zenuw met
buisje te maken
hielden mond tegen Kok over tegenvallers
laapkaart moet ouders van
bilende baby rust geven
ANWB gaat toeristische routes inkrimpen
Lubbers zet Tweede
Kamer aan het werk
„Kabinet
ziet milieu
slechts als
bijwagen"
ifNENLAND
£aidóa<3owumt
WOENSDAG 22 NOVEMBER 1989 PAGINA 3
is Claus in
igladesh
Claus kreeg gisteren
pen aangeboden bij zijn
jmst in Dakka.
'engt een bezoek van zes
A aan Bangladesh, waar
gaatselijke regering hoopt
^tbreiding van de Neder-
e steun.
Vins zal een rondreis ma-
langs projecten die met
trlandse hulp tot stand zijn
men. Hij bezoekt Bangla-
in zijn functie van spe-
regeringsadviseur voor
!<kkelingssamenwerking.
ontvangt jaarlijks
ode honderd miljoen gul-
lan Nederlandse hulp.
Zware straffen voor
Bredase knokploeg
OLDENBURG Drie Nederlanders uit
Breda zijn gisteren door een Westduitse
rechter veroordeeld tot gevangenisstraffen
van zes tot zeseneenhalf jaar. Het drietal
werd schuldig bevonden aan een overval
begin dit jaar op een exploitant van een bar
in Zetel (Niedersachsen). Het slachtoffer
werd zwaar mishandeld en beroofd. De da
ders handelden in opdracht van een incasso
bureau uit Breda. Dat bureau was „inge
huurd" door de ex-vrouw van de barkeeper
en haar nieuwe vriend. Zij wilden dat het
slachtoffer geprest zou worden de zaak over
te dragen aan een uit Nederland afkomstige
opvolger. De knokploeg, onder wie een bok
ser en een uitsmijter, takelden de barkeeper
zwaar toe. Zij vertrokken na 1.000 mark uit
de kas te hebben geroofd.
Upjohn wint geding
rond haargroeimiddel
HAARLEM Upjohn in Ede mag
in Nederland als enige een haar
groeimiddel op de markt brengen
dat minoxidil bevat.
De rechtbank in Haarlem heeft dat
bepaald in een kort geding van Up
john tegen drie handelaren in haar
groeimiddelen. De handelaren (Far-
zoo in Helmond, Makati in Krom
menie en Gerwi in Bussum) zijn
door de rechter voor een deel op
nieuw op de vingers getikt.
De rechter bepaalde gisteren dat op
iedere overtreding van het verbod
een dwangsom staat van 500.000
gulden.
Volgens de rechtbank lijdt Upjohn
schade door de firma s. Upjohn
heeft Minoxidil ontdekt.
Kamer wil opheldering
over zelfmoord Panday
DEN HAAG De Tweede Kamer wil van
minister Van den Broek (buitenlandse za
ken) horen of deze nog steeds vasthoudt aan
zijn mening dat de asielzoeker A. Gangaram
Panday zelfmoord heeft gepleegd op de Su
rinaamse luchthaven Zanderij. In schriftelij
ke vragen wijzen de kamerleden Aarts
(CDA), Melkert (PvdA), Weisglas (VVD)-en
Tommei (D66) op een rapport van de Intera-
merikaanse Commissie voor de Mensen
rechten, waarin ernstig wordt getwijfeld
aan de zelfmoord-versie die de militaire au
toriteiten in Suriname hebben gegeven.
Volgens de commissie is Panday door de mi
litaire politie vermoord. Panday keerde vo
rig terug naar Suriname. Op Zanderij werd
hij gearresteerd. Volgens de militairen heeft
Panday zich toen in zijn cel opgehangen.
Ondergronds museum
voor kampgevangenen
OVERLOON Op het terrein van
het Nationaal Oorlogs- en Verzetsmu
seum in Overloon wordt een nieuwe,
ondergrondse ruimte gebouwd die spe
ciaal is bedoeld om concentratiekamp
gevangenen te herdenken. Om het
nieuwe onderdeel te kunnen bouwen
is een heuvel afgegraven. Wanneer het
gebouw, dat een oppervlak heeft van
45 bij 17 meter, klaar is, wordt de heu
vel in oude staat hersteld. De museum
ruimte verdwijnt dan onder de grond.
