Nieuw leven met nieuwe long
MEER ZIEN VOOR
MINDER
/PAirllK
„Wie dit leest is gek"
CeidócSou/umt
Haags pr-bureau Boetes
adviseert rijkspolitie
Aantal asielzoekers zal dit jaar drie maal zoveel worden
ÏERSTE NEDERLANDSE PATIËNTE MET DONORLONG WEER THUIS
Conservatisme bedreigt christen-democratie
BINNENLAND
ZATERDAG 11 NOVEMBER 1989 PAGINA 9
;DEN HAAG De algemene inspectie van de rijkspolitie
laat zich bij haar contacten met overheid, politiek, be
stuur en openbaar ministerie adviseren door het Haagse
public relationsbureau Boetes. Het inschakelen van het
pr-bureau is niet ingegeven door de komst van regionale
jolitie, aldus politiewoordvoerder A. Geelof. Het contact
jssen de inspectie en Boetes is afgelopen voorjaar tot
tand gekomen. De inspectie had behoefte aan ondersteu
ning voor het „verkopen" van de deconcentratie, het af
stoten van taken en bevoegdheden van de staf naar de
districten en landgroepen. Nu de rijkspolitie van alle kan
nen wordt belaagd (inkrimping van de sterkte, begrotings
tekort en mogelijke opheffing) adviseert het pr-bureau bij
iet onderhouden van externe contacten. „De afdeling
foorlichting komt aan het lobbycircuit niet toe. Het PR-
jureau geeft daarvoor een gedegen ondersteuning. De
iiitvoering blijft uiteraard in handen van de inspectie
pelf", aldus Geelof.
ARNHEM In totaal zullen
dit jaar drie maal zoveel asiel
zoekers ons land binnenkomen
dan vorig jaar. Die verwach
ting sprak de directie van de
dienst Vreemdelingenzaken
van het ministerie van justitie
gisteren uit op een driedaagse
Europese studiebijeenkomst
over de opvang van asielzoe
kers. Tot nu toe zijn in ons land
dit jaar 2452 asielzoekers aan
gekomen. Vorig jaar waren dat
er in totaal 1018. Tijdens de bij
eenkomst, waar topambtenaren
uit alle EG-landen, Zwitser
land, Oostenrijk en de Scandi
navische landen aanwezig wa
ren, bleek overigens dat al deze
landen te maken hebben met
een relatief gelijke stijging van
het aantal asielzoekers. „In te
genstelling tot wat wel eens
wordt beweerd, is het dus niet
zo dat de hoogte van bijstands
uitkeringen een argument is
om in een bepaald land wel of
juist geen asiel aan te vragen",
aldus mevrouw T. Kok, plaats
vervangend directeur vluchte
lingen, minderheden en asiel
zoekers van het ministerie van
WVC.
Het was voor het eerst dat
ambtenaren uit Europese lan
den zich gezamenlijk bogen
over de problematiek van asiel
zoekers. Mevrouw Kok noem
de de studiebijeenkomst „een
goede basis voor nauwere sa
menwerking tussen de Europe
se landen in de toekomst". Vol
gens haar waren de landen het
er unaniem over eens dat het
voor een vlotte integratie van
asielzoekers in de maatschappij
noodzakelijk is de juridische
procedures voor toelating als
asielzoeker te bekorten. Kok
denkt daarbij „liever aan
maanden dan jaren, zoals nu
nogal eens het geval is".
Volgens de voorzitter van de
bijeenkomst, C.M.L. Rooze-
mond, scheelt die bekorting de
maatschappij handen vol geld.
„Nu is het zo dat in elk land de
procedures voor toelating lei
den tot immense problemen in
de samenleving en in de op
vangcentra voor asielzoekers",
aldus Roozemond. De ambtena
ren zullen volgens hem met
hun aanbevelingen naar de re
geringen van hun land stappen,
„mede om overleg op dit ter
rein ook op politiek niveau mo
gelijk te maken".
