Katholieke Schoolraad wil
snel andere koers onderwijs
Pleidooi voor
herstel joodse
gemeente DDR
Ccidóc Somani
£«tdóc0otnant
NIEUW BLAD VOOR WERKERS IN OECUMENE
kerk
wereld
Muren
W*
NKSR krijgt
nieuwe structuur
Museum voor kerkelijke
kunst in klooster Ter Apel
Eén Duitsland?
Duitse aanspraken
Hulp pure noodzaak
GEESTELIJK LEVEN/OPINIE
ZATKKDAü 18 NOVEMBER 1989 PA<
'Gi
VOORBURG Het blad 'OecuMenens', waarvan het eerste
nummer deze week is verschenen, richt zich vooral op mensen
die op plaatselijk vlak actief zijn. Het blad heeft nauwe banden
met het Landelijk Oecumenisch Platform, dat vorig jaar werd
opgericht, maar is er niet de spreekbuis van. In het platform
werken 16 oecumenische gemeenschappen in vooral de nieuw
bouwwijken van grote steden (bij voorbeeld Groningen, Lei
den, Alkmaar en Almere) samen. Dit platform wil binnen het
kader van de kerken werken en zich niet tegenover de leiding
van de kerken opstellen. Daarom zal een gesprek worden aan
gevraagd met de organen voor de oecumene van de Raad van
Kerken en de twee grote protestantse kerken in ons land. Met
het bestuur van de Sint Willibrord Vereniging, het rk orgaan
voor de oecumene, is al een gesprek geweest, nadat deze vere
niging zich van het platform had gedistantieerd. Beide partijen
kwamen in dit gesprek nader tot elkaar. Het blad, dat vier
keer per jaar zal verschijnen, richt zich niet alleen op mensen
die actief zijn in de oecumene, maar ook op hen die door hun
persoonlijke omstandigheden, zoals een kerkelijk gemengd hu
welijk, geïnteresseerd zijn. Ds. J. Colijn, emeritus-hervormd
predikant in Nijmegen en jarenlang redactielid van het pro
gressieve katholieke weekblad De Bazuin, verzorgt een column
in het blad. Ondanks alle vertragende acties van de leiding van
de verschillende kerken gaat het werk aan de oecumene on
dergronds en bovengronds door, zo schrijft hij. Protestanten en
katholieken kunnen dan wel tot een verschillende kerk beho
ren, maar zij hebben allen met de vraag te maken hoe in deze
tijd het Evangelie moet worden doorgegeven.
Een eenvoudig mens
knielt niet neer, hij
gaat zitten.
door Marinus van der Berg
Als muren vallen.
Als vrije doorgang kans
krijgt.
Als gezichten opengaan.
Het hart verheugt zich.
Handen worden zacht.
Mensen zien elkaar weer.
Wapens zwijgen.
Het is niet te geloven.
Ontmoeting gebeurt.
Een menselijke tijd breekt
door.
Als mensen elkaar bereiken.
Zich kwetsbaar tonen.
Niet meer bang hoeven te
zijn.
Vrij van gedachten wisselen.
Wonden worden geheeld.
Ontmoeting heelt en brengt
weer samen.
Zoals je gelukkig kunt zijn
met een mens die het beter
maakt, zo kun je ook geluk
kig zijn met mensen die el
kaar weer bereiken. Wat is
er mooier dan het vallen
van muren? Die ochtend in
de trein raakten we er als
onbekende reizigers, ieder
naar zijn eigen reisdoel,
spontaan met elkaar over in
gesprek. We deelden in de
opwinding en het nog niet
kunnen geloven. En u weet
misschien wel hoe stil het in
een ochtendtrein kan zijn.
leder zit achter zijn eigen
ochtendblad verscholen.