Volgens een woordvoerder is bewust
voor deze opzet gekozen omdat een on
dergrondse ruimte een goede symboli
sche manier is om aandacht te vragen
voor de vele gevangenen die in de oor
log naamloos zijn verdwenen in de
concentratiekampen.
ÜUWE METHODEN OM EINDJES AAN ELKAAR TE 'KNOPEN'
VANDAAGi
IN HET
lEUWi
jTERDAM „Stelt u
uiteinden van een
ggesneden zenuw maar
twee bossen spa-
li". Drs. S. Hovius,
de clinique van de
jling Plastische Chi-
van het Acade-
Ziekenhuis Rotter-
Dijkzigt, maakte met
v voorbeeld gisteren
helder wat een plas-
chirurg door een mi-
:oop ziet als een ze-
door een ongeluk ge
melijk of volledig is
>iijks melden zich onge-
F tweehonderd patiënten
iovius' afdeling met zware
is aan arm, hand of beén
,|bij de zenuw is doorge-
'gn. Het aan elkaar zetten
uiteinden is geen een-
zaak, want aan de
en zitten geen kenmer-
be chirurg begint danook
en bijna onmogelijke klus
Hj of zij de goede eindjes
aan elkaar wil 'knopen'. Daar
door zijn die operaties, vaak in
de arm of hand, niet altijd een
succes.
Toch is er de afgelopen jaren
een aantal opzienbarende toe
passingen ontdekt die de kans
op succes in de toekomst zul
len vergroten. Morgen en
overmorgen is er een interna
tionaal congres in Rotterdam
over dergelijke nieuwe metho
den. Enkele artsen die er suc
cessen mee hebben geboekt
zullen daar het woord voeren
en vandaag brachten ze, als
gastchirurgen bij een drietal
operaties, hun technieken al
vast in de praktijk.
Bevroren
De Franse arts dr. L. de Medi-
naceli heeft een methode ont
wikkeld waarbij de uiteinden
enkele seconden worden be
vroren, waarna de onregelma
tige 'spaghetti-bossen' recht
worden afgesneden. De twee
'rechte' uiteinden kunnen
daarna eenvoudig bijelkaar
worden gebracht. „Dan doet
zich hetzelfde probleem voor
als met de oude manier, want
ook nu is het niet eenvoudig
om de diverse slierten te her
kennen. Maar als je de bloed
vaten die in de buurt van de
zenuw zitten en goed zijn te
onderscheiden, weer aan el
kaar zet, dan zullen ook de
uiteinden van de slierten rede
lijk op hun plaats vallen en
groeit de zenuw vanzelf weer
vast", aldus Hovius.
Van de eigenschap dat een ze
nuw kan groeien, is ook ge
bruik gemaakt door de Ameri
kaanse arts dr. A. Lee Dellon.
Hij heeft een buisje ontwik
keld dat tussen de twee uitein
den van een doorgesneden ze
nuw kan worden geplaatst en
waar doorheen de uiteinden
naar elkaar toe kunnen groei
en.
Lee Dellon: „Die zenuwkabels
vinden elkaar door onder
meer de aanwezigheid van
chemische stoffen. Laat ik een
voorbeeld geven. Als u nu de
kamer uitgaat en ik u weer
binnenlaat in een verduisterde
kamer, dan zult u redelijk ge
makkelijk uw stoel weer kun
nen vinden. Zeker als een
stem u aanwijzingen geeft of
als u uw eigen trui herkent die
u op de stoel hebt achtergela
ten. Op een dergelijke wijze
zoeken ook de verschillende
kabels in de zenuw elkaar
weer op".
Het buisje van Lee Dellon, dat
is gemaakt van polyglycol, laat
bloed en zuurstof eenvoudig
door en breekt zichzelf in drie
maanden geheel af. Daardoor
kan de zenuw zonder proble
men groeien - één millimeter
per dag - en knelt het buisje
de zenuw niet meer af als de
uiteinden weer aaneen zijn ge
groeid.
