Die bloedige revolutie
[)e jaren '80 schrijnend in kleur
iDe handicap van ABC
Romantiek uit de vorige eeuw, beelden van een
heftig levende stad en oer-vrouwelijke nuchterheid
ONSCHULDIG?
ROEKEN/PLATEN
CcidócSoumnt
VRIJDAG 17 NOVEMBER 1989 PAGINA 11
k het afgelopen decennium hield de mensheid haar tranendal zorgvuldig in stand. In de Golfoorlog Iraq- Iran lieten naar schatting een miljoen mensen het leven,
der wie duizenden kindersoldaten.
FOTO'S: AP/IKON
ft alle rampen in de wereld
Ite wijten aan de mensen
In Colombia, Armenië,
Francisco doet zich wel
een aardbeving voor. Su-
I en Bangladesh worden bij
|en getroffen door een over
ling Opeens kan zich een
fe-epidemie manifesteren,
ar wie het 496 pagina's tel
de fotoboek doorneemt
arin uitgeverij M" P „De
in tachtig" heeft samenge-
ontkomt onmogelijk aan
conclusie dat het tranendal
dit ondermaanse voor het
jrgrootste deel door de
^sheid zelf wordt aange-
^t en zorgvuldig in stand
louden De Golfoorlog Iraq-
■4) kan bezwaarlijk als na-
rverschijnsel worden aan-
luid. Evenmin als de Russi-
bezetting van Afghanis-
of de burgeroorlogen in
ianon, Sri Lanka, El Salva-
en Noord-Ierland. Even-
l als de opeenstapeling
nog steeds van voldoen-
kernwapens om behalve de
aarde nóg twaalf planeten op
te blazen. Evenmin als de hon
gerdood van ruim een half
miljard mensen in het afgelo
pen decennium.
Want ook die hongersnoden,
hier en daar nog wel eens op
gevoerd als spelingen van het
noodlot, zijn de consequentie
van menselijke keuzen. Keu
zen waarvan het boek „De ja
ren '80" eveneens enkele boei
ende staaltjes laat zien.
Valkejacht
Bij voorbeeld. In diezelfde ja
ren tachtig begaf sjeik Rashid
bin Said al-Maktum van Du-
bay, over de hongerlijders
heenvliegend, zich jaarlijks
per privé-jet naar Pakistan
voor zijn zesweekse valke
jacht. Met in het vliegtuig een
collectie van 80 gier-, saker
en slechtvalken ter waarde
van 60.000 gulden per valk.
Tegelijkertijd werd door va
kantiegangers op het Japanse
Isuzu met veel animo gebruik
gemaakt van de hotel-faciliteit
om a raison van 12 gulden per
minuut een heerlijk ontspan
nend bad te nemen in een
kuip van 143 kilo 22 karaats
goud. En in dezelfde decade
introduceerde de Duitse auto
industrie de Porsche 944 S2
met zijn topsnelheid van 240
km per uur waarvoor de
rijken op heel de aarde met
graagte 95.000 gulden per
exemplaar neertelden.
„De jaren '80" is geen tekst
boek. Het vat het afgelopen
decennium samen in beelden.
Goed getroffen kleurenbeel
den, ondersteund met summie
re bijschriften, die allicht op
velerelei wijze te duiden zijn.
Maar een interpretatie die
door de samenstellers vermoe
delijk wordt ondersteund is
dat er verband bestaat tussen
de door hen belichte weelde
enerzijds en nooddruft ander
zijds. Tussen hebzucht hier en
rampspoed daar. Tussen uit
spattingen nu en armoede la
ter.
Omwentelingen
Wat dit laatste betreft zijn
twee interessante foto's te zien
in het hoofdstuk „Omwente
lingen". Beide geven een pa
noramisch beeld van de omge
ving destijds bij toeristen
zeer populair van de
„Hanskünenburg" in de Harz
in Duitsland. De eerste foto is
in 1972 gemaakt en laat het
landschap zien in volle glorie.
De tweede dateert van 1983 en
brengt een woestenij in beeld
waar nauwelijks nog een boom
overeind staat. Het verschil?
Een Porsche 944 S2, zou ie
mand kunnen staande houden
die de Porsche als symbool wil
gebruiken voor de decadentie
in haar totaliteit.
