YS weten geen raad
met ex-presidenten
Uruguay blijft zitten met erfenis militairen
Oppassen voor te veel
vaktentoonstellingen
IN EN OM DE KAS
Goed bonen jaar: alleen
tuinboon ligt wat dwars
--r-fh,
Tuinbouwgewassen
minder gevoelig
maken voor smog
Kans op afzetproblemen
bij paprikateelt in 1990
Teelt krulsla maakt
sterke groei door
BUITENLAND faid&lQowtaunt zaterdag 25 november i989 pagina^
WASHINGTON De
Verenigde Staten hebben
sinds 1861 nog nooit zo
veel oud-presidenten ge
had als nu. En met de
steeds langere levensver
wachting zullen er ook in
de toekomst wel veel
voormalige staatshoofden
rondlopen.
Ronald Reagan is net terug
van een voor hem zeer lucra
tief bezoek aan Japan en Ri
chard Nixon heeft voor de zes
de keer een pelgrimstocht
naar China ondernomen. Jim
my Carter is druk doende re
bellen en regeringen met el
kaar te verzoenen en Gerald
Ford verdeelt zijn tijd tussen
de golfbaan en de directiebu
relen van verschillende grote
bedrijven.
Een deel van het werk van de
oud-presidenten is heel nuttig.
Carter heeft een belangrijke
bijdrage geleverd aan de Ame
rikaanse diplomatieke inspan
ningen bij verschillende con
flicten in de wereld. Nixons
bezoek aan China betekende
het herstel van de onofficiële
banden met de Chinese lei-
ders. Toch bestaat er geen offi-
ciele formule waarmee de
kennis en ervaring van de
oud-presidenten aangeboord
kan worden.
De VS zijn een van de weinige
westerse democratieën waar
voormalige regeringsleiders na
hun ambtstermijn helemaal
buiten de politiek komen te
staan. In Nederland en andere
parlementaire staten kan een
oud-premier doorgaans weer
zitting nemen in het parle
ment en blijft zo een formele
rol spelen in de landspolitiek.
Adviesorgaan
Er zijn verschillende voorstel
len gelanceerd om in de VS
een of ander adviesorgaan in
te stellen, een soort raad van
wijze mannen van oud-presi
denten en andere voormalige
staatslieden. Er is zelfs geop
perd om oud-presidenten lid
van de Senaat zonder stem
recht te maken. Maar het is al
tijd bij dit soort academische
ideeën gebleven.
..Het is symptomatisch voor de
Amerikaanse cultuur", zegt
Barbara Keilerman, politicolo
ge aan de Fairleigh Dickinson
Universiteit. „Zodra iemands
ster is gedaald, is hij nauwe
lijks nog interessant. Maar het
is een- enorme verspilling dat
zulke collectieve ervaring ver
loren gaat".
De vier huidige oud-presiden
ten zijn nooit als blok opgetre
den. De enige gezamenlijke ac
tie die voor zover bekend ooit
is ondernomen door Carter,
Ford en Nixon was toen ze in
1981 in Cairo de begrafenis bij
woonden van de Egyptische
president Sadat.
Wel hebben Carter en Ford
samen een lijst aanbevelingen
opgesteld voor George Bush
over de terugdringing van het
begrotingstekort en andere za
ken van landsbelang. Ze zijn
ook allebei naar Panama ge
weest als waarnemers bij de
verkiezingen van 7 mei, waar
in naar wordt aangenomen op
grote schaal is gefraudeerd
door de sterke man Noriega.
Op de hoogte
Andere voormalige presiden
ten hebben in het verleden
een wat prominentere rol ge
speeld na hun aftreden.
Dwight D. Eisenhower werd
veelvuldig geraadpleegd door
zijn opvolgers John F. Kenne
dy en Lyndon B. Johnson. Hij
werd zelfs zozeer gerespec
teerd, dat hij regelmatig door
de CIA op de hoogte werd ge
houden.
Herbert Hoover, die in 1933
aftrad onder grote kritiek op
de manier waarop hij de eco
nomische depressie had aange
pakt, kreeg eind jaren veertig
van de toenmalige president
Harry Truman weer een over
heidsfunctie. Hij stond aan het
hoofd van twee commissies
voor de reorganisatie van de
'ederale overheid en hij coör
dineerde voor Truman de na
oorlogse voedselhulp.
