die uit zijn
rol en richtte
een enorme
ravage aan.
foto: anp
Steeds vaker kinderen
buiten huwelijk geboren
DEN HAAG Terwijl het
aantal kinderen dat binnen
een huwelijk wordt geboren
blijft dalen, neemt dat van
buitenechtelijke kinderen aan
zienlijk toe. Dat percentage is
de afgelopen 15 jaar gestegen
van 2 naar 10 procent, aldus
het Nederlands Interdiscipli
nair Demografisch Instituut.
De toename heeft volgens de
onderzoekers steeds minder te
maken met ongewenste zwan
gerschappen. De stijgende
voorkeur voor andere levens
vormen dan het huwelijk, met
name het ongehuwd samen
wonen, is de voornaamste re
den voor deze ontwikkeling.
Het bewust ongehuwde moe
derschap van alleenstaande
vrouwen is nog een marginaal
verschijnsel.
UTRECHT De Utrechtse
geochemicus prof. O. Schuiling
heeft een manier ontdekt om
de aardbodem plaatselijk te
doen rijzen. De gisteren gepre
senteerde vinding zou een op
lossing kunnen zijn voor pro
blemen als bodemdaling en
het stijgen van de zeespiegel
door het broeikaseffect. De
vinding kan een belangrijke
bijdrage leveren aan de kust
bewaking.
De methode houdt in dat via
boringen zwavelzuur wordt
geïnjecteerd in de kalksteenla-
gen die zich vrijwel overal in
Nederland op makkelijk toe
gankelijke dieptes bevinden;
in het westen van het land op
dieptes van 500 tot 1200 meter.
Kalksteen en zwavelzuur gaan
een chemische verbinding aan
waarbij gips ontstaat.
Het volume van het gevormde
gips is tweemaal zo groot als
de oorspronkelijke kalksteen
en de bovenliggende zand-,
klei- en veenlagen worden
daardoor omhoog gedrukt. Het
effect wordt nog versterkt
doordat bij de chemische reac
tie aanzienlijke hoeveelheden
koolzuurgas vrijkomen, die het
opkrikkend effect vergroten.
Het zwavelzuur kan volgens
Schuiling niet in het drink- of
oppervlaktewater terecht ko-
nben krant ontvangen? Bel tussen 18.00 en 19.00, zaterdags
■«sen 14.00 en 15.00 uur, telefoonnr. 071-122248 en uw krant
t^brdt nog dezelfde avond nabezorgd.
e|E KNOLLEN
m, |K UIKIO Her
/a leuk. om te komen
ereN-
DEN HAAG Acht kernge
zonde mosselen in het zeeha
venkanaal bij Delfzijl houden
dag en nacht de aramidefa-
briek van Akzo in de gaten.
Mosselen als waakhond, als
kettinghond. Wordt er iets ge
loosd wat niet in het milieu
thuishoort, dan slaan ze alarm
door hun schaal te sluiten.
De mosselen zitten met één
klep vastgelijmd op de zoge
naamde Mossel Monitor, een
nieuw instrument dat op het
ogenblik op drie plaatsen in
Nederland wordt uitgetest. Bij
Delfzijl, de Maasvlakte en Ter-
neuzen. Overigens heeft Akzo
de medewerking gegeven aan
de proef door lozinggegevens
te verstrekken. Zo kan op zijn
beurt de mossel worden gecon
troleerd.
Een mossel pompt normaal
vijftig liter water per dag door
zijn lichaam om er voedsel en
zuurstof uit te halen. De
schelp staat voor dat doel
voortdurend enkele milime-
ters open. Bij zuurstofgebrek,
of bij aanwezigheid van gif
stoffen, trekt de mossel zich
meer of minder dicht. De
kiepstand wordt geregistreerd
met sensoren die op beide
helften van de mossel zijn ge
lijmd. Er worden op één appa
raat acht mosselen gebruikt
om de kans om vals-alarm te
verminderen. Blijven er bij
voorbeeld vijf of zes langer
dan een minuut dicht, dan is
er reden voor paniek. Voor
deel van de mosselen is dat ze
direct reageren.
Waterleidingbedrijven bijvoor
beeld weten dan ogenblikke
lijk dat er iets fout is en kun
nen dan ingrijpen. Dat is heel
wat effectiever dan af en toe
monstertjes nemen. Maar wat
het probleem is, geven de mos
selen niet aan. Dat moet na
derhand wateranalyse uitwij
zen.
De wetenschappelijke basis
voor de Mossel Monitor is ge
legd door TNO. KEMA en
RIVM. Producent is het inge
nieursbureau Delta Consult uit
het Zeeuwse Kappele. Daar
heeft men het principe uitge
werkt tot een praktisch instru
ment. Het RIVM plaats er
trouwens binnenkort eentje in
de Rijn bij Lobith. Zoetwater-
mosselen kunnen deze politie
taak ook aan, met name de
driehoeksmossel.
