ostduitsers dansen p Berlijnse Muur zeren Gordijn in half jaar verdwenen Modrow wil méér dan de symbolische macht MOSKOU LOOFT HERVORMINGEN oasokale partijbonzen ,n® egen zelfmoord Bisschop meegesleept in val stalinisten [ET MOOISTE FEEST UIT MIJN LEVEN" E AVONTUREN VAN KAPITEIN ROB ZO SNEL? DIE PRIJS? 5495j" ezel. B.T.W. UITENLAND £aidóa<2owumt VRIJDAG 10 NOVEMBER 1989 PAGINA 5 l o MN In de DDR hebben twee plaatselijke in (lijleiders zelfmoord gepleegd na aanhouden- noefcritiek op hun beleid. Dit heeft het Westduit- lag Bild gemeld. In oktober maakte Helmut t d th, partijleider in Bautzen in het zuidoosten stel de DDR, in zijn villa een eind aan zijn le- rdeDrie dagen tevoren was hij door een dui- :slo dkoppige menigte uitgejouwd tijdens een )r ,nbaar debat in Bautzen. De plaatselijke ,h0nt Sachsische Zeitung sprak enkel van een ^or itselinge en onverwachte dood". Als tweede ïliil hto^er noemt Bild de SED-leider van de J rdoostelijke stad Perleburg, M. Uhe. Net als th gold hij als een aanhanger van de afgezet- )DR-leider Erich Honecker. De twee leken bestand te zijn tegen de psychologische van de jongste ontwikkelingen in de DDR. ZUID AFRIKA WERFT VLUCHTELINGEN JOHANNESBURG Zuidafrika poogt via een advertentiecampagne in Westduitse bladen Oostduitse vluchtelingen aan te trekken. De eerste advertenties verschenen- op 4 november met de tekst: „Een fascine rend land in Afrika, westelijke levensstan daard". De Oostduitsers worden niet als zo danig genoemd, maar de advertentie is er wel op gericht, zo gaven Zuidafrikaanse di plomaten in Bonn en München toe. „Hun communistische verleden is geen hinder paal, ondanks de anti-communistische pa ranoia in Zuidafrika. De Oostduitsers ver trekken juist omdat zij het systeem veraf schuwen zo zei de Zuidafrikaanse advo caat David Hurst, die is gespecialiseerd in immigratiezaken. GREIFSWALD Bisschop Horst Gienke van de Evangelische Kerk in Greifswald (DDR) is het eerste kerkelijke slachtoffer van de val van de stalinistische garde in de DDR. De synode van Greifswald sprak met 32 tegen 30 stemmen uit dat Gienke zijn ambt niet langer kan vervullen. Gienke (59) geldt als een vertrouweling van de af gezette staats- en partijleider Honecker. Met het synodebesluit verliest Gienke, die sinds 1972 het bisdom leidt, niet automa tisch zijn ambt. Daar wordt in kerkelijke kringen overigens wel rekening mee ge houden. „Plaats voor DDR in EG" BRUSSEL In Brussel heeft de voorzitter van de Europese Commissie, Jacques Delors, gezegd dat de mogelijkheid bestaat dat de DDR lid wordt van de Europese Gemeen schap. Hij citeerde een tekst die in 1964 door de EG werd aanvaard en waarin staat dat „ooit op een dag de plaats van het zogenoem de Oost-Duitsland binnen de Gemeenschap zal zijn". Delors stelde de Bondsrepubliek ge rust dat zij niet hoeft te kiezen tussen de EG en de Duitse hereniging. Niettemin waar schuwde hij Bonn dat de Duitsers hun vaste plaats hebben binnen de Gemeenschap. De EG is „geen confectiepak dat aan de (West- )Duitsers is gegeven, maar een maatpak dat mede door hen is gesneden", aldus Delors. Bovendien moet de eventuele toetreding van de DDR tot de EG niet worden overhaast, zo zei hij. •ST-BERLIJN/LEIP- „Dit kan niet, nee, bestaat niet". Dat was ;eravond de reactie van :nige Oostduitser, nadat fer radio en televisie het te nieuws van de di- jcte uitreismogelijkheid K>r alle DDR-burgers (kend was gemaakt, élen probeerden het uit: ge- Don lopend naar een grens- rgang in de Muur in Ber- om dat gehate bouwwerk de drukbeschilderde ande kant te bekijken en dan ®*lel weer terug. Verbaasd rea- hjljerden zij toen dezelfde insbewakers die enkele z°feanden geleden nog durfden "ej