De deelnemende landen kwa
men voorts tot de conclusie dat
zolang de toelatingsprocedure
lang duurt, asielzoekers ver
spreid moeten worden opge
vangen, in kleine centra of
normale huizen. Daarnaast zou
de bevolking van de Europese
landen meer voorlichting
moeten krijgen over de achter
gronden en problemen van di
verse groepen asielzoekers.
Ook lijkt het de ambtenaren
goed om gegevens over actuele
ontwikkelingen en aantallen
van asielzoekers met elkaar uit
te wisselen. Eind volgend jaar
zullen de ambtenaren opnieuw
bijeen komen, maar dan in één
van de Scandinavische landen.
Inmiddels neemt het aantal uit
geprocedeerde asielzoekers in
ons land de komende jaren
flink toe. De Vereniging
Vluchtelingenwerk Rijnmond
in Rotterdam merkt nu al dat
steeds vaker een beroep op de
hulpinstellingen wordt gedaan.
Het zijn vooral de grote steden
waar zij aankloppen. Niet over
al wordt hetzelfde gereageerd
op die vraag. In Den Haag
neemt de gemeente een af
wachtende houding aan, in
Rotterdam dringt de gemeente
aan op integratie van de asiel
zoekers en uitgeprocedeerden.
Ondanks de voorschriften wor
den daar wel taalcursussen
verzorgd.
Finale: De verplichte verve
ling van asielzoekers
jNIEUWEGEIN Met
een nieuwe long en een
nieuwe toekomst is Sonja
Bmits-Kaatee (37) vanoch
tend voor het eerst wak
ker geworden in haar ei
gen bed. Nauwelijks drie
baanden geleden wist ze
niet beter of ze zou het
bind van het jaar niet
meer halen. Ze leed aan
een dermate ernstige
longziekte, dat ze ziender
ogen aftakelde.
Niets kon ze meer en op een
gegeven moment woog ze nog
tnaar 33 kilo. Maar ze had het
geluk dat ze, op 18 september,
als eerste Nederlander in aan
merking kwam voor een long
transplantatie. Die werd uitge
roerd in het St. Antoniuszie
kenhuis te Nieuwegein, in sa
menwerking met de academi-
fche ziekenhuizen van Rotter-
(Dijkzigt) en Leiden
AZL).
la 33 dagen van herstel,
vaarvan ze de eerste twee we
ien compleet vergeten is,
nocht Sonja Smits-Katee gis-
eren naar huis. Volgens de
lehandelende artsen zal ze een
ïormaal leven kunnen leiden,
il zal ze wel altijd onder medi-
che controle moeten blijven
•n medicijnen slikken. De in-
ecties zijn bedwongen en er
geen onoverkomelijke
iroblemen meer met afsto-
ingsverschijnselen. Ze dankt
laar nieuwe leven, met haar
man en twee kinderen, aan
een long van iemand die in
Dijkzigt overleed aan een her
senbloeding. Deze donor
schonk ook nog zijn nieren, le
ver en hart; dit laatste is in
middels eveneens gebruikt
voor transplantatie. De patiënt
die het ontving maakt het
goed.
Sonja Smits-Katee heeft dus
geluk gehad. In meerdere op
zichten. „Want", zei longarts J.
van den Bosch van het Anto-
niusziekenhuis, „omdat een
long maar enkele uren kan
worden bewaard, is er nauwe
lijks tijd om te kijken of de
weefseltypering van de donor
en de ontvanger wel goed met
elkaar overeenkomen, zoals
dat bij niertransplantaties wel
kan gebeuren. Bij een long
transplantatie kan daardoor
pas na de operatie worden ge
zien of er een overeenkomst
bestaat en hoe groot die is. In
dit geval is gebleken dat het
voortreffelijk past".
Volgens longarts Van Swieten
van Dijkzigt is er inderdaad
sprake van enig toeval, maar
het gaat hem te ver om van
puur geluk te spreken: „Tus
sen de allerslechtste en de
allerbeste situatie ligt een ver
schil van hooguit twaalf pro
cent. Dus we moeten de factor
geluk niet overdrijven". In an
derhalf uur werd in Dijkzigt
bekeken of de long in principe
te gebruiken was voor de
transplantatie; daarna werd
het orgaan per auto met gil
lende sirenes per auto naar
Nieuwegein vervoerd.