Tot nog toe werd ter over
brugging een zenuw uit een
ander deel van het lichaam ge
haald, hetgeen altijd tot gevolg
heeft dat er een functie op die
plaats verloren gaat. Omdat
meestal uit de kuit een zenuw-
wordt gebruikt, heeft dat ge
volgen voor functies in de
voet. De methode van de
Amerikaanse arts kan slechts
worden toegepast voor kleine
re 'gaten' tot drie centimeter,
omdat dé zenuw niet in staat is
een grotere afstand te over
bruggen. Voor grotere gaten
blijft de oude methode van het
overzetten van een zenuw de
enige oplossing.
Dieren
Overigens zjjn de methoden
van De Medinaceli en Lee
Dellon eigenlijk alleen nog
maar met succes toegepast op
dieren, maar momenteel wor
den de technieken ook, met
mate, bij mensen beproefd.
Over de besparingen door toe
passing van de methode-Lee-
Dellon waren de gisteren in
Rotterdam aanwezige artsen
het niet eens. De Amerikaan
rekende snel uit dat zijn me
thode ten minste een uur ope
reren scheelt, want er hoeft
geen zenuw van een andere
plaats overgezet te worden.
Zijn collega's De Medinaceli
en Hovius vonden die reken
som te simpel. Zij wilden na
drukkelijk de hersteltijd voor
de patiënt daarbij betrekken,
alsook het voordeel dat de sa
menleving heeft door een ge
repareerde zenuw. Of zoals
Hovius zei: „Een wijsvinger
van een havenarbeider heeft
een heel andere waarde dan
een vingertop van een pia
nist".
LUCAS BOLSIUS
DEN HAAG De Tweede
Kamer krijgt het volgende
maand zwaar te verduren, ten
zij ze het kerstreces wil spen
deren aan de behandeling van
wetsvoorstellen.
Premier Lubbers heeft de Ka
mer namelijk een lijstje met
wetsvoorstellen gestuurd, die
hij graag voor 22 december -
de dag dat het kerstreces be
gint - behandeld wil zien.
Deze 24 wetsvoorstellen
moeten zelfs op 1 januari
noodzakelijkerwijs in werking
treden en worden door de pre
mier urgent genoemd.
Enkele van de voorstellen zijn:
verhoging dieselaccijns en lpg-
herstelwet Oort, be
perking van het reiskostenfor
fait, verhoging van het huur
waardeforfait, omzetting
kleinschaligheidstoeslag in
investeringsaftrek, verlenging
en flexibilisering zwanger-
schaps- en bevallingsverlof,
wetsvoorstel handhaving leef
tijdsgrens verzekerings- en
premieplicht en het wetsvoor
stel verhoging kinderbijslag.
Of de voorstellen tot verlaging
van de belastingaftrek voor
reiskosten en de verhoging
voor het huurwaardeforfait
nog dit jaar worden behandeld
is geheel afhankelijk van de
snelheid van werken van de
Raad van State, waar de voor
stellen nu voor advies liggen.
Prins Bernhard
reikt
Erasmusprijs uit
Prins Bernhard overhan
digt in het Paleis op de
Dam de Erasmusprijs
voor de rechten van de
mens 1989 aan Niall
MacDermot, de secreta
ris-generaal van de Inter
nationale Commissie van
Juristen (ICJ) in Genève.
De prins roemde gisteren
het baanbrekende werk
dat de ICJ heeft verricht
op gebied van de men
senrechten en het res
pect dat daarvoor inter
nationaal is afgedwon
gen.
HAAG Topamb-
ren van financiën
Den eind oktober tij-
een kennismakings-
¥ek met PvdA-frac-
cborzitter Kok als
^gd minister van fi-
E:iën, geen reden ge
zien hem op de hoogte te
stellen van tegenvallers.
Dat betrof de wir en te
genvallende kasinkom-
sten uit de dividendbelas
ting ter grootte van circa
anderhalf miljard gulden.