schieten op elke weerloze iaghals die trachtte zonder iiva vereiste papieren de grens tifl passeren, glimlachend en e %t joviale opmerkingen een h*kmpeltje in hun persoonsbe wijs zetten en vervolgens fiendelijk gebaarden dat ze inden doorlopen. ^t bericht over een zware rdbeving in een wereldstad niet schokkender kunnen Het wereldnieuws had de rzitter van de eenheidspar tij SED in Oost-Berlijn, het kersverse politburo-lid Günter Schabowski, tegen zevenen gisteravond op een persconfe rentie in Oost-Berlijn bekend gemaakt. Hij deed dat als een toevallige mededeling, omdat een van de journalisten een vraag had gesteld over de jam merlijke mislukking van het ontwerp van een reiswet voor de Oostduitsers. Schabowski viste een papiertje uit zijn zak waarop een bericht van het of ficiële DDR-persbureau ADN stond: om het buurland Tsjechoslowakije te ontlasten van een probleem van de DDR had de regering besloten alle burgers de mogelijkheid tot grensoverschrijding te geven bij alle overgangen naar zowel de Bondsrepubliek als West- berlijn „Met onmiddellijke ingang?", wilde een journalist weten. Schabowski haalde op nieuw het papiertje tevoor schijn, omdat hij het antwoord niet paraat had. Het bericht had ook hem overrompeld. Overrompelend mocht het nieuws zeker worden ge noemd. In feite heeft de de missionaire regering eindelijk de macht gegrepen die ze altijd heette te hebben, maar nooit had gebruikt. Enkele uren na de persconfe rentie van Schabowski storm den bewoners van Oost-Berlijn met duizenden tegelijk naar de grensposten om een kijkje te gaan nemen in het Westen. De meesten staken over voor een kort bezoek of „voor een bier tje op de Kudamm", de Kur- fürstendamm in het hartje van. West-Berlijn. Aan de grens speelden zich emotionele scènes af. Groepen liepen schreeuwend van blijd schap en opwinding de demar catielijn tussen de twee stads-- delen over; lange files Traban- tjes, Lada's en Wartburgs met juichende inzittenden, van wie velen het wachten in de auto na enige tijd opgaven en de tocht naar de grens te voet voortzetten. De meeste DDR-burgers die in het Westen aankwamen, spra ken van een „proeftochtje" om te zien of er echt vrij kon wor den gereisd. „Het is het mooi ste feest in mijn leven", zei een Oostduitse vrouw. De grensbewakers, die tot voor kort met gesloten gezich ten met verrekijkers naar het Westen tuurden en nog niet zo lang geleden de opdracht had den te schieten op mensen die poogden de grens over te ste ken, keken lachend toe hoe de jubelende Oostduitsers voorbij trokken Een file toeterende auto's van een kilometer lang wachtte op de grensovergang Bornholmer Strasse. Met leuzen als „Wij willen erin" en „We gaan naar Ku damm", passeerden juichende voetgangers de witte demarca tielijn tussen Oost- en West- Berlijn. De Kurfürstendamm is de belangrijkste winkel straat in West-Berlijn. Met bosjes tegelijk gingen zij de grens over, zoals voetbalfans een stadion binnengaan. Sommige jongeren staken hun tong uit naar de grensautori- teiten. Voor de meesten van hen was het vannacht de eer ste keer dat zij een blik in het Westen konden werpen. Zij waren nog nooit in West-Ber lijn geweest. Dansen op de muur Volgepakte trams reden in de westelijke richting, terwijl zij geheel leeg terugkeerden. Twee en een half uur nadat de autoriteiten hadden bekendge maakt dat de grens tussen de twee Duitslanden open is, wa ren duizenden al naar West- Berlijn getrokken, zonder eni ge formaliteit en duidelijk pro fiterend van de verwarring bij de douanebeambten. Tientallen mensen waren op de Berlijnse Muur geklommen, het symbool van de Koude Oost- en Westberlijners waren vannacht door het dolle heen en dansten op de