Sinaasappels en vrije discussie
Tweede kans
voor Dubcek
Honecker dreigt uit
partij gezet te worden
Poolse premier
bezoekt Moskou
ER VORMINGEN IN REICHENBERG:
Nicolae Ceausescu rotsvast in het zadel
iïITENLAND
QeidóaQowiant
VRIJDAG 24 NOVEMBER 1989 PAGINA 5
S en SU grossieren
vredelievendheid
SKOU De Sovjetunie is verheugd
r de verklaring van de Amerikaanse
sident George Bush dat er een punt
;t worden gezet achter de politiek
'containment'. Dit beleid was ge
op het indammen van de Sovjet-
r ansie. Het vormde de kern van de
buitenlandse politiek ten
van de Koude Oorlog. Bij het nade-
van de eerste topontmoeting tussen
■batsjov en Bush grossieren beide
tijen in vredelievende uitspraken
arin opgeroepen wordt tot de defini-
re beëindiging van die Koude Oorlog.
ti>h en Gorbatsjov zullen elkaar 2 en 3
:ember ontmoeten op twee oorlogs-
epen voor de kust van Malta.
Gevreesde Poolse
militie afgeschaft
WARSCHAU Het Poolse
parlement heeft de Arbeiders
milities (ORMO) afgeschaft.
De 'vrijwillige reservisten van
de politie' gelden als de 'sterke
arm' van de communistische
partij. Sprekers namens de re
geringscoalitie van Solidariteit,
Boerenpartij en Liberalen he
kelden in het parlement de
„stalinistische structuur" die
„het symbool vormt van het
kwaad en van het systeem van
klikkenDe QRMO telt
600.000 leden, die allen lid zijn
van de communistische partij
en, zo zei een afgevaardigde
van Solidariteit, zeer grote
voorrechten genieten.
MOSKOU Minister-president Ta-
deusz Mazowiecki van Polen is voor
een vier dagen durend bezoek in Mos
kou. Hij werd gisteren verwelkomd
door Nikolaj Ryzjkov, de premier van
de Sovjetunie. Mazowiecki is de eerste
niet-communistische premier van een
Oosteuropees land die sinds het einde
van de Tweede Wereldoorlog officieel
wordt ontvangen in Moskou. Hij
spreekt onder anderen met president
en partijleider Michaïl Gorbatsjov, pre
mier Ryzjkov en nobelprijswinnaar
Andrej Sacharov. Volgens Sovjet
woordvoerder Gerasimov zal het be
zoek worden gebruikt om een aantal
geschillen bij te leggen.
Minister-president Mazowiecki.
Onderzoek naar
corruptie Zivkov
SOFIA De Bulgaarse com
munistische partij heeft een
commissie ingesteld, die de be
schuldigingen van corruptie on
der ex-partijleider Todor Ziv
kov moet onderzoeken. Verder
zullen enkele maatregelen ge
nomen worden om de voorrech
ten van partijfunctionarissen te
verminderen. Zo is besloten
huizen en jachtterreinen, die tot
nu toe voorbehouden waren aan
partijfunctionarissen, voor alge
meen gebruik beschikbaar te
stellen Zivkovs eigen bezittin
gen zullen ten goede komen aan
vakverenigingen en jeugdorga
nisaties.
Leger Joegoslavië
tegen pluralisme
BELGRADO Een hoge Joegoslavi
sche militaire functionaris heeft gezegd
dat het leger de invoering van een
meerpartijenstelsel in Joegoslavië van
de hand wijst. Bovendien suggereerde
hij dat de strijdkrachten zouden kun
nen ingrijpen, om het land voor uiteen
vallen te behoeden. De uitlatingen be
vestigen de steeds diepere kloof tussen
voor- en tegenstanders van een meer
partijenstelsel. Het Joegoslavische leger
heeft zich lang afzijdig gehouden van
de politieke en economische conflicten
in het land, maar de afgelopen tijd ge
ven hoge officieren steeds vaker uiting
aan hun ongerustheid over de mogelij
ke gevolgen van de aanhoudende crisis.
