Nieuwe LVerk Amsterdam exposeert Thracische schat uit achtertuin Ceccato bewijst band met Residentie Orkest üeidóe Qowtant Teylers Museum gaat uitbreiden WEL VEEL VAN HET ZELFDE Le Carré: val van Muur h (vernieuwt spionageroman Kunstmarkt Art Cologne groeit uit zijn jas Confrontatie met harde werkelijkheid Winnaar pianoconcours mag naar buitenland KUNST/RTV ZATERDAG 18 NOVEMBER 1989 PAGINA 19 HAARLEM Het Teylers Museum in Haarlem gaat fors uitbreiden. De operatie in Ne derlands oudste museum die in 1993 gereed moet zijn gaat on geveer tien miljoen gulden kosten. Een deel van de uitbreiding ■wordt gerealiseerd in gebouw „Zegelwaarden", dat deel uit maakt van het vroegere com plex van drukkerij Johan En schede. In het pand lagen tot voor kort postzegels van de PTT opgeslagen. Teylers heeft nhet gebouw, dat vlak achter het huidige museum staat, gis teren aangekocht. Verder heeft het museum ook ihieuwbouwplannen. Die moeten aansluitend aan het huidige gebouw worden gerea liseerd. Volgend voorjaar wordt een architectuurprijs- vraag voor deze nieuwbouw uitgeschreven. De opzet is om de historische binnenstadstuin meer bij het museumcomplex te betrekken. De grootscheepse uitbreidings plannen van Teylers zijn mo gelijk door de verhoging van de subsidie van het ministerie van WVC. Deze zomer is toe gezegd dat het museum jaar lijks op 600.000 gulden mag re kenen. De directie van Teylers verwacht dat de rest van het benodigde geld voor de uit breiding uit particuliere fond sen komt. Overigens zal het pand „Zegel waarden" geen publieke func tie krijgen. Teylers gebruikt de 3000 vierkante meter na een ingrijpende verbouwing onder meer voor een studie zaal en voor ruimten waar de omvangrijke collecties teke ningen, prenten en natuurhis torische instrumenten kunnen worden opgeslagen en gecon serveerd. Teylers trekt steeds meer be zoekers. Dit jaar wordt het aantal op 60.000 geschat, een record. Verwacht wordt dat de belangstelling de komende ja ren nog zal groeien. Chabot-prijs voor echtpaar Van der Kraan ROTTERDAM - Burgemeester Peper van Rotter dam heeft gisteren in het Rotterdamse stadhuis de Anjerfonds-Chabot prijs uitgereikt aan de beelden de kunstenaars Axel en Helena van der Kraan. De prijs van 10.000 gulden wordt iedere twee jaar toe gekend aan beeldende kunstenaars die in het Rijn mond-gebied werken en wonen. Het echtpaar heeft gezamenlijk sculpturen vervaardigd, waar van de jury het volgende vindt: „Het zijn sculptu ren geworden die opvallen door enorme afmetin gen en de zichtbare afwezigheid van de construc tie". Helena van der Kraan vervaardigt daarnaast ook nog fotografisch werk, vooral stillevens en portretten. In de jaren dat de Anjerfonds-Chabot prijs niet wordt uitgereikt wordt de Anjerfonds- Blaman prijs voor literatuur toegekend. Fototentoonstelling schrijver Joseph Roth DEN HAAG De Koninklijke Bibliotheek in Den Haag herdenkt dat vijftig jaar geleden de schrijver Joseph Roth (1894 - 1939) is over leden met een fototentoonstelling die duurt tot 7 januari. De Doku- mentationsstelle ftlr neuere Österreichische Literatur in Wenen heeft de voorbereidingen gecoördineerd voor een gedegen schets van leven en werk van Roth. Een beeld wordt gegeven van de omstandigheden waaronder Roth schreef, van de politieke en sociale situatie in Oos tenrijk, van contacten van de schrijver met collega's en van zijn idee ën over het Jodendom. Uit eigen bezit toont de KB eerste drukken van Roth, studies over hem en krante-artikelen over zijn ontvangst in ons land. Andere documenten geven een indruk van de relatie tussen Roth en uitgeverij De Gemeenschap