Ook Carter moest na een ver
kiezingsnederlaag aftreden,
waarbij hem vooral onzeker
optreden werd verweten bij de
bezetting van de Amerikaanse
ambassade in Teheran.
Niettemin heeft hij zich de
laatste jaren in binnen- en bui
tenland verdienstelijk ge
maakt, wat velen tot de me
ning heeft gebracht dat hij het
beter doet als oud-president
dan toen hij nog in het Witte
Huis zat.
Onder Bush lijkt Carter meer
speelruimte te krijgen dan on
der Reagan. Zijn recente be
middelingspogingen tussen de
Eritrese rebellen en de Etiopi-
sche regering, die hij op eigen
initiatief ondernam, zijn hem
zeer in dank afgenomen door
de regering. Carter hield het
ministerie van buitenlandse
zaken steeds nauwgezet op de
hoogte.
„De regering-Reagan had wei
nig op met Carter vanwege
zijn standpunt ten aanzien van
Nicaragua en Panama", dat
veel liberaler was dan dat van
Reagan, zegt Daniel Franklin,
politicoloog aan de Colgate
Universiteit. Reagan had de
CIA naar verluidt zelfs op
dracht gegeven niets meer aan
Carter te laten zien. Bij officie-
Ie gelegenheden werd Carters
aanwezigheid niet op prijs ge
steld.
Lectuur
Reagan pleegde wel overleg
met Nixon, wiens ideologie
meer overeen kwam met de
zijne, maar vermeed toch al te
Ronald Reagan was vorige maand in Japan. Hier wordt hij ontvan
ruim 20 miljoen gulden op.
veel geassocieerd te worden le Veiligheidsraad,
met de president die door het Bush op zijn beurt vraagt
Watergate-schandaal gedwon- Reagan eigenlijk nooit om ad-
gen werd af te treden. Nixons vies, hoewel hij na zijn verkie-
boeken over het buitenlands zing tot president zei dat hij al-
beleid waren echter verplichte les aan zijn voorganger te dan-
lectuur voor Reagans Nationa- ken had. Ook aan de aanbeve-
r de Japanse premier. Het reisje leverde de ex-preside j
FOTO: Bw
fin
hand om een formele stri^i
tuur in het leven te roep«d
voor oud-presidenten. „Ladi
oud-presidenten zelf maar bse
slissen waar ze zich in willes,
verdiepen, welke bijdrage
willen leveren," zei hij. 'V;
(al
lingen van Carter en Ford
heeft Bush nauwelijks aan
dacht besteed, zo heeft Ford
verteld, die daarover wel wat
teleurgesteld was. Toch wees
Ford onlangs in een toespraak
op een school het idee van de
DEN HAAG Morgen
zullen 2,3 miljoen Uru-
guayanen een opvolger
kiezen voor president Ju
lio Maria Sanguinetti. Het
zijn de eerste vrije verkie
zingen in dit Zuidameri-
kaanse land sinds de mili
tairen in 1984 naar hun
kazernes terugkeerden.
Ooit gold Uruguay als „het
Zwitserland van Zuid-Ameri-
ka", door zijn stabiele demo
cratie, grote welvaart, hoog
onderwijspeil en uitgebreid
stelsel van sociale voorzienin
gen. Inmiddels is het land
„ver-Latijns-Amerikaniseerd":
de militairen maakten er tus
sen 1973 en 1984 de martelka
mer van het continent van en
lieten het achter als een Der
dewereld-schuldenland.
De verkiezingsstrijd gaat tus
sen drie politieke stromingen,
elk weer onderling verdeeld
in verschillende facties en par
tijtjes: de Blancos en de Colo-
rados, die het politieke spec
trum in Uruguay al meer dan
anderhalve eeuw overheersen,
en de centrum-linkse coalitie
Frente Amplio (Breed Front).
Deze drie partijen spéelden al
de hoofdrol bij de verkiezin
gen van 1971, de laatste voor
de legercoup twee jaar later.
Voor de economische crisis die
de militairen nalieten is een
oplossing nog ver verwijderd.