Albanië verwerpt
alle hervormingen
WENEN De Albanese
leider Ramiz Alia heeft de
hervormingen in Oost-Eu
ropa veroordeeld en ze „do
delijk" genoemd voor het
orthodoxe communisme.
Alia maakte duidelijk dat in
Albanië geen koerswijzin
gen te verwachten zijn. De
partijleider beschuldigde de
„revisionistische" commu
nistische partijen in Oost-
Europa ervan „de rode lo
per voor de contra-revolu
tie" te hebben uitgelegd.
Het stalinistische Albanië
brak in 1961 met de Sovjet
unie en stapte in 1968 uit
het Warschau Pact.
CICHENBERG Bur
gmeester Gerhard Opitz
ijgt stevig om de oren.
0)k al wijst hij nog zo op
meest recente ver
flenste, de aanleg van een
^asfalteerde weg naar
fet buurtschap Julianen-
3 >rg. Maar het volk van
sichenberg is bijeen voor
1< jn eerste democratische
aijeenkomst en dat zal de
«irgervader weten ook.
ïichenberg, een dorp zoals
:len op het Oostduitse platte-
9nd. Het ligt een kilometer of
fljftig van Oost-Berlijn en bij-
ia even ver van de Poolse
verwijderd. Het volksbe-
l^ad, bijeengeroepen' door bur
Opitz vanwege de
politieke vernieu
in de DDR', wordt be
door zestig van de 380
njiwoners.
iet is nog etfen wennen voor
mensen. Ze mogen nu ein-
zeggen wat ze denken,
)pitz benadrukte dat nog aan
i|et begin van de vergadering.
Verschillende mannen en
zit met de straatverlich
ting, die een jaar of tien gele
beloofd is. En die aan
draag voor een telefoonaan
sluiting, twintig jaar geleden
ngediend, die is nog altijd niet
e ehonoreerd.
)e vragen zijn meer verwij-
i en, de toon is van een volume
die de oren warmt. Totdat een
dorpsonderwijzer op-
itaat: „Het is goed dat iedereen
r egt wat hij denkt. Alleen ver-
f- ronder ik me over de manier
dat gebeurt. We
noeten proberen kalm te blij-
il/en. Tegen de burgemeester
hoeft toch niet".
"Broekie
Opitz (57) heeft het nog nooit
"zo zuur gehad sinds hij als
iroekie van 23 zijn ambt aan
vaardde. De communistische
burgervader bestuurt het dorp
ïu ruim 33 jaar. En in die tijd
is er toch veel veranderd, zo
houdt hij iedereen voor. Neem
zijn jongste huzarenstukje: de
aanleg van een verharde weg
naar Julianendorf, 1.600 meter
iang en vorige maand opgele
verd. Een affaire die exact
762.154 Oostduitse marken
heeft gekost. Opitz vergeet
daarbij te vermelden, dat de
inwoners van het buurtschap
twintig jaar geleden al met
hun wens op de stoep van het
gemeentehuis stonden.
De nieüwe weg is overigens
:voor het grootste gedeelte be
taald door de twee bedrijven
die Reichenberg regionale be-
tekenis geven. Een melkvee-
J en een plantencollectief, de zo-
til genaamde LPG's (Landbouw
Produktie Gemeenschap). De
bazen van de LPG maken in
feite ook de dienst uit in het
dorp. Ze verschaffen werk,
i trekken jonge arbeidskrachten
v( aan en bouwen huizen voor
i«hen-
Ij; Maar ook de Thomas Müntzer-
school is een regionale trek-
pleister. Liefst driehonderd
I kinderen, afkomstig uit een
_j elftal dorpen, leren er goede
j en slechte dingen. Veel praten
en discussiëren doen ze niet.
„De kinderen hier in het dorp
i hebben de angst met de moe-
- dermelk binnengekregen. Ze
I durven niets te zeggen. Dat
ligt in een stad anders. Trou
wens, we liggen hier sowieso
Bij het volksberaad in Reichenberg liepen de emoties soms hoog op.
een half jaar achter op bijvoor
beeld Berlijn, ook al kunnen
we Westerse tv-zenders ont
vangen", zegt een inwoonster.
