In Bourgondië blijven de kloosters gedijen 'Take 5': „We willen positief zijn met wat diepgang" finale 'voorzien en het er J na dat er in het 'lijk paleis als een I. En Lodewijk de SENS - Geen landstreek in Frankrijk telt waarschijnlijk zoveel kloosters en fraaie gotische kerken als Bourgondië. Maar Bourgondië is niet meer wat het geweest is. Bourgondië is een naam uit het verleden, een gebied dat tijdens de Franse revolutie tot vier departe menten werd verpulverd, die bo vendien niet eens samenvallen met de oude grenzen van het hertog dom Bourgondië. De eenheid be staat slechts in de herinnering aan het verleden en leeft voort in de wijnen en bij de bevorderaars van het toerisme. Het meest zichtbare teken uit dat verle den zijn de kloosters en de kerken die als voorbeeld en inspiratiebron voor een groot deel van Europa hebben gewerkt. Beginnen we'bij Sens, in het uiterste noordwesten van het vroegere hertog dom. De eerste gotische kathedraal die ooit gebouwd werd was daar goeddeels in 1163 voltooid, vier jaar voor de No tre Dame te Parijs. Sens werd het tweede Rome en paus Alexander II, op de vlucht voor keizer Frederik Barbarossa, zocht daar zijn toevlucht en wijdde er de kathedraal in. Thomas Becket, aartsbisschop vg terbury, ook al op de vlucht vorst die het op zijn macht had, was nog niet verr zijn priesterlijk gewaad voormalige bisschoppelij relikwie wordt vereerd. 1 Heilige liet daar en niet in Parijs welijk inzegenen. In het begin van de zeventiende eeuw moet Sens echter een gevoelige veer la ten. Bourgondië als zelfstandige hertog dom is dan al weer door de Franse ko ningen geconfisceerd, maar nu verliest het ook door toedoen van kardinaal/mi nister Richelieu zijn kerkelijke suprema tie ten gunste van Parijs. Maar het klei ne Sens wordt nog steeds gedomineerd door die reusachtig grote kathedraal die symbool was van de macht van de bis schoppen van die stad over de wijde omgeving, waaraan zelfs Orléans en Chartres onderhorig waren. Praalzucht De kathedralenbouwers wedijverden om het bouwen van de mooiste kathedraal. AI deze wereldse praalzucht stuitte Ber- nardus van Clairvaux tegen de borst. De twaalfde-eeuwse cisterciënser abdij van Fontenay die door zijn toedoen is ge sticht. is in al zijn soberheid zijn ant woord op de kathedralenbouwers ge weest. Het is een klooster dat als zo vele andere sinds de Franse revolutie zijn functie heeft verloren. Niet echter dan nadat in de eeuw van de rede dit eens zo rijke kloosterleven al bijna is uitgedoofd. Slechts enkele monniken zijn er aan de vooravond van 1789 over van de hon derden die het hebben bewoond. Ci- teaux, centrum van de hervormde Bene dictijner kloosters, de cisterciënsers, vanwaaruit Bernardus van Clairvaux zijn werk ondernam, is samen met 'La Pierre Qui Vire' een van de weinige kloosters die nu niet slechts nog maar een monument zijn. Wat die kloosterlingen hebben willen zijn laat Fontenay zien. De kale harde muren zonder enige beeltenis, het volle dige gebrek aan comfort, slechts het wondermooie licht moet het leven in die gebouwen dragelijk hebben gemaakt. Fontenay is uiting van een van die vele hervormingsbewegingen in het katholie ke christendom geweest. Hier werd door toedoen van Bernardus van Clairvaux de weg naar een koninklijke ascese be wandeld die de energie zou leveren voor het aangaan van de kruistochten. Maar wie Fontenay om zijn unieke ka rakter bewondert, kan niet om Cluny heen. Cluny staat voor een kloosterher vorming van oudere datum. Cluny, als klooster rechtstreeks afhankelijk van de paus en niet belemmerd door plaatselij ke feodale banden zoals