Muur. Waarbij Vopo's zich beperkten tot de waar schuwing vooral voorzichtig te zijn en niet naar beneden te val len. FOTO: AP Oorlog dat volgens de vorige maand afgetreden partijleider Erich Honecker nog 100 jaar zou staan. De grenswachters riepen hen op voorzichtig te zijn, en niet naar beneden te vallen. Zij deden geen poging' hen te verjagen of een einde te maken aan de sfeer van eufo- Jens Richter, die zich vanuit het Oosten een weg door het tumult had weten te banen, trilde van emoties terwijl hij met een blauw identiteitsdocu ment zwaaide, dat hem voor het eerst toestemming gaf door het IJzeren Gordijn te komen. „Ik heb nooit gedacht dat ik ooit Westduits grondgebied zou aanraken. Men wordt ab soluut gek aan Oostduitse zij de", zei hij. „Ik kan wedden dat Honecker niet kan geloven wat er gaande is", zei een an der. Eerste-hulpploegen waren ter plaatse om mensen te helpen die van emotie waren flauw gevallen. De zo verrassend verworven reisvrijheid stelt niettemin in de praktijk voor heel veel Oostduitsers voorlopig nog weinig voor. Het visum dat ze bij de politie moeten halen is weliswaar niet meer dan een wassen neus, maar wie naar het Westen reist zal over wes ters geld moeten beschikken. En daar kunnen de DDR-bur gers op legale wijze niet aan komen, hoe veel DDR-marken ze bij de bank ook op de balie leggen. Voor degenen die naar West-Berlijn of de Bondsrepu bliek willen om na korte tijd weer terug te keren, blijft de reis een droom. In augustus 1961 werd het symbool van de Koude Oorlog opgericht: de Muur dwars door Berlijn (foto links). Sindsdien hebben talloos velen hun leven op het spel ge zet bij vluchtpo gingen over de Muur. Conrad Schumann (foto rechts) was de eerste Oostduit se grenswacht die de sprong waagde toen de Muur nog niet helemaal was FOTO'S: AP UDAPEST Het begon :t afgelopen voorjaar in ongarïje. En nu, nog aar zes maanden later, is >orheen hermetisch af sloten grens tussen de ondsrepubliek en de DR open. Stap voor stap sinds mei het 'IJzeren ordijn' van beton, prik- Jdraad, mitrailleurs en lijnenvelden verdwenen. Muur in Berlijn is decennia ng het duidelijkste symbool iweest van de scheiding tus- n Oost en West, die ontstond en in het na-oorlogse Oost- iropa de communisten in steeds meer landen de dienst gingen uitmaken. De bouw van de Muur in Ber lijn begon in de nacht van 13 augustus 1961. Tot dan toe wa ren vanaf de oprichting van de DDR (7 oktober 1949) meer dan 2,5 miljoen mensen naar het Westen gevlucht. In de volgende weken, maan den en jaren werden de Muur en de inter-Duitse grens steeds verder versterkt met beton, tankgrachten en elektronische apparatuur. In de loop der ja ren zijn enkele honderden mensen bij vluchtpogingen om het leven gekomen. Want de drang naar vrijheid bleek noch met steen, noch met ko gels te beteugelen. Naarmate de betrekkingen met de Bondsrepubliek beter werden, verdwenen in 1983 de automatische schietapparaten aan de grens en in 1985 de mij nen. Maar de grensovergangen op zich bleven dicht voor wie geen speciale toestemming had te vertrekken. De functie van de Muur volgens de DDR overigens bedoeld om het fascisme bui ten te houden werd voor het eerst duidelijk ondermijnd door het besluit van Hongarije in september van dit jaar zijn grenzen met Oostenrijk te ope nen. Dat was het signaal waar duizenden Oostduitsers op hadden gewacht. Sinds 2 mei, toen Hongarije begon met het verwijderen van de versper ringen aan de grens met Oos tenrijk, hadden de eerste vluchtelingen zich al gemeld bij de Westdilitse ambassade in Budapest. Velen van hen pas seerden illegaal de grens naar de Bondsrepubliek. Na 10 sep tember, de dag waarop de grenzen open gingen, hebben