Hoe dit zij „Keuzen in de
jaren tachtig" was een titel ge
weest die het onderhavige fo
toboek niet zou hebben mis
staan. Een boek dat oorspron
kelijk overigens van Duitse
makelij is. De uitgever heeft
het laten vertalen en bewer
ken en er een Nederlands/Bel
gisch hoofdstuk in opgenomen.
Dat de tekst nogal wat onvol
komenheden vertoont zal dan
ook wel liggen aan de mede
werkers. In ieder geval is het
geen natuurverschijnsel dat bij
voorbeeld op pagina 43 meer
voud en enkelvoud door el
kaar worden gehaald en op
pagina 219 de tegenwoordige
en de verleden tijd. „De hou
ding van ontgoocheling" op
pagina 43 zal wel „het gevoel
van ontgoocheling" moeten
zijn of gewoon „de ontgooche
ling". Op pagina 8 (we doen
maar een greep) staat een zin
die het beter zou doen in de
opgave voor een cryptogram:
„Zolang er zich niet werkelijk
veranderingen hebben voorge
daan in het dagelijkse leven
van de Russische burgers, zul
len juist die de leider als een
partijman beschouwen, die op
intelligente wijze het voortbe
staan van het Sovjet-regime
probeert veilig te stellen". Ja-
Neusbeentje
Maar wie hierop let, is een
kniesoor. Beter is tot slot een
tekstfragment aan te halen uit
het hoofdstuk „Trends", waar
in Mike Tyson aan het woord
komt. Tyson is de jongeman
die in 1986, op 21-jarige leef
tijd, wereldkampioen boksen
in het zwaargewicht werd.
Sprekend over zijn tegenstan
ders, verwoordt hij heel kern
achtig hetgeen ook in de jaren
tachtig de dominante levens
keus was: „Ik richt altijd op de
punt van hun neus en hoop
dat het neusbeentje in hun
hersens blijft steken".
WILLEM SCHEER
Simon Schama: „Burgera. Een kro
niek van de Franse Revolutie", 920
bladzijden. Uitgeverij Contact. Prijs
paperback 75,-; gebonden 95,-.
Het zal straks niet eenvoudig
zijn te bepalen wie met de eer
gaan strijken in het jaar van
de bicentenaire het beste boek
over de Franse revolutie te
hebben geschreven. De Franse
historicus Francois Furet gooit
hoge ogen, evenals de Cana
dees Donald Sutherland met
zijn „Revolutie en Contrarevo
lutie". Nu is er in het Neder
lands ook „Burgers" van Si
mon Schama, die eerder furo
re maakte met „Overvloed en
Onbehagen", zijn briljante stu
die over de Hollandse zeven
tiende eeuw.
Schama is bezig een kolossaal
oeuvre op te bouwen. Op zoek
naar materiaal voor zijn laatste
werk, stuitte hij op de pre-re-
volutionaire bewegingen in de
Nederlanden en schreef daar
over zijn - dit jaar in het Ne
derlands vertaalde - Patriot
ten en Bevrijders, in zijn ogen
een serieuze politieke omwen
teling. De Nederlandse hou
ding tegenover het gezag ver
leidde hem vervolgens tot het
'uitstapje' naar de Gouden
Eeuw. Maar nu, nauwelijks
een jaar later, ligt er het werk
Zelfs de beul moest eraan ge
loven. Deze prent laat zien hoe
Robespierre het vonnis vol
trekt.
(Illustratie uit „Burgers")
over de Franse revolutie, maar
liefst 900 pagina's dik. Op
nieuw een getuigenis van zijn
formidabel schrijverschap.
Verheerlijking
Schama rekent in dit jaar,
waarin het ontstaan van het
moderne Frankrijk wordt ge
vierd, af met de verheerlijking
van de revolutie. Die revolutie
was niet een complete breuk
met het verleden, het ancien
régime wilde immers best ver
anderen. Ook waren de Ne
derlanden voorgegaan in het
ontwikkelen van revolutionai
re ideeën. Maar vooral rekent
Schama af met het heldhaftige
van de revolutie. De revolutie
druipt van het bloed en dat
laat hij lezen ook. Hoofdstuk
ken dragen als titel „Een holo
caust voor de vrijheid", „Men
kan niet onschuldig regeren",
„Wolvinnen en andere geva
ren", „Terreur aan de orde
van de dag". De onmenselijke
kant van de revolutie is te
lang verzwegen of goedge
praat, luidt zijn harde oordeel.
