Onmacht, kwaadheid en verdriet"
EL SALVADOR
ito
Financieringstekort
valt iets hoger uit
GIR0107 UTRECHT
Haarscheurtjes in onderdeel F-16's
CARAVAN+CAHPING RAI AMSTERDAM
NNENLAND
£eidóc@otvuMit
ZATERDAG 25 NOVEMBER 1989 PAGINA 3
ken vervroegt bij
•ouwen menopauze
Bij vrouwen vervroegt roken de me-
uze die weer gepaard gaat met een toename van
[sterol waardoor ook hart- en vaatziekten kunnen
'tan, aldus de Utrechtse internist dr. J. Haalboom
ag in Kerkrade op een symposium over hartziek-
j vrouwen. Doorgaan met roken betekent dat er
een enkel resultaat te verwachten is van de be
uling tegen hart- en vaatziekten. Roken tast het
[heel (de binnenbekleding van vaten en lichaams-
i) aan waardoor er problemen in de vaten kunnen
jan. In 1987 stierven in Nederland 53.000 mensen
iart- en vaatziekten, onder wie 25.000 vrouwen. De
jor enkele jaren heersende gedachte dat deze ziek-
'ooral bij mannen voorkomen, is dus achterhaald
ris dr. Haalboom. Vrouwen zijn meer gaan roken,
iken zelfs meer volwassen vrouwen dan mannen.
Hofstede bestuurslid
Wereldverbond Arbeid
UTRECHT De voorzitter van het Christelijk
Nationaal Vakverbond (CNV), H. Hofstede, is ge
kozen tot bestuurslid van het Wereldverbond
van de Arbeid (WVA). Bij het verbond zijn ruim
negentig vakbonden en vakcentrales aangesloten
uit alle delen van de wereld. Hofstede is tot be
stuurslid gekozen tijdens het vierjaarlijkse con
gres in de Venozolaanse hoofdstad Caracas. Hij
zal de functie vervullen naast het voorzitter
schap van het CNV. Het WVA heeft onder meer
gesproken over de schulden van de Derde We
reld en de positie van de vakbeweging in Oost-
Europa. Het WVA vindt dat de vakbeweging in
Derde Wereld-landen bindend advies moet kun
nen geven over het aangaan van leningen om de
huidige negatieve spiraal van steeds meer lenin
gen te doorbreken.
Meisje van
vijfling
overleden
UTRECHT Het meisje Zoë
dat woensdag in het Acade
misch Ziekenhuis Utrecht sa
men met haar vier broertjes
ter wereld kwam, is gistermid
dag overleden. De ouders uit
Hardinxveld-Giessendam heb
ben toestemming gegeven
voor sectie om de doodsoor
zaak te kunnen achterhalen.
Volgens een woordvoerster
van het ziekenhuis leek met
de vijfling 's ochtends nog alles
goed te gaan. De conditie van
de vier jongens is stabiel.
Steenkamp (CDA) ook
gewoon lid senaat
DEN HAAG Voorzitter Steenkamp van de
Eerste Kamer haakt niet af als parlementa
riër als zijn CDA in 1991 het voorzitterschap
van de senaat moet prijsgeven. Steenkamp
zegt dit in een Vraaggesprek met het partij
blad CD-Actueel. In politiek Den Haag gaat
men ervan uit, dat nu oud-onderwijsminister
Deetman als CDA'er het voorzitterschap van
de Tweede Kamer heeft overgenomen van de
socialist Dolman, de PvdA bij de verkiezing
van de nieuwe senaat in 1991 het andere
voorzitterschap claimt. Steenkamp ziet dat
moment niet als reden tot afscheid van de po
litiek. „In de Tweede Kamer is de indruk
ontstaan dat ik in 1991 ook de politiek uit ga.
Ik hoop echter dat Noord-Brabant mij in 1991
weer als gewoon lid van de Eerste Kamer
kiest".
