Deltaliaan Tortarolis werd er onnoemelijk rijk PPR Alkemade gaat verder als Groen Links Alkemade staat bouwen in beschermd natuurgebied toe ALLER LEI(DS) ->interklaas OPEEN WANDELING KOM JE ALLICHT RAPENBURG 24 TEGEN ~iIDEN OMGEVING lijk. fokLeCooxmtt DINSDAG 28 NOVEMBER 1989 PAGINA 15 ten stevige jonge kerel l hoogglanzend trai- ingspak en met zijn par golvend in een inatje" in zijn nek meld- e zich, nonchalant over e balie hangend, voor antonrechter mr. Spij er. Hij had in januari (>nder een rijbewijs te (ebben, gereden op een arkeerplaatsje in de .eidse Slaaghwijk. „Ik |ng de auto van mijn riendin wassen en wilde iem daarom even vijf ieter verderop zetten, oen kwam er een ande- auto aan die op de lege Jek wilde gaan staan, lie keek niet goed uit en ëed mij aan. De politie ,wam erbij en ja, toen leek natuurlijk dat ik een rijbewijs had en ferd ik als de schuldige ^zien". Officier van jus- itie Klopper was niet nder de indruk. „U bent I eens eerder voor het- plfde veroordeeld en us eis ik driehonderd ulden". Spijker vroeg rat de Leidenaar ervan ond. „Kan ik in termij- jen betalen", was diens tiige zorg. Spijker kon em daar niet in tege moet komen. Maar be moederend voegde hij em toe: „Het duurt nog es weken voor u de ac- eptgiro binnen hebt. U iunt dus alvast gaan spa- bn en denk erom; niet èveel uitgeven met Sin- erklaas en de Kerst". brommer lij bleek dienstplichtig jiilitair te zijn maar ver- cheen in burger. Hij had pmiddels alweer een »ar geleden op de Voor- choterweg op een opge teerde brommer gere ten. „Ik reed niet eens cht maar de politie con- roleerde op het terrein jan mijn toenmalige baas taar mijn brommer ge- prkeerd stond. Verder ■eb ik hem niet zelf op- evoerd maar in die staat ekocht. Het enige wat S. gedaan heb is dat ik er en snelle pijp onder heb jezet", aldus de jonge- nan die ook vertelde de irommer inmiddels weer e hebben doorverkocht. Dus volgende week taat hier weer iemand inders voor ons voor jetzelfde", grapte rechter Ipijker. „Best mogelijk", jiste de zichtbaar niet ge- imuseerde jongen hem pe. Hij liet ook weten lat hij als militair maar (00 gulden in de maand rerdient dus een hoge loete leek hem niets. De >oete van 155 gulden die lij kreeg opgelegd was lan ook een teleurstel- ing. Met gebogen hoofd iep hij de zaal uit. „Pret- ige dienstijd nog", riep fpijker hem na. Na een mverstaanbaar gebrom lis antwoord, sloot de leur van de rechtzaal peer. lagen De man had maar- liefst 175 kilometer per uur ge reden tussen Katwijk en Noordwijk. Toepasselijk aad hij zijn jagersjas aan gehouden terwijl hij zijn frerweer hield. „Er zat len auto achter me die me verschrikkelijk zat op te jagen", verklaarde hij fijn wel erg hoge snel- 'ïeid. Die wagen bleek ichteraf bemand te zijn loor twee agenten. En laarmee was de grove inelheidsovertreding ty- isch een geval van he- srdaad. „Ze hielden mij liet eens bij dus dat ik Constant 175 heb gereden klopt echt njet", vertelde 1$ amateur-coureur met nige trots. Officier Clopper vond het niets litmaken hoelang hij 175 ïad gereden: „Het feit lat u die snelheid heeft [ehaald, al is het maar ven, is voldoende", al- us Klopper die waar- chuwde dat de nieuwe 'ichtlijnen van de minis ter erop neerkomen dat 'it soort overtredingen de toekomst nog :waarder bestraft gaan vorden: „Dan gaan we :elfs over ontzeggingen raten. Voorlopig is het iog niet zover en eis ik ijfhonderd gulden", techter Spijker zag ech ter wel wat in de theorie van het opjagen door de agenten. Daarom gaf hij honderd gulden korting op de eis. LOMAN LEEFMANS LANGS OMWEGEN Op mijn omwegen door