Geen schietlessen
Tot demonstraties is het in
Reichenberg nog niet geko
men. Dat zal geen verbazing
wekken. Tot nu toe is de enige
tastbare hervorming de aan
wezigheid van sinaasappels in
de plaatselijke supermarkt.
Die verrassing ligt anders al
leen daags voor Kerstmis in de
rekken. Nieuw is ook dat de
kinderen in de hoogste klassen
van de Thomas Müntzerschool
geen schietlessen meer krij
gen. Tot voor twee weken was
dat wel het geval.
Sigrid Stade is voorgangster
van de evangelische kerkge
meenschap in Reichenberg. Zij
houdt de diensten in haar ach
terkamer, omdat de kerktoren
al jarenlang op instorten staat.
Zij vertelt dat in toaal drie jon
gelui Reichenberg hebben ver
laten om hun geluk in het
Westen te zoeken. Ze zijn ge
vlucht voor de grenzen open
gingen. Wel even iets anders
dan in Stromdorf, het gehucht
een paar kilometer verderop.
Daar is burgemeester Kurth er
hoogstpersoonlijk tussenuit ge
knepen, alsmede een vijftien
tal inwoners.
Ondertussen zijn ook de mees
te Reichenbergers voor een
FOTO'S: PERS UNIE
kort bezoekje in het Westen
geweest. Burgervader Opitz
nog niet, maar hij gaat beslist,
nog voor het jaar om is.
Opitz, zo vinden verschillende
inwoners, is de kwaaiste nog
niet, ook al is hij een SED-
functionaris. Hij heeft links en
rechts al eens gefluisterd dat
hij nooit iets heeft geweten
van 'de rotzooi in zijn partij'.
De burgemeester is ook voor
stander van de hervormingen.
„Ik hoop dat ze doorzetten. We
moetön zeker vrije verkiezin
gen krijgen, al kan dat beteke
nen dat ik niet herkozen
wordt. Daar moet ik serieus
rekening mee houden, zeker
als er in een nieuwe kieswet
komt te staan dat een burge
meester maar twee ambtster
mijnen mag volmaken. Ik ben
bereid om dat te accepteren,
het past in het kader van de
ontwikkelingen", verklaart hij
fier. Het zal niet gemakkelijk
zijn om aan een ander baantje
te wennen, geeft Opitz toe,
maar hij „rooit het wel". Hij
heeft zijn rijbewijs. Misschien
kan de burgemeester de
vrachtwagen op.
Hoop
De hervormingen in de DDR
geven hoop, zo mompelt Opitz.
Ook voor Reichenberg. Mis
schien dat de nieuwe weg nu
sneller doorgetrokken kan
worden. Naar het kerkhof bij
voorbeeld, dat is hard nodig.
Wellicht ook dat, dank zij de
vernieuwingen, wat gemakke
lijker kolen aangesleept kun
nen worden. De crèche moet
's morgens eigenlijk vroeger
verwarmd worden, zodat de
kleintjes het eerste uur niet
meer verkleumen.
Er zijn andere tijden aange
broken, beseft Opitz. Hij wordt
er aan herinnerd tijdens de
volksvergadering. Niet alleen
door tierende burgers, maar
ook, in alle rust, door de die
renarts. Deze stelt voor dat het
dorpsbestuur voortaan twee
keer per jaar verantwoording
aflegt aan de inwoners. De
raad van Reichenberg zal op 1
december over die suggestie
beslissen, tijdens een openbare
vergadering. Toeschouwers
zijn welkom, maar ze kunnen
beter niet komen. Zelfs de
achttien volksvertegenwoordi
gers moeten inschikken om al
lemaal de raadszaal binnen te
kunnen.
TWAN VAN DEN BRAND
(Vervolg van de voorpagina)
OOST-BERLIJN De
Oostduitse communisti
sche partij gaat een onder
zoek instellen tegen de
vorige maand afgezette
partijleider Erich Honec
ker.
