De vrede heeft hard toegeslagen in Mödlareuth Eindelijk 'Goedemorgen buurvrouw' dagelijks bezoeken tientallen westerse toeristen de muur van Mödlareuth. Bij hen hebben zich nu ook burgers uit de DDR gevoegd. Links op de foto Herr Seidel, die in in Mödlareuth werd geboren. TOM yAN DUKE ZATERDAG 18 NOVEMBER 1989 Door Mödlareuth heeft altijd een grens gelopen. Het weste lijk gedeelte van het dorp be hoort tot Beieren en het oos telijk deel tot Thüringen. Dat zijn nu deelstaten in respec tievelijk de Bondsrepubliek en de DDR. De grens loopt langs een beek, waarover vroeger een brug lag die de beide helften van het dorp met elkaar verbond. De bewoners van de boerde rijen in Mödlareuth merkten voor de oorlog weinig van de grens. Zonder problemen konden ze naar de overkant om hun daar gelegen land te bewerken. De boeren in het oostelijk ge deelte van het Frankenwald hadden geen gemakkelijk be staan. De grond is er steen achtig en de winters zijn koud en lang. Toch was Mödlareuth geen arm dorp. De bewoners van het groene hart van het Duit se Rijk konden wat bijverdie nen in de mijnen, waar ijzer erts. koper, lood en leisteen werden gewonnen. De indus trialisatie, in de vorm van spinnerijen, weverijen en leerfabrieken, kwam al vroeg van de grond. Steden als Dresden, Leipzig en Berlijn vormden een prima afzetge bied. Frankenwald was voor de oorlog dan ook één van de welvarendste gebieden van Duitsland. Daar kwam echter verandering in toen de geal lieerden Duitsland verdeel den in zones^De Verenigde Staten gingen Beieren bestu ren; Thüringen kwam onder beheer van de Sovjetunie. Frankenwald werd daardoor het meest geïsoleerde gedeelte van Duitsland. Belasting voordeeltjes moesten ervoor zorgen dat tenminste nog en kele ondernemers zich in het verarmende gebied wilden vestigen. Molen De oorlog is aan Mödlareuth zonder schade voorbijgegaan. De vrede zou daarentegen hard toeslaan. Tot 1952 merkten de 150 be woners van het dorpje nog weinig van de nieuwe situa tie. Weliswaar moesten ze nu een pasje laten zien voordat ze de grens konden passeren, maar verdere beperkingen werden niet opgelegd. In 1952 begonnen de Oost duitsers met het bouwen van een houten versperring. Drie muren van een op de grens gebouwde molen werden af gebroken. Een stuk van de vierde muur - die op West duits grondgebied lag - staat er nog steeds. Door het raam van die muur is de molenaar, nog net op tijd, naar de West- duitse kant gevlucht. In de loop der jaren zijn de versperringen in Mödlareuth verder uitgebreid. Prikkel draad werd aangebracht, schijnwerpers werden geïn stalleerd en in 1966 kwam er in navolging van Berlijn een 700 meter lange betonnen muur. Doel daarvan was niet alleen het verijdelen van vluchtpogingen, maar vol gens de bewoners ook het be lemmeren van oogcontact tussen de beide zijden. Om de grensstrook te verbre den werden in de jaren ze ventig aan de DDR-kant vier boerderijen afgebroken. Ook de tweede molen van het dorp moest verdwijnen om de grens hermetisch af te slui ten, nadat eerder al een extra ijzeren hek was aangebracht. De betonnen muur in Mödla reuth heeft afdoende gewerkt. Niemand is er in die 23 jaar in geslaagd via Mödlareuth naar het westen te vluchten. Wel was een vluchtpoging en kele honderden meters verder in het veld ooit succesvol. De vluchters reden daar met een vrachtwagen naar het hek werk en sprongen vanaf de cabine over de versperring heen. jpe hele wereld kijkt met verbijstering naar de razendsnelle Ontwikkelingen in de DDR. In twee weken tijd is daar het hermetisch gesloten IJzeren Gordijn uit de rollers gegleden. J)e Berlijnse muur is veranderd in een gatenkaas. De 'Muur /an Schande' in Mödlareuth, een dorpje in het Beierse frankenwald, is ondanks de totale omwenteling echter nog needs intact. De tragiek van het gedeelde Duitsland is daar in (én oogopslag zichtbaar. De buren komen al meer dan twintig tar niet bij elkaar op de koffie. Twee