De buitenlandse schuld is
sinds het aantreden van San
guinetti opgelopen tot ruim
dertien miljard gulden. Boven
de hoge werkloosheid, het lage
investeringsniveau, de emigra
tie van 50.000 jongeren per
jaar speelt een structureel pro
bleem voor de Uruguayaanse
economie: het verlies van af
zetmarkten voor de traditione
le exportprodukten vlees, leer
eh wol. Het integratieproces in
Europa, voorheen een groot
afnemer van deze goederen,
zal het voor Uruguay niet ge
makkelijker maken.
Het liberaal economisch beleid
waarmee Sanguinetti deze
problemen te lijf gaat wordt
door velen afgedaan als een
voortzetting van de op finan
ciële speculaties gebaseerde
politiek van de militairen. De
vakbonden beantwoorden de
prijsverhogingen van de rege
ring met de ene staking na de
andere. Maar de verbeteringen
in de sociale wetgeving blijven
achter: voorstellen van de
Blancos en het Frente. Amplio
in deze richting worden door
het veto van de president ge
blokkeerd.
„We laten een democratie zon
der tijdbommen na", beloofde
Sanguinetti onlangs. Daarbij
doelde hij op het vorig jaar ge
houden referendum over het
Een kleine meerderheid koL
voor amnestie. Volgens Sai
guinetti is daarmee een stre^j
gezet onder de trieste eft gi
welddadige gebeurtenissen i
de jaren zeventig. Maar ditL
niet waar: Uruguay blijft gij
confronteerd met de erferj,
van de militairen.
LAND EN TUINBOUW
Tuinbouwgewassen moeten minder gevoelig worden gemaakt
voor luchtverontreiniging. Dat is volgens het Wageningse In
stituut voor Plantenziektekundig Onderzoek (IPO) de enige
manier om de grote schade door luchtverontreiniging tegen te
gaan. Volgens ir. L.J. van der Eerden van het IPO zijn er op
dit moment bijna geen maatregelen denkbaar die tuinbouwge
wassen voldoende beschermen tegen smog. Jaarlijks wordt al
leen al bij de agrarische produktie als gevolg van luchtveront
reiniging een structurele schade van tussen de 400 en 800 mil
joen gulden geleden. Daar komt nog eens een schade van tus
sen de 1 en 5 miljoen bij als gevolg van incidentele calamitei
ten.
Zo'n incidentele calamiteit deed zich in september voor toen
vrijwel zeker als gevolg van smog grote schade werd aange
richt aan tuinbouwgewassen in het Westland. Vooral de telers
van chrysanten werden daarvan de dupe. Het IPO is ervan
overtuigd dat een combinatie van smog en weersomstandighe
den hebben geleid tot de schade.
De gunstige ontwikkelingen op de paprikamarkt hebben ertoe
bijgedragen dat de oppervlakte in 1989 met ruim 20 procent
uitbreidde. Hierdoor nam de produktie met 15 miljoen kilo toe
en kwam in de periode van 13 februari tot en met Ï1 november
uit op 86,9 miljoen kilo. Vanwege deze uitbreiding werd er
voor de prijsvorming gevreesd.
Deze vrees is echter geen waarheid geworden want de gemid
delde prijzen wisten goed stand te houden. Door deze ontwik
kelingen is de belangstelling voor de paprikateelt voor het ko
mende seizoen weer groot. Er wordt een verdere uitbreiding
van de teelt verwacht. Vandaar dat de vraag rijst: zal deze uit
breiding niet leiden tot afzetproblemen in 1990? In het afgelo
pen seizoen is de toegenomen produktie afgezet naar bijna alle
buitenlandse afnemers. Deze namen op een enkele uitzonde
ring na allemaal meer Hollandse paprika's af. Een gunstige bij
komstigheid was de sterk gegroeide afzet naar Amerika. Deze
liet een groei zien van bijna twee miljoen kilo. De totale export
naar dit werelddeel kwam daarmee op ruim 6,5 miljoen kilo
uit. De export naar Amerika werd positief beïnvloed door het
voor een deel verloren gaan van de Mexicaanse oogst. Dit werd
veroorzaakt door een vorstperiode waarbij het vijf tot tien gra
den vroor. Of de afzetmogelijkheden op deze markt voor het
komende seizoen net zo gunstig zullen zijn is dus de vraag.
