De dubbele rol van Lech Walesa Bordeel wordt erkend bedrijf MASSAAL POLITIEK PROTEST IN PRAAG „TEDDYBEER" VAN SOLIDARITEIT IS GEWIEKST POLITICUS GEWORDEN OVERHEID IS GEEN ZEDENMEESTER ZATERDAG 18 NOVEMBER 1989 PAGfil r- BINNENLAND\ BUITENLAND QeidwOowuvnt PRAAG Tienduizenden mensen, onder wie veel studenten, zijn gisteren in Praag de straat opgegaan om meer vrijheid, het af treden van partijleider Milos Jakes en een dia loog tussen regering en oppositie te eisen. De de monstratie was de grootste in Tsjechoslowakije sinds 1969. Aanvankelijk begonnen als een door studenten georganiseerde herdenkingsoptocht voor de 50 jaar geleden door de nazi's ver moorde Tsjechische student Jan Opletal, groeide de bijeen komst uit tot een spontane de monstratie voor sociale en poli tieke hervormingen. De bijeen komst werd ook bijgewoond door onafhankelijke groepen. De deelnemers riepen leuzen als „Houdt op met ons voor te liegen" en „Dinosaurussen treedt af", een oproep aan de bejaarde partijleiding om het veld te ruimen voor een jongere generatie. President Gustav Husak, die na de onder drukking van de Praagse Lente partijleider werd, is nu 76. Toen de menigte op weg ging naar de Vysehhrad kathedraal om kransen en bloemen te leg gen, werden leuzen geroepen als „Weg met Jakes" en „Wij Willen Vrijheid en Vrije Ver kiezingen", Weg met de Com munisten" en „Einde aan het Eenpartij-stelsel". Toen een deel van de betogers na het bezoek aan de kathe draal wilde teruglopen naar het Wencelslasplein in het centrum van de stad, greep de politie in. Zij zette traangas in tegen de betogers, en verrichtte volgens ooggetuigen een aantal arresta ties. De staatstelevisie zei dat „som mige deelnemers de massa-bij eenkomst misbruikten voor anti-socialistische uitingen". Ook in Bratislava, de hoofstad van Slowakije, hielden 500 mensen een demonstratieve tocht van het Vredesplein naar de Comenius-universiteit, waar ze bloemen neerlegden op de plaats waar tijdens de invasie van het Warschaup-Pact in 1968 een studente zou zijn ge dood. De politie kwam niet tus senbeide. >p >ij Lech Walesa WARSCHAU Vier mannen in overall zijn aan het werk bij het kan toor van Lech Walesa. Om precies te zijn: een van de mannen maakt een gat in het pleister, de drie ande ren kijken toe. „De arbei ders maken Solidariteit kapot", zegt een opzichter met een klembord. Het is een grapje, maar wel een grapje met een wrange ondertoon. Nu Solidariteit van de barrica des is opgeklommen tot de bu reaucratie, van een protestbe weging tot een regering, ver liest de beweging voeling met haar oorspronkelijke achter ban: de jonge arbeiders die hun fabrieken en land willen veranderen. De ministers van Solidariteit hebben een limou sine met chauffeur en secreta resses, die koffie inschenken. Zij praten over de noodzaak van failissementen, tijdelijke ontslagen en werkloosheid. De leiders van de arbeiders zijn nu de bazen geworden. Niemand kan echter Lech Wa lesa voor een baas aanzien, of zelfs voor een chef. Ook Wale sa rijdt in een Lancia, heeft een lijfwacht en heeft onlangs een oude vervallen villa ge kocht met een grote tuin. De appelbomen worden vezorgd door een tuinman, de kinde ren van Walesa door kinder juffrouwen. Zijn jaren als elec- tricien bij de Leninscheeps- werven zijn een ver verleden en Walesa is sindsdien een lange weg gegaan. Maar toch is hij niet een van hen, de ba zen. Laag hek De oude communistische lei ders begeerden rijkdom, maar schaamden zich er tegelijker tijd voor. Zij verborgen zich achter hoge hekken en geno ten hun privileges in alle be slotenheid. Rond Walesa's huis staat slechts een laag hek, hij maakt nergens een geheim van. „Ik ben altijd