„In een bepaalde, haast onver
mijdelijke zin was geweld de
Revolutie zelf". Het boek
krijgt zelfs als motto een frag
ment mee van de wanhopige
brief waarin Camille Desmou-
lins voor zijn gang naar 'het
nationale scheermes' (de guil
lotine) afscheid neemt van zijn
vrouw: „Ik heb niet kunnen
geloven dat de mensen zo
bloeddorstig en zo onrecht
vaardig zouden zijn".
Mede door Schama heeft de
geschiedschrijving van de re
volutie het verhaal heront
dekt. Vijfhonderd pagina's
heeft hij nodig om de aanloop
tot de revolutie en het eerste
revolutiejaar 1789 te beschrij
ven. Dat gebeurt aan de hand
van gedetailleerde verhalen,
zoals over de illegale jacht op
konijnen in Neuville („de eer
ste slachtoffers van de revolu
tie") en de rellen rond het
prachtige huis van behangko-
t ning Réveillon aan de Rue du
faubourg Saint-Antoine, vlak
bij de Bastille. Het officiële be
gin van de revolutie, de be
storming van de Bastille op 14
juli, levert een beschrijving op
van de hoofden van de eerste
slachtoffers die op stokken
werden meegedragen. Uit al
die fragmenten bouwt Schama
zijn verhaal op, als wil hij aan
geven dat de revolutie meer
het resultaat was van toevalli
ge gebeurtenissen dan een on
ontkoombaar gevolg van de el
lende van het volk onder de
laatste koning van de Bour
bons. Daarmee heeft hij zich
heel ver verwijderd van de ge
schiedschrijvers van een vori
ge generatie die de Franse re
volutie lieten ontstaan vanuit
de economische structuren.
Politiek proces
Bij Schama en zijn huidige col
lega-historici gaat het om een
politiek proces, de vaak ver
bitterde strijd tussen staats
macht en politieke agitatie.
Sutherland had al met nadruk
gewezen op de godsdienstige
elementen in de contrarevolu
tionaire beweging in de Ven-
dée, Schama tekent bijvoor
beeld ook de felle strijd tussen
Girondijnen en Montagnards
die zijn ontknoping vindt in
1793.
Opnieuw bewijst Schama met
„Burgers" hoe goed hij schrijft.
Hij bewaart de grote lijn tus
sen alle prachtige verhalen
door over het verdwenen dia
manten halssnoer dat voor
Marie-Antoinette bestemd was
(maar dat ze van haar moeder,
de Oostenrijkse keizerin, niet
mocht accepteren), over de
'zeeën van schuld' en over
chevalier Latude die zijn tijd
in de gevangenis (in totaal 35
jaar) verdreef met onder meer
het dresseren van zijn celgeno
ten, de ratten.
Simon Schama, historicus aan
de Harvard University, han
teert een lichte toon in zijn re
volutieverhaal. Hij lijkt door
gaans geamuseerd door de ge
beurtenissen, soms lijkt hij
verbijsterd. Hij besluit cynisch
met het verhaal over Théroig-
ne de Méricourt die nog in
1810 naakt haar dagen slijt in
haar cel, krankzinnig zoals in
Schama's ogen ook de eindbe
stemming van het revolutio
nair idealisme. Veel Fransen
zullen zijn boek minder waar-
PAUL TOBY
Simon Schama houdt vrijdagavond
in de Martinikerk in Groningen de
Van der Leeuw-lezing met als titel:
..Noah's Ark or The Ünripe Nectah-
.ne'"' (beschouwingen over Nederland
iin de 19e eeuw).
b het moment dat het uit
heffield afkomstige ABC in
f goudlamé-jasjes definitief
Dor de schijnwerpers koos,
ad hoofd-ABC Martin Fry
^en ongelukkigere start
linnen bedenken. De groep
«d net de nog altijd briljante
-^)ee „Lexicon Of Love" uit-
ïbracht en bleek op het po-
ium niet in staat de belofte
an die plaat waar te kunnen
(aken.