en tussen de schrijver en de dichter Anton van Duinkerken. Roth ging in de eerste wereldoorlog als vrijwilliger naar het front, zat gevangen in Rusland, was journalist onder meer bij de Frankfurter Zeitung en verbleef van 1925 tot zijn dood in Parijs. Nadat hij in 1933 Duitsland voorgoed de rug had toegekeerd, liet hij zijn werken bij Querido en Allert de Lange in Amsterdam en bij De Gemeenschap in Bilthoven verschijnen. Zijn belangrijkste romans hebben steeds de ondergang van het Oostenrijks-Hongaars keizerrijk tot thema. Grand Masters in het Circustheater DEN HAAG In de serie Grand Masters in Concert in het Circus theater in Scheveningen worden dit seizoen drie keer „groten der aarde" op de planken gebracht. Het Franse pianoduo Katia en Marielle Labeque geeft op 2 december een concert met werken van Dvorak, Debussy en Strawinsky. De Spaan se pianiste Alica de Larrocha ver tolkt op 6 januari Spaanse composi ties van Oscar Esplé, Isaac Albeniz en Manuel de Falla. Op 17 februari is het Concertgebouw Kamerorkest te beluisteren onder leiding van Gilbert Varga en met Frank Peter Zimmermann, de enige violist die elk jaar als solist wordt gevraagd door de Berliner Philharmoniker. N Nieuwe Kerk, Dam Amsterdam: De >tThracische Koningsschat. Te zien t/ jm 7 januari, ma. t/m zo. van 11.00 Ato» 17.00 uur, 16 en 25 december en Ö1 januari gesloten. AMSTERDAM Stel: je aivindt een hele hoop zil veren potten en pannen in ge achtertuin. Opgepoetst j,doen ze het wonderwel ?jboven de open haard en («belangstellenden wordt üjuitgelegd dat het nog van ..een vorige bewoner was ^die de boel zeker heeft □jvergeten. Dat is dan jam- ■emer, maar niets aan te doen en wie wil er nog 7koffie. Zoiets dacht de Bulgaarse boer in het dorpje Rogozen die in Dgtilte verder groef nadat hij in 'gl985 al spittend in zijn tuin op jeen raar blikje stuitte. Zeker /jvan die verwenste buurman rdie maar raak gooit, dacht hij aanvankelijk. Maar toen hij ?/het ene blikje na het andere ^aantrof rijpte een heel andere (.gedachte: hij begreep. Zijn (,boerenvrouw poetste alles naar behoren op, verrijkte de schouw met drie glimmende schalen en schoof de immense rest, vijfenzestig schalen en (kannetjes, onder het bed. Pok zij begreep. En pas nadat e)n de tuin het laatste kooltje Éwas gerooid, ging de boer naar de burgervader om van zijn civondst te reppen. Deze vertel- ?lde het op z'n dooie akkertje n.weer aan een archeologische ^iclub en die begreep meteen al lies: er werd veel verder gespit, want die boer had maar de 'ehelft opgegraven en omdat de ijclub wist dat het zilver van 4 een Thracische koning moest zijn geweest, die naar de beste traditie zijn schatten in twee delen had begraven, werd on danks snerpende koude naar een tweede deel gewroet. Met succes. De tweede poging leverde honderd zilveren en verguld-zilveren vaten op. De speculaties konden beginnen: had die koning zijn goud-zil veren schat uit angst voor Griekse overweldigers begra ven? Waren ze voor zijn zoon bestemd? Mocht niemand an ders er met z'n vingers aanzit ten? En er rezen andere vra gen: hoe kon dit zilver meer dan tweeduizend jaar zo fraai en ongeschonden blijven? Wat betekenden de inscripties? Net als bij veel andere vroege kuituren doet het probleem zich voor, dat de raadselachti ge Thraciërs - ongeveer in het huidige Bulgarije - hun taal nooit in schrift hebben omge zet. Daardoor zijn er geen au thentieke Thracische bronnen die uitleg geven over hun reli gie, mythologie en tradities. Soms lijkt het erop, ook eeu wen later, dat de Thraciërs niets aan buitenlanders te mel den wilden hebben. En dat is er