De vrede heeft
hard toegeslagen
in Mödlareuth
Eindelijk 'Goedemorgen buurvrouw'
dagelijks bezoeken tientallen westerse toeristen de muur van Mödlareuth. Bij hen hebben zich nu ook burgers uit de DDR gevoegd. Links op de foto Herr Seidel, die in
in Mödlareuth werd geboren. TOM yAN DUKE
ZATERDAG 18 NOVEMBER 1989
Door Mödlareuth heeft altijd
een grens gelopen. Het weste
lijk gedeelte van het dorp be
hoort tot Beieren en het oos
telijk deel tot Thüringen. Dat
zijn nu deelstaten in respec
tievelijk de Bondsrepubliek
en de DDR. De grens loopt
langs een beek, waarover
vroeger een brug lag die de
beide helften van het dorp
met elkaar verbond.
De bewoners van de boerde
rijen in Mödlareuth merkten
voor de oorlog weinig van de
grens. Zonder problemen
konden ze naar de overkant
om hun daar gelegen land te
bewerken.
De boeren in het oostelijk ge
deelte van het Frankenwald
hadden geen gemakkelijk be
staan. De grond is er steen
achtig en de winters zijn
koud en lang.
Toch was Mödlareuth geen
arm dorp. De bewoners van
het groene hart van het Duit
se Rijk konden wat bijverdie
nen in de mijnen, waar ijzer
erts. koper, lood en leisteen
werden gewonnen. De indus
trialisatie, in de vorm van
spinnerijen, weverijen en
leerfabrieken, kwam al vroeg
van de grond. Steden als
Dresden, Leipzig en Berlijn
vormden een prima afzetge
bied.
Frankenwald was voor de
oorlog dan ook één van de
welvarendste gebieden van
Duitsland. Daar kwam echter
verandering in toen de geal
lieerden Duitsland verdeel
den in zones^De Verenigde
Staten gingen Beieren bestu
ren; Thüringen kwam onder
beheer van de Sovjetunie.
Frankenwald werd daardoor
het meest geïsoleerde gedeelte
van Duitsland. Belasting
voordeeltjes moesten ervoor
zorgen dat tenminste nog en
kele ondernemers zich in het
verarmende gebied wilden
vestigen.
Molen
De oorlog is aan Mödlareuth
zonder schade voorbijgegaan.
De vrede zou daarentegen
hard toeslaan.
Tot 1952 merkten de 150 be
woners van het dorpje nog
weinig van de nieuwe situa
tie. Weliswaar moesten ze nu
een pasje laten zien voordat
ze de grens konden passeren,
maar verdere beperkingen
werden niet opgelegd.
In 1952 begonnen de Oost
duitsers met het bouwen van
een houten versperring. Drie
muren van een op de grens
gebouwde molen werden af
gebroken. Een stuk van de
vierde muur - die op West
duits grondgebied lag - staat
er nog steeds. Door het raam
van die muur is de molenaar,
nog net op tijd, naar de West-
duitse kant gevlucht.
In de loop der jaren zijn de
versperringen in Mödlareuth
verder uitgebreid. Prikkel
draad werd aangebracht,
schijnwerpers werden geïn
stalleerd en in 1966 kwam er
in navolging van Berlijn een
700 meter lange betonnen
muur. Doel daarvan was niet
alleen het verijdelen van
vluchtpogingen, maar vol
gens de bewoners ook het be
lemmeren van oogcontact
tussen de beide zijden.
Om de grensstrook te verbre
den werden in de jaren ze
ventig aan de DDR-kant vier
boerderijen afgebroken. Ook
de tweede molen van het
dorp moest verdwijnen om
de grens hermetisch af te slui
ten, nadat eerder al een extra
ijzeren hek was aangebracht.
De betonnen muur in Mödla
reuth heeft afdoende gewerkt.
Niemand is er in die 23 jaar
in geslaagd via Mödlareuth
naar het westen te vluchten.
Wel was een vluchtpoging en
kele honderden meters verder
in het veld ooit succesvol. De
vluchters reden daar met een
vrachtwagen naar het hek
werk en sprongen vanaf de
cabine over de versperring
heen.
jpe hele wereld kijkt met verbijstering naar de razendsnelle
Ontwikkelingen in de DDR. In twee weken tijd is daar het
hermetisch gesloten IJzeren Gordijn uit de rollers gegleden.