goed ge weest in geld verdienen. Ik re pareerde alles, van messen tot televisies, auto's, echt alles. Ik had altijd geld in mijn zak". Deze onbevangenheid heeft Solidariteit nodig, nu de bewe ging sterke gelijkenis vertoont met een groep paarden die al lemaal de andere kant op ga lopperen. Walesa wordt in het Westen, ondanks zijn reputatie van hard onderhandelaar, gezien als een echte teddybeer; zijn lengte, zijn bolle buik en zijn charme versterken deze in druk. Maar eigenlijk is Walesa bikkelhard. Hij heeft inder daad een aantrekkelijke speelsheid, maar hij speelt om te winnen. Sommige leden van Solidari teit zijn van mening dat Wale sa zijn eigen beweging verra den heeft. Elke zondag wach ten hun aanhangers hem op bij de kerk: „Nie ma chleba, nie ma miesa - ale za to jest Wale sa", „geen brood, geen vlees - in plaats daarvan hebben we alleen maar Walesa". „Ze moeten zich er goed van bewust zijn", zo slaat hij terug, „dat ze in het parlement en de regering gekomen zijn door de maatschappij en door Lech Walesa". Want het was Walesa die afgelopen augustus het po litiek strijdtoneel geniaal ma nipuleerde, die het politiek landschap zo inrichtte dat de Solidariteitadviseur Tadeusz Mazowiecki premier kon wor den. De communisten werden van de troon gestoten. Gecompliceerd man Toen hij negen jaar geleden over het hek van de scheeps werf in Gdansk klom - zou hij dat nu nog kunnen? - was hij een ervaren dissident, maar geen leider. Binnen een paar dagen was hij stakingsleider geworden, binnen een paar maanden leider van een natio nale protestbeweging. In die dagen luisterde hij goed en leerde hij politiek bedrijven. Walesa is een gecompliceerd man - zoals zijn vele ijdelhe- den, zijn energie, zijn intellect en zijn snelle stemmingswisse lingen getuigen - en dit heeft hem tot een groot politiek speler gemaakt; een stakings leider wordt niet vanzelf een nationaal leider, Walesa heeft er keihard voor moeten wer ken. Westerse leiders zagen veel eerder dan de Poolse commu nisten in dat Walesa een ui terst bekwaam leider was. Toen de Poolse communisti sche regering Walesa nog een „gewoon staatsburger" en een „politieke clown" noemde (al hoewel het feit dat Walesa in 1983 de Nobelprijs voor de vrede kreeg het tegendeel be wees), wilden alle ministers van buitenlandse zaken van de EG met hem praten. Walesa heeft een perfecte poli tieke kennis. Hij ziet de her vormingen van Solidariteit en Gorbatsjov als een respons op de technische en fysieke ver anderingen in de wereld. Vol gens hem is het niet langer een kwestie of Gorbatsjov het zal redden of niet; de discussie is op een heel ander vlak ko men te liggen. „Dr. Walesa heeft een formule verzonnen", zo zegt hij met enige zelfspot. „Hoe meer ont wikkeld de technologie, des te groter de vrijheid. Technologie dwingt bepaalde oplossingen af; satelietschotels, computers, video's en internationale tele foonverbindingen dringen de maatschappij pluralisme en vrijheid op". .Vandaag de dag zou een ter reur als die van Stalin onmo gelijk zijn. 'En China dan?' zult u nu zeggen. In China zijn de economische hervormingen te snel gegaan voor de politiek. Maar in elk geval zullen de monumenten die in de toe komst gebouwd zullen wor den, bedoeld zijn voor de men sen die nu zijn gedood. China zal eens weer pluralisme, de mocratie en vrijheid kennen". Telefoon Hij komt tot deze zekerheid door de koude jaren van de staat van beleg in Polen. „Ille gale, onbeschaafde methodes om hervormingen te onder drukken leiden uiteindelijk nergens toe. We hebben de staat van beleg overleefd. Het kan weer gebeuren, maar de prijs zal dan nog hoger zijn". „Ze kunnen niet alle televisies vernietigen. De