Slechts een hield er zich
buiten. Keek soms wat ver
stoord. Bleef gewoon wer
ken alsof er niets aan de
hand was. Terughoudende
stemmen heb ik ook wel ge
hoord die dag. Mensen die
hun zorg uitspreken. Maar
angst blijft een slechte
raadgever. Er ligt een nieu
we kans en een nieuwe uit
daging. We zullen niet
slechts kunnen toekijken. Er
gebeurt ook iets met ons
zelf in deze dagen. Aller
eerst is er reden voor tra
nen van vreugde. Huilen van
geluk. Het is alsof er niet
één muur is gevallen, die
Muur van Schande, daar in
Berlijn. Steeds meer muren
gaan wankelen. Er kunnen
geen muren meer worden
opgetrokken. Tussen volke
ren niet, tussen individuele
mensen niet, tussen kerken
niet. Het is nu de tijd van de
ontmoeting, tijd van groeten
en gastvrijheid. Ook aan de
Tafel des Heren. De Heer
zelf doorbreekt en doorbrak
scheidingsmuren. Geen
macht kan het tegenhou
den. Dit is misschien wel het
meest bevrijdende van wat
er de laatste tijd gebeurt:
geen macht krijgt het laat
ste woord. Dat geeft me
moed én pijn. Pijn om hen
die door machten kapot zijn
gegaan, neergeschoten zijn,
gekleineerd zijn. Maar de
kleine zal opstaan. Er is le
ven dat zich niet voorgoed
laat neerslaan. Op zovele
plaatsen is momenteel het
einde van muren te zien,
maar soms zoeken mensen
nog onwennig nieuwe mu
ren, nieuwe hokjes. Sommi
gen zoeken de bescherming
van het isolement, de abso
lute waarheid. Het is nu een
tijd om mild te. zijn en om
zorgvuldig verder te zoeken.
Elkaar niet te beschadigen
met al te grote teleurstellin
gen. Als mensen nieuw te
genover elkaar komen te
staan, is het ook nog wen
nen en zoeken. Er kan ook
heimwee naar voorheen
sterk worden. We leven niet
alleen in een eindtijd, maar
ook nog zeer vroeg in de
ochtend. Het eerste licht
verdrijft het duister. De
nacht loopt ten einde, maar
juist in de ochtend kan er
verradelijke gladheid zijn.
MINDER INVLOED VAN OVERHEID GEWENST
DEN HAAG Katholie
ken gebruiken wat min
der krachtige termen dan
protestanten, maar ook zij
vinden dat „het roer om"
moet in het onderwijs. De
overheid moet minder te
zeggen krijgen en de
scholen zelf meer.
Ongeveer tegelijkertijd ver
schenen in het rooms-katho-
liek onderwijs (in de kring
van de Nederlands Katholie
ke Schoolraad) en in het pro
testants-christelijk onderwijs
(Nederlands Protestants
Christelijke Schoolraad) dis
cussienota's over de relatie
tussen de (rijks)overheid en
de scholen.
Beide nota's die merkwaar
digerwijs zonder „oecume
nisch onderwijsoverleg" wer
den geschreven zijn in hun
uitwerking niet helemaal het
zelfde, maar veel gemeen
schappelijks is er wel: de
overheid moet minder in
vloed krijgen op wat er in de
school gebeurt, de scholen
moeten zelf in staat worden
gesteld de inhoud van hun
onderwijs te bepalen en de
kwaliteit te bewaken.
Beide zuilen reageren met
hun disscussienota op de
„Nota 2000" van oud-onder-
wijsminister Deetman. Daarin
doet hij voorstellen waardoor
de overheid enerzijds terug
treedt (minder regelgeving
bijvoorbeeld) maar anderzijds
helemaal terugkomt via con
trole en sturing van inhoud
en kwaliteit van scholen. De
protestantse NPCS sprak in
zijn advies: „Ijken door herij
ken" daarover forse kritiek
uit.
In katholieke kring ver
scheen tien jaar geleden een
nota over „de relatief autono
me school". Daarin wordt na
gedacht over dezelfde proble
matiek en de huidige discus
sienota gaat verder op de toen
ingeslagen wegen. De nieuwe
nota: „Verder bouwen aan de
relatief autonome school"
spreekt onder meer uit dat de
inhoudelijke profilering van
de katholieke scholen tot nu
toe te weinig uit de verf is ge
komen.
Prof. dr. G. Brenninkmeijer,
voorzitter van de Nederlands
Katholieke Schoolraad, daar
over: „We moeten dat inder
daad erkennen. De ruimte die
het katholiek onderwijs had
voor eigen invulling is niet
voldoende gebruikt".
