In Bourgondië blijven
de kloosters gedijen
'Take 5': „We willen positief zijn met wat diepgang"
finale
'voorzien
en het er
J na dat er in het
'lijk paleis als een
I. En Lodewijk de
SENS - Geen landstreek in
Frankrijk telt waarschijnlijk zoveel
kloosters en fraaie gotische kerken
als Bourgondië. Maar Bourgondië
is niet meer wat het geweest is.
Bourgondië is een naam uit het
verleden, een gebied dat tijdens de
Franse revolutie tot vier departe
menten werd verpulverd, die bo
vendien niet eens samenvallen met
de oude grenzen van het hertog
dom Bourgondië. De eenheid be
staat slechts in de herinnering aan
het verleden en leeft voort in de
wijnen en bij de bevorderaars van
het toerisme.
Het meest zichtbare teken uit dat verle
den zijn de kloosters en de kerken die
als voorbeeld en inspiratiebron voor een
groot deel van Europa hebben gewerkt.
Beginnen we'bij Sens, in het uiterste
noordwesten van het vroegere hertog
dom. De eerste gotische kathedraal die
ooit gebouwd werd was daar goeddeels
in 1163 voltooid, vier jaar voor de No
tre Dame te Parijs. Sens werd het tweede
Rome en paus Alexander II, op de
vlucht voor keizer Frederik Barbarossa,
zocht daar zijn toevlucht en wijdde er de
kathedraal in.
Thomas Becket, aartsbisschop vg
terbury, ook al op de vlucht
vorst die het op zijn macht
had, was nog niet verr
zijn priesterlijk gewaad
voormalige bisschoppelij
relikwie wordt vereerd. 1
Heilige liet daar en niet in Parijs
welijk inzegenen.
In het begin van de zeventiende eeuw
moet Sens echter een gevoelige veer la
ten. Bourgondië als zelfstandige hertog
dom is dan al weer door de Franse ko
ningen geconfisceerd, maar nu verliest
het ook door toedoen van kardinaal/mi
nister Richelieu zijn kerkelijke suprema
tie ten gunste van Parijs. Maar het klei
ne Sens wordt nog steeds gedomineerd
door die reusachtig grote kathedraal die
symbool was van de macht van de bis
schoppen van die stad over de wijde
omgeving, waaraan zelfs Orléans en
Chartres onderhorig waren.
Praalzucht
De kathedralenbouwers wedijverden om
het bouwen van de mooiste kathedraal.
AI deze wereldse praalzucht stuitte Ber-
nardus van Clairvaux tegen de borst. De
twaalfde-eeuwse cisterciënser abdij van
Fontenay die door zijn toedoen is ge
sticht. is in al zijn soberheid zijn ant
woord op de kathedralenbouwers ge
weest. Het is een klooster dat als zo vele
andere sinds de Franse revolutie zijn
functie heeft verloren. Niet echter dan
nadat in de eeuw van de rede dit eens zo
rijke kloosterleven al bijna is uitgedoofd.
Slechts enkele monniken zijn er aan de
vooravond van 1789 over van de hon
derden die het hebben bewoond. Ci-
teaux, centrum van de hervormde Bene
dictijner kloosters, de cisterciënsers,
vanwaaruit Bernardus van Clairvaux
zijn werk ondernam, is samen met 'La
Pierre Qui Vire' een van de weinige
kloosters die nu niet slechts nog maar
een monument zijn.
Wat die kloosterlingen hebben willen
zijn laat Fontenay zien. De kale harde
muren zonder enige beeltenis, het volle
dige gebrek aan comfort, slechts het
wondermooie licht moet het leven in die
gebouwen dragelijk hebben gemaakt.
Fontenay is uiting van een van die vele
hervormingsbewegingen in het katholie
ke christendom geweest. Hier werd door
toedoen van Bernardus van Clairvaux
de weg naar een koninklijke ascese be
wandeld die de energie zou leveren voor
het aangaan van de kruistochten.