Eind aan IJsland-
lease constructie
DEN HAAG Het kabinet heeft zijn
goedkeuring gegeven aan een voorstel
tot wijziging van de wet op de omzet
belasting om een einde te kunnen ma
ken aan de zogenoemde 'IJsland-lease
constructie'. Het gaat hierbij om het
omzeilen van de btw in Nederland op
de huur van roerende goederen zoals
computers, met name door niet-onder-
nemers zoals (semi)overheden. Binnen
de huidige wetgeving wordt de huur
van deze goederen belast in het land
van de verhuurder. Door uit te wijken
naar bij voorbeeld IJsland en Zwitser
land, waar geen of weinig btw wordt
geheven over de verhuur, kunnen
deze niet-ondernemers aanzienlijke fi
nanciële voordelen behalen.
MAN VAN OLGA BAKKER WERD WAKKER NA UITZICHTLOZE COMA
Die ene
^d, zes jaar geleden,
Bakker uit Does-
l haar leven lang bij-
ifen. Geboeid volgde zij
;s haar man en twee
pieren een uitzending
rje televisie over de in-
*dels bekende Gerard
vjssen, wiens vrouw
al negen jaar in een
chtloze coma lag. „Dit
ons nooit overko-
besloot het echt-
Bakker en sprak af
wanneer één van bei-
ooit in zo'n situatie
belanden, actieve eu-
acceptabel was
verder onnodig lijden
'oorkomen.
•Trhalf jaar later sloeg het
Mlot toe. Tijdens een fiets-
tje werd Olga's man Jan
door een auto. „Drie
lag hij bewusteloos
e grond, totdat er een am-
verscheen", zegt Olga.
-jeen vermoedelijke sche-
ifasisfractuur werd hij naar
ej ziekenhuis in Nijmegen
l(acht. „Daar heeft Jan
pneenhalve maand gele-
Artsen vertelden me in
begin niet te weten wat er
hem aan de hand was. Wij
len met de hele familie in
en vrees tegelijk. Drie
iden en vele operaties
had Jan hoge koorts,
pas werd me verteld dat
t[waarschijnlijk nooit meer
'eer zou worden. In coma.
rinnerde me onze belofte
en belde met de Vereniging
voor Vrijwillige Euthanasie.
Die kon niets voor me doen,
omdat we onze afspraak niet
op schrift hadden gesteld. La
ter bood de zaalarts aan bij Jan
de voedingsapparatuur af te
sluiten. Ik kreeg een week be
denktijd. Met de hele familie,
elf personen, en de huisarts
heb ik overlegd en gezamen
lijk besloten we dat verder le
ven voor Jan geen zin had.
Dezelfde dag nog werd de voe
ding stopgezet. Drie weken
heeft hij zo op bed gelegen.
Zijn lichaam zag eruit als van
een kind, zo mager. En iedere
dag ging ik op bezoek en belde
ik een paar keer op om te vra
gen hoe het ging. Maanden
lang was ik bang dat ik er niet
bij zou zijn wanneer Jan wak
ker werd, nu was ik bang het
moment van zijn overlijden te
missen".
Kamerlid bepleit euthanasie-codicil
DEN HAAG Het probleem van euthanasie bij personen
die in coma zijn geraakt, kan volgens D66-kamerlid Kohn-
stamm worden opgelost door in een codicil vast te leggen,
wat er moet gebeuren in geval van een onomkeerbare coma.
Kohnstamm zei dit gisteren in het NCRV-radioprogramma
Hier en Nu. Het kamerlid maakte een vergelijking met het
donor-codicil en een testament. Volgens Kohnstamm bewijst
de zaak-Stinissen eens temeer dat er snel heldere euthana-
sie-wetgeving moet komen. Het euthanasie-codicil zou een
belangrijk deel van de discussie over euthanasie bij coma
teuze patiënten kunnen wegnemen, aldus het kamerlid.
Verbetering
„Na die drie weken vroeg de
arts of hij ook het vocht mocht
afsluiten. Nee, zei ik. Het was
al zo'n afschuwelijke aanblik,
ik kon Jan niet langer meer
zien lijden. Ik heb die dagen
met een aardappelmesje in
mijn hand gestaan en gewenst
dat ik de moed maar had om
het te gebruiken. Na enkele
dagen heeft de arts toen de
voedingsapparatuur weer aan
gezet. Ze hadden een verbete
ring gemerkt, zeiden de art
sen. Mij hadden ze niets ge
vraagd. Na enkele dagen
kreeg ik te horen dat ik een
tehuis moest zoeken voor Jan.