broers leven er escheiden door een muur van angst, die zelfs een dagelijkse roet belette. In Mödlareuth staat het béton nog recht Jvereind. Maar de bewoners van oost en west hebben nu 3,oede hoop dat ze straks op de eerste mei voor het eerst weer (ezamenlijk de traditionele meiboom kunnen opzetten. Maar >ok is er nog de angst dat Mödlareuth toch het Madurodam mjlijft van het eens verscheurde Berlijn. MÖDLAREUTH - Het leek een dag als 3lile andere te worden in het door een be gonnen muur gespleten boerendorpje jjlödlareuth. Maar toch was Helga Weid- Pch gespannen toen zij uit bed op de aoude vloer stapte. Gewoontegetrouw •hoof ze de gordijnen opzij. Terwijl ze let raam opende en de vrieskou liet bin- lenstromen, staarde Helga in gedachten -iiaar de huizen in het westen. Gisteren iad ze op de radio gehoord dat de reis- jeperkingen voor de DDR-burgers wa- en opgeheven. Daar, aan de andere 'lJant van de muur zag ze haar overbuur- Touw. De adem stokte in haar keel. !ou ze het durven...? Dutemorgen', hoorde Karin Mergner, erwijl zc op het beijzelde erf van de iude boerderij met haar eerste dagtaak begon. Verrast bleef ze staan. Waar kwam dat vandaan? Nog een keer hoor de ze 'gutemorgen' en nu zag ze het. Uit het raam van een boerderij aan de Oost duitse kant zwaaide Frau Weidlich haar vriendelijk toe. Karin stond perplex. Het was het eerste woord dat in 23 jaar over de muur werd gesproken. Toeristen De muur in Mödlareuth is één van de weinige toeristische attracties in dit ge deelte van het Frankenwald. Elke dag komen tientallen toeristen kijken naar het symbool van de krankzinnige loop der geschiedenis, die het onschuldige dorpje verdeelt. Deze week was het aanmerkelijk druk ker in Mödlareuth. Niet door de wester se toeristen, maar vanwege een stroom van burgers uit de DDR. Zondagoch tend om half vijf stonden de buren uit het oostelijk gedeelte van het dorp al bij Herr Seidel voor de deur. „Ik heb als kind nog met ze gespeeld", vertelt Sei del. „We zaten op dezelfde school, maar die stond aan de andere kant. Toen de grens dicht ging kon ik daar niet meer naar toe. Nu wordt Mödlareuth hopelijk weer één dorp". Voor de mensen uit de DDR is het een attractie om de grens van de andere kant te bezoeken. Hoofdschuddend staan ve len te kijken. Zoals Thomas, die tijdens zijn diensttijd als grensbewaker werd in gezet. „Ik heb de waakhonden nog ge voerd". zegt Thomas, die nog nooit aan de andere kant van de grens was. Een maal heeft hij als grenswacht vluchters ontdekt en aangehouden. „We moesten wel. anders werden we zelf nog strenger gestraft Geschoten heb ik nooit. Maar ik zou het wel gedaan hebben...." De angst is nog lang niet weg uit de har ten van de DDR-burgers. Thomas durft zijn achternaam niet te zeggen en foto's maken is al helemaal ondenkbaar. Het eerste contact in het Oostduitse gedeelte van Mödlareuth is ook al heel voorzich tig. ..Voor mij maakt het allemaal niets uit", vertelt een vrouw. „We konden toch al reizen, naar Hongarije en naar Tsjechoslowakije". Meent ze dat nou of durft ze niets anders te zeggen? Spiegel De situatie aan Oostduitse kant verschilt nauwelijks van de andere kant van het dorp. Natuurlijk, de Westduitsers rijden in mooiere auto's dan hun buren met hun stinkende Trabantjes. En Karin Mergner heeft de ganzen zojuist geslacht, terwijl hun soortgenoten in het oosten nog even mogen rondwaggelen. Verder lijkt de muur een spiegel, en Oost- cn West-Modlareuth eikaars spie gelbeeld. Acht oude boerderijen aan bei de zijden. Goed onderhouden, groot en sommige met prachtig vakwerk. Beide helften hebben een vijvertje, waarop een dun vliesje ijs de zon probeert te trotse ren. Aan beide kanten loopt ook een weg naar de muur toe. Daar was eens een brug over de beek. Die hebben de Oost duitsers opgeblazen. De beek konden ze echter niet tegenhouden. Die kabbelt on verstoorbaar onder de muur door. Een hoog voltage en een ijzeren hek zorgen ervoor