ie handicap bleek moeilij-
er te overwinnen dan de
tste musicologen konden
aorspellen. ABC had er uit-
pdelijk drie elpees voor no-
i
ie opvolgers konden, on-
inks de veelal aardig be-
ichte concept-aanpak, niet
Dpen aan het debuut. Ze
'"jsten een hart. De na een
Intal groepswisselingen
Jergebleven Martin Fry
aksten) en Mark White (het
uzikale brein) gaven echter
let op en wie hun vijfde
ngspeler „Up" beluistert,
Mark White (links) en Martin
Fry keren terug naar de dans
vloer.
FOTO: PHONOGRAM
zal het duo daar dankbaar
voor zijn. De elpee benadert
namelijk heel dicht de kwali
teit van „The Lexicon Of
Love". Fry en White keren
terug naar de dansvloer met
een aantal innemende com
posities, die hun soul op- de
juiste plaats hebben De ope
ner van de plaat „Never
More Than Now", met uiterst
swingend pianospel, is daar
van een van de vele voor
beelden. Martin koos de lief
de weer als centrale thema
en bedacht een aantal inte
ressante invalshoeken om er
over te kunnen schrijven.
„Up" blinkt uit in zijn arran
gementen en put uit zowel de
funk, jazz en soul als de
rhythm blues. De stem van
Fry beweegt zich geïnspi
reerd voort op de ritmische
klankenzee, waarin alle
ruimte wordt geboden aan
blazers, toetsen en gitaar. Het
enige wat de plaat mist, is
een hartenbreker als „All Of
My Heart". Het naar heim
wee ruikende „North", en de
ballades „I'm In Love With
You" en „Paper Thin" staan
weliswaar als een huis, maar
missen toch die sentimentele
invulling.
HANS PIËT
Spaanse avonturen van The Creatures
he Creatures: Boomerang. Met
fouxsie (zang) en Budgie (instru-
lenten). Polydor.
les jaar na „Feast" ligt ein-
tlijk de tweede elpee van
|he Creatures in de winkel,
jindelijk, omdat het spran-
lelende Hawaiaans getinte
jebuut een oorstreler was.
Iet „Boomerang" wordt de
igeslagen weg van de im-
pssionistische, dromerige
ppmuziek voortgezet en
tedt het gevarieerde avon-
fur de luisteraar een eigen
Dnnetje voor de koude win
dmaanden.
'he Creatures is eigenlijk het
Deeltje van Siouxsie The
^anshees' zangeres Siouxsie
drummer Budgie. Het duo
jep het project ooit in het le-
om vrijelijke te kunnen
xperimenteren, om de enor-
ie berg ideeën, die niet in
—et „concept" van de groep
aste, toch vorm te geven,
'oor „Boomerang" ontstond
een houten huis in Blet-
hingley, op het platteland
an het Engelse Surrey, een
"'ervloed aan nieuw werk.
larmee reisde de twee naar
Spaanse Cadiz om onder
uctionele leiding van
like Hedges, die ook verant
woordelijk was voor de eer
teling, aan de plaat te wer-
£n. Het eindresultaat is een
figinele muzikale mengel-
loes waarin de brandende
on en het culturele klimaat
an de omgeving hoorbaar
'ordt. Het door de drums ge-
omineerde „Standing The-
3U
The Creatures ...als een boemerang...
re" is de perfecte opener en
geeft de luisteraar het idee
dat hij een goede thriller
krijgt voorgeschoteld. Wat
daarna uit de groeven spat, is
even ontspannend als spook
achtig in zowel muziek als
zang. De muziek beweegt
zich als eb en vloed door een
rijke schakering aan instru
menten. De trompet, het
klappen van de handen en de
schreeuwtjes geven „Man-
child" zijn Spaanse invloed",
FOTO: POLYDOR
„Speeding", rijkelijk voorzien
van auto-geluiden, krijgt een
tango-achtige interpretatie,
terwijl in „Fury Eyes" een
Oosterse invloed kent. Sioux-
sie's stem klinkt vampier
achtig en wordt soms ge
kleurd door het gebruik van
machines, het best hoorbaar
in „You". Uiteindelijk blijkt
dat je bij „Boomerang" steeds
weer terugkeert.