stad en land kom ik graag mensen tegen. U kunt mij telefonisch of schriftelijk vertellen wie u graag in deze rubriek zou willen tegenkomen. Ik ben bereikbaar via 071-122244. Op een wandeling over het Leidse Rapenburg, vandaag een monumentenrij in de grauwsluier van een gevor derde herfst, en waaraan en kele eeuwen zijn voorbijge gaan, zal men ongetwijfeld ook nummer 24 passeren. Mutatis mutandis staat 24 er zo alweer sinds 1749 bij, en sinds jaar en dag huist er de roemruchte studentenvereni ging Augustinus, geruime tijd geseculariseerd en ontdaan van de zaligspreking „sint". Maar er huisden in dit waar dige pand al veel eerder be woners wier namen tot de verbeelding spreken. Dat was al in de tijd dat aan de Pa pengracht de voordeur was, zoals bij de meeste andere percelen in de 16e en 17e eeuw. Het was pas later, dat het woonaccent op het Ra penburg werd gelegd en de „achterhuizen" weer aan de Papengracht lagen. Zo had je rond 1555 de ambi tieuze goudsmid Jan Lucasz. van Wassenaer die het edel metaal wist te smeden toen het nog heet was en koos voor de protestantse zaak. Groot in zaken, klein van postuur en daarom Clein Lu cas genoemd; enkele malen burgemeester van Leiden en een neef van de beroemde schilder Lucas van Leyden. Maar veel later komen we er ook de namen tegen van Jo hannes Marck, van een Pieter van Lelyveld, Jean Gijsberto de Mey van Streef kerk en kroonprins Willem van Oranje de oudste zoon van Willem III die ooit Willem IV had moeten wor den en zich in 1856 liet in schrijven als student rechten en in het Rapenburghuis ging wonen, samen met zijn gou verneur De Casembroot, z'n medestudent Willem Con- stantijn baron van Pallandt van Neerijnen en een staf van 12 personen. Trouwens, er woonden daar op 24 nog meer edele personagiën. Maar ik koos voor nr.24, om dat daar in 1631 (het huis zag er toen nog heel anders uit) een Italiaan zich vestigde; Jean Francois Tortarolis (het heeft niets met pizza's te ma ken, maar toch beluister je in die naam iets van gebak), die 10.000 gulden voor het erf neerlegde. En dat was toen een heleboel geld. Waar haal ik cjeze weten schap vandaan? Natuurlijk uit het onlangs verschenen deel IV van „Het Rapenburg geschiedenis van een Leidse gracht", een kunsthis torisch project en werkstuk dat, inventariserend en gede tailleerd beschrijvend, enig in zijn soort is en voor lief hebbers en andere belang stellenden een diepgaande bron van lering en vermaak op niveau. Mede daarom ver- Tortarolis' dochter Margaretha was niet één van de knapste poorteressen van Leiden, maar ze zat er dank zij papa warmpjes bij en trouwde met Hendrick de Sandra. Hendrick de Sandra, ritmeester in het Staatse leger, in 1663 geschilderd door Pieter van Anraedt. stout ik mij nu en dan te put ten uit dit rijke materiaal. Zo stuitte ik op Jean Fran cois Tortarolis (van nu af Torta te noemen), in 1631 de nieuwe (Italiaanse) eigenaar van Rapenburg 24 avant la lettre. Er waren wel heel wat meer zuiderlingen die brood zagen in de nieuwe, van de Spaanse koning vervreemde en soeverein geworden Hol landse gewesten. Enfin, Tor ta kwam naar Leiden als „dienaer in de tafel", bij de bank van lening dus, zoals wel meer Italianen deden. Torta begon met zijn talenten onder aan de ladder en lang zaam klom hij aan het Ra penburg op in de business. In 1627 werd hij poorter van de stad en niet lang daarna zelf standig „tafelhouder". Het ging zo goed met hem dat hij in 1629 iemand naar zijn geboorteplaats in de laars van Italië stuurde om te kij ken of zijn arme familie niet naar Nederland wilde ko men. Immers, als een