„Oecumenische situatie lijkt op Oost-Berlijn Keuze nodig voor of tegen slachtoffers van welvaart ficidócGomcmt brieven van lezers CeidaeSotuuvnt kerk wereld Historisch reisverhaal over grondlegger christendom lage landen Lawson-affaire maakt einde aan rijk Thatcher GEESTELIJK LEVEN/OPINIE MAANDAG 6 NOVEMBER 1989 PAGINA i Pax Christi: solidair met hervormers Oost-Europa HILVERSUM De ledenvergadering van de rooms-katholie- ke vredesbeweging Pax Christi Nederland heeft de nieuwe re gering opgeroepen tot een beleid van politieke en economische solidariteit met de hervormers in Oost-Europa. De regering zou minstens vier keer zoveel financiële steun moeten geven aan Polen als de 200 miljoen die tot nu toe is toegezegd. Op de We reldbank en het IMF zou zij druk moeten uitoefenen om de Sovjetunie tot deze organisaties toe te laten. De leden richtten zich tot regering en het parlement naar aanleiding van de con ferentie 'Leven in waarheid: katholieken in OostrEuropa', die Pax Christi de afgelopen drie; dagen in Hilversum hield. De deelnemers waren hoopvol-óver het hervormingsproces in hun land, maar zij betreurden het dat de regeringen in het westen zo talmen met steun. Onverkorte uitvoering Milieubeleidsplan gevraagd KAMPEN Het Nationaal Milieubeleidsplan moet onverkort worden worden uitgevoerd. Het mag geen voorwerp worden van 'aanpassingen' die de ernst van de bedreiging van het mi lieu ontkennen. Dat standpunt verwoorden 47 voornamelijk protestantse theologen in een brief aan kabinetsformateur iLübbers. De brief is geschreven in het kader van de nationale milieu-estafette 'De Groene Puzzel', een actie van het Lande lijk Milieu Overleg, waaraan behalve milieubewegingen en an dere maatschappelijke organisaties ook honderden mensen uit de wetenschap deelnemen. De theologen zijn hoofdzakelijk werkzaam aan drie univeris- teiten: de Vrije Universiteit te Amsterdam, de Rijksuniversiteit Utrecht en de Theologische Universiteit van de Gereformeerde Kerken in Kampen. Het is een knappe vader die zijn eigen kind kent. W. Shakespeare Ontslag van gereformeerde studentenpastor gevraagd AMSTERDAM Een groep verontruste gere formeerden, verenigd in het Confessioneel Gere formeerd Beraad (CBG), heeft aangedrongen op het ontslag van de stu dentenpastor van de Vrije Universiteit in Amster dam, S. de Lange. De aanleiding vormt de naar de smaak van de gerefor meerden „vrijmoedige inter pretatie" van de bijbel door De Lange. Dat meldt Ad Val- vas, het weekblad van de VU. De pastor kwam enkele we ken geleden in opspraak door een artikel in het dagblad Trouw. Daarin werden de persoonlijke associaties van De Lange vermeld bij de bij belse woorden „Neemt, eet, dit is mijn lichaam", uitge sproken bij het Laatste Avondmaal. Deze hadden een uitgesproken erotische lading. De Lange maakt zich niet on gerust over de dreigementen. Hij is van mening dat de ver ontruste groep contact met hem had moeten opnemen, „omdat je met een dwalende broeder hoort te spreken". Hij neemt niets terug van zijn woorden. „Het zijn gewoon wat gedachten die ik op een speelse manier op papier heb gezet." De verklaring die de gerefor meerde kerk van Amster dam-Zuid dit weekeinde uit gaf staat daar echter haaks op. Daarin staat dat De Lange het betreurt het dat hij de inzet tingswoorden van het Avond maal (Neemt, eet, dit is Mijn lichaam) in verband heeft ge bracht met erotiek. Hij erkent dat de woorden van Christus geen betrekking hebben op seksualiteit en erotiek, maar zinspelen op Zijn lijden en sterven. De verklaring is ge zonden aan een groot aantal plaatselijke gereformeerde kerken. De Lange is als studentenpas tor niet in dienst van de VU, maar van de kerkeraad Am sterdam zuid-oost, waar de bezwaarschriften tegen hem waren binnen gekomen. Kerkendag Binnen de