In het ziekenhuis was geen
plaats meer voor hem. Ik ging
op zoek naar een tehuis dat
bereid was hem geen levens-
rekkende middelen meer toe
te dienen. Dat vond ik in Die
ren. En daar ontwaakte Jan
binnen een maand uit zijn
coma. In eerste instantie was
ik blij. Ik wist niets over de
gevolgen van een coma. Jan
kon niets meer. Hij kreeg
spraaklessen, fysiotherapie. Ik
dacht dat het goed met hem
ging. We hebben hem voorge
daan hoe hij moest kruipen.
Op den duur" kon hij zelfs zelf
weer wat eten. Maar na drie
weken revalidatie werd me
duidelijk dat Jan nooit meer
beter zou worden. De resulta
ten waren veel te mager. Het
was een zielige vertoning die
nu al viereneenhalf jaar voort
duurt. Echt contact heb je niet
meer met Jan. Hij herkent
sommige familieleden niet
meer, weet niet waar hij is,
kan geen gesprekken voeren.
Hij leidt een mensonwaardig
bestaan. Achteraf was het veel
beter geweest wanneer Jan nu
niet meer zou leven. Zijn na
gedachtenis zou bij eerder
overlijden ook veel waardiger
zijn geweest. Jan was altijd po
pulair, kende veel mensen. Nu
zullen nog maar een stuk of
tien mensen naar zijn begrafe
nis komen. De meeste kennis
sen laten nooit meer iets van
zich horen, hebben eigenlijk al
afscheid van hem genomen"
Bewondering
„Zo'n man als Stinissen, wat
heb ik daar een bewondering
voor. Hij breekt een lans voor
heel Nederland. Want ieder
een kan in zo'n situatie komen
als ik nu meemaak. Wanneer
ik nu iemand hoor zeggen dat
hij tegen euthanasie is, begint
mijn bloed te koken. Zo ie
mand heeft zeker nooit een
uitzichtloze coma van dichtbij
meegemaakt. Ik zit nu al vier
jaar in een rouwproces zonder
sterfgeval. Schreeuwende een
zaamheid. Het laat je nooit
meer los. Bij alles wat ik doe
ben ik me bewust van Jans af
wezigheid. En hoe lang dit nog
duurt weet niemand, want in
principe kan hij de hele fami
lie overleven. Maar vraag niet
hoe. In het verzorgingstehuis
hadden ze het veel te druk
voor zo'n lastige patiënt. Jan
trok in zijn coma-tijd al overal
stekkers uit stopcontacten en
slangen uit apparaten. Maan
den heeft hij vastgebonden ge
legen. Ik weet zeker dat hij
het in zijn onderbewuste ook
niet eens was met deze situa
tie. De laatste jaren leef ik met
gevoelens van onmacht,
kwaadheid en verdriet. Ik hou
me maar op de been met de
gedachte dat het nog erger had
kunnen zijn: als Jan zelf had
geweten wat er met hem aan
de hand is.
Als nu een injectie een einde
aan zijn leven zou kunnen ma
ken, zou ik daar geen toestem
ming voor geven. Daar is het
nu te laat voor. Maar het is
toch te gek dat een coma-pa
tiënt maanden of jaren zonder
uitzicht aan dure apparatuur
mag liggen, terwijl andere be
handelingen, zoals het dotte
ren, niet meer kunnen worden
uitgevoerd wegens geldge
brek? Coma-patiënten worden
nu in leven gehouden zonder
dat er geld is ze volwaardig te
verzorgen. Ik begrijp dat tech
nologische vernieuwingen bij
bijvoorbeeld kankerpatiënten
veel hoop kunnen geven. Maar
de nadelen zie je bij patiënten
als Jan. Wat heeft het voor zin
een leven tegen beter weten in
te rekken? Goed overleg tus
sen artsen en de familie van
coma-patiënten kan een hoop
leed voorkomen".
JEAN-PIERRE GEELEN
Mevrouw Olga Bakker uit Doesburg: „De meeste kennissen laten
niks meer van zich horen".