de reden van, dat het opge graven zilver en verguld-zil ver dat nu in de Amsterdamse Nieuwe Kerk ten toon ligt, Kwaliteit Het kostbare vaatwerk, dat boer Ivan Dimitrov aantrof op ruim veertig centimeter onder het maaiveld, is een van de tien Thracische schatten die in Noord-Bulgarije tot dusver zijn gevonden, alle zo'n 2300 jaar oud en van de beste kwaliteit. De Nieuwe Kerk toont deze schat compleet en in volle schoonheid; slechts één kanne tje heeft de ongelijke strijd te gen de ploegmessen niet onge schonden overleefd en staat er schattig, maar wat verfrom meld bij. De bezoeker zal er ten minste twee kijkronden voor moeten uittrekken, waarbij de route van voor naar achter en van achter naar voren moet lopen, omdat bewakers een tweede 'ingang' beletten, wanneer men het einde heeft bereikt en men het van het begin nog eens wil doen. Gewoon terug lopen dus. Die twee ronden zijn puur noodzaak. Omdat een eerste blik dan wel een goede indruk geeft van wat nou een Thraci sche schat is, maar bovendien de indruk oplevert dat de ex positie in de Nieuwe Kerk wel erg veel van het zelfde te zien geeft: veel gelijksoortige wijn schaaltjes (phiale) en veel dito kannetjes. Waarmee de stel ling kan worden verdedigd, dat deze expositie best had kunnen worden samengevat in twee of drie vitrines. Wat soorten betreft, misschien mogelijk. Maar dan wordt niet op details gelet en déarvoor is in elk geval een tweede ronde noodzakelijk, want het barst ervan. Overigens is die eerste ronde al goed voor een per soonlijke conclusie: die Thra- Schaaltje in zilver en goud, ong. 300 v.Chr.: Heracles en Auge door een Griekse edelsmid. Mogelijk geplunderd uit het tafelge rei van Phillipus en Alexander de Grote van Macedonië. FOTO: STICHTING DE NIEUWE KERK klein aantal gedeeltelijk ver guld, zijn indringend en zeer gevariëerd. En het grappige daarvan is, dat iedere bezoe ker met een beetje voorstel lingsvermogen, al dan niet ge baseerd op een oud-Griekse opleiding, er eigenhandig veel mee kan doen. Omdat de des kundigen wijselijk en oprecht in veel gevallen te kennen ge ven er óók maar een slag naar te slaan. „Mogelijk Apollo" staat voorzichtig bij een aantal ciërs waren mogelijk stevige drinkers, zoals de overlevering wil, maar ook beschaafde, zo als deze tentoonstelling leert. De wijnschaaltjes zijn, vergele ken bij andere aan de opval lend kleine kant en de wijn kannetjes eveneens. Onbe perkt geslemp lijkt hiermee uitgesloten. Details gegraveerde hoofdjes, die in de meeste gevallen van alles kun nen zijn en in één geval zelfs een kunstzinnig aangebrachte schaapskop. En zo is er veel meer twijfel achtigs. Sommige details ver wijzen heel duidelijk naar de Griekse mythologie, of geven een niet mis te schieten aan duiding, zoals 'godin van de dieren', omdat een dame plaats heeft genomen op de rug van de toen al koning der dieren, een getemde leeuw. En zo is er wel wat meer: de mogelijk Grote Moedergodin, zwijnen jacht, typisch voor de Thra ciërs, twee elkaar op de speer bevechtende ruiters, goden uit de laat-Romeinse periode, phi- alen met dier- en bloemorna menten, maagden en niet- meer-maagden gezien haar dracht en kleding, strijdwagen met gevleugelde en ongevleu gelde paarden, inscripties be treffende de herkomst (in het Grieks). Het leuke van deze tentoon stelling is, onder veel meer, dat steeds meer verbanden kunnen worden gelegd met voorgaande vondsten, waar door steeds meer van die on begrijpelijk Thraciërs kan worden begrepen, hoewel nog lang niet alles; het meeste zelfs niet. Bovendien vormt deze expositie een aangename aan vulling op de tentoonstelling die september/november 1984 in het Rotterdamse museum Boy mans Van Beuningen te zien was: Het Goud der Thra ciërs, met veel massief en nog al bombastisch goud. 