Kinderen in een kleuterklas. Door de vierjarigenmaatregel is er minder individuele aandacht en dat
heeft een extra toestroom naar het speciaal onderwijs veroorzaakt.
foto: sp
rest van het land viel de keus
op het verminderen van het
aantal lesuren. Volgens be
leidsmedewerker E. Keizer
van de grootste onderwijsvak-
bond ABOP (Algemene Bond
voor Onderwijzend Personeel)
woog in de steden vooral het
argument zwaar, dat ouders
allebei moeten kunnen wer
ken. Bij beperking van het
aantal lesuren zou dat nauwe
lijks meer mogelijk zijn. In dat
geval zouden ouders immers
naar kinderopvang moeten
zoeken en die is in Nederland
verre van optimaal.
Verder speelde in de steden
mee, dat scholen zich snél lie
ten leiden door wat anderen
deden. Keizer legt uit: „In ste
den zitten vaak veel scholen
dicht bij elkaar. Als de ene
school kiest voor verlaging
van het aantal lesuren en de
ander voor vergroting van de
groepen, loop je de kans dat
ouders hun kinderen naar een
andere school sturen. Dat risi
co wilden scholen niet lopen
Achteraf
Wat scholen echter ook beslo
ten, negatieve gevolgen had de
maatregel altijd. Keizer somt
de nadelen op: „Op hun vierde
jaar zijn kinderen er gewoon
aan toe naar school te gaan. Ze
hebben dan de leeftijd om te
gaan leren. Die ontwikkeling
moet dan niet onderbroken
worden door zo'n kleutermaat
regel". Keizer denkt dan ook
dat achteraf gezien vergroting
van de groepen nog de minst
slechte van twee kwaden was.
De individuele aandacht is dan
weliswaar kleiner, maar de
kinderen gaan in elk geval
naar school.
Er is echter ook het één en an
der te zeggen voor verlaging
van het aantal lesuren. Keizer:
„Leerkrachten hadden onder
de twee vorige kabinetten al te
maken gehad met meerdere
vergrotingen van groepen. In
1983 was zo'n vergroting door
gevoerd. In 1986 volgde een
tweede. Toen de vierjarigen
maatregel werd ingevoerd was
het dus de derde keer op rij,
dat de groepen werden ver
groot. Het is dan zeer voorstel
baar dat onderwijzers er voor
kiezen het aantal lesuren maar
te verminderen.
Speciaal onderwijs
Eigenlijk heeft men op het mi
nisterie alleen maar proble
men voor zich uit geschoven
door invoering van de maatre
gel. Volgens Keizer levert deze
namelijk dusdanig veel achter
standsproblemen op, dat in de
komende jaren een veel grote
re groep kinderen naar het
speciaal onderwijs zal moeten.
Dat zorgt voor extra lasten. De
kosten per leerling zijn daar
immers veel hoger dan in het
basisonderwijs. Kinderen krij
gen in het speciaal onderwijs
namelijk een veel individuele
re benadering.
Verlichting voor het speciaal
onderwijs is ook één van de
belangrijkste redenen waarom
de net aangetreden staatsse
cretaris van onderwijs, Walla
ge, het voorstel doet om de
vierjarigenmaatregel terug te
draaien. Hij wil scholen zelf
laten kiezen hoeveel les ze ge
ven aan welke klas. In de eer
ste vier jaar moeten in z'n ge
heel tenminste 3.520 lesuren
worden gegeven. Ook voor de
tweede vier jaar moet een mi
nimum aantal lesuren gaan
gelden. Daarbinnen mogen
scholen zelf bepalen hoeveel
les ze geven aan welke groep.
Ommezwaai
De ABOP is verheugd over
het voorstel van de PvdA-
staatssecretaris. De bond had
een dergelijk plan overigens
ook wel van Wallage ver
wacht. Verrassender en daar
om ook des te verheugender,
vindt de ABOP de ommezwaai
van het CDA. Die partij koos
in de vorige kabinetsperiode
nog vóór invoering van de
kleutermaatregel. „In het te
rugdraaien van de maatregel
zien we de erkenning van het
CDA dat ze op de verkeerde
weg zaten toen ze plannen van
Deetman goedkeurden",
meent Keizer.
Hoe nu verder? De vierjari
genmaatregel is immers lang
niet de enige forse bezuiniging
die door de vorige twee kabi
netten is uitgevoerd in het on
derwijs. De ABOP vindt dat
nog meer maatregelen terug
moeten worden gedraaid. Kei
zer: „In het speciaal onderwijs
is aardig wat geld te weinig,
terwijl de kosten almaar stij
gen. Daarnaast kan heel wat
verbeterd worden op scholen
voor voortgezet onderwijs. Om
nog maar te zwijgen over het
middelbaar beroepsonderwijs.
Ook daar is meer geld nodig,
maar daar wil het kabinet juist
nog weer extra korten".
RICHARD HOGENKAMP
Op de grafiek links zijn de reacties te zien van de mossel in de bak.