FOTO: PETER DRENT
n Mierlo
t
Jl ook
<(rvormingen
eigen land
(Van onze
parlementaire redactie)
tl
.N HAAG Nu de
lide Oorlog afgelopen
lt te zijn en de integra-
van de Europese Ge
inschap steeds verder
^t, is het hoog tijd dat
v in Nederland staat-
f dige hervormingen
den doorgevoerd. Dit
t in een notitie die
-leider Hans van
gisteren heeft aan-
oden aan zijn collega-
tievoorzitters in de
èede Kamer.
Mierlo vraagt zijn colle-
Umee te werken aan het
van een brede com-
ie die gaat analyseren
^ce verbeteringen moge-
zijn. Hem staat een com-
ie voor ogen van politici
)eide Kamers, topambte-
n en wetenschappers,
onder 'patronage' gaat
iken van de fractievoor-
3|rs uit de Tweede Kamer.
D66-voorman meent dat
tfer meer moet worden na-
Jtan hoe de verhouding
t zijn tussen bevolking
)arlement, tussen parle-
t en regering, tussen re-
ng en ambtenarij, tussen
Jtenarij en samenleving
tussen rechter en wetge-
regering. Ook wil van
rlo dat er wordt nage-
fit over de juiste wijze
verkiezing en samenstel-
van parlement en rege-
Kampioenschap pijproken
Drie mannen roken voorzichtig een pijp. Ze behoorden gisteren tot de in totaal 41 deelnemers aan
het Nederlands kampioenschap 'stenen pijp roken' in Gouda, waar ze een aanval deden op het
record om met slechts drie gram tabak hun pijp twee uur en 9 minuten aan te houden.
FOTO: ANP
DEN HAAG De koninklij
ke luchtmacht is gisteren be
gonnen met de inspectie van
een deel van de F-16 straalja
gers. Zolang de inspectie duurt
blijven de toestellen aan de
grond. Uit een steekproef is
gebleken dat een onderdeel in
het hydraulisch systeem van
een aantal F-16's haarscheur-
3"es vertoont. Dit systeem be
ient onder meer het remsys-
teem en de neuswielbesturing.
Uit voorzorg worden daarom
alle jachtvliegtuigen van de
vliegbases Leeuwarden en
Volkel geïnspecteerd. Indien
nodig wordt het hydraulisch
systeem gerepareerd. De F-
16's op de vliegbasis Twenthe
zijn van een latere productie
serie en behoeven geen inspec-
(ADVERTENTIE)
Alles over caravannen en kamperen en veel loerislische informatie. Dagelijks 10-18 uur. Info:
RAI-nieuwslijn 020-546 69 90. Gratis bus volg [P]RAI.Trein Toegangbiljetten bij NS-stations.
KNOLLEN
i he&t nou kiog
»iT
rs Voor nc te
doen
Geen prijs voor
Galvano Techniek
DEN HAAG De jury van de
milieuprijs voor de industrie
1989 heeft besloten om de op 1
november aan het bedrijf Gal
vano Techniek en Ontwikke
ling toegekende eervolle ver
melding in te trekken. De prijs
was toegekend omdat GTO
een proces toepast voor het
elektrolytisch verzinken van
buismateriaal waarbij vrijwel
geen afvalwater ontstaat en
een aanzienlijke besparing op
grondstoffen wordt verkregen.
Onlangs werd bekend dat de
directeur in opspraak is geko
men wegens milieuproblemen
bij andere bedrijven waar hij
directeur van is. De jury
meent dat een eervolle ver
melding niet gegeven kan
worden aan een onderneming
waarvan de handelwijze van
de directeur op milieugebied
ter discussie staat.
MEEVALLERS OP FINANCIËN EN SOCIALE ZAKEN
(Vervolg van
de voorpagina)
DEN HAAG Volgens
minister van financiën
Kok zijn er echter ook
„omvangrijke meevallers"
te melden op de posten fi
nanciën en sociale zaken.
Ook krijgt het rijk meer
binnen uit de verkoop van
staatsaandelen van gepri
vatiseerde bedrijven. Kok
is overigens niet van plan
de Algemene Rekenka
mer onderzoek te laten
doen naar de voortduren
de wir-overschrijdingen.
Hij wil de resultaten af
wachten van een steek
proef die door de belas
tingdienst wordt uitge
voerd en die in het voor
jaar is afgerond.