Raad van Kerken tekent zich overeenstemming af over het houden van een tweede ker kendag. Deze zou in 1992 moeten plaatshebben. Dan worden niet alleen de Euro pese binnengrenzen openge steld, maar wordt ook her dacht dat Columbus 500 jaar eerder Amerika ontdekte. De tweede kerkendag zou dienen als Nederlandse afsluiting van het conciliair proces voor ge rechtigheid, vrede en behoud' van de schepping. Er wordt over gedacht een „besluitpro cedure" op te stellen, waarbij deelnemers aan de kerkendag zichzelf bepaalde verplichtin gen opleggen. OUD-SECRETARIS FIOLET VAN RAAD VAN KERKEN: HARLINGEN - "De oe cumenische situatie in Nederland lijkt bedroe vend veel op de situatie in Oost-Berlijn. De auto riteiten houden de muur in stand, terwijl de bur gers massaal naar de vrij heid trekken. De Ker kendag in Utrecht was de definitieve doorbraak van de oecumene in Neder land, maar zonder enige bevestiging van de ker kelijke autoriteiten". Dit zei prof. dr. H. A. M. Fio- let, oud-secretaris van de Raad van Kerken in Neder land, zaterdag in Harlingen ter gelegenheid van het feit dat daar de Werkgemeen schap van Kerken te Harlin gen twintig jaar geleden werd opgericht. Fiolet meende dat zonder oe cumene het geloof gedegra deerd wordt tot een partij- ideologie, die bestaat uit ge loofswaarheden en een ker korde. "Dat is echter niet de mentaliteit van Jezus Chris tus. Hij is geen ideoloog. Hij heeft geen partij gesticht". Volgens de oud-secretaris van de Raad van Kerken zijn "wij vier eeuwen lang geloofslui geweest". Na het concilie van H.A.M. Fiolet Trente en de synode van Dor drecht in de 16e eeuw zijn de geloofswaarheden van de ker ken niet meer veranderd. "Wij zijn niet meer bereid de bijbel vanuit de krant te le zen", meende Fiolet. De Kerkendag in Utrecht, heeft volgens hem duidelijk gemaakt dat de oecumene be zig is afscheid te nemen van de kerk met haar onwrikbare geloofsbelijdenis en kerkorde. "De kerken waren in Utrecht afwezig. De kerkleiders wa ren wel aanwezig, maar ze hadden niet de moed om te verklaren dat 18.000 christe nen de eenheid hadden her vonden en feestelijk beleef den. Het ging ten diepste om de manifestatie van de 'ene kerk van Jezus Christus". Illegaliteit Dit kerk-zijn mag niet in de kerkelijke illegaliteit gedron gen worden. Fiolet doelde hierbij op de aangepaste vie ring van de tafel van brood en wijn. Om niet in de proble men te komen, hadden de or ganisatoren van de Kerken dag besloten om in plaats van het delen van brood en wijn te kiezen voor het aan elkaar doorgeven van druiven. "De heilige symbolen van brood en wijn zijn", aldus Fiolet, "verkwanseld voor het door geven van druiven en het op richten van een regenboog". Fiolet gaf een aantal voor waarden voor de nieuwe oe cumenische kerk. Een daar van luidde dat de kerkelijke verdeeldheid niet meer moet gelegitimeerd worden met een beroep op de bijbel. Fio let: "Het geloof is een gave, geen grond voor uniforme ring in geloofsbelijdenissen en kerkstructuren. We moeten het geloof niet stollen; dan maken we het kil en onleef baar". Vervolgens stelde hij dat de geloofsontmoeting met Jezus Christus voller is dan welke kerkopvatting ook. Ge loofsgemeenschappen moeten elkaar niet uitsluiten in hun anders zijn. Iéder is van Christus. De ander is in zijn anders zijn niet de mindere. Tenslotte zullen in die ene pluriforme kerk toch grenzen moeten worden gesteld. Deze grenzen kunnen niet door mensen worden vastgesteld. God heeft het laatste woord. Fiolet: "Luther had de bullen van de R.