dat ook het water onoverbrug baar is. Om de luttele meters te over bruggen is nog wel een omweg van 80 kilometer nodig. Kurt Goller (84) staat op het punt om weg te rijden op zijn antieke brommer, vijfjaar ouder dan de muur. Hij is stom verbaasd om Nederlandse journalisten aan de Oostduitse kant van het dorp te zien. Enkele dagen geleden was het voor buitenlanders nog volstrekt onmogelijk om zo dicht bij de grens te komen. Dat was Sperrgebiet. taboe voor iedereen die er niet woonde of geen dienst deed bij de grenstroepen. Daarom kreeg Kurt zijn drie jaar jongere broer Max uit West-Modlareuth ook nooit thuis op be zoek. Ze spraken weieens af in Miszla- reuth. het geboortedorp van de gebroe ders Goller, dat verderop in de DDR ligt. Door een speling van het lot zijn Kurt en Max Goller in de verschillende delen van Mödlareuth terecht gekomen. Alle bei trouwden ze met een boerendochter en hadden ze het geluk de boerderij van hun schoonvader over te kunnen ne men, nog geen 200 meter van elkaar. Dat er tussen de boerderijen een grens lag, wisten ze voor de oorlog amper. Maar die grens werd na de oorlog het IJ zeren Gordijn en scheidde de broers van elkaar. Tot 1971 hadden de broers- slechts oogcontact. Roepen over de muur duffde Kurt Goller niet. „We mochten en durfden niet met elkaar te spreken", zegt Kurt, terwijl' hij zijn pruim naar de andere kant van zijn tan deloze mond schuift. „Ook zwaaien was verboden, maar dat heb ik toch weieens gedaan. Ik ging dan naast mijn huis staan, zodat de grenswachten op de to ren mij niet konden zien". Voor Kurt hoeft de muur niet meer weg. Hij is eraan gewend en kan, sinds zijn pensionering, toch al vrij gemakkelijk naar de Bondsrepubliek om zijn broer te bezoeken. Ondenkbaar Enthousiaster over de ontwikkelingen zijn drie vrouwen uit Mödlareuth. In hemdsmouwen komen zij naar buiten om de eerste Hollanders in hun dorp te begroeten. Koud hebben ze het niet in hun dunne schorten. „Ik sta tussen twee Hollanders, daar krijg ik het vanzelf warm van", zegt Helga Weidlich. „Zo iets was toch ondenkbaar". De bewoonsters van Mödlareuth ver heugen zich over de nieuwe mogelijkhe den die ze nu hebben. „Eten en drinken hebben we genoeg. Daarvoor hoeven we ook niet naar de overkant, daar worden we toch maar dik van. Maar dat we nu overal naar toe kunnen is toch prachtig. We kunnen zelfs de tulpen in Holland gaan bekijken". De vrouwen willen het socialisme overi gens niet helemaal overboord zetten. „Veel dingen van hel socialisme willen we behouden. De kinderopvang is bij voorbeeld prima geregeld. Ook kunnen wc gratis naar de dokter. Wel zouden we meer zuidvruchten willen hebben en is de koffie hier erg duur. Maar verder hebben we het goed". Hans Ungr, al 28 jaar de burgemeester van het oostelijk gedeelte van Mödla reuth. verwacht niet dat het dorp bin nenkort een grensovergang zal krijgen. „Mödlareuth ligt te afgelegen. Het zal hier altijd een grens blijven. Overigens heb ik de mensen aan de andere kant nooit als vijanden gezietn. Hel zijn onze buren", zegt Ungr, die!het speldje van de communistische partjj nog altijd trots op zijn jasje draagt. Veel bewoners aan de verschillende kan ten van de muur hopon echter dat het dorp nu weer een eenqeid kan worden. Symbool daarvan moet volgens Kdnn Mergner en Helga Weidlich net planten van de eerstvolgende meiboom worden, een eeuwenoud gebruik, waarvan de be woners zelf de achtergronden niet eens kennen. Sinds de deling van het dorp zijn steeds twee meibomen versierd, maar dat moet nu voorgoed verleden tijd zijn. „Wat hier is gebeurd, is veel erger dan in Berlijn", zegt Helga. „We zijn zo blij dat onze buren straks ook eens naar ons toe kunnen. Dat kun je je niet voorstellen." En dagdromend voegt ze eraan toe: „Misschien kunnen we al samen een kerstboom gaan opzetten". BEREND VAN DE SANDE £eldóc0omo4it

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidse Courant | 1989 | | pagina 25