Bindweefsel
Er zijn drie soorten longziek
ten waarbij een patiënt in aan
merking komt voor een long
transplantatie: longfibrose,
emfyseem en cystic fibrosis.
Bij longfibrose ontstaat er een
overmaat aan bindweefsel in
de long zodat het normale
zuurstoftransport zeer traag en
in onvoldoende mate plaats
vindt. De long schrompelt en
wordt kleiner of vertoont ge
bieden van schrompeling afge
wisseld met gebieden van
blaasvorming. Aan die laatste
vorm leed Sonja Smits-Katee.
Een oorzaak is zelden bekend.
Voor deze longziekte zouden
drie a vijf Nederlanders per
jaar voor transplantatie in
aanmerking komen.
Een grotere groep lijdt aan een
aantal vormen van emfyseem,
een afwijking waarbij de lon
gen minder elastisch worden
en uitzakken. Vooral als het
emfyseem op jonge leeftijd
ontstaat, is een nieuwe long
een voortreffelijke remedie.
Aanvankelijk leek daarvoor
een dubbele longtransplantatie
nodig dus beide longen ver
vangen maar momenteel
worden er goede resultaten be
reikt met enkelzijdige trans
plantatie. Per jaar zouden vijf
tien tot twintig Nederlanders
ervoor in aanmerking komen.
Nog iets meer mensen lijden
aan cystic fibrosis (taai-slijm-
ziekte); ernstige misvorming
van de luchtwegen die infec
ties tot gevolg hebben, waar
aan de patiënt doorgaans op
jeugdige leeftijd overlijdt. Deze
vorm van longziekte is over
wegend erfelijk. Een dubbel
zijdige transplantatie of een
hart-longtransplantatie zou
zo'n dertig (jonge) patiënten
jaarlijks een kans op overle
ven bieden.
Twee operaties
Bij longtransplantatie gaat het
om twee operaties. Bij de do
nor wordt het geheel van lon
gen en hart uit het lichaam ge
nomen. Daarbij mogen de do
nororganen geen enkele be
schadiging oplopen en er moet
een goede bewaartechniek
voorhanden zijn, waardoor de
organen gedurende enige tijd
bestand zijn tegen zuurstofge
brek. Dat maakt het geheel tot
een ingewikkelde en tijdro
vende ingreep, die zorgvuldig
moet worden getimed met de
operatie bij de patiënt die de
long ingeplant krijgt.
Bij de patiënt moet eerst de
zieke long (of longen) in zijn
geheel worden uitgenomen,
waarbij drie hoofdstructuren
essentieel zijn: de luchtweg, de
bloedaanvoerende slagader en
de bloedafvoerende aders.
Voordat die worden 'ontkop
peld', moet eerst worden beke
ken of de patiënt korte tijd op
de enig overgebleven long kan
leven bij een tweezijdige
transplanatie is aansluiting op
beademingsapparatuur nood
zakelijk. Vervolgens wordt de
nieuwe long aangesloten op
bovengenoemde drie hoofd
structuren. Evenals bij gewone
longoperaties wordt via slan
gen (drains) lucht en bloed
buiten het lichaam afgevoerd.
Met de hele operatie is onge
veer vier en een half uur ge
moeid. De kosten van de totale
behandeling liggen rond de
250.000 gulden in het eerste
jaar en 40.000 gulden in het
tweede jaar. De kosten daarna
zijn nog onbekend.
Het Antoniusziekenhuis heeft
lang op toestemming voor de
transplanatie moeten wachten.
Volksgezondheid destijds
nog staatssecretaris Dees
zou via nogal cryptische brie
ven toestemming hebben gege
ven, maar het ziekenhuis wen
ste toch graag een expliciete
toestemming, uit angst illegaal
te handelen. Dees gaf zijn ja
woord, maar geen geld. Dat
kwam bijna in zijn geheel van
de Sociale Dienst van Nieuwe
gein.