mensen kun nen niet zonder telefoon. De loop van de technologische ge schiedenis kan niet terugge draaid worden, daarom ben ik zo zeker van de overwi^au Maar ik weet natuurlijkst wanneer deze overwi^tw plaats zal vinden, en prijs ervan zal zijn". k< Walesa's critici hebben optie punt gelijk, al wenst tyen dit te negeren. Walesa zejyin als de huidige regeringfoaf voeling met de maatscj verliest, hij haar tot de zal roepen. Maar verU woordigt de regering de schappij niet meer dan j sa? De regering is immeii of meer direct gekozefB 1981 werd Walesa maaiB gekozen als voorzitter va I lidariteit en sindsdien hei u zich nergens meer verkieM voor gesteld. Solidariteit nog slechts drie miljoen tegen tien miljoen in 1| een teken aan de wand^ President Walesa's rol als spreekbui de Poolse maatschappij i dubieus geworden. Elke!^ houdt hij vreemde, vod merendeel genegeerde i conferenties in Gdansk, p" is Walesa volgens opinies gen de meest populairegcl van Polen en kan hij dit kr; schijnlijk nog jarenlangL ven, zolang hij geen macr streeft. Opiniepeilingen?1" echter nauwelijks een pie ke basis. Het volgende congres 1 lidariteit zal naar alle schijnlijkheid in maart p vinden. Stelt hij zich hej kiesbaar of trekt hij zicht* lijk terug in afwachting vpl' vraag of hij president vaf* len wil worden? „Nee, nt1- zie mezelf niet als presided zou nooit op mezelf stemrf0* Walesa, ervaren hengP kan wachten. in< Als Walesa niet helema#"3 lukkig lijkt, dan is dat df1- Polen klem zit tussen werelden. De commui£e hebben zich overgegp11 maar het is nog niet duid welke richting het land d* gaan nu Solidariteit gewcr* heeft. De economie staat ik' storten. Alles moet opij 1 opgebouwd worden: Wa*a kantoor, Walesa's huis, V- sa's land. ROGER B(e (c) The Times, KE „Apekool", noemt oud-minister van justitie Korthals Altes de bezwaren uit de Eerste Kamer tegen zijn voorstel het bordeelverbod op te heffen. Drie jaar geleden stemde de Tweede Kamer ermee in het huidige artikel 250bis uit het wetboek van strafrecht zodanig te wijzigen dat het exploiteren van een bordeel op zich niet meer strafbaar is. Als de Eerste Kamer akkoord gaat, wat zijn dan de gevolgen voor gemeente, seks-exploitant en prostituée? Zal, zoals de gemeente Den Haag stelt, het bordeel een normaal onderdeel van het midden- en kleinbedrijf worden? Of kan RPF-senator Schuurman erin slagen dat te voorkomen? Verder de hoop van hoerenvakbond De Rode Draad en de zorgen van seks-exploitant Arie H. DEN HAAG „Het is hier nog wat kaal", ver ontschuldigt mr. Frits Korthals Altes zich. Het is de eerste dag dat hij in zijn nieuwe werkruimte resideert: een tussenka- mer in een vleugel van het Tweede-Kamercom plex. Uitzicht op de nieuwbouw. Vorige week heeft hij zijn ministerie overgedragen aan CDA- minister Hirsch Ballin. Daarover is hij zeer nuch ter. Geen beschouwing over verschillende opvat tingen of een nieuwe lijn. Geen teken van spijt of opluchting na zeven jaar ministerschap. „Heel sim pel. Je zet vijf handteke ningen en het is gebeurd". „In mijn studietijd leerde ik al dat het bordeelverbod uitslui tend incidenteel gebruikt werd. Als een bepaald bordeel overlast bezorgt grijpt men naar 250bis. In de praktijk echter laten we in Nederland de bordelen ongemoeid. Mijns inziens is dat oneigenlijk ge bruik van de wet. Overlast moet je aanpakken op grond van de openbare orde, de ver- keerswetgeving of maatrege len in verband met de ruimte lijke ordening. Het handhaven van strafrecht dat in de prak tijk niet gebruikt wordt, is on zin en het bezoedelt de kracht van en het respect voor de wet". Tijdens de behandeling van het wetsontwerp in de Tweede Kamer verzocht het kamerlid