meer dan dertigduizend Oost duitsers de gelegenheid geno men langs deze weg naar het Westen te gaan. Nadien hebben de ontwikke lingen zich in hoog tempo vol trokken. In de loop van sep tember verplaatste de scène van de vluchtelingen zich naar Praag. Duizenden mensen die weg wilden verbleven dagen lang in de overvolle Westduit se ambassade. Ook naar de ambassade van de BRD in Warschau trokken duizenden Oostduitsers. Op 30 september mochten uit Praag en War schau ongeveer vijfduizend vluchtelingen naar de Bonds republiek vertrekken. Direct daarna voerde de DDR een vi sumplicht in voor haar burgers die naar Tsjechoslowakije wil den reizen. Dat maakte echter geen einde aan de uittocht en op 1 november (in de Oost duitse top waren de eerste per sonele veranderingen doorge voerd) werd de visumplicht weer opgeheven. Opnieuw stroomden duizen den Oostduitsers naar de Westduitse ambassade in Praag. Twee dagen later kre gen zij toestemming direct naar de Bondsrepubliek te vertrekken. De scheuren in de Muur werden zichtbaar. Gisteravond tenslotte hero pende de DDR haar grenzen met de Bondsrepubliek. Bur gers kunnen voor privébezoe- ken en definitieve emigratie via de grensposten recht streeks naar de Bondsrepu bliek reizen. Weliswaar geldt voor hen sinds vanmorgen acht uur nog een visumplicht. Maar vanmorgen zag het er in Berlijn naar uit, dat niemand zich daar iets van zal aantrek ken. OOST-BERLIJN Wan neer volgende week in de DDR een nieuwe regering wordt gekozen, zal deze vrijwel zeker onder lei ding komen te staan van Hans Modrow. Voor West- Duitsland is hij de man, met wie men zaken kan doen. In Bonn wordt hij gezien als de 'Oostduitse Gorbatsjov'. Hij is een alom gerespeteerd eco noom en heeft de naam een geestig en charmant man te zijn, die privé graag tegen hei lige huisjes mag schoppen, al draagt hij in het openbaar het masker van de volgzame com munist. Modrow krijgt de functie die dertien jaar lang bekleed is door Willi Stoph, de belicha ming van het conservatisme van het Oostduitse regime. Modrow heeft in het huidige politieke klimaat het grote voordeel dat hij weinig te ma ken heeft gehad met het vori ge regime en de Oostberlijnse kliek die de communistische partij de afgelopen twintig jaar heeft gedomineerd. Kennelijk heeft hij zich opzet telijk uit het voetlicht gehou den sinds hij in 1973 in het dis trict Dresden gekozen werd tot partijchef. Hij heeft zich bui ten de nationale politiek ge houden en in plaats daarvan een machtsbasis opgebouwd in Dresden, waar de bevolking voornamelijk bestaat uit arbei ders. Eigen weg Dresden, zowel geografisch als politiek ver van de hoofdstad verwijderd, is altijd zijn eigen weg gegaan. Modrow won er snel aan populariteit toen hij zich verzette tegen Honeckers neiging te investeren in Oost- Berlijn - de etalage van het socialisme - ten koste van an dere steden. Terwijl zijn collega's in Leip zig twee jaar geleden op ver zoek van de partij tanden knarsend onmisbare bouwvak kers naar Berlijn stuurden om de stad te restaureren voor haar 750-jarig bestaan, hield Modrow vol dat Dresden ze meer nodig had en beschuldig de Oost-Berlijn ervan de rest van de republiek te verwaar lozen. Hij heeft enorme investerin gen gedaan in de elektronische industrie van de zuidelijke ste den - nu de beste van Oost- Europa - en heeft aangedron gen op het herstel van in de Tweede Wereldoorlog gebom bardeerde historische gebou wen. Afgelopen dinsdag nog gaf hij zijn populistische uit straling nog eens extra cachet, door zich aan het hoofd te stel len van een demonstratieve optocht door Dresden, waarbij grootscheepse hervormingen werden geëist. Modrow heeft in Dresden res pect ingeboezemd door