Waarom dan nu toch zelfs
meer ruimte geclaimd?
Brenninkmeijer: „De deugde-
lijkheidseisen van de over
heid zijn steeds verfijnder ge
worden waardoor die over
heid steeds meer in de melk
te brokkelen kreeg. We zijn
nu op een punt van omslag
gekomen. We vinden ove
rigens met de overheid dat
het nu niet langer zo kan en
slaan een nieuwe koers in. De
katholieke scholen moeten
zelf kunnen bepalen wat de
einddoelen zijn van het on-
Dr. G. Brenninkmeijer, voorzitter van de Nederlandse Katho
lieke Schoolraad
FOTO: DIJKSTRA
derwijs en moeten zelf kun
nen bepalen wat kwaliteit is
en hoe die bewaakt moet wor
den. De overheid is niet in al
les de slimste en de wijste. Bo
vendien staat de regelbaar
heid van de samenleving van
uit de overheid sterk ter dis
cussie. Ook wat dat betreft
passen de plannen van de
nota „Verder bouwen aan de
relatief autonome school"
goed in de maatschappelijke
ontwikkelingen".
Examens
Vergroting van de autonomie
op school niveau zoals katho
lieken'en protestanten willen,
heeft dus te maken met de in
houd van het onderwijs als
zodanig, maar ook met inzet
en verdeling van personeel,
gelden voor leermiddelen,
management en dergelijke.
Vooral de kwestie van de ei
gen eindtermen en/of exa
mens spreekt tot de verbeel
ding. Wordt gedacht aan ka
tholieke havo-examens?
Brenninkmeijer: „Wat mij be
treft kan er heel genuanceerd
worden gedacht over de wijze
waarop je inhoud van de leer
stof en niveau van de leerling
uitdrukt. Voor het algemeen
vormend onderwijs zouden
andere regels kunnen gelden
dan voor het beroepsonder
wijs. Duidelijk is dat er in het
onderwijs getoetst moet wor
den, een niveau bepaald.
Maar het gaat er om wie dat
doet en hoe dat wordt gedaan.
Wat ons betreft trekt de over
heid zich wat dat betreft een
heel eind terug.
Ik denk dat de overheid zich
niet meer moet bemoeien met
de inhoud van het geschiede
nisonderwijs. Bijvoorbeeld
met de vraag of een school in
een bepaald jaar de middel
eeuwen of de Franse Revolu
tie wei of niet moet behande
len.
Behalve aan leerstof moet je
ook denken aan zaken als toe
lating. In België bestaat er
geen centraal eindexamen
vwo. Misschien zit er wel iets
in zo'n systeem, al moet je be
denken dat het percentage
leerlingen dat het niet haalt,
heel hoög kan worden. Je
kunt ook denken aan Ameri
kaanse schoolvorderingstoet-
sen. De deelname is vrijwillig,
maar bepaalde scores zijn no
dig wil je op een hoog aange
schreven opleiding worden
toegelaten.
Een belangrijk probleem is de
maatschappelijke herkenbaar
heid van die eigen invulling.
Het programma dat de over
heid vaststelt voor het open
baar onderwijs zou misschien
kunnen dienen als een soort
minimumnorm voor het ni
veau van een aantal kernvak
ken. Waar het om gaat, is dat
je op landelijk niveau duide
lijk moet kunnen maken wat
leerlingen op die katholieke
scholen hebben gedaan en
wat ze kunnen.
Kwaliteit
Een ander punt is de kwali-
De Nederlandse bisschoppen hebben onlangs goedkeuring ge
hecht aan een statutenwijziging van de Nederlands Katholie
ke Schoolraad in verband met de ter discussie gekomen posi
tie van het Centraal Bureau voor het Katholiek Onderwijs.
Vanouds werkten hierin alle geledingen van het katholiek
onderwijs samen; nu is er een splitsing tot stand gekomen tus
sen enerzijds de besturenbonden van de diverse onderwijsni
veaus en anderzijds de NKSR, die de „geleding-overstijgen
de" zaken behartigt. De nota „Verder bouwen aan de relatief
autonome school" is een typisch voorbeeld van de NKSR-acti-
viteiten, aldus Brenninkmeijer. Daartoe hoort ook een taak
als overleg met de overheid over de te voeren onderwijspoli
tiek. De NKSR-nieuwe stijl is samengesteld uit vertegenwoor
digers van de drie geledingen (besturen,, ouders en personeel)
en uit afgevaardigden van de bisschoppen.