Schutte van het Gereformeerd Politiek Verbond de minister in elk geval in de wet te doen uitkomen dat prostitutie mo reel verwerpelijk is. Korthals Altes daarover: „Dat is onzin. Voor symboolwetgeving voel ik niets. Het huidige artikel 250bis dateert van 1911. In de tussenliggende jaren zijn vrou wen mondig geworden. Ze kunnen zelf beslissen wat af keurenswaardig is". De behandeling van het wets ontwerp in de Eerste Kamer heeft grote vertraging opgelo pen. De minister wachtte lang voordat hij in de schriftelijke voorbereidingsfase van het de bat de vragen van de senato ren beantwoordde. Korthals Altes: „De gemeenten wilden meer tijd om zich goed op de gevolgen van de wetswijziging voor te bereiden. Bovendien heb ik, naar aanleiding van vragen uit de Eerste Kamer, een nieuw wetsontwerp om trent de handel in vrouwen en minderjarigen naar de Tweede Kamer gestuurd". De Eerste Kamer was van mening dat 'dwang tot prostitutie', zoals geformuleerd in het wetsont werp tot opheffing van het bordeelverbod, moeilijk door een hoer te bewijzen is. De mi nister kwam de senaat tege moet door de delictsomschrij ving uit te breiden met 'mislei ding' en 'misbruik'. Twee vlie gen in één klap dus: deze nieu we termen lenen zich beter voor de bewijslast en verwij zen tevens naar vrouwenhan del en kinderprostitutie. Als het nieuwe artikel 250bis van het wetboek van straf recht wordt aangenomen, zal het aldus luiden: 'Degene die een ander door geweld of an dere feitelijkheid of door be dreiging met geweld of een andere feitelijkheid dwingt, dan wel door misbruik van uit feitelijke verhoudingen voort vloeiend overwicht of door misleiding beweegt hem of haar uit de opbrengst van zijn of haar seksuele handelingen te bevoordelen, wordt gestraft met gevangenisstraf van ten hoogste achttien maanden of een geldboete van de vierde categorie'. Zelfs het CDA „Het is goed dat de Eerste Ka mer bestaat", zegt de heer Eg- bert Schuurman. Hij is senator voor de Reformatorisch Poli tieke Federatie en woordvoer der van de kleine christelijke partijen in de senaatscommis sie voor justitie. „Bij de be raadslagingen hier zijn inhou delijke zaken aan de orde ge komen, waar ze aan de over kant - Schuurman gebaart Dr.ir. E. Schuurman, Eerste- Kamerlid voor de RPF FOTO: DIJKSTRA losjes naar de vergaderzaal van de Tweede Kamer - ken nelijk niet aan gedacht heb ben. Daar is voornamelijk naar het ethisch aspect geke ken. Het ontwerp is met een overweldigende meerderheid aangenomen. Zelfs het CDA ging akkoord". Schuurman wijst op de gevol gen van opheffing van het bordeelverbod: „Afgezien van het feit dat de samenleving dan niet langer beschermd is tegen het kwaad van de prosti tutie, kunnen andere onge wenste situaties ontstaan. Bor delen zouden als bedrijf aan spraak kunnen maken op sub sidies, startpremies en dergelij ke. En stel je voor dat een seks-exploitant verkozen kan worden tot wethouder, of dat hij aanspraak kan maken op ontheffing van dienstplicht omdat hij als bedrijfsleider on misbaar is! Dat is niet de be doeling van de Tweede Kamer geweest. Ook de CDA-fractie in de Eerste Kamer is niet van plan deze gevolgen te accepte ren", meent Schuurman. Gevolgen „Apekool", roept Korthals Al tes geërgerd. „Die dienstplicht, wat een voorbeeld! Blijkbaar is mijn wetsvoorstel zo goed dat ze slechts met dergelijke argu menten kunnen komen. In de praktijk zal het hoogst zelden voorkomen dat een seks-ex ploitant vrijgesteld wordt van dienstplicht. Zijn onmisbaar heid is niet aannemelijk te ma ken! Wat een openbare funk- tie betreft: als de kiezers een prostituée of haar werkgever willen kiezen, is daar niets op tegen. Dat kan nu ook al". Voorts voegt de