Privéklinieken
Chirurg A. Brutel de la Riviè-
re, die de daadwerkelijke
transplantatie uitvoerde,
meent dat er in Nederland
snel meerdere longtransplan
taties moeten worden uitge
voerd. Tot nu toe was het voor
sommige patiënten mogelijk in
Engelse privéklinieken een
dergelijke ingreep te onder
gaan, maar daar dreigt onder
hand een tekort aan donoror
ganen. Ook hart-long-trans-
planaties moeten volgens de
Sonja Smits-Katee bij de röntgenfoto's van haar nieuwe long.
chirurg op den duur in Neder
land kunnen worden uitge
voerd; het overleg hierover
met de Ziekenfoondsraad is
nog in een pril stadium.
„Mevrouw Smits kon niet lan
ger wachten op een nieuwe
long", zegt Brutel de la Riviè-
re. „Zonder transplantatie was
ze overleden. Voor tientallen
anderen geldt hezelfde". Over
eventuele (leeftijds)criteria wil
hij niets zeggen. Zijn collega
Van den Bosch: „Ik denk wel
dat er een goede prognose
moet zijn. Anders gezegd: een
tranplantatie moet voor de pa
tiënt een maximum aan rende
ment opleveren. Maar dat is
dus bij een long moeilijk te
voorspelen door de problemen
met die weefseltypering.
Niettemin denk ik dat vooral
jongeren met taai-slijmziekte
in de toekomst voor transplan
FOTO: ANP
tatie in aanmerking zullen ko
men".
Het Antoniusziekenhuis heeft
binnenkort een afspraak met
het ministerie van volksge
zondheid over de mogelijkhe
den van transplantatie. Sonja
Smits: „Natuurlijk kost dit
veel geld, maar hoeveel is een
mensenleven waard? Wij wil
den samen verder en dit was
de enige mogelijkheid".
DICK HOFLAND
(ADVERTENTIE)
Met de verbazingwekkend lage
vliegtarieven van Air UK, kunt
u naar Groot-Brittannië, en naar de
verschillende gebieden van dit zo
gevarieerde land vliegen.
Bovendien kunt u uw eigen route
uitstippelen
Het enige dat u hoeft te doen is 2 steden
naar uw keuze uit te zoeken die van/naar
Amsterdam met Air UK te bereiken zijn
en deze combineren met andere
binnenlandse vluchten van Air UK, om
een vakantie te plannen die geheel naar
uw eigen smaak is.
U kunt ver van elkaar gelegen plaatsen
zoals Londen, Schotland en de
Kanaaleilanden bezichtigen en er slechts
een weekend blijven of voor een langere
vakantie kiezen en verder reizen voor een
perfecte vakantie.
De keuze is aan u, en de
mogelijkheden zijn eindeloos
Alle vluchten van Air UK
zijn lijnvluchten en op
sommige trajekten reist u met
de BAel46 "het geruisloze vliegtuig'.'
Hier slechts drie van de vele routes
die mogelijk zijn:
Buiten deze aanbieding heeft Air UK u
nog vele andere reizen aan te bieden.
Informeer nu en boek bij
uw reisagent!
Amsterdam/
Leeds Bradford/
Edinburgh/
Amsterdam
SYMPOSIUM OVER PSYCHO-SOCIALE VORMING OP SCHOOL
AMSTERDAM Leerlin
gen vinden dat ze op
school met hun proble
men terecht moeten kun
nen, maar ze zijn tegelij
kertijd bang dat hun klas
genoten het raar zullen
vinden als ze bij een do
cent om raad vragen. Om
dat veel docenten er bo
vendien moeite mee heb
ben om de noodsignalen
van kinderen te herken
nen, blijft hulp nogal eens
achterwege. Dat heeft
Harry Janssen, deskundi
ge op het gebied van de
leerlingbegeleiding, giste
ren gezegd op een sympo
sium over 'psycho-sociale
vorming in het onderwijs'.