-K. Kerk moeten te rugsturen. De kerk had het moeten uithouden tot het pro ces zich uitgekristalliseerd had. De kerk moet een vrije landingsbaan zijn voor de werking van de Geest". GERRIT GEERDS PROF. K.A. SCHIPPERS OP DIAKONALE DAG: UTRECHT „Liefda digheid is het surrogaat van liefde, het aftreksel van een in wezen onver schillige kerk en ze heeft wat dat betreft veel boter op het hoofd". Dat zei prof. drs. K.A. Schip pers (Kampen) zaterdag tegen meer dan elfhonderd her vormde en gereformeerde di akenen die hun jaarlijke lan delijke ontmoetingsdag hiel den. Prof. Schippers sprak over een keuze waarvoor diakenen worden gesteld: wel of niet de weg inslaan naar de mensen binnen en buiten de kerk die niet gezien, noch gehoord worden; die niet bevorderd of gepensioneerd worden. Barm hartigheid en gerechtigheid zijn de trefwoorden, aldus Schippers. Het zijn woorden die van God komen; (kerk- )mensen ontkrachten ze vaak tot liefdadigheid. „Wat heb ben we wij ze uitgehold, die woorden". De diakenen hebben nieuwe kansen, vond Schippers: „Dwars door het Nederlandse volk loopt een scheidingslijn. Aan de ene kant de mensen die profijt trekken van de welvaart en wachten op be lastingverlaging en aan de an dere kant de mensen die slachtoffer zijn van de wel vaart en voor wie het maar afwachten is of hun vijftien procent achterstand ooit zal worden ingehaald". Schippers bond de diakenen op het hart een keuze te ma ken: „De vraag is wat de dia ken kiest. Functioneren als een moderne Sinterklaas (lief dadigheid) of als bondgenoot, iemand die partij kiest en op komt voor recht". Echt diako- naat verschanst zich niet ach ter kerkelijke grenzen: „dat er bondgenoten zijn buiten de kerk (politiek, actievoerders, vakbond) verheugt de kerk. Er kunnen immers geen bondgenoten genoeg zijn tot dat recht is gedaan en alle mensen waardig kunnen le ven", aldus prof. Schippers. Ds. A. Romein, scriba van de hervormde Provinciale Kerk vergadering (PKV) in Gelder land bond de diakenen op het hart vooral te blijven zorgen dat diakenen blijven strijden voor de verliezers in de sa menleving, met name richting overheid die voor deze men sen een bijzondere verant woordelijkheid heeft. Tegelij kertijd is die strijd een volks zaak. Kerkleden zijn in het algemeen ver afgedreven van de zwaksten in de samenle ving, vond ds. Romein. De ac tiviteiten („we hollen van de ene vergadering naar de an dere") zijn vooral naar binnen gericht. Te weinig komt het tot echte ontmoetingen met de zwaksten. De PKV-secre- taris pleitte voor vaste ont moetingspunten in wijjc, dorp of stad waar de zo noodzake lijke ontmoeting kan plaats vinden, „in de hoop dat isole ment en verbittering worden doorbroken", aldus ds. Ro mein. Drs. R. Rahman, hoofd van het hervormde Werelddiako- Prof. K. A. Schippers FOTO: PERS UNIE naat roerde in haar bijdrage de relatie met zwaksten in de derde wereld aan: „Voeten van mensen in de derde we reld zitten onder de modder van de rijstvelden en onder het straatvuil van de moderne wereld. Durven wij die voe ten wassen en durven wij de reuk van armoede opsnuiven? Of staan we klaar met par fum, uit angst voor de geur van een ander mens?" Paus keert zich tegen drugs Paus Johannes Paulus II sprak gisteren op het Sint Pieters plein in Rome zo'n twintigduizend demonstranten toe die zich verzetten tegen de handel in en het Italiaanse beleid rond drugs. foto: epa „Willibrord tussen Ierland en Rome" KRO-documentaire van Hans Wynanda. Uitzending van avond op Nederland I van 22.40 tot 23.30 uur. HILVERSUM Al vanaf zijn geboorte was de Iers-an- gelsaksisch monnik en Ro meins bisschop Willibrord voorbestemd om een heilige te worden. Immers, Willi- brords biograaf Beda be schreef een droom van zijn moeder, waarin zij een maan aan de hemel zag verschijnen als een grote vuurbal. Plotseling daalde de maan als een steen naar beneden, ze slikte hem door en voelde een innerlijke gloed. Daarop vroeg ze een wijze priester om uitleg, die haar droom als volgt verklaarde. De maan, die ze zo plotseling uit het niets zag