zijn harde werken, zijn poging zo veel mogelijk mensen te ont moeten om hun problemen uit eerste hand te vernemen. Het is geen toeval dat de eerste vreedzame open debatten tus sen plaatselijke leiders en her- vormingsgezinden georgani seerd werden in Dresden, waar Modrow al lange tijd had aangedrongen op een dergelij ke dialoog. Ook wordt hij gerespecteerd om zijn weigering partij-privi- léges te tolereren, een traditie van corruptie die vooral in de provincies wijdverspreid is. Modrow woont zelf in een driekamerflat in plaats van de ambtsvilla die hem is aangebo den en rijdt liever in een ge wone Lada dan een grote li mousine. Spreekstijl Een ander punt in Modrows voordeel is zijn directe spreek stijl, die gunstig afsteekt bij wat Oostduitsers het „partij chinees" noemen, het jargon van de j5ED. Een Westers am bassadeur omschreef Modrow als volgt: Hij is door zijn on bevangenheid in staat delicate kwesties openlijk te bespre ken, wat zeldzaam is in Oost- Duitsland". Modrow studeerde voor inge nieur tot het laatste jaar van de Tweede Wereldoorlog, toen •hij werd opgeroepen voor het nazi-„Volkssturm" leger en la ter door de Russen gevangen genomen werd. Na vier jaar krijgsgevangenschap keerde hij naar de door de Sovjetunie bezette zone van Duitsland te rug, het latere Oost-Duitsland, waar hij zich aansloot bij de toen net opgerichte SED. Hij begon zijn politieke carriè re in de communistische jeugdliga (FDJ). Hij was partij leider in het district Oost-Ber lijn vanaf 1953 - toen met be hulp van Sovjettanks een ar beidersopstand werd neerge slagen - tot 1961, kort voor de bouw van de Muur. In 1967 werd Modrow gekozen in het centraal comité, waar hij tot 1973 leider was van de afde ling agitatie. Vroege Oostduitse kranten ga ven hem de bijnaam „Hansi" en portretteerden hem als de jonge modelcommunist. In 1978 liep Modrows politieke carrière een forse deuk op toen zijn politieke bescherm heer Werner Lamberz, de ge doodverfde opvolger van Ho necker, bij een helikopteron geluk in Libië om het leven kwam. Bij de wijziging van het politbureau in 1985 werd zijn naam niet eens meer genoemd. Zijn methoden en liberale denkwijze hebben hem in con flict gebracht met de Partij. In juni 1989 werd hij officieus op de vingers getikt door het cen traal comité, omdat hij er niet in was geslaagd de economi sche problemen van zijn regio afdoende aan te pakken en omdat hij allerlei oppositionele groepen te veel de vrije hand liet. Er werd een onderzoeks commissie naar Dresden ge stuurd en hij kreeg het bevel zich strikt aan de partijpolitiek te houden. Voorzichtig Gespeculeerd wordt dat Mo drows politiek overleven te danken is aan de persoonlijke tussenkomst van president Gorbatsjov van de Sovjetunie. Modrow zelf heeft echter ge klaagd dat een te grote associ atie met de denkbeelden van perestrojka en glasnost hem politiek kan schaden. Dit tekent hem als een zeer voorzichtig man. Hij is de par tij nooit openlijk afvallig ge weest. In september stond hij aan het hoofd van een delega tie naar Baden Württemberg in West-Duitsland. Televisie ploegen vroegen hem waarom hij toestemming kreeg naar het buitenland te gaan als hij onbetrouwbaar geacht werd. „Mijn partij vertrouwt mij", zo antwoordde hij, „en ik ben niet van zins dat vertrouwen te beschamen". Zijn voorzichtige tactiek heeft hem tot dusverre in staat ge steld zijn ideeën te toetsen in Dresden, zonder al te openlijk met het politbureau in conflict te komen. Nu hij de sprong heeft gemaakt van een relatief achterwatertje naar de op één na machtigste positie van het land, heeft hij eindelijk de kans zijn ideeën op nationaal niveau te toetsen. De mensen die zijn carrière gevolgd