oud-bewinds man er aan toe dat de minister van justitie niets met subsidies te maken heeft. „Dat is een zaak van het departement van sociale zaken". Over senator Schuurman zegt hij nog: „Schuurman is een bekwaam kamerlid, maar van het Ne derlands recht weet hij niet veel. Lees de handelingen er maar eens op na". Prof.dr.ir. Schuurman, buiten gewoon hoogleraar cultuurfi losofie, is van mening dat Korthals Altes blijkbaar niet wist hoe zich uit de nesten te werken. „Ik maak me sterk dat ook de minister niet voor zien heeft wat de gevolgen van zijn voorstel zijn. Hij talm de negen maanden met het be antwoorden van onze vragen. Mijns inziens had hij de zaak op z'n beloop willen laten, zo dat zijn opvolger het voorstel terug zou kunnen trekken. Ik denk dat Korthals Altes bij na der inzien zijn naam niet on der dit voorstel wil hebben". „Hineininterpretieren", bijt Korthals Altes. Ook de bewe ring van Schuurman dat de regering niet het welzijn van de hoeren op het oog heeft, maar de extra belastinginkom sten die worden geschat op tweehondervijftig miljoen gul den uit de legale bordelen, wijst hij af. Korthals Altes: „Een prostituée krijgt allang een aanslagbiljet in de bus, evenals de seks-exploitant. Ik zie niet in wat er verandert". In de ogen van de kleine con fessionele partijen verandert er wel degelijk iets. Zij wijzen daarbij onder meer op een ar tikel van prof. S.W. Couwen- berg in NRC Handelsblad van 28 juli 1988: „Het streven naar terugdringing van de overheid als zedenmeester richt zich in feite op terugdringing van de traditionele christelijke mo raal. voor zover de overheid die handhaaft. En die terug dringing is in volle gang. In de plaats hiervan treedt een nieu we humanistische moraal, die uitgaat van de autonomie van de mens en het individuele zelfbeschikkingsrecht als juri dische expressie daarvan". Gewone bedrijven Evenals de nu bekende drank en horecavergunningen kun nen gemeenten straks bordeel- vergunningen toekennen. De bevoegdheid daartoe ontlenen ze dan aan artikel 168 van de Gemeentewet. Dit artikel staat verordeningen toe met betrek king tot de bescherming van het woon- en leefklimaat. En kele gemeenten hebben al richtlijnen opgesteld. C. Rog en R. Helleman zijn de architecten van het prostitu- tiebeleid dat de gemeente 's- Gravenhage wil voeren zodra het bordeelverbod is opgehe ven. Tezamen hebben zij een nota opgesteld waarin de re gels en voorschriften staan waaraan bordelen moeten vol doen als zij een vergunning willen verkrijgen. „Vooral de veiligheid en werkomstandig heden van de prostituées zijn belangrijk", aldus het tweetal. „De gemeente is van plan bor delen in de toekomst te behan delen als gewone bedrijven. Het spreekt dus vanzelf dat ook de arbeidsomstandigheden dan aan regels gebonden zijn". Naast voordehandliggende za ken als het voorschrift dat handdoeken en beddegoed na gebruik verschoond dienen te worden, heeft de gemeente re gels opgesteld met betrekking tot de bouwvoorschriften. Zo moet elk bordeel beschikken over een gynaecologische on- derzoekskamer, die niet voor bedrijfsdoeleinden wordt ge bruikt. Hoeren die bij een le gaal bordeel werken, moeten zich in Den Haag verplicht medisch laten onderzoeken. Zelfbeschikkingsrecht Hansje Verbeek van de 'hoe renvakbond' De Rode Draad is niet geporteerd van die dwang. „Gedwongen medisch onderzoek en registratie is ge woon een manier om de hoe- Mr. Frits Korthals Altes ren onder controle te houden. Dat willen we juist niet. De hoeren moeten uiteindelijk eens de keuze krijgen. Ophef fing van het bordeelverbod is een juridische ingreep. Dat be tekent niet dat er ook een mentaliteitsverandering heeft plaatsgevonden. We