Kok schrijft dat het financie
ringstekort van de overheid
dit jaar iets hoger zal uitvallen
dan de bedoelde 5,7 procent
van het nationaal inkomen.
Maar het tekort zal niet boven
de 6 procent uitkomen. Dat
Koks voorganger Ruding in
september nog 5,7 procent
noemde, komt volgens de
nieuwe bewindsman doordat
toen nog een te rooskleurige
financiële visie heerste.
De belastinginkomsten waar
mee in de begroting 1990 reke
ning is gehouden, zullen waar
schijnlijk anderhalf a twee
miljard gulden minder opleve
ren als het beeld van de eerste
maanden van '89 zich doorzet,
aldus Kok. Maar de belasting
dienst heeft over de laatste
maanden een wat positievere
tendens gesignaleerd, stelt
Kok. Bovendien staat hier
vermoedelijk voor het rijk een
fiscale meevaller van een mil
jard tegenover. „De achterlig
gende factoren van de over-
en onderschrijdingen zullen
zorgvuldig en diepgaand wor
den geanalyseerd, opdat het
parlement adequate informatie
kan worden verschaft", be
looft Kok.
„Al met al is er dus nog grote
onzekerheid over de definitie
ve einduitkomsten", besluit
hij. „Zodra ze bekend zijn zal
de eventuele meerjarige door
werking ervan met spoed wor
den bezien. Dit geldt ook voor
de eventuele beleidsmaatrege
len die hieruit zouden voort
vloeien".
Startbrief
Tegelijkertijd met de najaars-
brief stuurde Kok gisteren een
specificatie van de startbrief
naar de Kamer ter voorberei
ding op het debat over de re
geringsverklaring dat maan
dag begint. In de specificatie
zet Kok uiteen hoe hij een
groot deel van de vergroting
van het budget voor de ar
beidsvoorwaarden van de
ambtenaren, van 300 miljoen,
wil opvangen. Deze bezuini
gingen staan overigens los van
de bedragen in de najaarsbrief.
In 1990 zal Kok van financiën
246 miljoen gulden bezuinigen
op in het regeerakkoord opge
nomen beleidsintensiveringen.
De opsomming geeft aan dat
er komend jaar 20 (was 50)
miljoen extra wordt uitgetrok
ken voor kinderopvang, 25
(50) miljoen voor politie en jus
titie, 46 (100) voor onderwijs,
en 75 (150) miljoen voor ont
wikkelingssamenwerking. An
dere posten die grofweg gehal
veerd zijn betreffen de start
subsidie voor de arbeidspools
(25 miljoen), de bijzondere bij
stand (50) en cultuur (5).
De overschrijding van het be
oogde financieringstekort in
1994 van 3,25 procent met
grofweg een half procent van
het nationale inkomen, wordt
door Kok aan zes factoren toe
geschreven. Het betreft de vol
gende posten: hogere rente op
staatsschuld (600 miljoen), ex
tra stijging ambtenarensalaris
sen in 1990 (300 miljoen), bij
stelling budgetten gepremieer
de en gesubsidieerde instellin
gen (500 miljoen), lagere op
brengst accijns minerale oliën
(500 miljoen), lagere raming
opbrengst milieuheffingen
(400 miljoen), aardgasbaten
(100 miljoen), en overige, klei
ne restposten (100 miljoen).
VVIO eist 8,5 loonsverhoging
UTRECHT De vereniging VVIO wil dat verpleegkundigen
en verzorgenden er in 1990 8,5 procent in inkomen op vooruit
gaan. Daarnaast eist de VVIO een nader te bepalen percentage
voor verbetering van de secundaire arbeidsvoorwaarden. De
voormalige actiegroep is overigens geen partij in de cao-onder
handelingen.
Begin dit jaar stelde de VVIO dat verpleegkundigen 12 procent
achterliepen op werknemers in het bedrijfsleven. De vereniging
wilde die achterstand in drie jaar inlopen. In de cao ziekenhuis
wezen 1989 is volgens de VVIO slechts 1,33 procent goedge
maakt. De gelden die uit het pensioenfonds PGGM zijn vrijge
maakt ter verbetering van de salarissen telt de VVIO niet mee,
„omdat dat ons eigen geld is", aldus een woordvoerster.