Toch heeft het Hollandse produkt een paar sterke troeven in
handen. Op de eerste plaats is Nederland een van de weinige
landen die de groeiende vraag van de supermarkten naar grote
homogene partijen paprika's van goede kwaliteit kan honore
ren. Daarnaast is er sprake van een groeiende vraag naar pa
prika's van uitstekende kwaliteit. Aan deze vraag van de con
sument kan het Hollandse produkt goed voldoen.
Klimop in huis
Klimop groeit in het algemeen buiten tegen muren op, maar deze inheemse plant wil uiteraard
overal wel groeien. Als er onvoldoende steunmateriaal is kruipt klimop immers gewoon over de
grond. De bloeitakken hebben een afwijkende bladvorm. Wanneer deze takken gestrekt worden,
krijg je struiklimop, die vooral geschikt is voor schaduwrijke plekken buiten. Voor in huis is een
aantal kleinbladige vormen gekweekt. Deze doen het dat wordt hier duidelijk geïllustreerd
goed als hangplant. FOTO: PR
Het jaar 1989 gaat de ge
schiedenis in als een goed
bonenjaar. Niet alleen in
Nederland maar in alle
Europese landen was
sprake van een grote aan
voer van bonen.
Volgens het Produktschap
voor groenten en fruit liet de
veilingaanvoer van de diverse
bonensoorten overal een stij
ging zien. De prijzen die be
taald werden door de handel
lieten vooral in de periode
van de topaanvoer te wensen
over. Doordat ook ip de ande
re Europese landen sprake
was van een grote aanvoer
was alleen voor en na de piek
in de aanvoer de prijsontwik
keling redelijk te noemen.
(Negatieve) uitschieter qua
aanvoer en (dus) prijzen was
de tuinboon. Doordat de aan
voer 44% groter was, daalde
de middenprijs in de zomer
tot 70 cent per kilogram, ter
wijl vorig jaar nog 1,09 werd
betaald. Enige uitzondering
op dit beeld waren de sperzie
bonen onder 'glas. De aanvoer
hiervan bleef stabiel, terwijl
de prijs daardoor in de maan-
den juni en juli zelfs boven
die van 1988 uitkwam. De
middenprijs van de voorjaar-
steelt lag zelfs 18% boven de
prijs van 1988.
De totale veilingaanvoer van
de bonen heeft dit jaar (t/m
september) een waarde van 36
min gulden. Dat is ondanks
het grote aanbod nog iets
minder dan vorig jaar (36,8
min). Het grootste aandeel
hierin leveren de snijbonen.
Dit komt door de hoge kilo-
gramsprijs van het produkt
van onder glas.
Bonen zijn eigenlijk niet meer
weg te denken uit de Neder
landse keuken. Het is één van
de meest ingeburgerde groen
ten. Bonen zijn te verkrijgen
in alle soorten en maten.
In Nederland is de teelt van
sperziebonen vooral gecon
centreerd in Noord-Brabant.
Daarnaast is de laatste jaren
ook Flevoland voor de teelt
voor de groenteverwerkende
industrie een belangrijk ge
bied geworden. De sperzie
boon is qua handelsproduktie
veruit het belangrijkste. De
teelt is echter voor een groot
gedeelte gericht op de indus
triële verwerking. Op de
tweede plaats komen de snij
bonen. De snijbonen worden
in zeer beperkte mate voor de
industrie geteeld voor de blik-
en glasproduktie. Van nog
minder belang zijn de spek
en pronkbonen.
Wereldwijd worden er
heel wat vaktentoonstel
lingen gehouden. Eigen
lijk te veel. Dat is de me
ning van de directeur van
Bloemenbureau Holland,
Niek van Rest.
In de jongste Floriade
Nieuwsbrief zet hij onder
meer uiteen, dat het hoog tijd
wordt dat men zich binnen de
sierteeltsector eens gaat bezin
nen op het organiseren van
en deelnemen aan dergelijke
internationale vaktentoonstel
lingen. „Over de hele wereld
worden er per jaar nogal wat
van dergelijke tentoonstellin
gen gehouden. Ook op de
schaal van de Floriade. Deze
is er dan weliswaar eenmaal
in de tien jaar, maar op ande
re plekken in de wereld zit
men in die tijd bepaald niet
stil", aldus de directeur van
BBH die dat onderstreept aan
de hand van een zeer volle
manifestatie-kalender.
Van Rest trekt dus aan de bel.