Dat zou kunnen leiden tot zijn
uitzetting uit de partij; een lot
dat het vroegere politburolid
Günter Mittag reeds ten deel is
gevallen. De 63-jarige Mittag
was vanaf 1976 verantwoorde
lijk voor de economie. Op 18
oktober werd hij uit het polit-
buro verwijderd. Hij wordt be
schuldigd van „flagrante
schendingen van de interne
partijdemocratie". Mittag is de
hoogste partijfunctionaris die
uit de SED wordt gestoten
sinds het begin van de onrust
in de DDR. De nieuwe hervor
mingsgezinde Oostduitse lei-
ders hebben de oude garde
verweten dat zij een econo
misch wanbeleid hebben ge
voerd. Ook zou men slechts
Erich Honecker.
Foto: AP
nieuws hebben achtergehou
den voor de bevolking.
De Westduitse bondskanselier
Kohl zal hoogstwaarschijnlijk
pas begin januari naar de DDR
gaan. De aanvankelijke bedoe
ling was dat het bezoek zou
plaatsvinden vlak na het par
tijcongres. van de Oostduitse
communistische SED van 15
tot 17 december. Het bezoek
zou zijn verschoven, omdat
Bonn er rekening mee houdt
dat het congres de pas be
noemde partijleider Egon
Krenz zal vervangen.
Op een door het IKV georga
niseerde bijeenkomst gisteren
in Amsterdam verklaarde de
Westduitse parlementariër
Horst Ehmke (SPD), dat het in
het belang van alle Westeuro-
pese landen is, dat de hervor
mingen in Oost-Europa be
heersbaar blijven. Als de her
vormingen mislukken zullen
we meegesleept worden in een
chaos, waarbij de huidige
vluchtelingenstroom mager af
steekt. Het is dus zaak dat wij
zo veel mogelijk de helpende
hand bieden bij de herstructu
rering van Oost-Europa, aldus
Ehmke. Hij was de rechter
hand van ex-bondskanselier
Willy Brandt en mede-vorm
gever van diens Ostpolitik in
de jaren zeventig.
IKV-voorzitter Ien van den
Heuvel, zelf ooit heftig bekriti
seerd vanwege haar „begrip"
voor de Berlijnse Muur, zei dat
het IKV zijn steentje heeft bij
gedragen aan de zelfbewust
wording in Oost-Europa. Ehm
ke nam daar duidelijk afstand
Bij alle demonstraties van de afgelopen dagen in de DDR is steeds ster
ker de eis naar voren gekomen dat de communistische partij (SED) af
stand moet doen van haar leidende rol. Ook deze demonstranten
maakten hun mening duidelijk: neem de SED de macht uit handen. Die
oproep lijkt nu door de SED zelf te worden vervuld. DDR-leider Krenz
heeft verklaard de leidende rol van de partij uit de grondwet te willen
schrappen.
FOTO: PERS UNIE
PRAAG Waar de bijna
300.000 demonstranten op
het Wenceslasplein in
Praag gisteren halsrei
kend naar uitkeken, is
niet gebeurd: een toe
spraak van Alexander
Dubcek, de Tsjechoslo-
waakse partijleider ten tij
de van de Praagse Lente
in 1968.
Naar verluidt was Dubcek (68)
wel in de hoofdstad. Hij is nog
steeds erg populair onder het
volk. Er steeg luid gejuich op
toen toneelschrijver Vaclav
Havel, één van de leiders van
de nieuwe oppositiebeweging
Burgerforum, een verklaring
van Dubcek had voorgelezen
waarin deze de leiding van
staat en partij opriep het bijltje
er bij neer te gooien. Dubcek
hield gisteren wel een rede
voering, maar in Bratislava.
Volgens ooggetuigen in de
hoofdstad van het landsdeel
Slovakije waren daar 50.000
mensen samengestroomd. Zij
schreeuwden „Leve Dubcek",
terwijl in Praag bijna 300.000
Tsjechoslowaken vergeefs
wachtten op het symbool van
de Praagse Lente van 1968.