goede Italiaan was ook Torta fami lieziek, in voor- en tegen spoed. Het ging Torta behoorlijk naar den vleze en hij liet al maar schuldbekentenissen te kenen, zoals een schuldbe kentenis van graaf Philips van Nassau, die toen als cor net in Arnhem was gelegerd in de compagnie van graaf Ernst van Nassau, die beken de ƒ600 schuldig te zijn aan de bankier. Door dergelijke transacties wist Torta zijn bank aan het Pieterskerkhof tot grote bloei te brengen, zo dat zijn geldhandel zich na verloop van tijd niet alleen tot Leiden beperkte, maar hij ook naar tevredenheid filia len opende ih Breda en Leeuwarden. Torta's vrouw Barbara Ma- thijsdr.van Creenburgh, een ronde Hollandse, behoorde tot een aanzienlijke Leidse familie „en het zou dit echt paar blijvend voor de wind gaan", aldus deel IV van „Rapenburg". Zo hadden ze een niet onbelangrijk huizen- bezit in Leiden en landerijen, die vooral in Friesland wa ren gelegen. Hun aanminnige dochter Margaretha Tortaro lis huwde Hendrick Sandra, die ritmeester was in het Staatse leger, en tweede dochter Eva zou met ■een raadsheer van de prins van Oranje trouwen. Zoon Fran cois (Francesco) in zijn portret mogen we wellicht iets herkennen van zijn va ders „tronie met de vurige oogoplag" maakte het he laas niet lang en overleed vóór 1648 als vrijgezel. Vrij pikant De geschiedschrijving rond Torta is vrij pikant. Zo kreeg de tafelhouder al snel na de aankoop van nr.24 onenig heid met zijn buren, zowel de weduwe van Tobias Exalto dat waren nog pas echte namen in die tijd als met Jacob Verwey aan de Papen- gracht. Het ging om het af breken van de scheidsmuren tussen de resp. huizen, hoewel deze in gemeenschappelijk eigendom waren. Er is ook sprake van een zus ter van Barbara Torta die Hillegont heette. Toen deze zus overleed liet ze aan de fa milie Torta van alles achter, zoals een preekstoel (om op te zitten in de kerk tijdens de calvinistische preek). Als er sprake is van bezittingen, kom je in de reeks „Rapen burg" de meest vreemde za ken tegen: niet alleen rokken en hulken, beffen en kragen, maar ook een „kassenee" een verbastering van het Franse „cache nez", waarmee men een doekje aanduidde dat de onderste helft van het gezicht bedekte. Dan had je ook nog een „fardegalijn", af geleid van „fertugadin", een soort hoepelrok. Toen Tortarolis kort voor zijn overlijden in 1655 een testament liet opmaken dro pen zijn bezittingen er in le gaten vanaf. Opvallend was het grote aantal schilderijen dat Torta tijdens zijn leven als tafelhouder had verza meld: niet minder dan 176 ta ferelen, 35 prenten en een stuk of wat kaarten. Het ge heel toegespitst op Hollandse en Vlaamse meesters. Bij Torta hing halverwege de Gouden Eeuw van alles aan de muren: Isaac van Ostade, Van Hals, Stooter, Van Goy- en, Vinckeboons, Rubens (met een Maria met het kin deken), „keukenstukjes" van Jan Lievens en nog veel meer conterfeitsels. Maar hoe rijk Torta ook was, hij sliep in een bedstede en Barbara separaat ook, want een ledikant wordt nergens ver meld, maar wel het nodige beddegoed „en twee groene gordijnen" die de bedstee konden afsluiten. De wapens van Torta waren opgeborgen in een gangetje in een geweerkastje. Hij be zat vier pistolen en een hou wer. Tot in de achterkeuken hingen er bij Torta aan huis schilderstukken. waarvoor we vandaag grote sommen Jean Frangois' zoon Francesco Tortarolis, begiftigd met een vurige oogopslag, reeds vóór 1648 ongehuwd overleden. FOTO'S: PR geld zouden betalen, als we daartoe in staat zouden zijn. De medewerkende, niet op enig geldelijk bejag beluste studenten kunsthistorie, on der eindredactie van het driemanschap Th.Lunsing Scheurleer, C.Willemijn Fock en A.J. van Dissel, heb ben er, ook wat betreft nr.