Een van de katholieke besturenbond kwam enige tijd geleden
negatief in het nieuws naar aanleiding van slechte admini
stratie en onduidelijke boekhouding van subsidiegelden. Een
artikel hierover in Vrij Nederland leidde tot Kamervragen
van de VVD-er Franssen; inmiddels is duidelijk geworden
dat er van verduistering geen sprake is. Er zijn intern wel
afspraken gemaakt over een andere aanpak, dat wil zeggen
een centrale boekhouding met een doorzichtiger werkwijze.
Roermond
Met enige regelmaat verschijnen berichten over bisschop Gij-
sen en zijn reglement voor katholiek onderwijs in zijn bis
dom. Zes bisschoppen hebben de uitvoering van hun onder
wijsbeleid (onder meer het afgeven van de verklaring „ka
tholieke school") in handen gegeven van de NKSR; bisschop
Gijsen vindt dat zulks niet kan en houdt hët onderwijs in ei
gen hand. Er zijn interpretatie-verschillen over de betreffen
de artikelen in het nieuwe RK kerkelijk wetboek en tot op
heden is het verlossende woord ook niet gekomen van de
Pauselijke Commissie voor de authentieke interpretatie van
het kerkelijk recht in Rome. Wel stuurde de voorzitter van
die commissie een brief waarin bleek dat bisschop Gijsen het
recht heeft te doen wat hij doet.
Inmiddels dreigt in katholiek onderwijsland een merkwaardi
ge situatie te ontstaan. Bisschop Gijsen heeft de scholen in
zijn bisdom tot en met 1992 de tijd gegeven zich aan te passen
aan zijn richtlijnen; voldoen ze daar straks niet aan, dan
wordt die scholen het predikaat katholiek ontnomen.
De NKSR kan die scholen niet zomaar laten schieten, oor
deelde de organisatie. Daarom heeft de raad aan scholen die
niet willen voldoen aan de eisen van bisschop Gijsen laten
weten, op hun verzoek en na onderzoek, een verklaring te
willen afgeven waarin staat dat de school voldoet aan de nor
men voor „katholieke school" zoals die door de zes bisschop-
peh zijn geformuleerd.
Zo'n situatie kan merkwaardige gevolgen hebben: een katho
lieke basisschool volgens de richtlijnen van de NKSR (lees: de
zes bisschoppen) zal voor bisschop Gijsen niet „katholiek ge
noeg" zijn om de leerling voor te bereiden op bijvoorbeeld
een sacrament als het vormsel (dat door de bisschop wordt
toegediend).
Brenninkmeijer betracht terughoudendheid in zijn commen
taar op bovenstaand voorbeeld: „De NKSR heeft niet ge
vraagd om de situatie zoals die nu is, dat is duidelijk. Laat
staan om eventuele consequenties zoals u die nu schetst".
teitszorg. Die verantwoorde
lijkheid ligt, vinden wij, in de
eerste plaats bij de scholen.
Maar daarnaast kun je mis
schien denken aan de figuur
van een gemeenschappelijke
inspectie, die kan toezien op
wat er in de katholieke schlo-
len gebeurt".
Ook al is de nota van de ka
tholieken veel uitgewerkter
dan die van de protestanten,
ook voor de NKSR is er nog
slechts sprake van bezinning.
„De materie is ook niet zo
simpel", vindt Brenninkmeij
er. „Ik denk dat je een perio
de van minstens tien jaar
moet nemen voordat de zaken
echt rond zijn. Zo'n operatie
van autonomie-vergroting
van de school is geen kleinig
heid. Want ook zaken als per
soneelsbeleid, management,
planning en dergelijke
moeten opnieuw worden
doordacht en opgezet. En ver
geet vooral niet de nieuwe
deskundigheid die nodig is
om op schoolniveau en
voor het katholiek onderwijs
denken we vooral ook aan re
gionaal niveau de nieuwe
taken naar behoren te kun
nen uitvoeren. Maar ik ben er
zeker van dat het omkeren
van de stuurrichting een
enorme creativiteit zal losma
ken en bovendien dat de doel
matigheid met sprongen voor
uit zal gaan".