Maar wie Fontenay om zijn unieke ka
rakter bewondert, kan niet om Cluny
heen. Cluny staat voor een kloosterher
vorming van oudere datum. Cluny, als
klooster rechtstreeks afhankelijk van de
paus en niet belemmerd door plaatselij
ke feodale banden zoals de meeste kloos
ters in de Middeleeuwen, is het begin
ZATERDAG 25 NOVEMBER 198
van een wonderlijke hervorming geweest
die schijnbaar uit het niets lijkt voortge
komen en zonder wie ook Fontenay on
denkbaar is. In het perspectief van de
duistere periode waaruit het voortkwam
is het vanwege zijn enorme uitstraling
treffend aangeduid als zoeklicht van het
westen. Vanuit Cluny werden de talloze
kloosters gesticht - in de twaalfde eeuw
bijna twaalfhonderd in aantal - die
doordat zij niet van plaatselijke adel en
geestelijkheid afhankelijk waren, zo'n
grote invloed konden hebben. De bene
dictijnen van Cluny legden zich toe op
studie en artistieke werken, het hand
werk lieten zij aan leken over.
R
amp
De kerk van Cluny was tot de bouw van
de Sint Pieter in Rome de grootste kerk
van de christenheid. Nu nog kan men
zich verbazen over de schamele restan
ten die niettemin een goede indruk ge
ven van de enorme proporties die deze
kerk uit de twaalfde eeuw heeft bezeten.
Maar tijdens de Franse revolutie werd
het complex, nadat ook hier het monni
kenleven in de voorbij eeuw iedere uit
straling had verloren, geleidelijkaan ge
sloopt, de bibliotheek geplunderd. Het
laatste was een ramp die qua omvang
slechts vergeleken kan worden met de
brand van de bibliotheek van Alexan-
drië in de late oudheid. Wat nu nog rest
van de gebouwen wordt moeizaam ge
conserveerd.
Maar zijn er dan helemaal geen klooster
lingen meer in Bourgondië en is er van
wat deze landstreek vroeger typeerde
niets overgebleven?
Bourgondië blijft ook vandaag de dag
het terrein waar nieuwe kloosters op
bloeien. Na de neergang van de contem
platieve ordes en de bedelordes, bloei
den de missionaire congregaties met hun
specifieke devoties gewijd aan Maria of
het H. Hart.
Paray-le-Monial is na Lourdes het twee
de religieuze centrum van Frankrijk.
Momenteel is het de zetel van de charis
matische beweging. Vooral sinds de
komst van de paus in 1986 is het aantal
bezoekers aan Paray-le-Monial verdub
beld.
Die religieuze reputatie dankt Paray-le-
Monial op de eerste plaats aan de mysti-
ca Marguérite-Marie Alacoque. Zij leef
de in de tweede helft van de zeventiende
eeuw en stierf na een smartelijk leven in
Paray-le-Monial. Zij beschreef via visi
oenen opnieuw de wonden van Christus
aan het kruis. Door haar oproepen, die
lange tijd door de kerk onbeantwoord
bleven,' is de H. Hartdevotie ontstaan.
Deze zou vooral in de negentiende eeuw
een grote vlucht nemen. Het heilig hart
werd namelijk in de negentiende eeuw
het symbool van de anti-revolutionairen
die zich bleven verzetten tegen de resul
taten van de Franse revolutie. Na de ne
derlaag van de Fransen in de Frans-
Duitse oorlog wisten de aanhangers van
deze devotie zoveel geld te vergaren dat
daaruit in Parijs de bouw van de Sacré
Coeur-basiliek betaald kon worden.
En dan is er nog Nevers waar in het
klooster Saint Gildard van de zusters
van Nevers het lichaam van Bernadette
Soubirous ligt opgebaard. Nevers, stad
van ontelbare kloosters in het verleden,
trekt in vergelijking met Lourdes maar
weinig bezoekers. De zusters van Ne
vers. in wier midden Bernadette na haar
verschijningen in het jaar 1858 werd op
genomen, bezagen haar aanvankelijk
met grote argwaan. Acht jaar zouden de
onderzoeken duren die aan haar ver
schijningen werden besteed. Aanvanke
lijk leefde zij in het cachot, later in het
ziekenhuis. De laatste dertien jaar van
haar leven tot haar dood in 1879 op 35-
jarige leeftijd woonde zij in het klooster
"van Nevers. In de kapel van het klooster
kan men nog steeds haar opgebaarde li
chaam bewonderen. Toen in 1909 met
het oog op een eventuele zaligverklaring
haar graf geopend werd, bleek haar stof
felijk overschot zeer goed geconserveerd.