£4, uitgehaald wat er erin zat. Alleen al de geschiedenis van Tortaroli getuigt daarvan. Geen meubelstuk, in wat voor houtsoort ook, ont breekt. Op de zolder bevond zich aan de voorzijde een zg. pandekamer, waar Torta als tafelhouder een deel van de onderpanden van zijn bank van lening zal hebben opge slagen. ook al bevond de bank zelf zich aan het Pie terskerkhof: een kist met grote hoeveelheden stoffen, linnengoed en beddegoed, „altijd een kostbaar deel van elke inboedel". Ongemunt Zo gaat deel IV verder onge- neerd door, met z'n uitvoeri ge terugblik op het reilen en zeilen van Jean Francois Tortaloris. Ongemunt goud en zilverwerk, geschriften van Erasmus, Calvijn en Coornhert behoorden tot zijn verzameling, katholieke wer ken (Franciscus van Sales) en geschiedenissen van de kette rij. De rijke, katholieke pandjesbaas moet altijd nog wel iets van zijn ingebakken geloofsleven hebben gevoeld. Hij komt gewoon als „alles- eter" over. Maar bovenal blijft zijn rijkdom spreken: vaatwerk, pronkstukken, een grote hoeveelheid juwelen. We komen dat alles tegen in een doorlopende opsomming in deel IV. Het is een aan eenrijging van 17e eeuwse spitsvondigheden die van armbanden, zilveren hoofdij zers en pilaartjes, hoofdnaal den, hoedbanden van zilver draad, diamanten, smarag den, agaten, granaten, hya cinthen of turkoois aan el kaar hangen. Goede sier. Holland en Zeeland wisten ervan mee te praten. Toen de Italiaanse Tortarolis naam maakte als nouveau riche was hier al een heel patrici aat in opkomst. Toen had je nog een portaal waar een in gelijste prent van Rubens hing, vanwaar je de groene achterbovenkamer kon be reiken.. En daarna de koffer induiken. ALKEMADE De plaat selijke PPR neemt onder de naam Groen Links aan de plaatselijke gemeente raadsverkiezingen deel. Het PPR-raadslid A. Spring in 't Veld-de Bruyn heeft dit gister avond bekend gemaakt. Nog maar kort geleden had zij aangekondigd dat haar PPR- afdeling zou stoppen met het raadswerk, omdat de meeste actieve leden van de steun- fractie inmiddels zijn verhuisd of plannen daartoe hebben. Door de aanmelding van en kele enthousiaste mensen uit Alkemade is de achterban in middels echter weer op peil gekomen. „Dit maakt het ver antwoord om weer mee te doen aan de verkiezieningen", zo zei Spring in 't Veld. De kieslijst van Groen Links ziet er als volgt uit: 1. A. Spring in 't Veld-de Bruyn, 2. G.A.S. van der Geest, 3. Drs. T. Hage naar-van der Raad, 4. B. Reu- rings-vao der Meer. Hagenaar is burgerlid van de commissie welzijn voor de hui dige PPR. Zij is dus al enige tijd actief op politiek gebied. Reurings is voorzitster van de Vrouwenadviescommissie voor de woningbouw in Alkemade. Zij en G.A.S. van der Geest zijn enthousiaste nieuwko mers, „die het elan van de partij zullen versterken en aanvullen". Van der Geest ge niet in Alkemede bekendheid als correspondent voor een plaatselijk advertentieblad en als secretaris van muziekvere niging Liefde voor Harmonie. Hij en Reurings hadden zich onafhankelijk van elkaar aan- A. Spring in 't Veld: leuke uit daging. FOTO: WIM VAN NOORT gemeld om de PPR voor de ondergang te behoeden. A. Spring in 't Veld liet gister avond weten dat zij blij is met haar politieke activiteiten te kunnen doorgaan. „Het is wel een zware verantwoording, maar tevens een leuke uitda ging. Eigenlijk had ik inmid dels andere toekomstplannen gemaakt, maar deze schuif ik nu voor minstens vier jaar op", aldus de