verschijnen, symbo liseerde haar zoon, die ze die nacht ontvangen had. Deze zou met het licht van zijn overtuiging de duisternis van angst en onwetendheid ver drijven. Hij zou schitteren als de gloed van de volle maan en véle ogen zouden op hem gericht zijn. Met die historische overleve ring begint Hans Wynands zijn documentaire „Willibrord tussen Ierland en Rome", die de KRO vanavond in het ka der van de Willibrordjaar, het herdenkingsjaar van de r.k. Kerk en de Raad van Kerken, uitzendt. Wynands neemt in zijn docu mentaire de kijker mee naar Ierland, Nederland, Luxem burg, Denemarken en Italië. Aan de hand van beelden van Ierse kloosterruïnes, resten van het klooster in Echter- nach, van Utrecht en Rome, en door de uitleg van histori, een keltoloog en een archeo loog schetst hij zo een beeld van het leven en het werk van de Ierse monnik, die Ne derland kerstende. Geen dro ge opsomming van de feiten, maar een historisch reisver haal, een tocht langs de plaat sen die „de grondlegger van het christendom in de lage landen" in zijn leven heeft aangedaan. Aantekening In het jaar 690 belandde Wil librord met twaalf metgezel len (in navolging van Chris tus met zijn apostelen) bij Katwijk aan land. We weten dat door een korte biografi sche aantekening die Willi brord op zijn kalender maak te. „In het jaar 690 na Chris tus, kwam ik, Willibrord, over zee, naar het land der Franken. En in het jaar 695 ontving ik, ofschoon onwaar dig, in Rome de bisschopswij ding uit handen van paus Ser- gius. Nu in het jaar 728 leeft Willibrord voorspoedig en ge lukkig". Zijn kersteningswerk verrichtte hij in de duinstreek van het moerassige Noord en Zuid-Holland en op de hoge zandgronden in Limburg en Brabant, alwaar hij de neder zettingen en de magische plaatsen bezocht waar de hei dense bevolking van oudsher hogere machten vereerde en hij de heidense heiligdommen omverhaalde of ze omvormde tot christelijke symbolen. Spo ren daarvan laat Wynands zien in het Luxemburgse Bol- lendorf, waar Willibrord ooit zijn abdij stichtte: de sokkel van een omvergehaald Ro meins beeld en een tot Iers kruis omgevormde menhir. Bij zijn prediking zocht Willi brord de steun van de Franki sche hofmeier Pippijn en het hoogste gezag in Rome. Paus Sergius II stelde hem aan tot bisschop van de Franken, wees Utrecht als de bisschops zetel aan, en gaf hem liturgi sche boeken en een aantal re likwieën van heiligen, marte laren en apostelen, voor de kerken, die Willibrord wilde bouwen. Martelaarsideaal Het zendingswerk van deze stichter van de Nederlandse kerk kwam voort uit een ty pisch martelaarsideaal van deze angelsaksische monni ken. De Ierse historicus kar dinaal T.O Fiach verklaart in de film dat Ierland geen mar telaren gekend heeft die hun bloed hadden vergoten om wille van het christendom. Volgens de kardinaal ontwik kelde een Ierse theoloog daar om een „witte" en een „groe ne" martelaarstheologie. Het „groene" martelaarsschap hield een leven in van ver sterving, kuisheid, vroomheid en het opgeven van de dingen die dierbaar zijn, terwijl het „witte" martelaarschap eruit bestond huis, familie, vrien den en het land te verlaten om nooit weer terug te keren: een voortdurende pelgrim stocht in naam van Christus („pro Christi nomine peregri- nari"). De Ierse monniken zwierven uit naar afgelegen plaatsen in Ierland, Schot land, de Shetland-eilanden, Groenland en de lage landen bij de zee. „Het evangelisatie proces van Willibrord is dus een eindpunt van een langere ontwikkeling", aldus kardi naal Fiach. Twaalf eeuwen later is er een opleving van de belangstel ling voor Willibrord te be speuren. Dr. A. Muskens, his toricus en rector van liet Ne derlands college, in Rome, zoekt aan het eind van deze KRO-documentaire de ver klaring voor die hernieuwde