J)e Berlijnse muur is veranderd in een gatenkaas. De 'Muur
/an Schande' in Mödlareuth, een dorpje in het Beierse
frankenwald, is ondanks de totale omwenteling echter nog
needs intact. De tragiek van het gedeelde Duitsland is daar in
(én oogopslag zichtbaar. De buren komen al meer dan twintig
tar niet bij elkaar op de koffie. Twee broers leven er
escheiden door een muur van angst, die zelfs een dagelijkse
roet belette. In Mödlareuth staat het béton nog recht
Jvereind. Maar de bewoners van oost en west hebben nu
3,oede hoop dat ze straks op de eerste mei voor het eerst weer
(ezamenlijk de traditionele meiboom kunnen opzetten. Maar
>ok is er nog de angst dat Mödlareuth toch het Madurodam
mjlijft van het eens verscheurde Berlijn.
MÖDLAREUTH - Het leek een dag als
3lile andere te worden in het door een be
gonnen muur gespleten boerendorpje
jjlödlareuth. Maar toch was Helga Weid-
Pch gespannen toen zij uit bed op de
aoude vloer stapte. Gewoontegetrouw
•hoof ze de gordijnen opzij. Terwijl ze
let raam opende en de vrieskou liet bin-
lenstromen, staarde Helga in gedachten
-iiaar de huizen in het westen. Gisteren
iad ze op de radio gehoord dat de reis-
jeperkingen voor de DDR-burgers wa-
en opgeheven. Daar, aan de andere
'lJant van de muur zag ze haar overbuur-
Touw. De adem stokte in haar keel.
!ou ze het durven...?
Dutemorgen', hoorde Karin Mergner,
erwijl zc op het beijzelde erf van de
iude boerderij met haar eerste dagtaak
begon. Verrast bleef ze staan. Waar
kwam dat vandaan? Nog een keer hoor
de ze 'gutemorgen' en nu zag ze het. Uit
het raam van een boerderij aan de Oost
duitse kant zwaaide Frau Weidlich haar
vriendelijk toe. Karin stond perplex. Het
was het eerste woord dat in 23 jaar over
de muur werd gesproken.
Toeristen
De muur in Mödlareuth is één van de
weinige toeristische attracties in dit ge
deelte van het Frankenwald. Elke dag
komen tientallen toeristen kijken naar
het symbool van de krankzinnige loop
der geschiedenis, die het onschuldige
dorpje verdeelt.
Deze week was het aanmerkelijk druk
ker in Mödlareuth. Niet door de wester
se toeristen, maar vanwege een stroom
van burgers uit de DDR. Zondagoch
tend om half vijf stonden de buren uit
het oostelijk gedeelte van het dorp al bij
Herr Seidel voor de deur. „Ik heb als
kind nog met ze gespeeld", vertelt Sei
del. „We zaten op dezelfde school, maar
die stond aan de andere kant. Toen de
grens dicht ging kon ik daar niet meer
naar toe. Nu wordt Mödlareuth hopelijk
weer één dorp".
Voor de mensen uit de DDR is het een
attractie om de grens van de andere kant
te bezoeken. Hoofdschuddend staan ve
len te kijken. Zoals Thomas, die tijdens
zijn diensttijd als grensbewaker werd in
gezet. „Ik heb de waakhonden nog ge
voerd". zegt Thomas, die nog nooit aan
de andere kant van de grens was. Een
maal heeft hij als grenswacht vluchters
ontdekt en aangehouden. „We moesten
wel. anders werden we zelf nog strenger
gestraft Geschoten heb ik nooit. Maar
ik zou het wel gedaan hebben...."
De angst is nog lang niet weg uit de har
ten van de DDR-burgers. Thomas durft
zijn achternaam niet te zeggen en foto's
maken is al helemaal ondenkbaar. Het
eerste contact in het Oostduitse gedeelte
van Mödlareuth is ook al heel voorzich
tig. ..Voor mij maakt het allemaal niets
uit", vertelt een vrouw. „We konden
toch al reizen, naar Hongarije en naar
Tsjechoslowakije". Meent ze dat nou of
durft ze niets anders te zeggen?
Spiegel
De situatie aan Oostduitse kant verschilt
nauwelijks van de andere kant van het
dorp. Natuurlijk, de Westduitsers rijden
in mooiere auto's dan hun buren met
hun stinkende Trabantjes. En Karin
Mergner heeft de ganzen zojuist geslacht,
terwijl hun soortgenoten in het oosten
nog even mogen rondwaggelen.
Verder lijkt de muur een spiegel, en
Oost- cn West-Modlareuth eikaars spie
gelbeeld. Acht oude boerderijen aan bei
de zijden. Goed onderhouden, groot en
sommige met prachtig vakwerk. Beide
helften hebben een vijvertje, waarop een
dun vliesje ijs de zon probeert te trotse
ren.
Aan beide kanten loopt ook een weg
naar de muur toe. Daar was eens een
brug over de beek. Die hebben de Oost
duitsers opgeblazen. De beek konden ze
echter niet tegenhouden. Die kabbelt on
verstoorbaar onder de muur door. Een
hoog voltage en een ijzeren hek zorgen
ervoor dat ook het water onoverbrug
baar is. Om de luttele meters te over
bruggen is nog wel een omweg van 80
kilometer nodig.