LÜTSEN KOOISTRA
GRONINGEN Het Middel
eeuwse klooster van de Kruis-
herenorde in Ter Apel zal
worden ingericht als museum
voor kerkelijke kunst. Er zul
len kunstvoorwerpen uit ker
ken en kloosters van de mid
deleeuwen tot de 20ste eeuw
in worden tentoongesteld, met
een nadruk op de periode
1200-1580. Dit hebben gedepu
teerde G. Beukema van Gro
ningen en burgemeester H.
Euverink van de gemeente
Vlagtwedde gisteren in Gro
ningen bekendgemaakt.
Het is de bedoeling dat de
kloostercollectie inzicht zal
bieden in de geschiedenis van
de kloosterorden en in het bij
zonder die van de Kruisheren
in het noorden van Nederland
en Duitsland. Daarnaast zal
het klooster, als onderdeel
van het Oost-Groningse toe
ristische pakket, een toeristi
sche funktie vervullen en te
huur zijn voor trouwerijen,
recepties en andere festivitei
ten.
De Stichting Museum Kloos
ter Ter Apel verwacht dat
door een geleidelijke uitbrei
ding van functies en een gefa
seerde verbouwing het kloos
ter binnen vijf jaar volledig in
bedrijf zal zijn. Het klooster
wordt op het ogenblik ook al
gebruikt voor tentoonstellin
gen, maar staat in tussenlig
gende periodes leeg.
Voor de verbouwing van het
klooster en de aanleg van een
vaste collectie is de komende
5 jaar ruim 2 miljoen gulden
nodig. Een halve ton per jaar
komt van de gemeente Vlagt
wedde en de provincie Gro
ningen samen, de rest moet
worden opgebracht door de
opbrengst van entreeprijzen
en donaties en fondsen. De
stichting gaat ervan uit dat
het bezoekersaantal in 1995
45.000 per jaar zal zijn.
De komende jaren zal ieder
jaar een thema-tentoonstel
ling gehouden worden in het
klooster. Het is de bedoeling
dat na iedere tentoonstelling
een gedeelte van de geëxpo
seerde voorwerpen in bruik
leen van het museum blijft als
bijdrage aan de vaste collectie.
De stichting hoopt de collectie
verder te kunnen opbouwen
uit giften van musea, kerken
en particulieren.
Reis Polen Paus Johannes
Paulus II gaat in 1991 voor de
vierde keer naar Polen. De
paus heeft een uitnodiging
van de Poolse bisschoppen
voor een nieuw bezoek aan
vaard, zo heeft de Poolse pri
maat, kardinaal Jozef Glemp,
aan het officiële persbureau
PAP laten weten. Glemp was
het afgelopen weekeinde, in
Rome in verband met de hei
ligverklaring van de francis
caan Albert Chmielowski
(1845-1916). De paus heeft er
tot nu toe aan vastgehouden
dat hij om de vier jaar een be
zoek aan zijn geboorteland
brengt. Nadat hij in 1978 tot
hoofd van de RK Kerk was
gekozen, was hij in 1979, 1983
en 1987 in Polen.
Nederlandse Hervormde Kerk
Bedankt voor Kamerik C.M. Buijs te
Gameren.
Gereformeerde Kerken
Beroepen te Bergambacht (part
time) mw. drs.S.T. Bergsma, kand.
aldaar, die dit beroep heeft aange-
Beroepbaarstelling mw. drs.S, T.
Bergsma, kandidate te Bergam
bacht.
Gereformeerde Kerken Vrijgemaakt
Bedankt voor Zwolle-Zuid M.J.C.
Blok te Apeldoorn.
BERLIJN Vooraanstaande personen in de DDR hebben er
voor gepleit dat de Joodse Gemeente 'Adass Jisroel' in Berlijn
(DDR) in alle rechten wordt hersteld. De gemeente werd bijna
50 jaar geleden, op 18 december 1939, op last van de Gestapo
opgeheven.