'De Thra cische Koningsschat' in de Amsterdamse Nieuwe Kerk is in geen geval bombastisch, ook niet van goud maar overwe gend van zilver. Met heel veel te zien en te ontdekken, zij het in tweede ronde. FRITS BROMBERG JLONDEN John le Car- 'c'ré is niet bang dat hij bro- Djdeloos zal worden nu er dgaten zijn gevallen in de 'Berlijnse Muur. De man, die miljoenen heeft ver- Jdiend met zijn spionagero mans, gelooft zelfs dat ^deze ontwikkeling de dstoot kan geven tot de noodzakelijke vernieu- e'Wing van het genre. teur die een antwoord weet te vinden op deze uitdaging, zal r het helemaal maken", schrijft [|Le Carfé in een artikel in het v Britse dagblad The Guardian. („Hij kan een wereld die oud en koud en lusteloos is gewor den van zijn spinnewebben ontdoen, de obligate ballast van de Koude Oorlog afwer pen en allerlei nieuwe terrei nen betreden". Le Carré herinnert zich hoe een bezoek aan de Muur in het begin van de jaren zestig hem inspireerde tot het .schrijven van „The Spy who came in from the Cold" (Ned. vertaling Spion aan de Muur). Het boek betekende zijn doorbraak als, schrijver van spionagethrillers. „De Muur was zonder twijfel het walgelijkste symbool van politiek falen dat ik ooit had gezien en ik was op zoek naar een onderwerp op dat moment. Schrijvers zijn nu eenmaal opportunisten", be kent Le Carré. Zijn jongste boek „Russia Hou se" (Ned. vertaling Het Rus land Huis) weerspiegelt het einde van de Koude Oorlog en het wegebben van de vijandig heid tussen de twee supermo- gendheden, en Le Carré con stateert verheugd dat uit de gebeurtenissen in Oost-Berlijn blijkt dat de feiten zich kenne lijk naar de verbeelding begin nen te schikken. Le Carré is minder optimis tisch als het gaat om de aan passing van het Westen aan de nieuwe omstandigheden. „Het Westen heeft gekregen wat het altijd zei te willen hebben, maar het weet nu niet hoe daarop te reageren". Het Residentie-Orkest o.l.v. Aldo ^Ceccato m.m.v. Laura de Fusco, pia no speelt werken van Ravel, Stra vinsky en Dvorak, Philipszaal, giste ren. □Sinds de intensieve samen- Averking tijdens de Europese htoernee bestaat er een bijzon dere band tussen de Italiaan se dirigent Aio Ceccato en het Residentie Orkest. De or kestleden begrijpen Ceccato's ^bedoeling, kunnen dat ook donder ongelijkheden over brengen. Dat is tekenend Voor het goede contact dat bij met het orkest heeft, want de slagtechniek van 'jheze vurige dirigent laat zo nu en dan aan duidelijkheid te wensen over. De liefde rfiran Ceccato voor het orkest is zeer groot, groter nog, zo lijkt het, dan zijn liefde voor Dvoróks zevende symfonie. Hij poetste gisteravond hier in de klank mooi op tot een glitterend en briljant geheel, maar verloor het Slavische karakter van de muziek uit het oog. Het werd een uit voering zonder ziel: veel krachtvertoon en virtuositeit van het orkest, maar de voor Dvorék zo kenmerkende melancholie was afwezig. De twee stukken uit de geor kestreerde versie van Ravels Miroirs die gisteren werden gespeeld (Albordo del Gra- cioso en Une Barque sur l'O- cean) liggen Ceccato beter dan Dvoróks zevende. Met zijn temperamentvolle bena dering creëerde hij een goede sfeer waardoor Ceccato, en dat is vreemd om te zien, bij na in trance geraakte. Na Une Barque sur l'Ocean stond hij op zijn podium, nog een beetje bedwelmd door de indrukwekkende uitvoering, bewoog zich in „slow mo tion" naar de concertmeester om de hand te schudden. IJ delheid is hem niet