de meeste kloos ters in de Middeleeuwen, is het begin ZATERDAG 25 NOVEMBER 198 van een wonderlijke hervorming geweest die schijnbaar uit het niets lijkt voortge komen en zonder wie ook Fontenay on denkbaar is. In het perspectief van de duistere periode waaruit het voortkwam is het vanwege zijn enorme uitstraling treffend aangeduid als zoeklicht van het westen. Vanuit Cluny werden de talloze kloosters gesticht - in de twaalfde eeuw bijna twaalfhonderd in aantal - die doordat zij niet van plaatselijke adel en geestelijkheid afhankelijk waren, zo'n grote invloed konden hebben. De bene dictijnen van Cluny legden zich toe op studie en artistieke werken, het hand werk lieten zij aan leken over. R amp De kerk van Cluny was tot de bouw van de Sint Pieter in Rome de grootste kerk van de christenheid. Nu nog kan men zich verbazen over de schamele restan ten die niettemin een goede indruk ge ven van de enorme proporties die deze kerk uit de twaalfde eeuw heeft bezeten. Maar tijdens de Franse revolutie werd het complex, nadat ook hier het monni kenleven in de voorbij eeuw iedere uit straling had verloren, geleidelijkaan ge sloopt, de bibliotheek geplunderd. Het laatste was een ramp die qua omvang slechts vergeleken kan worden met de brand van de bibliotheek van Alexan- drië in de late oudheid. Wat nu nog rest van de gebouwen wordt moeizaam ge conserveerd. Maar zijn er dan helemaal geen klooster lingen meer in Bourgondië en is er van wat deze landstreek vroeger typeerde niets overgebleven? Bourgondië blijft ook vandaag de dag het terrein waar nieuwe kloosters op bloeien. Na de neergang van de contem platieve ordes en de bedelordes, bloei den de missionaire congregaties met hun specifieke devoties gewijd aan Maria of het H. Hart. Paray-le-Monial is na Lourdes het twee de religieuze centrum van Frankrijk. Momenteel is het de zetel van de charis matische beweging. Vooral sinds de komst van de paus in 1986 is het aantal bezoekers aan Paray-le-Monial verdub beld. Die religieuze reputatie dankt Paray-le- Monial op de eerste plaats aan de mysti- ca Marguérite-Marie Alacoque. Zij leef de in de tweede helft van de zeventiende eeuw en stierf na een smartelijk leven in Paray-le-Monial. Zij beschreef via visi oenen opnieuw de wonden van Christus aan het kruis. Door haar oproepen, die lange tijd door de kerk onbeantwoord bleven,' is de H. Hartdevotie ontstaan. Deze zou vooral in de negentiende eeuw een grote vlucht nemen. Het heilig hart werd namelijk in de negentiende eeuw het symbool van de anti-revolutionairen die zich bleven verzetten tegen de resul taten van de Franse revolutie. Na de ne derlaag van de Fransen in de Frans- Duitse oorlog wisten de aanhangers van deze devotie zoveel geld te vergaren dat daaruit in Parijs de bouw van de Sacré Coeur-basiliek betaald kon worden. En dan is er nog Nevers waar in het klooster Saint Gildard van de zusters van Nevers het lichaam van Bernadette Soubirous ligt opgebaard. Nevers, stad van ontelbare kloosters in het verleden, trekt in vergelijking met Lourdes maar weinig bezoekers. De zusters van Ne vers. in wier midden Bernadette na haar verschijningen in het jaar 1858 werd op genomen, bezagen haar aanvankelijk met grote argwaan. Acht jaar zouden de onderzoeken duren die aan haar ver schijningen werden besteed. Aanvanke lijk leefde zij in het cachot, later in het ziekenhuis. De laatste dertien jaar van haar leven tot haar dood in 1879 op 35- jarige leeftijd woonde zij in het klooster "van Nevers. In de kapel van het klooster kan men nog steeds haar opgebaarde li chaam bewonderen. Toen in 1909 met het oog op een