De verklaring van de vooraanstaande DDR-burgers, onder wie
de evangelische bisschop Gottfried Forck, is gepubliceerd in het
orgaan van de DDR-CDU 'Neue Zeit'. Als advocaat van de Jood
se Gemeente fungeerde tot nu toe Lothar Maiziere van de CDU,
die gisteren is benoemd tot vice-premier, belast met kerkzaken,
in het nieuwe kabinet van de DDR.
De ondertekenaars verwijten de regering een „bureaucratische
behandeling van de morele en juridische rechten" van de Joodse
Gemeente. Zij vinden het „ongehoord" dat tot op heden de bezit
tingen van de Joodse Gemeente worden beschouwd als „buiten
lands bezit dat door de staatsorganen moet worden beheerd". Al
leen door de „fysieke vernietiging" van de joden in de oorlog
leven er geen leden van Adass Jisroel meer in de DDR.
De verklaring eist dat het grondbezit, de gebouwen en de overi
ge bezittingen van de Joodse Gemeente nog voor 18 december
a.s. aan de rechtmatige eigenaren worden overgedragen.
Onlangs werd bekend dat de regering van de DDR zich tot nu
toe heeft verzet tegen het nakomen van toezeggingen van de
vroegere partijleider Erich Honecker aan het bestuur van Adass
Jisroel.
Bondskanselier Helmut Kohl en de Westbeijrv
burgemeester Walter Momper zijn boos op elkaar. Mt VI
verwijt Kohl dat hij vorige week, in zijn toespraak vo$e
Schöneberger Rathaus in West-Berlijn, het woord „W'®1
vereinigung" (hereniging) in de mond heeft genomen,
op zijn beurt vindt dat Momper er niet van „DDR-bu^ie
had mogen gewagen. En zo leidde de doorbraak van de r
al snel tot Westduitse onenigheid over de Duitse eenh uu
In juridische zin heeft Kohl het recht aan zijn zijde. Vt_
de Westduitse grondwet ziet de Bondsrepubliek zich
wettige opvolgersstaat van het Duitse Rijk en daarm J
het 'enige' Duitsland. De DDR is door Bonn nimmer e
en bestaat dus niet. Zelfs maakt Bonn formeel nog
aanspraak op de gebieden die na de Tweede Wereldi
door Polen werden geannexeerd. De Westduitse gronJ
die in 1949 tot stand kwam toen de breuk tussen Oo
West-Duitsland onvermijdelijk werd, kent alleen maar
sers'. De DDR is in Westduitse ogen een onrechtmatige
ter op de macht van Russische wapens berustende schep
Tt zo'n twintig jaar geleden kwam deze visie in allej a
dingen van de Westduitse maatschappij tot uiting. Hal
bondskanselier Willy Brandt die in de jaren '70, met dP
cering van zijn 'Ostpolitik', brak met de doctrine di
Bondsrepubliek geen betrekkingen aan zou gaan met la
die de DDR erkenden. Hij knielde voor het monument-
het getto van Warschau, wat de inleiding werd voor «0
kenning van de Oostblokstaten. En er kwam, in 197?t
'Grundlagenvertrag' met de DDR, waarin beide land£s
.kaar als feit erkenden; niet als staat, want dat verbiej61
Westduitse grondwet. L
HOEWEL alle uiterlijke kenmerken van de aanspr1
Tt
'jj
van Bonn op de voormalige Duitse gebieden iijn verdwi
is die kwestie nog steeds niet geregeld. Bondskanselier
sprak er deze week in Polen mooie woorden over, maafe
niet het door Warschau zo vurig gewenste verdrag bija'
waarin de grenzen voor eens en voor altijd worden va
legd. Ook op andere terreinen blijkt het ontbreken var
regeling. In het Westduitse tv-journaal zijn op de weerk
geen grenzen aangegeven. Wolkjes en zon bedekken cg
quent het oppervlak van West- en Oost-Duitsland samt l
TOEN de Verenigde Staten, Groot-Brittannië en de Sov
nie in Teheran, Jalta en Potsdam onderhandelden ovf1
toekomst van Duitsland, is overigens nimmer van een D
deling sprake geweest. Die ontstond bij de uitvoering v;'
verdragen, als uitvloeisel van de spanningen tussen de11
lieerden.