Het is nog niet het luiden van
een noodklok, maar de direc
teur is ervan overtuigd dat
het dit wel gaat worden als er
op. korte termijn op interna
tionaal niveau niets gebeurt
om het aantal vaktentoonstel
lingen te reduceren. Naar zijn
mening is namelijk de kans
groot dat er onder de inzen
ders, maar ook onder het
(vak)publiek een soort gela
tenheid optreedt die omschre
ven kan worden als „tentoon
stellingsmoeheid".
En een ziekte voorkomen is
altijd nog beter ze te moeten
genezen....
Wie dit soort opmerkingen
optekent uit de mond van de
man die aan het hoofd van
een promotie-organisatie staat
die zich op alle mogelijke
fronten manifesteert, schrikt
natuurlijk wel even. Vooral
als bekend is dat zich achter
die zegsman een hele achter
ban bevindt die dezelfde me
ning is toegedaan. Het zal dan
duidelijk zijn dat als men
heeft besloten om ergens aan
mee te doen, dit rendement
moet opleveren en in elk ge
val in alle opzichten aan kwa
liteit gewerkt moet worden.
Ook wat betreft de Floriade.
En dat klopt dus.
„Wij zijn in de weer om er
voor te zorgen dat de Floriade
niet alleen een schitterende
tentoonstelling wordt voor het
algemene publiek, maar ook
een echte vaktentoonstelling.
Door en voor het vak dat
daarvoor vele miljoenen gul
dens op tafel legt". En als van
Rest „wij" zegt, bedoelt hij
daarmee niet alleen alle me
dewerkenden van het Bloe
menbureau en de bloemisterij,
maar ook de bollen en de bo
men want ten aanzien van de
Floriade Den Haag/Zoeter-
meer 1992, is hij namens die
sectoren de representant.
Directeur Van Rest schept
duidelijkheid als hij stelt dat
het bij deze aflevering van de
Floriade het de bedoeling is
„Tijdens de Floriade van '82
hebben we geconstateerd dat
er aan een grote behoefte aan
een handelscentrum was. Het
had inderdaad wat voeten in
de aarde voordat het zover
was dat we een aardig hokkie
konden opzetten, maar toen
dat centrumpje er eenmaal
stond was men er als de kip
pen bij om er gebruik van te
maken. Die ervaring hadden
we dus en bij het overleg voor
deze nieuwe Floriade werden
de wensen daaromtrent op ta
fel gelegd. En zijn ze ook ge
honoreerd. De Floriade 1992
zal namelijk een groot Han
delscentrum krijgen, met alle
mogelijke faciliteiten voor on
der meer inzenders, vakgeno
ten en ook pers. Bovendien
wordt de mogelijkheid gebo
den om gebruik te maken van
het gegeven dat naast dit cen
trum de grote binnententoon-
stellingen worden gehouden".
Krulsla, te herkennen aan het krullende blad en een open, e
goed gevuld hart. foto: l.n. krul u
ii
Het Nederlandse sla assorti
ment is de laatste jaren be
hoorlijk uitgebreid. Was de
keuze enkele jaren geleden
nog beperkt tot de welbeken
de kropsla; nu hebben we
's zomers én 's winters volop
keuze en variatie. Eén van de
slasoorten die nu in grote hoe
veelheden wordt geteeld, is
het nog vrij nieuwe produkt
krulsla. De teelt van krulsla
gebeurt in kassen. Krulsla is
herkenbaar aan het krullende
blad en een open, goed gevuld
hart. Krulsla is wat zoeter en
knapperiger van smaak dan
gewone sla, iets zwaarder in
gewicht en bovendien goed
houdbaar.
Op dit moment is krulsla vol
op verkrijgbaar. Het produkt
wordt op zo'n 25 hectare ge
teeld in het zuiden en westen
van Nederland. Een flinke
groei als we zien dat het twee
jaar geleden nog om een op
pervlakte van 4 hectare ging.
De aanvoer van krulsla zit
dus behoorlijk in de lift, en
dat is zo gek nog niet als we
ons bedenken dat krulsla,
evenals de andere sla-soorten,
gezond en calorie-arm is. Het
is een lekkere, frisse en lichte
maaltijdgroente die zich bo
vendien in korte tijd en een
voudig laat klaarmaken.
Krulsla is tot eind april ver
krijgbaar.