belangstelling in een algeme ne heimwee, een behoefte van de mens om te leven in grote re verbanden dan alleen maar in zijn eigen land. „Politieke grenzen vallen weg, men spreekt over één Europa, over één culturele geschiedenis van het Europese volk. Men wil graag teruggrijpen naar de tijd dat we één waren en al die grenzen van de verschil lende naties nog niet beston den. Willibrord is met al zijn contacten een aansprekend voorbeeld uit het verleden, waarin Europa één was en men zich overal thuisvoelde". THEO KRABBE Pagina 6: Mgr. Bar opent Willibrordjaar in Oegstgeest Dramatische ontwikkeling in DDR TERWIJL de betogingen in Oost-Duitsland nog steeds in omvang en felheid toenemen en de vluchtelingenstroom naar West-Duitsland onverminderd voortduurt, zijn er aan wijzingen dat zich deze week in de DDR nieuwe en ingrij pende politieke ontwikkelingen zullen voordoen. Het plei dooi dit weekeinde van de Oostduitse minister van cultuur Hans-Joachim Hoffmann, alle leden van het politburo te la ten opstappen, is méér dan zomaar een losse opmerking van een in het 'nauw gedreven politicus. HOFFMANN is behalve minister van cultuur tevens lid var^ het centrale comité, dat de macht heeft de leden van het po litburo het dagelijks bestuur van de partij aan de kant te zetten. Het feit dat het staatspersbureu ADN het pleidooi van Hoffmann wereldkundig heeft gemaakt, wijst erop dat invloedrijke Oostduitsers zijn standpunt delen. Het ziet er daarom naar uit dat op een vergadering van het centrale co mité, dat van woensdag tot en met vrijdag in Oost-Berlijn bij eenkomt, het vonnis over het politburo zal worden voltrok ken. De wereld is getuige van het complete bankroet van het communistische systeem. Gesterkt door de Russische glas nost- en perestrojka-beweging neemt het verzet in de landen van het Oostblok tegen de dictatuur toe. Het één-partijsys teem kraakt in al zijn voegen. In Hongarije en Polen hebben de tot voor kort almachtige communistische partijen het al niet meer alléén voor het zeggen. In de DDR is het verzet tegen het regime nog sterker. De machthebbers dreigen er onder de voet te worden gelopen. Beloftes en toezeggingen de oppositiebeweging Neues Forum te legaliseren en reis- en emigratiemogelijkheden te verrui men, blijken niet voldoende om de rust enigermate te doen terugkeren. Dat geldt ook voor het aan de kant zetten van partijbonzen, onder wie de vrouw van de al eerder afgevoer de partijleider Honecker. Het is de vraag of het pleidooi van minister Hoffmann zo spoedig mogelijk een nieuwe regering, te vormen teneinde de nieuwe partijleider Egon Krenz een kans te geven hervormingen door te voeren, al niet te laat komt. TEGEN deze achtergrond krijgt de onverwachte vervroe ging met een half jaar van de topontmoeting tussen president Bush en zijn Russische ambtgenoot Gorbatsjov een steeds grotere betekenis. Vooral van Amerikaanse zijde is bena drukt dat het slechts om een informele minitop zal gaan, waarop de eigenlijke topconferentie van volgend voorjaar zal worden voorbereid. Gaandeweg zal echter niemand meer het belang van de bijeenkomst op dit moment onderschatten. Het is van het grootste belang, dat de leiders van de twee mach tigste landen ter wereld elkaar begin december eens diep in de ogen kijken. SlNDS het aantreden van George Bush als president van de VS heeft Gorbatsjov herhaaldelijk op een snelle topontmoe ting aangestuurd, maar zijn Amerikaanse ambtgenoot heeft die boot lange tijd angstvallig afgehouden. Hij wilde pas een ontmoeting met Gorbatsjov als er na een degelijke voorberei ding nieuwe ontwapeningsakkoorden konden worden afge sloten. Bush voelde er niets voor om, zoals zijn voorganger Reagan is overkomen, tijdens het topoverleg platgewalst te worden met totaal nieuwe voorstellen. VERWACHT