Voor het symposium hadden
zich tot grote verrassing van
de organisator, de stichting
Pandora, meer dan driehon
derd gegadigden gemeld. Hon
derdvijftig belangstellenden
moesten vanwege ruimtege
brek geweigerd worden. Van
waar die interesse? Dat werd
snel duidelijk toen Marqel
Senten, medewerker van Pan
dora, een paar cijfers noemde.
Per jaar doen ongeveer 14.000
jongeren tussen de 15 en 24
jaar een poging tot zelfdoding;
in 300 gevallen 'slaagt' zo'n po
ging. In 1987 meldden 68.000
jongeren zich voor het eerst bij
een instelling voor geestelijke
gezondheidszorg (Riagg, ver
trouwensarts, psychiatrische
kliniek). Voeg daarbij dat in
datzelfde jaar 288.000 volwas
senen die stap zetten, en het is
zonneklaar dat geen er enkele
schoolklas is waar psychische
problemen niet op de een of
andere manier een rol spelen.
Daarom hebben veel scholen
een speciale leerlingbegeleider
aangesteld. Voor hen had Pan
dora gisteren niet alleen wat
sprekers opgetrommeld, de
stichting presenteerde ook les
materiaal. 'Wie dit leest is
gek', heet het en het gaat over
'gekke normalen en normale
gekken'.
Depri
Het is goed dat scholieren eens
zwart op wit kunnen lezen dat
het niet gek is om problemen
te hebben, want hoewel ze best
weten dat iedereen het wel-
eens meer of minder moeilijk
heeft („Annetje zit weer eens
in een depri", „Onze directeur
is doorgedraaid"), hebben ze
het gevoel dat 'de anderen' dat
maar raar vinden. Er heerst
een vooroordeel tegen mensen
met psychische problemen,
ook onder jongeren. Toch vin
den ze, zo ontdekte Harry
Janssen toen hij zijn leerlingen
ernaar vroeg, dat ze op school
terecht moeten kunnen als ze
ergens mee zitten. Ze vinden
het ook heel verstandig dat
depri's bij de leerlingbegelei
der aankloppen. Maar ze zijn o
zo bang om het zelf te doen; de
anderen mochten het eens
zien. „Maak dus afspraken
buiten de lestijden", zo hield
Janssen zijn gehoor voor.
Leerlingen die een begeleider
opzoeken verwachten in de
eerste plaats geheimhouding.
Niemand hoeft te weten dat ze
door hun vader in elkaar ge
slagen worden. Voor de bege
leider betekent dat een dilem
ma. Wat doe je als een scholie
re je vertelt dat ze het slacht
offer is van incest? Dan is
doorverwijzing naar een des
kundige bijna onontkoombaar.
Janssen: „Geheimhouding kan
ongezond zijn. Bespreek dat
dan met de leerling, leg het
uit. Als er sprake is van een
vertrouwensrelatie moet dat
kunnen".
Seinen
Sommige leerlingen stappen
gewoon bij de begeleider naar
binnen, zo is Janssens erva
ring, en leggen hun ziel en za
ligheid bereidwillig op tafel.
Anderen testen de begeleider
uit, door eerst eens een klein
probleempje aan de orde te
stellen en pas als dat goed be
vallen is op dè proppen te ko
men met de werkelijke nood.
En weer anderen komen hele
maal niet, terwijl ze toch in de
moeilijkheden zitten. Ze zeg
gen het niet, maar je kunt het
zien, aldus Janssen. „Ze gedra
gen zich ernaar, ze geven sig
nalen, seinen. Maar het is heel
moeilijk die te herkennen. Uit
de cijfers blijkt dat veel docen
ten ze niet opmerken. Dat
komt ook voort uit angst. Ik
begrijp dat. Docenten hebben
hun eigen verleden, hun eigen
emoties. Ze vragen zich af wat
ze zich op de hals halen als ze
ingaan op de problemen van
hun leerlingen. Daarom is het
goed dat er speciale leerlingbe
geleiders zijn, waarnaar leer
lingen kunnen worden verwe
zen".