Bij twee latere lijkschouwingen die zou
den leiden tot de zaligverklaring door
Pius XI in 1925, bleek dat eveneens het
geval en sinds die tijd is het lichaam van
Bernadette, dat met een laagje was werd
bedekt, permanent te bezichtigen.
Jongeren
Het religieuze Bourgondië is ondenkbaar
zonder een bezoek te brengen aan de
heuvel van Taizé. Hier niet langer een
defensief katholicisme, maar de open
heid van een oecumenische gemeen
schap, waarvan de basis in 1940 werd
gelegd door de protestantse monnik Ro
ger Schutz die zo'n negentig eigentijdse
katholieke en protestantse monniken om
zich heen heeft verzameld. In de jaren
zestig komt de grote stroom jongeren
naar Taizé op gang. Het zijn vooral jon
geren van katholieke huize. Nü zijn het
Links: Het
Bourgondische
landschap met|
op de I
achtergrond d(*
basiliek van
Vézelay die
gebouwd werd
op een heuvel.
FOTO'S: PR
Ogenschijnlijk lijkt alles aan Taizé geinp
proviseerd, maar ook deze oecumera
sche kloostercommuniteit kent een pej>]
fecte organisatie. Na de woelige jar&
zestig, waarin alles mogelijk leek, is Tal.
zé religieuzer geworden. Alleen zij dP
een duidelijk godsdienstige interes*
hebben, zijn in Taizé welkom. I1
Bourgondië blijft vestigingsplaats vifc
nieuwe kloosters. Taizé, protestants va
origine, trof er een goede voedingsbc
dem aan. Datzelfde blijkt te gelden voir
liet Russisch-orthodoxe klooster h.
TJchon, dat gebouwd is op de resten vae
een oud kasteel en afgelopen zomer ziji
poorten opende. Tenslotte vinden oól
andere geloofstradities in Bourgondii
onderdak. Bij Toulon/Arroux vindt mei
het eerste Tibetaanse klooster in Europ»
In 1987 werd het in aanwezigheid va>
de vertegenwoordigers van alle geloofi
tradities in Frankrijk geopend. Geea
vreemde keuze, daar in Bourgondiic
want opkomst en neergang van zo veii
religieuze tradities maken duidelijk da
de kloosters in Bourgondië uitstekeiï
kunnen gedijen. >i
PAUL VAN VELTHOVEf
'Take 5' met
v.l.n.r. Karin
Vlasblom,
Anita Witzier,
Marijke
Benkhard en
Natascha
Emanuëls.
FOTO: PR
HILVERSUM - „Om steeds weer
onderwerpen te vinden voor 'Take
5', worden heel veel tijdschriften
en kranten gelezen. Maar telkens
blijkt weer dat we het toch vooral
van onze eigen ideeën moeten heb
ben. Er zijn momenteel zoveel
praatprogramma's die op dezelfde
onderwerpen duiken dat het bijna
gênant is. Echt hoor. Als je denkt
een gast te hebben gevonden en je
belt hem, dan krijg je te horen: sor
ry hoor, maar er zijn nog vijf
wachtende omroepen voor u", zegt
de voormalige Veronica-omroep-
ster Marijke Benkhard.
Samen met cabaretière Natascha Ema
nuëls, ex-Frizzle Sizzle-zangeres Karin
Vlasblom en Veronica-omroepster Anita
Witzier plus wekelijks een verse gastpre-
sentator die zijn eigen onderwerp aan
draagt, is Marijke verantwoordelijk voor
het televisieprogramma 'Take 5', dat op
zaterdagmiddag wordt uitgezonden.
Hoewel niet door de wol geverfd, slaat
dit kwartet zich op spontane en lichtvoe
tige wijze door de onderwegen heen, de
Veronica-formule trouw blijvend. Karin:
„We proberen ze iets sneller en iets an
ders te behandelen dan de andere pro
gramma's zouden doen. Positief zijn met
wat diepgang, is de formule. Daarbij
proberen we trends op te pakken, laten
we mode zien op een manier zoals nog
nooit eerder is gebeurd en dragen we de
kunsten een warm hart toe. Daarom la
ten we veel Nederlandse kunstenaars
zien".