Groen Links- lijsttrekster. Zes jaar voor bankovervallers LEIDEN/DEN HAAG Het Haagse Gerechtshof heeft gis teren twee broers (22 en 24 jaar) veroordeeld tot zes jaar gevangenisstraf wegens over vallen op postagentschappen in Leiden en Den Haag. Het Hof legde in hoger beroep de zelfde straf op als de recht bank eerder had gedaan. De 24-jarige Hagenaar heeft de uitslag van het hoger beroep niet afgewacht. Hij ontsnapte medio september uit het Huis van Bewaring, waar hij niet meer is teruggekeerd. Dat was overigens de tweede keer dat hij was gevlucht. Een eerdere detentie van drie jaar zat hij ook niet helemaal uit. Zijn jon gere broer blijkt honkvaster. Muzikaal talentenconcours voor amateurs in Alphen ALPHEN AAN DEN RIJN Jonge amateurmusici uit de regio midden Zuid-Holland kunnen zich tussen 5 en 9 maart volgend jaar plaatsen voor de finale van het Communication Talenten- concours dat dan in Alphen wordt gehouden. De vier dagen du rende voorrondes zijn uitsluitend bedoeld voor amateurs in de ware zin van het woord. Leerlingen die studeren aan conserva toria of de vooropleiding daarvan of aan een instelling voor al gemeen vormend muziekonderwijs zijn uitgesloten van deelna me. Aan het concours, dat voor de derde maal in Alphen wordt gehouden, kan individueel en in ensembles tot maximaal zes personen worden deelgenomen. De leeftijdsgroepen zijn onder verdeeld van 11 tot 15 jaar en van 16 tot en met 20 jaar. Deelne mers moeten een van de volgende instrumenten bespelen: blok fluit, fluit, hobo, klarinet, saxofoon, fagot, klein koper, groot ko per, hoorn, gitaar, luit, harp en slagwerk. De voorrondes worden gehouden in de streekmuziekschool aan het Sint Jorisplein 4 in Alphen van 5 tot en met 9 maart. In schrijven kan tot 1 februari. De finale wordt gehouden op 25 maart- in de Oudshoornse Kerk. ALKEMADE Van der Poel kan waarschijnlijk een landbouwmechanisa- tiebedrijf vestigen in het beschermd natuurgebied ter hoogte van Leidseweg 32 in Oud Ade. Gister avond gaf de gemeente raad in meerderheid haar fiat aan de plannen. Over het bedrijf wordt al vijf jaar gepraat. In de raadscommissie ruimte lijke ordening werden eerder een vijftal bezwaarschriften van omwonenden ongegrond verklaard. Nu gaat het ge meentebestuur een „verkla ring van geen bezwaar" aan vragen bij Gedeputeerde Sta ten PvdA^r H. Hogenboom gaf blijk van zijn afkeer van het plan. Hij herinnerde er het college aan dat er nog een aan vraag voor een verklaring van geen bezwaar bij GS loopt. Deze aanvraag betreft het plan van Tersteeg voor de bouw van twee woonhuizen in het zelfde natuurgebied. Uit infor meel vooroverleg was hem ge bleken dat GS overwegen deze aanvraag af te wijzen. Hoogen- boom sprak daarom de ver wachting uit dat GS ook hun toestemming zullen weigeren voor de oprichting van het landbouwmechanisatiebedrijf van Van der Poel. „Wij maken ons belachelijk met deze twee de aanvraag voor hetzelfde ge bied", zei Hoogenboom. Vol gens hem kan Van der Poel zich vrijwel overal elders in Alkemade vestigen. Hij be tichtte het college van onzorg vuldigheid in deze zaak. Wat A. van den Boogaard (VVD) betreft mag Van der Poel zijn landbouwmechanisa tiebedrijf midden in be schermd natuurgebied begin nen. „Het maakt mij weinig uit of dit bedrijf zich er vestigt of dat er een boerderij met bij gebouwen komt", aldus Van den Boogaard. Bakker (CDA) liet weten noodgedwongen ak koord te gaan met het bouw plan. „Hadden we maar ge noeg industrieterrein, dan was dit niet nodig geweest", klaag de Bakker. Wethouder Nugte- ren verdedigde zijn voorstel met het argument