staan als hoeren in het verdomhoekje van de samenleving. Daarom moet een hoer het recht heb ben in de anonimiteit te wer ken", aldus Hansje. „De gemeente Amsterdam heeft dat begrepen", vervolgt ze. „Daar zijn geen verplichte keuringen en dergelijke. Waar we meer behoefte aan hebben is de erkenning van een bor deel als bedrijf. Een collega van me probeert zelf een be drijf op te zetten, maar in de huidige situatie is dat nauwe lijks mogelijk. Een lening bij een bank is uitgesloten. Als je dan met veel fantasie een be drag bij elkaar hebt gekregen, moet je een verzekering heb ben. Dat lukt niet. Zo loop je steeds tegen vooroordelen en wettelijke belemmeringen op". Door dit alles verkeren veel hoeren die werken bij een ex ploitant in een ongelijke machtspositie, vindt Hansje Verbeek. „Voor jezelf begin nen is er niet bij. Op dit mo ment hebben veel problemen van hoeren te maken met het ontbreken van huisregels. Wat zijn je werktijden, heb je recht op vakantie, hoe moet het als je ziek wordt en wanneer krijg je je geld? Een nota als die van Den Haag is heel progressief van toon, maar de maatrege len zijn gericht op het contact tussen gemeente en exploitant enerzijds en exploitant en klant anderzijds. Naast wat bouwkundige voorschriften is er nauwelijks aandacht voor de hoeren zelf". De Rode Draad streeft naar bewustwording van prosti tuées. Daartoe heeft langdurig overleg plaatsgevonden met de FNV. Het bondsbestuur van de vakbond is van mening dat hoeren na opheffing van het bordeelverbod volwaardig lid van de Dienstenbond FNV moeten kunnen worden. In sa menwerking met de Mr. A. de Graéf Stichting bestuderen de bond en De Rode Draad de mogelijkheden om op prostitu tie toegesneden regelingen met betrekking tot verzekering, ziekenfonds en bedrijfsvereni gingen uit de denken. Hansje: „Dat moet goed overwogen worden. Hoeren in één klap in het 'normale' werknemerssys teem onderbrengen, dat wil niemand". Louche tenten Arie H. is sex-exploitant in Den Haag. Het worden barre tijden voor de bordelen, voor spelt hij. „Het rampjaar voor de prostitutie was 1987. Toen stak de ziekte aids de grens over. Iedereen werd bang en seks moet nu met een con doom. Dat betekent minder in komsten. Afhankelijk van het huis moeten de jongens en meisjes tussen de dertig en ze ventig procent van hun in komsten aan de exploitant af staan. De eisen van de ge- FOTO: MILAN KONVAU meente zijn erg duur. A| een pand koopt en aanpas! die eisen, ben je al gauw dj vier ton kwijt. In de hu bussiness is dat een gigant! investering. Tja, de tijden met goud behangen pooie! opzichtige auto's is voorbi „Het voordeel van die eig dat de slechte huizen j verdwijnen", zegt Arie. ,J che tenten die het aanzien de privéhuizen schaden, zi vanzelf ophouden te bes als de politie tenminstel treedt tegen bordelen die f vergunning hebben". Zullen dergelijke bordeleii derdaad worden dichtg^j merd? Korthals Altes: niet een zaak van de miffl van justitie. Het driehoi verleg van gemeente, pl en officier van justitie b| daarover. Ik voorzie dat I legale bordelen niet dag! de politie en justitie of stoep zullen vinden. A® wanneer het de spuigateiu loopt zal het huis van pl» worden gesloten". [j Als de voorgenomen wm paling, evenals het huidigi tikel 250bis, niet strikt >1 nageleefd, heeft de miJ dan niet een nieuwe wel schapen die eveneens eenl letter is en oneigenlijk bruikt zal worden? Koii Altes ziet dit niet in. De we wet zal niet willekjj worden gebruikt, vindt, „Doel is immers uitbuitinl gen te gaan en niet om i dentele overlast te bee gen". r ANTHONY P. DEKE HANNEKE HOFS

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidse Courant | 1989 | | pagina 6