De programmaformule kreeg zijn vaste
vorm toen Tineke besloot voor zichzelf
te beginnen. Het idee werd van de plank
gehaald, afgestoft en aan bedenkster Ma
rijke Benkhard werd het verzoek gedaan
het programma te presenteren. Om elke
associatie met de kijktopper Tineke uit
de weg te gaan, werd het idee geboren
om meer presentatrices aan het pro
gramma te zetten. Marijke: „We hebben
gezocht naar mensen die bij elkaar pas
sen, maar toch een heel andere persoon
lijkheid hebben. En ik moet zeggen dat
we alle vier behoorlijk verschillend
zijn".
Primeur
Anita, die behalve het omroepen, ook
vijf dagen in de week op de salaris-admi
nistratie van Veronica werkt (lachend):
„Het klikt dan ook absoluut niet. Dat is
dus een primeur. We schreeuwen, razen
en tieren. Maar goed, ik had nog een
vrije zaterdag, dus ik dacht waarom niet.
Bovendien konden ze bij de screentests
voor het programma niemand vinden.
Daarom hebben ze mij genomen
Maar even serieus. Op het moment dat
ze mij vroegen, heb ik ja gezegd omdat
ik het heel graag wilde uitproberen. Dan
hoef ik later niet te denken: had ik
maarStraks weet ik of ik het kan of
niet".
Natascha: „Ik heb in eerste instantie een
heel vrijblijvend gesprek gevoerd, wat
leuk verliep. Daarna ben ik nog een keer
teruggeweest en heb ik Marijke ontmoet
en zijn we samen
Anita: „Ontzettend dronken gewor
den
Natascha (lachend): „Ja, na die fles witte
wijn klikte het meteen".
Karin: „Nadat Frizzle Sizzle deze zomer
besloot er definitief een punt achter te
zetten, ben ik actie gaan ondernemen.
Presenteren leek mij wel leuk, dus ben ik
overal aan de bel gaan trekken. Ik heb
met acht anderen een screentest gedaan
dus ik denk niet dat ik om mijn bekende
gezicht ben gekozen".
Anita: „Je past gewoon bij Veronica. Je
bent jong en spontaan tegenover twee
oudere dames (Marijke en Natascha)".
Natascha: „Het verschil in leeftijd
maakt het juist leuk. We zijn vier ver
schillende vrouwen, waardoor de kijker
zich altijd wel met een van ons kaj
identificeren".
Anita: „Het voordeel dat ik omroepst
ben, is dat ik wat meer zelfvertrouwe
heb voor de camera. Maar voor de n
is het nog altijd doodeng. Soms denk
nog wel eens vlak voor ik moet omroj
pen: straks ga ik gillen. Uiteindelijk d<
je dat niet omdat je dan heel Veronii
over je heen krijgt".
Natascha (bemoedigend): „Dat heeft if
dereen. Als ik een belangrijke premièj
heb, dan denk ik ook vaak: waar doe
het eigenlijk voor".
Marijke: „En iedereen heeft talent
zijn eigen gebied. Daar houden we n:
tuurlijk rekening mee met de onderwi
pen en dat helpt tegen de zenuwen".
Karin: „Iedereen heeft zijn kwaliteite|
dat zie je in.de verdeling. Ik zou noo!
een mode-onderwerp kunnen present!
ren zoals Marijke dat doet. Zij weet 4
echt alles van en als het om puntige iir
terviews gaat, moet je bij Anita zijn".
Marijke: „Take 5 is een goede leef
school, Iedereen heeft nu eenmaal oef!
ning nodig, maar als we een keer zoudef
kunnen doorschuiven naar de avono
lijkt mij dat heel leuk".
Anita: „Als je van de middag naar o
avond gaat, wordt dat gezien als eé
soort promotie, wat belachelijk is m
tuurlijk. Op de middag moetje net zo I
best doen als op de avond".
Marijke: „Maar op de avond kun je wI
dieper op de onderwerpen ingaan. Nu I
het toch het einde van de middag. Kopj
thee, borreltjeLaten we even naai
'Take 5' kijken
Natascha: „En kinderen zitten voor d
buis
Marijke: „Ja, en daar moet je rekenii
mee houden. Maar bang dat we de erft
nis van Tineke, die op hetzelfde uur ui
zond, met ons meedragen, zijn we over
gens niet. Okee, je moet wel een beet
voozichtig zijn dat je niet te veel m
eten aankomt. Dat doen we dan ook tx
wust niet".
HANS Pl£
CeidócSouAcmt