eventuele zaligverklaring haar graf geopend werd, bleek haar stof felijk overschot zeer goed geconserveerd. Bij twee latere lijkschouwingen die zou den leiden tot de zaligverklaring door Pius XI in 1925, bleek dat eveneens het geval en sinds die tijd is het lichaam van Bernadette, dat met een laagje was werd bedekt, permanent te bezichtigen. Jongeren Het religieuze Bourgondië is ondenkbaar zonder een bezoek te brengen aan de heuvel van Taizé. Hier niet langer een defensief katholicisme, maar de open heid van een oecumenische gemeen schap, waarvan de basis in 1940 werd gelegd door de protestantse monnik Ro ger Schutz die zo'n negentig eigentijdse katholieke en protestantse monniken om zich heen heeft verzameld. In de jaren zestig komt de grote stroom jongeren naar Taizé op gang. Het zijn vooral jon geren van katholieke huize. Nü zijn het Links: Het Bourgondische landschap met| op de I achtergrond d(* basiliek van Vézelay die gebouwd werd op een heuvel. FOTO'S: PR Ogenschijnlijk lijkt alles aan Taizé geinp proviseerd, maar ook deze oecumera sche kloostercommuniteit kent een pej>] fecte organisatie. Na de woelige jar& zestig, waarin alles mogelijk leek, is Tal. zé religieuzer geworden. Alleen zij dP een duidelijk godsdienstige interes* hebben, zijn in Taizé welkom. I1 Bourgondië blijft vestigingsplaats vifc nieuwe kloosters. Taizé, protestants va origine, trof er een goede voedingsbc dem aan. Datzelfde blijkt te gelden voir liet Russisch-orthodoxe klooster h. TJchon, dat gebouwd is op de resten vae een oud kasteel en afgelopen zomer ziji poorten opende. Tenslotte vinden oól andere geloofstradities in Bourgondii onderdak. Bij Toulon/Arroux vindt mei het eerste Tibetaanse klooster in Europ» In 1987 werd het in aanwezigheid va> de vertegenwoordigers van alle geloofi tradities in Frankrijk geopend. Geea vreemde keuze, daar in Bourgondiic want opkomst en neergang van zo veii religieuze tradities maken duidelijk da de kloosters in Bourgondië uitstekeiï kunnen gedijen. >i PAUL VAN VELTHOVEf 'Take 5' met v.l.n.r. Karin Vlasblom, Anita Witzier, Marijke Benkhard en Natascha Emanuëls. FOTO: PR HILVERSUM - „Om steeds weer onderwerpen te vinden voor 'Take 5', worden heel veel tijdschriften en kranten gelezen. Maar telkens blijkt weer dat we het toch vooral van onze eigen ideeën moeten heb ben. Er zijn momenteel zoveel praatprogramma's die op dezelfde onderwerpen duiken dat het bijna gênant is. Echt hoor. Als je denkt een gast te hebben gevonden en je belt hem, dan krijg je te horen: sor ry hoor, maar er zijn nog vijf wachtende omroepen voor u", zegt de voormalige Veronica-omroep- ster Marijke Benkhard. Samen met cabaretière Natascha Ema nuëls, ex-Frizzle Sizzle-zangeres Karin Vlasblom en Veronica-omroepster Anita Witzier plus wekelijks een verse gastpre- sentator die zijn eigen onderwerp aan draagt, is Marijke verantwoordelijk voor het televisieprogramma 'Take 5', dat op zaterdagmiddag wordt uitgezonden. Hoewel niet door de wol geverfd, slaat dit kwartet zich op spontane en lichtvoe tige wijze door de onderwegen heen, de Veronica-formule trouw blijvend. Karin: „We proberen ze iets sneller en iets an ders te behandelen dan de andere pro gramma's zouden doen. Positief zijn met wat diepgang, is de formule. Daarbij proberen we trends op te pakken, laten we mode zien op een manier zoals nog nooit eerder is gebeurd en dragen we de kunsten een warm hart toe. Daarom la ten we veel Nederlandse kunstenaars zien". De programmaformule kreeg zijn vaste vorm toen Tineke besloot voor zichzelf te beginnen. Het idee werd van de plank gehaald, afgestoft en aan