vreemd. Stravinsky's Capriccio voor piano en orkest werd leven dig genoeg gespeeld, maar kon, wat het orkestaandeel betreft, stekeliger, minder vloeiend. Gelukkig ging de helderheid, die in dit stuk belangrijk is, niet verloren. Laura de Fusco, een Napoli- taanse pianiste, speelde de notenstroom heel grillig, maar wel verzorgd en op een manier dat zij niet in conflict kwam met het orkest. ARTHUR VAN DER DRIFT (Van onze correspondent Rink Drost) KEULEN In de Messehal- len in Keulen is gisteren de in drie jaren tot traditie gewor den internationale kunstmarkt Art Cologne geopend. De kern van deze markt bestaat uit een expositie van 228 galerieën uit 18 landen. Nederland is verte genwoordigd met zes gale rieën, België met vier. Art Cologne is na drie jaren al uit zijn jas gegroeid. Het aantal exposanten is aanmerkelijk groter uitgevallen dan gezien de beschikbare ruimte (32.000 vierkante meter) de bedoeling was. Maar met het oog op de aangeboden kwaliteit heeft de organisator, het Bundesver- band Deutscher Galerien sa men met de KölnMesse, een deel van het extra aanbod toe- gelaten. De ruimte is niet gro ter geworden, de exposanten hebben gemiddeld met aan zienlijk minder ruimte genoe gen moeten nemen. Volgend jaar komt voor een gelijkblij vend aantal exposanten meer ruimte beschikbaar. De kunst die op de Art Colog ne wordt gepresenteerd betreft deze eeuw, van het klassiek modernisme tot het heden. Voor het eerst hebben 31 jonge galerieën zowel uit Europa als van andere continenten, op uitnodiging van de organisator de kans gekregen een bloemle zing uit hun programma te to nen. Acht andere galerieën uit vier landen brengen de bijzon dere tentoonstelling '150 jaar fotografie'. Een derde 'show in de show', 1500 vierkante me ter, brengt het Wilhelm- Lehmbruck-Museum uit Duis burg, met een overzicht van het medium sculptuur. Art Cologne speelt zich af in de hallen 1 tot en met 3, van vandaag tot en met volgende week woensdag. Een dagkaart kost 12 mark (f 13,70), een doorlopend toegangsbewijs 30 mark (f 34,20). De catalogus kost 20 mark. De markt is van 11.00 tot 20.00 uur geopend. Extra concert Spandau Ballet gaat een extra concert geven in Ahoy', omdat het eerste op 12 december al in korte tijd was uitverkocht. Het tweede concert is op 12 janua ri, als de groep bezig is met de tweede helft van haar Europe se toernee. De kaartverkoop begint volgende week zater dag. Foto-expositie over Gietijzer-industrie in Kijkhuis DEN HAAG Het Kijkhuis in Den Haag presenteert van 28 no vember tot 17 december een fotoreportage van Bart Sorgdrager over de gietijzer-industrie aan de Oude IJssel, gemaakt in op dracht van het Staring Instituut, de Euregio Mozer Commissie, ae Algemene Vereniging van Nederlandse Gieterijen en WVC. In het Kijkhuis is van 2 tot 17 december ook de video-installatie „Gedeeld panorama" van Bob Lens en Heiner Holtappels opge steld. Daartoe werd de horizoncirkel van Panorama Mesdag van uit een vliegtuig gefilmd. Carl Huybrechts bezoekt in Manilla de straatkinderen voor wie hij twaalf weken lang geld probeert in te zamelen met „TeleBingo". FOTO: KRO Kindaren van de straat. Documen taire. KRO-televisie. Nederland 1 om 22.45 uur. Maandag. HILVERSUM Het blikt al lemaal zo vrolijk de camera in, al die spelshows met die fan tastische prijzen. De Belg Carl Huybrechts draagt vanaf maandag aan dat kijkplezier bij met „TeleBingo", door de KRO op het scherm gebracht. Het is te hopen dat iedere Ne derlander met „TeleBingo"- kaarten op zijn schoot naar het programma kijkt, want ten grondslag aan deze vrolijkheid ligt diepe ellende, namelijk de