Volgens een woordvoerder
van Financiën zijn de finan
ciële tegenvallers eind oktober
gemeld aan demissionair mi
nister Ruding, de officiële
baas, die op zijn beurt op 2 no
vember premier Lubbers op
de hoogte stelde. Ruding, die
niet bij het kennismakingsge
sprek aanwezig was, heeft pas
ruim een week later, op 7 no
vember met Kok over de te
genvallers gesproken. Kok
was daags tevoren pas op de
hoogte gesteld van de finan
ciële tegenslagen.
Volgens de rijksvoorlichtings
dienst is het echter gebruike
lijk dat een aankomend minis
ter die zich komt oriënteren
op zijn departement, op de
hoogte wordt gesteld van al
lerlei akeligheidjes die spelen.
De VVD heeft inmiddels vra
gen gesteld over deze zaak.
Fractievoorzitter Voorhoeve
en financieel specialist De
Grave willen van premier
Lubbers precies weten wan
neer het departement van fi
nanciën lucht kreeg van de te
genvallers. Voorts willen zij
van Lubbers weten of deze ge
gevens tijdens de informatie
dan wel de formatie van de
huidige coalitie nog door hem
aan de orde zijn gesteld.
Van de kant van Financiën
wordt gesteld dat de achter
blijvende kasinkomsten al half
oktober werden gesignaleerd.
De ontwikkeling was echter
dermate verrassend dat de
ambtenaren eerst meer over
de oorzaak wilden weten. Ge
zien de economische groei was
het voor hen onvoorstelbaar
dat de dividenbelasting achter
zou blijven bij de ramingen.
Slaap-
dlemen bij kleine kin-
van 0 tot 4 jaar blij-
wat (jonge) ou-
tot wanhoop te bren-
uZo erg zelfs dat er nu
'slaapkaart' is. Dat is
die vanaf
jaar op gezette tij-
[etergde ouders aller-
ïformatie geeft over
[slaapprobelemen van
.kroost in de eerste le-
lee voor deze landelijke
van wijkverpleeg-
igen in Apeldoorn en
[Die kwamen tot de ont-
ing dat de onzekerheid
r»uders in de opvoeding de
,jë jaren aanzienlijk groter
vworden. „De ouders van
,^nden het moeilijker om
jjen te stellen: ze zijn al
g bang om te streng te
u aldus Marion Rikken
^ntiemedewerker bij het
,2) en Liesbeth Bok (ver-
■jjkundige jeugd-gezond-
jjizekerheid van de ouders
(j slecht te werken op de
ontwikkeling van kleine kin
deren in de zuigelingen- en
peuterleeftijd. Er ontstaat een
vicieuze cirkel, want de ouders
maken zich vervolgens op hun
beurt weer grote zorgen over
de slaapproblemen en het
huilgedrag van hun kroost,
hun overmatig drukke gedoe
of hun 'eisend en aanklam
pend' gedrag, zo is uit onder
zoek gebleken. Vooral slaap
problemen scoren hoog op de
probleemlijst.
Met het slaapkaarten-project,
voorlopig beperkt tot enkele
regio's, willen de samenwer
kende organisaties tegengaan
dat de problemen uit de hand
lopen. In de afgelopen twee
jaar zijn wijkverpleegkundi
gen en consultatiebureau-art
sen bijgepraat. Er is een 'the
mapakket slapen' ontwikkeld,
gericht op ouderbijeenkom
sten: voorlichtingsmateriaal
dat de groepvoorlichters kun
nen gebruiken in hun contac
ten met ouders. De wijkver
pleegkundigen zullen nu bij
eenkomsten met ouders orga
niseren om hun kennis over te
dragen.
Alle ouders die de consultatie-
bureau's bezoeken krijgen met
ingang van januari de slaap-
kaarten. Die bevatten infor
matie over de slaapontwikke-
ling van hun kinderen, zodat
ze daarop voorbereid zijn en
weten hoe ze moeten hande
len. Op de kaarten staan ook
tal van tips. Zo zal, blijkens
een van de teksten, in veel ge
vallen even troosten en gerust
stellen voldoende zijn om aan
huilen een eind te maken. In
andere gevallen biedt mogelijk
een nachtlampje uitkomst.