HANS PIËT
Stendhal: „Het rood en het zwart" -
vertaling Hans van Pinxteren. Uitge
verij Veen. Prijs ƒ69,50. Yvonne
Kroonenberg: „Alles went behalve
een vent". Uitgeverij Contact. Prijs
17,90. Ineke van den Bergen: „Lili
Marleen in New York". Uitgeverij
Veen. Prijs 19,90. „Onder de wol" -
een winterboek, samengesteld door
Inez van Eijk en Rudi Wester. Uitge
verij Contact. Prijs 25,00. „Hete
Bliksems" - erotische verhalen van
bekende Nederlandse en Vlaamse
auteurs. Uitgeverij Novella. Prijs
14,90.
Bij Veen is een prachtboek uit:
het klassieke en zeer romanti
sche werk uit 1830, „Le rouge
et le noir". Het verhaal van de
jonge, trotse en ambitieuze
timmermanszoon Julien Sorel,
die de minnaar wordt van Ma
dame de Rénal, de burgemees
tersvrouw. Hij vlucht in het
klooster, vertrekt later naar
Parijs. Hij zal zijn leven beëin
digen op de guillotine, waar hij
de doodstraf moet ondergaan,
vanwege een moordaanslag op
zijn vroegere minnares, die dit
overleefde, maar kort na de
executie van Julien van ver
driet zal sterven.
Deze „kroniek van 1830", die
meer dan vijfhonderd pagina's
beslaat is opnieuw vertaald
door Hans van Pinxteren, die
ook voor een reeks toelichten
de noten en een nawoord zorg
de, waarin hij Stendhal „Een
realist onder de romantici"
noemt. De naam Stendhal is
een van de zeer vele pseudo
niemen, die de schrijver Henri
Beyle bezigde. Dit boek en „La
chartreuse de Parme", onder
hetzelfde pseudoniem Stend
hal, maakten hem beroemd in
de literatuur. Het verhaal van
Julien Sorel gaat terug naar
een ware gebeurtenis: een ex-
seminarist die in 1827 ter dood
werd veroordeeld vanwege
een aanslag op zijn maitresse.
Van Pinxteren merkt op dat
Stendhal erin geslaagd is de
maatschappelijke realiteit van
het Frankrijk na Bonaparte
weer te geven, waarin de
hoofdpersoon, die afkomstig is
uit het lagere volk, duidelijk
de terugslag van de Franse
Revolutie ervaart. De adel
probeert haar oude macht te
rug te winnen, de gegoede
burgerij werkt zich op naar de
hoogste posities, de kerk heeft
het eigenlijk weer voor het
zeggen.
„Le rouge et le noir" wordt
door Van Pinxteren beschre
ven als „een scherpzinnige ro
man over liefde en verliefd
heid" en bovendien als „een
analyse van machtsstructu
ren". „Als een verfijnd mario
nettenspeler legt Stendhal het
mechaniek van zijn hoofdper
sonen bloot, karakters die in
conflict zijn met de maat
schappelijke verhoudingen
van hun dagen". En: „In dit
realisme gaat Stendhal zover
dat hij zelfs zijn held Julien
voortdurend ontmaskert".
Een vent
„Alles went behalve een vent"
meent Yvonne Kroonenberg.
Zo luidt tenminste de titel van
haar nieuwste bundeltje met
columns, die feestelijk leesvoer
zijn. Na „Volmaakte benen"
en „Alle mannen willen maar
één ding" dertig nieuwe stuk
jes over liefde, vrouwen en
wat zij wel of niet in mannen
zien (en het omgekeerde na
tuurlijk), over het bed, over
macht, en nog veel meer. Ook
over erotische details, die op
soms onthutsend nuchtere ma
nier door Yvonne Kroonen
berg aan de orde worden ge
steld. Ik mag dat wel en alleen
al door die oer-hollandse en
oer-vrouwelijke onsentimenta-
liteit is het een boekje, dat me
heel goed lijkt om eens gelezen
te worden door allerlei lieden
met hoge idealen, vage gevoe
lens en bedremmelde gedach
ten over deze onderwerpen
(man, vrouw en alles wat
(ADVERTENTIE)
Annie Bijnoord
De zaak Ina Post
Is Ina Post. verdacht van moord
en veroordeeld op onder druk
afgelegde, maar later ingetrok
ken bekentenissen, een slacht
offer van een gerechtelijke
dwaling?