Eén van de manieren om de
drempel naar de begeleider
voor leerlingen te verlagen, is
het klassikaal bespreken van
'psycho-sociale problemen', be
toogde Marcel Senten. Niet dat
de moeilijkheden van Jantje
uitgebreid in het openbaar be
sproken moeten worden, maar
wel het bestaan van psychi
sche problemen en de aanwe
zigheid van hulpverlening.
Daar is het lesmateriaal van
Pandora voor bedoeld. Senten:
„Aan de hand daarvan kan in
de klas aandacht gegeven wor
den aan vooroordelen,
schaamte, angst en dergelijke.
Je kunt de'leerlingen leren om
te gaan met hun eigen proble
men, door die te relativeren en
hen te wijzen op het hulpver
leningsaanbod".
STEVO AKKERMAN
DEN HAAG Het We
tenschappelijk Instituut
(WI) van het CDA had
geen beter thema kunnen
bedenken voor het sym
posium ter gelegenheid
van het afscheid van haar
directeur, drs. A.M. Oost-
lander. Prominente
CDA'ers discussieerden
gisteren in het Haagse
Promenade-hotel over de
„internationale ontwikke
lingen in de christen-de
mocratie".
Gezien de stormachtige veran
deringen in Oost-Europa, waar
ook christen-democratische
partijen van de grond komen,
een wel heel actueel onder
werp. Maar, zo werd duidelijk,
het CDA loopt niet alleen over
van enthousiasme, als het om
de toekomst gaat. Prof.mr. H-
Franken, bestuursvoorzitter
van het WI, maakt zich zelfs
zorgen over bepaalde ontwik
kelingen. Zoals de toenadering
tussen conservatisme en chris
ten-democratie met als mar
kant voorbeeld de aanvraag
van de conservatieve fractie in
het Europees Parlement om te
mogen toetreden tot de fractie
van de christen-democratische
Europese Volkspartij (EVP).
„Het CDA is een partij die zich
baseert op het Heilige Schrift.
Dat is een filosofie die wezen
lijk verschilt van het conser
vatisme", aldus Franken. Toe
treding van de conservatieven
maakt de EVP-fractie welis
waar groter, „maar", aldus
Franken, „we moeten niet be
zwijken voor de verleiding
van de macht".
Ook Oostlander zelf, die zijn
functie bij het wetenschappe
lijk bureau van het CDA heeft
verruild voor een zetel in het
Europees Parlement, is be
ducht voor de gevaren die de
christen-democratie bedreigen.
Hij ziet voor het CDA een lei
dende rol weggelegd wat be
treft de koersbepaling van de
christen-democratie in inter
nationaal verband. Het CDA
was immers genoodzaakt zich
door de fusie te bezinnen op
haar grondslagen. „Een chris
ten-democratische partij kan
makkelijk het concentratie
punt worden voor alles wat
niet-socialistisch en niet-com-
munistisch is. Dat zien we in
Duitsland en Frankrijk", aldus
Oostlander. „Als we alleen
zeggen dat we anti-communis
tisch zijn, staan we straks met
lege handen wanneer het com
munisme dood is".
Ondertussen duiken overal in
Oost-Europa kleine zusterpar
tijen van het CDA op. Volgens
de heer Szakolczai, („Ik heb
geen tekst voorbereid, want
alles verandert op het ogen
blik zo snel"), secretaris bui
tenland van de Hongaarse
christen-democratische partij,
een moeizaam proces. Hij ziet
vooral het gebrek aan eenheid
binnen zijn partij als een van
de belangrijkste problemen.
Maar hoe moet het Westen de
positieve veranderingen in
Oost-Europa dan steunen?
Volgens Oostlander snakken
de nieuwe partijen naar ideo
logische diepgang. „Het is niet
in de eerste plaats een kwestie
van materiële steun. Het is be
langrijk dat we meehelpen een
structuur op te bouwen die die
materiële steun kan verwer
ken. Meer dan ooit geldt: niet
bij brood alleen".
CLARISSE BUMA