Volgens die berekening resteert nog een achterstand van 10,67
procent, die binnen twee jaar ongedaan moet worden gemaakt.
Met 3 procent om de loonontwikkeling te volgen eist de VVIO
derhalve 8,5 procent. Hoe de VVIO dat wil bereiken, wist de
woordvoerster niet. Een mogelijkheid is om net als vorig jaar te
fungeren als luis in de pels van de vakbonden.
„Uitspraak
dotteren
nadelig voor
beheersing
van kosten"
UTRECHT De Vereni
ging van Nederlandse Zie
kenfondsen sluit niet uit
dat de uitspraak van de
rechtbank in Den Bosch
in het 'dotter-geding' ver
gaande negatieve gevol
gen zal hebben voor het
beheersen van de kosten
in de gezondheidszorg.
De rechtbankpresident gelast
te gisterochtend het Cathari-
naziekenhuis in Eindhoven
een dotter-operatie binnen een
week uit te voeren bij een 60-
jarige hartpatiënte. Het Zie
kenfonds voor Eindhoven en
Omstreken is volgens de rech
ter verplicht de financiële
middelen ter beschikking te
stellen.
Het kort geding tegen het zie
kenhuis en het fonds was een
test. Er bestaat namelijk tussen
ziektekostenverzekeraars en
de dertien hartcentra in Ne
derland een afspraak over dot
teroperaties. Het Catharina
zou er ongeveer 550 verrich
ten, een aantal dat al met 300
is overschreden. De situatie in
de andere hartcentra is niet
veel beter.
De rechtbankpresident over
woog dat budgetteringsregels
in de gezondheidszorg onder
geschikt zijn aan de bepaling
in de ziekenfondswet dat ver
zekerden het recht hebben op
behandelingen die in het ver
strekkingenpakket zitten. Het
Eindhovense ziekenfonds is
volgens de _rechter dan ook
wettelijk verplicht om er voor
te zorgen dat de patiënte de
aanspraak die zij heeft op de
voor haar noodzakeliike dot
terbehandeling tot gelding kan
brengen.
Negen jaar
cel geëist
in Maurikse
incestzaak
ARNHEM De procu
reur-generaal bij het ge
rechtshof in Arnhem, me
vrouw mr. W. Sorgdrager,
heeft gisteren negen jaar
cel geëist tegen twee
broers (30 en 26) uit Mau-
rik, die ervan worden
verdacht jarenlang hun
zusje seksueel te hebben
misbruikt. Een 51-jarige
buurman hoorde vier jaar
tégen zich eisen.
De Maurikse incestzaak, die
gezien wordt als een van de
gruwelijkste op dit gebied,
kwam eind 1987 aan het
licht. Toen pas durfde de nu
23-jarige vrouw haar mond
open te doen over de seksue
le wreedheden die zij van
kinds af aan moest verdra
gen van haar broers, een
oom en de buurman. Aan
vankelijk werden zelfs tien
mensen aangehouden. Maar
het bewijs tegen zes van hen
bleek niet rond te krijgen.
De oom en buurman werden
al eerder veroordeeld tot res
pectievelijk een jaar cel,
waarvan zeven maanden
voorwaardelijk, en drie jaar
cel. De broers werden eerder
door de rechtbank veroor
deeld tot een gevangenisstraf
van vijf jaar.
De procureur-generaal acht
te het seksuele geweld bewe
zen. De voortzetting van de
hoger-beroepzaak stond in
het teken van de verklarin
gen van twee getuigen-des-
kundigen over de geloof
waardigheid van het verhaal
van de vrouw. De Leidse
hoogleraar seksuologie prof.
Frenken gelooft onvoor
waardelijk de beweringen
van het slachtofffer, terwijl
de Utrechtse hoogleraar prof.
P.A. Vroon daar vraagtekens
bij plaatst. Desondanks liet
hij wel weten dat hij er
evenmin aan twijfelt dat de
vrouw seksueel is misbruikt.
(ADVERTENTIE)
HELP DE SLACHTOFFERS
VAN DE BURGEROORLOG
Stichting Mensen in Nood, Den Bosch
Stichting Oecumenische Hulp, Utrecht