De geconstateerde problemen
zijn niet van vandaag of giste
ren. „Dit speelt al veel lan
ger", zeggen Marion Rikken
en Liesbeth Bok. „Dat komt
uit allerlei onderzoek wel naar
voren. Vroeger was opvoeden
iets vanzelfsprekends. Het ge
beurde gewoon. Nu is veel
meer 'deskundigheid' vereist.
Er wordt ook steeds meer aan
dacht aan besteed in diverse
bladen en op radio en televi
sie. Kinderen krijgen is tegen
woordig ook een veel bewus
ter proces: je kiest voor kinde
ren. En de gedachte daarbij is
dat het dan ook (automatisch)
leuk moet zijn".
JOOP LAGAAY
KNOLLEN
JTÏÏTTTWV \E Leem niwk HAAD MCT mr i
DEN HAAG De noodzake
lijke intensivering van het mi
lieubeleid wordt bepaald door
de „resterende financiële
ruimte" van het nieuwe kabi
net. Lubbers en Kok kiezen
voor de „traditionele koers
van de korte-baaneconomie",
terwijl juist het produktie- en
consumptiepatroon „funda
menteel" moet veranderen.
Dat schrijft de Stichting Na
tuur en Milieu (SNM) in een
brief aan de Tweede Kamer.
Dat het kabinet het „primaat"
legt bij zijn financieel-econo-
mische doelstellingen blijkt
voor Natuur en Milieu onder
meer uit de beslissing om de
heffing op de uitstoot van
kooldioxyde CO. voorlopig op
150 miljoen gulden te stellen.
De overweging hierbij van de
nieuwe coalitie om, zoals het
regeerakkoord zegt, „niet de
grens van de stabilisatie van
de collectieve lasten te door
schrijden", spreekt Natuur en
Milieu volstrekt niet aan.
De organisatie onderstreept in
de brief het belang van een ra
dicaal nieuwe sociaal-economi
sche benadering. Eerst moeten
de „ecologische randvoorwaar
den" worden vastgesteld, als
kader voor het sociaal-econo
misch beleid.
Het kabinet maakt die princi
piële keuze geenszins, aldus de
organisatie. Daar waar sprake
is van milieubedreigende sec
toren, zoals de landbouw, gaat
de nieuwe ploeg de noodzake
lijke „selectieve krimp" uit de
weg.
De bedragen die het kabinet
voor het milieubeleid in het
vooruitzicht stelt, geven Na
tuur en Milieu de „gegronde
vrees" dat de doelstellingen in
de periode 1990-1994 niet wor
den gehaald. Het regeerak
koord waarschuwt zelf al voor
een achterstand in 1990.
De kritiek sluit aan bij waar
schuwingen die de afgelopen
weken van werkgeverszijde
zijn geuit. Zo meent het mi
lieubureau van VNO en NCW
dat de overheid bij het opstel
len van een groot aantal mi
lieudoelen te ambitieus te
werk is gegaan. Natuur en Mi
lieu beveelt de oprichting aan
van een Milieuplanbureau.
Zo'n instelling is vergelijkbaar
met het Centraal Planbureau.
FOTO:CEES VERKERK
Op tal van toeristische autoroutes is het regelmatig zo druk dat de overige recreanten zich aan al het blik storen.
DEN HAAG De ANWB
wil de komende jaren het
mes zetten in de toeristi
sche autoroutes om het
milieu te sparen. Mede
onder druk van milieu-or
ganisaties werkt de
ANWB aan plannen om,
als het maar even moge
lijk is, recreatief autover
keer om natuurgebieden
heen te leiden. Lange rou
tes worden korter en er
komen meer mogelijkhe
den om de autorit te on
derbreken. Routerijden
per auto is dan geen doel
meer op zich, zegt ir. F. de
Kok, beleidsmedewerker
dagrecreatie van de
ANWB.
Of het de ANWB lukt de auto
te weren uit kwetsbare na
tuurgebieden is nog maar de
vraag, want plannen voor het
schrappen van autoroutes uit
die streken ontmoeten nogal
eens weerstand van gemeen
ten en andere wegbeheerders
die dit soort routes willen
handhaven wegens het belang
voor hun economie.