mag worden dat de twee leiders elkaar nu op de eerste plaats zullen bijpraten over de ingrijpende verande ringen die zich de afgelopen weken en maanden in het Oost blok hebben voltrokken. Gorbatsjov zal daarbij ongetwijfeld het meest aan het woord zijn. Zijn 'perestrojka' in de Sovjetu nie heeft in het gehele Oostblok zo'n stormachtig domino-ef fect gehad, dat niemand de afloop al met zekerheid kan voorspellen. De ontwikkelingen in Oost-Duitsland zijn daarbij het meest dramatisch. Meer dan elders in het Oostblok brengen ze het risico met zich mee van onberaden stappen van de haviken onder de machthebbers om alsnog te trachten de hervor- mingsdrang een halt toe te roepen. Zo'n poging nu nog het tij te keren zal tot mislukken gedoemd zijn. De gevolgen ervan zouden er echter niet minder ernstig om kunnen zijn. (Van onze correspondent Roger Simons) LONDEN De politieke situ atie waarin de Britse premier Thatcher is beland door het plotse ontslag van Nigel Law- son als minister van financiën wordt alsmaar hachelijker. Thatcher zegt nu zelf dat ze ontslag zal nemen na de vol gende parlementsverkiezin gen. Vroeger blufte ze altijd dat ze gemakkelijk nog een vijfde ambtsperiode zou aandurven. Ze geloofde werkelijk dat ze eeuwigdurend was. Maar het ontslag van Nigel Lawson en de deining die daardoor werd veroorzaakt hebben haar ken nelijk tot het besef gebracht dat haar rijk bijna uit is. Het Thatcher-moreel schijnt een lelijke knauw te hebben ge kregen. De controversiële premier ont hulde haar plan om al op te stappen na de komende parle mentsverkiezingen in een vraaggesprek met de nieuwe Londense zondagskrant The Sunday Correspondent. De volgende parlementsverkie zingen moeten op zijn laatst door haar worden uitgeschre ven in de eerste helft van 1991. Premier Thatcher vertel de gisteren in The Sunday Correspondent dat haar partij tegenwoordig over voldoende geschikte elementen beschikt die van haar „de toorts" kun nen overnemen. Iets dergelijks zou zij voor het incident Law son nooit hebben gezegd. Politieke waarnemers in Lon den beschouwen Thatchers andere toon als een duidelijk teken dat ze een voorwendsel zoekt om te kunnen vertrek ken zonder gezichtsverlies. Thatchers geloofwaardigheid werd gistermiddag opnieuw in opspraak gebracht. Nigel Law son, de ex-minister van finan ciën, verklaarde in het „Brian Walden Interview" dat hij de premier een goede kans had gegeven om zich te redden. Hij zou zijn ontslag niet hebben ingediend als zij haar economi sche goeroe, Professor Sir Alan Walters, de laan uitstuur de voor het jaar om was. Maar Thatcher hapte niet toe. Ze weigerde Walters te ontslaan, wat tot gevolg had dat Lawson meteen opstapte en zij zelf in diskrediet werd gebracht. Brieven graag kort en duidelijk geschreven. De redactie behoudt zich het recht voor ingezonden stukken te bekorten Bedrijfsovernames (3) Best mogelijk dat met name werknemers soms ingenomen zijn met overname van de vennootschap door een dyna mischer management, zoals een briefschrijver stelt. Maar dat mag nauwelijks 'n criteri um heten. Welbeschouwd im mers zijn de werknemers er nog altijd ten dienste van het bedrijf, en niet andersom. Zij zijn te allen tijde vrij naar een minder 'vastgeroest' bedrijf over te stappen. Zo ook let niets degene die ziet dat een bedrijf 'stom' geleid wordt, om er een slim geleide concurre rende onderneming naast te bouwen, indien overname on gewenst blijkt. De grote vraag is namelijk wat Joep van den Nieuwenhuijzen zal doen in dien een bod op zijn zaakjes wordt uitgebracht. Zal dan niet alles in het werk gesteld worden, om te voorkomen dat deze van de ene dag op de an dere zijn levenswerk kwijt is? N. Pleumekers, DEN HAAG.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidse Courant | 1989 | | pagina 2