bedenkster Ma rijke Benkhard werd het verzoek gedaan het programma te presenteren. Om elke associatie met de kijktopper Tineke uit de weg te gaan, werd het idee geboren om meer presentatrices aan het pro gramma te zetten. Marijke: „We hebben gezocht naar mensen die bij elkaar pas sen, maar toch een heel andere persoon lijkheid hebben. En ik moet zeggen dat we alle vier behoorlijk verschillend zijn". Primeur Anita, die behalve het omroepen, ook vijf dagen in de week op de salaris-admi nistratie van Veronica werkt (lachend): „Het klikt dan ook absoluut niet. Dat is dus een primeur. We schreeuwen, razen en tieren. Maar goed, ik had nog een vrije zaterdag, dus ik dacht waarom niet. Bovendien konden ze bij de screentests voor het programma niemand vinden. Daarom hebben ze mij genomen Maar even serieus. Op het moment dat ze mij vroegen, heb ik ja gezegd omdat ik het heel graag wilde uitproberen. Dan hoef ik later niet te denken: had ik maarStraks weet ik of ik het kan of niet". Natascha: „Ik heb in eerste instantie een heel vrijblijvend gesprek gevoerd, wat leuk verliep. Daarna ben ik nog een keer teruggeweest en heb ik Marijke ontmoet en zijn we samen Anita: „Ontzettend dronken gewor den Natascha (lachend): „Ja, na die fles witte wijn klikte het meteen". Karin: „Nadat Frizzle Sizzle deze zomer besloot er definitief een punt achter te zetten, ben ik actie gaan ondernemen. Presenteren leek mij wel leuk, dus ben ik overal aan de bel gaan trekken. Ik heb met acht anderen een screentest gedaan dus ik denk niet dat ik om mijn bekende gezicht ben gekozen". Anita: „Je past gewoon bij Veronica. Je bent jong en spontaan tegenover twee oudere dames (Marijke en Natascha)". Natascha: „Het verschil in leeftijd maakt het juist leuk. We zijn vier ver schillende vrouwen, waardoor de kijker zich altijd wel met een van ons kaj identificeren". Anita: „Het voordeel dat ik omroepst ben, is dat ik wat meer zelfvertrouwe heb voor de camera. Maar voor de n is het nog altijd doodeng. Soms denk nog wel eens vlak voor ik moet omroj pen: straks ga ik gillen. Uiteindelijk d< je dat niet omdat je dan heel Veronii over je heen krijgt". Natascha (bemoedigend): „Dat heeft if dereen. Als ik een belangrijke premièj heb, dan denk ik ook vaak: waar doe het eigenlijk voor". Marijke: „En iedereen heeft talent zijn eigen gebied. Daar houden we n: tuurlijk rekening mee met de onderwi pen en dat helpt tegen de zenuwen". Karin: „Iedereen heeft zijn kwaliteite| dat zie je in.de verdeling. Ik zou noo! een mode-onderwerp kunnen present! ren zoals Marijke dat doet. Zij weet 4 echt alles van en als het om puntige iir terviews gaat, moet je bij Anita zijn". Marijke: „Take 5 is een goede leef school, Iedereen heeft nu eenmaal oef! ning nodig, maar als we een keer zoudef kunnen doorschuiven naar de avono lijkt mij dat heel leuk". Anita: „Als je van de middag naar o avond gaat, wordt dat gezien als eé soort promotie, wat belachelijk is m tuurlijk. Op de middag moetje net zo I best doen als op de avond". Marijke: „Maar op de avond kun je wI dieper op de onderwerpen ingaan. Nu I het toch het einde van de middag. Kopj thee, borreltjeLaten we even naai 'Take 5' kijken Natascha: „En kinderen zitten voor d buis Marijke: „Ja, en daar moet je rekenii mee houden. Maar bang dat we de erft nis van Tineke, die op hetzelfde uur ui zond, met ons meedragen, zijn we over gens niet. Okee, je moet wel een beet voozichtig zijn dat je niet te veel m eten aankomt. Dat doen we dan ook tx wust niet". HANS Pl£ CeidócSouAcmt

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidse Courant | 1989 | | pagina 32