Ir. De Kok: „Dat is wel begrij
pelijk. Immers: toeristen en re
creanten die de routes rijden,
brengen geld in het laadje van
horecabedrijven, recreatiepar
ken en noem maar op. Maar
het is wel de vraag hoe lang de
automobilisten nog van die na
tuur kunnen genieten als de
routes door natuurterreinen
blijven gaan".
De laatste tijd krijgt de ANWB
steeds vaker te maken met op
positie tegen de autoroutes. De
organisatie is onder andere ter
verantwoording geroepen door
Milieudefensie Drenthe. Die
wil dat er snel een einde komt
aan het recreatief autorijden
op de Beek- en Brinkroute.
„De natuur is al zo ernstig
aangetast dat het niet meer
verantwoord is deze route
voor het autorijden open te
houden", luidt de opvatting
van Milieudefensie. Vergelijk
bare geluiden komen uit
Utrecht en Gelderland.
Zure regen
Ondanks de fundamentele kri
tiek ervaart de ANWB de sig
nalen vanuit de milieu-organi
saties als positief. Ir. De Kok:
„Het besef breekt door welke
schadelijke gevolgen de uit
laatgassen voor het milieu
hebben. Men ziet nu met eigen
ogen hoe de bossen door de
zure regen worden aangetast".
Op tal van toeristische auto
routes is het regelmatig zo
druk dat de overige recrean
ten zich aan al het olik storen.
Op de Mergelland Route in
Limburg en de route over de
Sallandse Heuvelrug staan de
auto's bij mooi weer zelfs bum
per aan bumper.
De Kok: „Dat kan toch niet de
bedoeling zijn van routes door
fraaie gebieden. We hebben
daarom in overleg met de pro
vincie Overijssel en de betrok
ken gemeenten geprobeerd
onze route van de toeristen-
weg over de Sallandse Heuvel
rug weg te halen om de streek
te ontlasten. Maar vergeefs. De
economische belangen wegen
het zwaarst. Hetzelfde geldt
voor de Mergelland Route".
Voor het op grote schaal
schrappen van autoroutes
voelt de ANWB overigens niet
omdat ze nu eenmaal een goe
de mogelijkheid bieden de re
creanten op een verantwoorde
wijze door een bepaalde streek
te loodsen. Ir. De Kok: „De
mensen kunnen daar worden
gebracht waar ze gewenst zijn
en waar de inrichting van een
gebied op hun aanwezigheid is
ingesteld. We kunnen de auto
mobilisten zo weg houden van
kwetsbare streken en van we
gen waar ze in conflict kun
nen komen met andere recre
anten zoals fietsers en wande
laars".
Slecht weer
Nog een reden om de routes te
handhaven is hun grote bete
kenis voor de recreatie van
ouderen en minder-validen.
„Dat zijn groepen uit de sa
menleving die voor de recrea
tie in hoofdzaak zijn aangewe
zen op de auto. Fietsen en
wandelen behoort voor hen
niet tot de mogelijkheden.
Verder moeten we niet verge
ten dat de auto-routes een be
langrijke voorziening zijn bij
slecht weer", aldus De Kok.
De milieuvriendelijker auto
route die de ANWB voor ogen
staat zou niet langer dan 100
kilometer mogen zijn. De ge
middelde lengte bedraagt op
dit moment 126 kilometer. Dat
is te lang om regelmatig uit te
stappen om een museum, een
oudheidkamer of een kerk te
bezoeken, of een wandeling in
een stadje of natuurgebied te
maken.
Wegen die al in gebruik zijn
als fietsroute of daar zeer ge
schikt voor zijn, moeten wat
de ANWB betreft niet in de
autoroute-nieuwe-stijl worden
opgenomen. Dat geldt even
eens voor nationale parken,
erkende stiltegebieden en an
dere waardevolle terreinen die
in het Nationaal Natuurbe
leidsplan zijn opgenomen. Met
recreatieschappen van Dren
the is de ANWB al in overleg
om de auto-routes in deze pro
vincie aan de nieuwe inzich
ten aan te passen.