dat er geen geschikte alternatieve lokatie in Alkemade voorhanden is. „Het industrieterrein is vol en is trouwens toch niet bereik baar per traktor". Voor de ves tiging van het bewuste bedrijf moet de lokatie beslist goed bereikbaar zijn voor traktoren. Burgemeester A. H. Meerburg liet weten de belangen van de jonge ondernemer Van der Poel te heben laten prevaleren boven andere belangen, zon der deze uit het oog te verlie zen. „Wij hebben na grondige afwegingen gekozen voor Van der Poel en zijn ervan over tuigd op het goede spoor te zit ten. Naar de betrokkene toe zou het van grote onzorgvul digheid getuigen als wij nu nog van gedachten verande- Prijs De Cornells van Vollenho- venprijs is vandaag uitgereikt aan H. ter Napel, docent bij de vakgroep politieke weten schappen van de Leidse uni versiteit. Ter Napel ontving de prijs voor zijn scriptie over internationaal publiek recht waarop hij in 1985 af studeerde. Mary Rose De berging van de Mary Rose is het onderwerp waar over vanavond een Engelsta lige lezing wordt gehouden in het Rijksmuseum van Oudheden door Margaret Rule, directeur van de Mary Rose Trust. De Mary Rose was een zestiende-eeuws oor logsschip dat voor Hendrik VIII werd gebouwd en dat op zijn eerste tocht kapseisde en Aanvang 20.00 uur. Skiën Skiën tussen Pool en Equa tor. Dat is het thema van de bijeenkomst die de Neder landse Ski Vereniging mor gen houdt in de Regenboog kerk in de Merenwijk. Alpi nist Ronald houdt een diale zing. De bijeenkomst begint om 20.00 uur en de toegangs prijs bedraagt vijf gulden voor leden en zeven gulden vijftig voor niet-leden. Jon geren tot 17 jaar betalen vier gulden. Vergadering De afdeling Leiden van de Raad van Kerken vergadert morgen in de kapel van Ver bum Dei aan de Plantage. Behalve de huishoudelijke mededeling staat het onder werp Kerk en milieu op de agenda. Vertegenwoordigers van het Centrum voor Mili eukunde lichten dat thema toe. De vergadering begint om 20.00 uur. Milieu Een informatiebijeenkomst over milieuvriendelijk wo nen wordt morgen vanaf 20.00 uur gehouden in het Centraal Wonencomplex aan de Gerestraat. De organisatie is in handen van de initia tiefgroep die een project groep wil oprichten om de plannen voor milieuvriende lijk of ecologisch bouwen verder uit te werken. Musical Het musicalprogramma van leerlingen en koor van Thea Ekker-van der Pas wordt morgen voor de tweede keer opgevoerd in de Kapelzaal van K&O aan de Oude Vest 45. Op het programma staan nummers uit musicals als West Side Story, Chess, Jesus Christ Superstar en Cats. Het concert begint om 20.15 uur en medewerking wordt ver leend door de pianisten Ine ke Drabbe en Dinant Krou- wel. Theeschenkerij Clingendaal mag uitbreiden WASSENAAR/DEN HAAG De bij de dienst groenvoor ziening en milieu-educatie van de gemeente Den Haag in on derhoud en exploitatie zijnde theeschenkerij op het land goed Clingenaaal mag uitbrei den. Het bouwplan stemt niet overeen met het aldaar gel dende bestemmingsplan, maar omdat al jarenlang daar een theeschenkerij in de openlucht is gevestigd heeft de gemeente Wassenaar geen bezwaar tegen de bouw van een 70 vierkante meter grote serre, zodat in de toekomst de thee op regen achtige dagen ook droog geno ten kan worden. Het oorspron kelijk ter visie gelegde bouw plan leverde een bezwaar schrift op van de Wijkvereni- ging Benoordenhout. Overleg tussen de gemeente en de wijkvereniging resulteerde in een verkleining van de aan te bouwen serre van 100 naar 70 vierkante meter.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidse Courant | 1989 | | pagina 15