Waarnemers beschreven de
stemming op het Wenceslas
plein als bijna triomfantelijk.
Sleutelrol
Nu de oppositie in Tsjechoslo-
wakije luid roept om de terug
keer van Alexander Dubcek,
rijst de vraag of de leider van
de Praagse Lente wel een 'co
meback' kan maken en op
nieuw leiding zou kunnen ge
ven aan een politiek en econo
misch hervormingsbeleid.
Het doek viel voor Dubcek
toen troepen van het War
schau Pact in 1968 abrupt een
einde aan zijn Praagse Lente
maakten. De huidige partijlei
der Milos Jakes was de drij
vende kracht achter de groot
scheepse zuiveringen die na de
val van Dubcek volgden.
De nu 68-jarige Dubcek zou,
volgens politieke waarnemers,
een sleutelrol kunnen spelen
bij de democratisering van
Tsjechoslowakije, als de huidi
ge partij- en regeringstop be
reid is zover te gaan.
Dubcek is de ideale figuur,
omdat hij acceptabel is voor
Sovjet-leider Michail Gorbats
jov. Met een gematigde man
als Dubcek komt de stabiliteit
niet direct in gevaar en zal
Tsjechoslowakije rustig de tijd
nemen om diepgaande veran
deringen door te voeren, zo
meent John Hvasta, directeur
van de Slowaaks-Amerikaanse
Nationale Raad, een organisa
tie van immigranten in de VS.
„Alle Slowaakse organisaties
in de VS rekenen er op dat
Dubcek terugkomt en de stabi
liteit zal weten te behouden.
Hij is de juiste man, in elk ge
val op dit moment", stelt
Hvasta, daaraan toevoegend
dat zich binnen de oppositie
tot dusverre geen andere po
tentiële leider heeft opgewor
pen. die op genoeg autoriteit
kan bogen om de beoogde ont
wikkelingen in Tsjechoslowa
kije vreedzaam te laten verlo
pen.
Politieke waarnemers waar
schuwen dat een volledige re
habilitatie geen eenvoudige
zaak is, ook al nam Dubcek
ruim twintig jaar geleden het
initiatief met hervormingen
die nu ook door Gorbatsjov
worden gepropageerd. Dege
nen die nu in Praag aan de
touwtjes trekken werden des
tijds in het zadel gezet om het
door Dubcek ingezette beleid
radicaal terug te draaien. Par
tijleider Milos Jakes was per
soonlijk verantwoordelijk voor
de zuiveringen waarmee meer
dan een half miljoen hervor
mingsgezinde partijleden wer
den geroyeerd.
Geen alternatief
Toch denken veel waarnemers
dat Dubcek een tweede kans
zal krijgen. Twintig jaar re
pressief beleid heeft ervoor ge
zorgd dat de generatie na Dub
cek geen echte alternatieve
leiders heeft opgeleverd, die in
staat zouden zijn op korte ter
mijn de macht over te nemen
en een soepele overgang naar
een democratisch Tsjechoslo
wakije te verwezenlijken.
Volgens de historicus Jiri
Hochman van (je Ohio State
Universiteit is er „een kleine
kans dat op Dubcek een
beroep zal worden gedaan om
de leiding op zich te nemen,
als de omstandigheden precies
goed zijn en de Russen zulks
aanbevelen. Er is eigenlijk
geen andere mogelijkheid om
orde te garanderen, geen re-
serveploeg, geen andere be
kende persoonlijkheid", meent
Hochman, ooit een gerespec
teerd journalist en hoofdredac
teur in zijn geboorteland
Tsjechoslowakije. maar na de
val van Dubcek weggezuiverd.
Ondertussen wordt door de ac
tivisten in Praag gehoopt dat
Dubcek naar het Wenceslas
plein zal komen, waar van
daag opnieuw een grote pro
testmanifestatie gehouden zal
worden.