Een indringend verslag van
machteloosheid en intimidatie.
24.50
in elke boekhandel
Lili Marleen
„Geweld, seks en drugs in
New York", dat is de typering
van een boekje van Ineke van
den Bergen, journaliste in
New York, voor Nederlandse
kranten en voor de radio.
Haar verhaal heet „Lili Mar
leen in New York". Ineke van
den Bergen beschrijft het le
ven in New York, in apparte
menten in die stad, op de stra
ten ervan, overdag en in de
nacht. Een verhaal van een
vrouw die zich aan de stad uit
levert en waarbij alle ver
schrikkelijke verhalen van de
mensen in die stad gebruikt
worden in het beeld van de
hoofdpersoon. Feiten en fictie,
of zijn het alleen maar feiten,
bijeengebracht rond deze ver
haalfiguur? Een stad als een
nachtmerrie, vol energie, vol
levensdrift ook. In deze turbu
lente reeks van gebeurtenissen
bekende en herkenbare perso
nen en lokaties. Andy Warhol
en zijn wereldje; Maria Pisca-
tor, de bejaarde Weense vrouw
die nog één wens heeft: De ro
man „Oorlog en vrede" als
Broadwaymusical brengen; de
theaterschool die inspireerde
tot film en tv-serie „Fame"; de
angstaanjagende trap onder
het raam van de slaapkamer
van het meisje uit „The Excor-
TEKENING: SP
sist". Zo is „Lili Marleen in
New York" een prachtige ver
menging van journalistiek, fei
telijkheid en fictie. En vooral
een meeslepend beeld van een
heftig levende stad.
Onder de wol
Inez van Eijk en Rudi Wester
hebben „Een winterboek" ge
maakt, dat „Onder de wol"
heet. Bestemd voor 14 miljoen
Nederlanders „die weer een
ouderwets natte, druilerige
kwakkelwinter tegemoet
gaan". Een boek, waarin de
geneugten van de winter
maanden op allerlei manieren
aan de orde komen.
Bijvoorbeeld door gedichten,
zoals van Annie M. G.
Schmidt: „Zie, zei het schaap
Veronica, de maan schijnt
door de bomen!". Of door ver
halen, zoals van Biesheuvel,
van Jack London, Hector Ma-
lot („Sneeuw en wolven"!),
Hildebrand, Tucholsky. Of
door stukjes van Godfried Bo-
mans („Het geloof in Sinter
klaas"); herinneringen aan de
barre overwintering op Nova
Zembla en ook door veel raad
seltjes en puzzels, want die ho
ren bij de winteravonden. Een
familieboek, waar je voor moet
voelen om de sfeer ervan op te
pakken. Het is door Contact
mooi, degelijk en handzaam
uitgegeven, zodat het als feest
maandcadeau in de boekhan-
Bliksems
Voor een lezer met belangstel
ling voor literaire erotiek lijkt
het boekje „Hete Bliksems"
veel beloften in te houden. Het
bevat allerlei „opwindende"
verhalen van Nederlandse
schrijvers, waaronder natuur
lijk Heere Heeresma. Maar
Ward Ruyslinck en Bob den
Uyl zijn ook van de partij En
tot je verbazing komt er zelfs
een verhaal van Belcampo in
voor, van wie de verhalen
toch niet overlopen van ero
tiek of sex.
Het verhaal dat van deze Bel
campo is opgenomen heet „Het
Olografische testament" en be
schrijft hoe een notaris op
leeftijd op een warme middag
een merkwaardig stel op visite
krijgt. Hij moet op de blote
huid van die prachtige, exoti
sche vrouw het testament van
haar man tatouëren. Daarna
moet hij haar op zijn kantoor
in een kluis opbergen. In de
nacht zoekt hij haar op, maar
in het slot van het verhaal
droomde hij alles maar. Dat
slot hebben de samenstellers
maar weggelaten om de span
ning hoog te laten. Als je zo
vervalst om je lezers op een
domme manier te bedienen
van zulke impulsen, ben je
maar twijfelachtig bezig.