hebben verwachten echter dat hij er op zal staan een aan zijn functie evenredi ge macht te krijgen. Hij maak te vorige week president Egon Krenz duidelijk dat hij graag premier wil worden, maar op voorwaarde dat de tot nog toe symbolische functie meer poli tieke invulling zou krijgen. Modrow heeft hiermee uit drukking gegeven aan de in partijkringen heersende me ning, dat de ministerraad een werkelijk regeringslichaam zou moeten zijn, gesteund, maar niet gedomineerd door het politbureau. Modrow is niet bereid slechts een stuurman aan wal te zijn, zoals zijn voorganger. Als pre mier zal hij volledig zeggen schap eisen in de regering. Modrow moet de partij tot de hervormingen brengen die een revolutie kunnen afwenden. Als hij faalt is er niemand die dit, kan doen. Als hij slaagt komt hem de eer toe, en zal Egon Krenz zijn plaats moeten afstaan. ANNE McELVOY IAN MURRAY (c) The Times. London DE VALLEI DER VERGETEN WERELD PN519 Het touw komt Rob nu goed van pas, want hij moet ch zien of er van het vlot nog iets is te redden. Hij knoopt het ine eind vast aan een boomwortel en laat zich dan zakken. De aterval stort zich in een klein rotsachtig meertje. Aan de over at staan groepen bomen en da;\r is het vlot heengedreven, 'ob zwemt er heen en slaakt een zucht van verlichting als hij erkt, dat het vlot er vrij goed is afgekomen. Ziezo, hier lijkt het wat rustiger en omdat het voor vandaag welletjes is geweest, be sluit Rob hier zijn kamp op te slaan. Hij kapt wat struikgewas weg aan de oever en legt een vuur aan. Gelukkig heeft hij nog eten genoeg bij zich en weldra pruttelt de inhoud van een paar blikjes in de pan boven het vuur. Mqrgen zal hij de verdere loop van de rivier maar verkennen. Ten minste.... éls de rivier verder loopt, want veel stroom staat hier niet meer. MOSKOU Op de tijdelijke openstelling van de Muur was vanmorgen in Moskou nog niet officieel gereageerd. Maar de ontwikkelingen in de DDR op zich hebben de instemming van de leiders in het Kremlin. Gennadi Gerasimov, de woordvoer der van het ministerie van buitenlandse zaken, prees gisteren „de vernieuwing van het socialisme" in de DDR. Ook de personele wijzigingen die de afgelopen dagen in de lei ding van de DDR zijn aangebracht, en die er nog aankomen, kunnen de goedkeuring van het Kremlin wegdragen. „Wat in de DDR gebeurt, is een zaak van het land zelf", aldus Gerassi- mov. „Het is hun land, zij kennen het beter. Wat kunnen wij doen?". Net als eerder dit jaar bij de al even radicale omwente lingen in Hongarije en Polen lijkt Moskou zich thans tevreden te stellen met de garantie dat ook de DDR een trouw lid zal blijven van het Warschau Pact. Duidelijk werd in elk geval dat de komende top op zee bij Malta in december tussen Bush en Gorbatsjov juist op deze stormachti ge ontwikkelingen in Oo$t-Europa geconcentreerd zal zijn. Ge rasimov permitteerde zich in dit verband het woordgrapje 'van Jalta tot Malta', maar bond haastig in, toen hem gevraagd werd of 4at betekende dat Bush en Gorbatsjov nu met zijn tweeën, de kaart van Europa voor zich en het krijt in de hand, tot een her verdeling van de invloedssferen zouden besluiten. (ADVERTENTIE) EN VOOR Een Panasonic Laser Beam printer KX P4450 Print 11 pagina's per minuut Heeft 2 A4 cassettes Kwaliteit 300 Dots per inch Heeft standaard een 512 Kb geheugen met uitbreiding tot 1.5 Mgb Heeft 1 jaar garantie en diverse opties Een eenmalige kaas om nu een zeer snelle volwaardige Laserprinter aan te schaffen.Vraag dokumentatie of demonstratie bij Swift Electronics Z\\ artepad 12, 2271 BT Voorburg. Telefoon 070 - 876333 of 8669vi

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidse Courant | 1989 | | pagina 5