GENE KRAMER
DE AVONTUREN VAN KAPITEIN ROB
DE VALLEI DER VERGETEN WERELD
QN531 Ondertussen is er één, die maar niet begrijpt, waar
kapitein Rob toch zo lang blijft; dat is Skip. De hond besluit op
onderzoek uit te gaan en erg moeilijk is het niet om te ontdek
ken, waar de baas is heengegaan, want het spoor is nog vers.
Skip holt de grot binnen en vindt Rob bewusteloos op de grond
liggen. De hond jankt even, blaft een paar keer, maar de baas
geeft geen teken van leven. Dan rent Skip terug en kijk, daar
lopen juist twee mannen met een stuk wild aan een stok tussen
zich in. Skip springt tegen hen op en loopt haastig weer een
stukje terug. De wilden kijken de hond onnozel aan, maar langza
merhand dringt het tot één hunner - de gewonde, die Rob heeft
genezen - door, dat er iets gebeurd moet zijn. Hij volgt de hond,
maar aarzelt, wanneer deze hem naar de geheimzinnige grot
brengt. Skip pakt echter een slip van het beestevel beet en trekt
de man naar binnen. Schoorvoetend, bevend over al zijn leden,
volgt de wilde.
BUKAREST De aarts
conservatieve Roemeense
partijleider Nicolae Ceau
sescu zit nog rotsvast in
het zadel. Dat is de con
clusie na het 14e partij
congres van de Roemeen
se communistische partij,
dat deze week is gehou
den.
De meeste zittingen waren ge
wijd aan loftuitingen aan het
adres van de 71-jarige Ceau
sescu, rond wie een persoon
lijkheidscultus is gegroeid die
zijn weerga niet kent in het
huidige Oost-Europa. Ceauses-
cu's zoon Nicu, zelf kandidaat
lid van het politburo, riep het
congres eergisteren op „het
briljante genie van de natie"
Intussen gaat de Roemeense
bevolking een nieuwe koude
en angstige winter tegemoet.
Sinds het gedwongen aftreden
van Erich Honecker, zijn enige
overgebleven bondgenoot, is
de 71-jarige Ceausescu doods
benauwd de macht kwijt te ra
ken. Duizenden geheim agen
ten in burger controleleren het
leven van alledag. En in een
park in het westen van Buka-
rest, afgesloten voor iedereen
behalve arbeiders en in leer
gehulde veiligheidsmensen,
wordt een huis gebouwd voor
Ceausescu met vluchttunnels
naar het metronet van de
hoofdstad.
Ondanks deze tekenen van
angst is Ceausescu niet van
plan zijn politieke koers te wij
zigen. „Ceausescu is ontzettend
bang, maar hij heeft de touw
tjes nog stevig in handen", al
dus een westerse diplomaat.
Ceausescu's systeem van on
derdrukking is gebaseerd op
angst, waar de tienduizenden
geheim agenten toe bijdragen.
Er wordt gezegd dat één op de
vier Roemenen een informant
is. Iedereen die met een bui
tenlander praat is verplicht dit
binnen 24 uur te melden. Men
sen met een typemachine
moeten deze jaarlijks laten re
gistreren, zodat de herkomst
van anonieme brieven en
pamfletten achterhaald kan
worden. Telefoongesprekken
worden afgeluisterd. Een ne
gatieve opmerking over Ceau
sescu of zijn vrouw Elena, de
vice-premier en volgens
sommigen de echte macht ach
ter de troon is een misdaad
tegen de staat. Buitenlanders,
zelfs toeristen, worden gescha
duwd. Buitenlands nieuws
wordt verzwegen; de Roe
meense kranten maakten geen
melding van de opening van
de Berlijnse Muur
Ondanks officiële berichten
die spreken over de economi
sche successen, heeft het
„Ceausescu-tijdperk" het
grootste deel van de 23 miljoen
tellende bevolking niets dan
armoede en ellende gebracht.
Op straat zijn sigaretten een
alternatief geworden voor
geld, geliefder dan de lei, 'de
officiële valuta. „Nu kan mijn
moeder naar de dokter", zei
een man die dankbaar een
pakje sigaretten aannam.