straatkinderen van deze we reld en dan vooral de Derde Wereld. De KRO heeft daar ook een documentaire over gemaakt, waarbij je nauwelijks droge ogen houdt, al biedt de ontwa penende glimlach van al die sloebers soms een wat verte kend beeld. En hoeveel men sen zullen er naar kijken? Weinig waarschijnlijk, want het behoorlijk kostbare pro gramma, waarvoor Aad van den Heuvel, onder andere met Carl Huybrechts, naar diverse uiteinden van de wereld reis de, zit weggedrukt aan het einde van de avond, wanneer menigeen zijn vermoeide hoofd reeds ten ruste heeft ge legd. Onbegrijpelijk, vooral omdat uit de programmering blijkt, dat de vijftig minuten durende reportage gemakke lijk tussen beide „Journaal"- uitzendingen geplaatst had kunnen worden. En dat was misschien ook wel zo aardig geweest voor de Nederlandse jeugd, die dan eens had gezien, dat er nog iets anders'bestaat dan de Westerse consumptie maatschappij. Dat er kinderen op deze wereld rondlopen die blijer zijn met een stuk brood, dan zij met hun derde race fiets in twee maanden. Tachtig miljoen Het aantal straatkinderen dat deze wereld bevolkt, is enorm. De schattingen lopen enigzins uiteen, maar het zijn er rond de tachtig miljoen. Ze zijn veelal het slachtoffer van uit buiting, drugs en prositutie. Van een onbezorgde jeugd is ook absoluut geen sprake. Ze moeten zelf voor hun eten en drinken zorgen, leven onder erbarmelijke omstandigheden (in een hol onder de snelweg bijvoorbeeld) en komen vaak in de gevangenis terecht, om daar vervolgens op te groeien tot professionele criminelen. Aad van den Heuvel haalt er het handvest van de Verenig de Naties over kinderen bij en dat blijkt voor die kinderen op geen enkel punt te kloppen. Toch zijn er lichtpuntjes in de duisternis. Het gaat dan om kleine (particuliere) initiatie ven zoals een schoolde op de vuilnisbuilt van Manilla, of die vrouw uit de bakkerswinkel die wekelijks brood uitdeelt. Al die pogingen zijn erop ge richt om de kinderen een menswaardig bestaan te bie den en ze vooruit te helpen in de maatschappij waarin ze le ven. Op die manier kan het drie-jarige jongetje dat nog niet zindelijk is, maar als de beste kan zakkenrollen, een beter bestaan opbouwen dan die van crimineel. Hoewel Aad van den Heuvel de zere plekken aanwijst en de initiatieven toont, gaat hij niet voorbij aan het ontstaan van de problemen, zoals de allerbe- labberste economie en de staatsschulden van de landen die hij bezocht. Zo ontstaat een doorwrochten documentaire, die een ander tijdstip verdient, dan hij nu heeft gekregen. HANS PIËT AMSTERDAM Frank van de Laar (24) uit Amsterdam heeft het Jacques Vonk Piano Concours (30.000 gulden) gewonnen. De prijs stelt hem in staat gedurende twee jaar in het buitenland te studeren. Het concours werd woensdag en donderdag in Amster dam gehouden. De organisatie was in handen van het Sweelinck Conservatorium. Aan het concours namen zeven kandidaten deel, allen pianostudenten van het Sweelinck Conservatorium, die onlangs zijn geslaagd voor het hoofdvak piano-uitvoerend musicus met tenminste het cijfer 8. Op het programma stonden composities van Mozart, Wagner, Liszt, Debussy en Szymanows- ki. Van de Laar studeert momenteel voor een aantekening ka mermuziek bij Naum Grubert. In 1987 behaalde hij de eerste prijs op het Postbank Sweelinck Concours in de hoofdstad. Het Jacques Vonk Piano Concours is vernoemd naar Jacques Vonk, een vroeg overleden student van het Sweelinck Conservatori um. De prijs wordt eens in de twee jaar uitgereikt. i

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidse Courant | 1989 | | pagina 19