In 1952 was er een mogelijkheid tot wat intussen 'Wi
vereinigung' is gaan heten. Moskou stelde zijn voorn
bondgenoten voor „een eind te maken aan de onnatuu
toestand waarin Duitsland nu al zeven jaar verkeert",
toe diende een vredesverdrag te worden gesloten met'
land, dat één staat zou moeten worden, binnen de gr
die in Potsdam waren vastgesteld. De buitenlandse
tingstroepen zouden worden teruggetrokken, op voorw
dat de nieuwe Duitse staat geen bondgenootschap aar
gaan dat gericht was tegèn één van de tegenstanders
Tweede Wereldoorlog.
Of de Russen inderdaad zover wilden gaan is nooit d
lijk geworden. Bondskanselier Adenauer verwierp het
stel onmiddellijk. Hij zag het als een manoeuvre om aai
ting te verhinderen van de Bondsrepubliek bij de Eur
Defensie Gemeenschap, waarvan de oprichting toen ir
cussie was. Hetzelfde gebeurde toen Moskou drie jaar
hetzelfde voorstel deed. Toen was aansluiting van de B
republiek bij de NAVO aan de orde.
De mogelijkheden tot 'Wiedervereinigung' leken sind?(
slechts theorie. Oost en West kregen gevestigde structé
onder bescherming van Warschau Pact en NAVO, waant
de Sovjetunie almachtig was in Oost-Europa en de V
West-Europa althans een dikke vinger in de pap kreef]
Koude Oorlog kende periodes van vorst en dooi, maar 1
voortduren. Deskundigen stelden vast dat het nimmelj
een vereniging van Oost- en West-Duitsland kon kot"
„omdat de Sovjetunie nooit haar aanspraken op Polen e.
DDR zou opgeven". En ze leken het volste gelijk van da
reld te hebben, nadat in 1981 in Polen Solidariteit de*
was omgedraaid en in de DDR Erich Honecker zich ont
kelde tot de trouwste vazal van Sovjetleider Brezjnev. I
TOEN kwam in Moskou Michail Gorbatsjov aan de mi
'Glasnost' en 'perestrojka' leken toverwoorden, maar zijr
tussen realiteit geworden, al houdt de wereld langzameri
het hart vast, uit angst dat de Sovjet-president als een t
naarsleerling krachten heeft opgeroepen die hij niet v
onder controle kan krijgen.
De Bondsrepubliek heeft de DDR nu hulp toegezegd!
het land vergaande hervormingen wil doorvoeren. Vo#
sommige economen kan de Bondsrepubliek de DDR bi/
tien jaar op een gelijk economisch niveau brengen, f
daarvoor zou Oost-Berlijn zich wel moeten bekeren to^
vrije-markteconomie. Niemand zal meer durven bewerei
dit onmogelijk is, alle verklaringen in de DDR ten spijt'
samengaan van de twee landen, in welk verband dan od
daarna slechts een logische stap.
De adembenemende ontwikkelingen in Oost-Europa
ben nog niet tot veel initiatieven in het Westen geleid. I
niet erg consequent. Om tal van redenen bestaat er in
en West een enorme scepsis tegen de mogelijkheid tot
dervereinigung'. Tenslotte ging een 'Groot-Duitslanc
tweemaal tot een bloedige oorlog over. Wanneer echte
andere Westeuropese landen de economische hulp aa
DDR alleen aan de Bondsrepubliek overlaten, ontneem
hun elke vorm van invloed op de ontwikkelingen. He
ging is dan een logische consequentie.
VEERTIG jaar na de oorlog lijkt een echte vrede var
lantische Oceaan tot aan de Oeral niet langer onbereik
Voorwaarde om die te realiseren is een economisch ge
Oost-Europa. Daarbinnen behoeft geen angst te bestaan
een economisch machtig, verenigd Duitsland van Maa
Oder, waar geen militaire dreiging van uit gaat. Daaron
er een taak voor de EG. Hulp van West voor Oost is een
noodzaak.