Kurt Goller (84) staat op het punt om
weg te rijden op zijn antieke brommer,
vijfjaar ouder dan de muur. Hij is stom
verbaasd om Nederlandse journalisten
aan de Oostduitse kant van het dorp te
zien. Enkele dagen geleden was het voor
buitenlanders nog volstrekt onmogelijk
om zo dicht bij de grens te komen. Dat
was Sperrgebiet. taboe voor iedereen die
er niet woonde of geen dienst deed bij
de grenstroepen. Daarom kreeg Kurt
zijn drie jaar jongere broer Max uit
West-Modlareuth ook nooit thuis op be
zoek. Ze spraken weieens af in Miszla-
reuth. het geboortedorp van de gebroe
ders Goller, dat verderop in de DDR
ligt.
Door een speling van het lot zijn Kurt
en Max Goller in de verschillende delen
van Mödlareuth terecht gekomen. Alle
bei trouwden ze met een boerendochter
en hadden ze het geluk de boerderij van
hun schoonvader over te kunnen ne
men, nog geen 200 meter van elkaar.
Dat er tussen de boerderijen een grens
lag, wisten ze voor de oorlog amper.
Maar die grens werd na de oorlog het IJ
zeren Gordijn en scheidde de broers van
elkaar. Tot 1971 hadden de broers-
slechts oogcontact. Roepen over de
muur duffde Kurt Goller niet. „We
mochten en durfden niet met elkaar te
spreken", zegt Kurt, terwijl' hij zijn
pruim naar de andere kant van zijn tan
deloze mond schuift. „Ook zwaaien was
verboden, maar dat heb ik toch weieens
gedaan. Ik ging dan naast mijn huis
staan, zodat de grenswachten op de to
ren mij niet konden zien".
Voor Kurt hoeft de muur niet meer weg.
Hij is eraan gewend en kan, sinds zijn
pensionering, toch al vrij gemakkelijk
naar de Bondsrepubliek om zijn broer te
bezoeken.
Ondenkbaar
Enthousiaster over de ontwikkelingen
zijn drie vrouwen uit Mödlareuth. In
hemdsmouwen komen zij naar buiten
om de eerste Hollanders in hun dorp te
begroeten. Koud hebben ze het niet in
hun dunne schorten. „Ik sta tussen twee
Hollanders, daar krijg ik het vanzelf
warm van", zegt Helga Weidlich. „Zo
iets was toch ondenkbaar".
De bewoonsters van Mödlareuth ver
heugen zich over de nieuwe mogelijkhe
den die ze nu hebben. „Eten en drinken
hebben we genoeg. Daarvoor hoeven we
ook niet naar de overkant, daar worden
we toch maar dik van. Maar dat we nu
overal naar toe kunnen is toch prachtig.
We kunnen zelfs de tulpen in Holland
gaan bekijken".
De vrouwen willen het socialisme overi
gens niet helemaal overboord zetten.
„Veel dingen van hel socialisme willen
we behouden. De kinderopvang is bij
voorbeeld prima geregeld. Ook kunnen
wc gratis naar de dokter. Wel zouden we
meer zuidvruchten willen hebben en is
de koffie hier erg duur. Maar verder
hebben we het goed".
Hans Ungr, al 28 jaar de burgemeester
van het oostelijk gedeelte van Mödla
reuth. verwacht niet dat het dorp bin
nenkort een grensovergang zal krijgen.
„Mödlareuth ligt te afgelegen. Het zal
hier altijd een grens blijven. Overigens
heb ik de mensen aan de andere kant
nooit als vijanden gezietn. Hel zijn onze
buren", zegt Ungr, die!het speldje van
de communistische partjj nog altijd trots
op zijn jasje draagt.
Veel bewoners aan de verschillende kan
ten van de muur hopon echter dat het
dorp nu weer een eenqeid kan worden.
Symbool daarvan moet volgens Kdnn
Mergner en Helga Weidlich net planten
van de eerstvolgende meiboom worden,
een eeuwenoud gebruik, waarvan de be
woners zelf de achtergronden niet eens
kennen. Sinds de deling van het dorp
zijn steeds twee meibomen versierd,
maar dat moet nu voorgoed verleden
tijd zijn.
„Wat hier is gebeurd, is veel erger dan in
Berlijn", zegt Helga. „We zijn zo blij dat
onze buren straks ook eens naar ons toe
kunnen. Dat kun je je niet voorstellen."
En dagdromend voegt ze eraan toe:
„Misschien kunnen we al samen een
kerstboom gaan opzetten".
BEREND VAN DE SANDE
£eldóc0omo4it