f I mal Ie Tranen van woede en ontroering op de Tempelberg ■CcidócSoiucwit" Eerste steen voor herbouw tempel Emma herstelde band tussen volk en Oranje ZATERDAG 4 NOVEMBER 1989 JERUZALEM - Er was vreugde en er waren heel wat tranen van ont roering. Ze zongen en ze dansten op de tonen van de harp, de klari net en de trompet. Toen de rams hoorn klonk en de hogepriester de armen in zegening ophief, wisten de 'Getrouwen van de Tempelberg' dat de drie ton wegende rots de eerste steen zou zijn voor de nieu we joodse tempel. En de honder den joden baden: „Sjehechianoe, Gij zijt gezegend dat we dit mogen meemaken". Terwijl de 54-jarige leider van de 'Ge trouwen', Gershon Salomon, de wereld liet weten dat het historische moment was aangebroken waarvoor tweeduizend jaar was gebeden, verhief bovenop de Tempelberg sjeik Mohammed Sa'id al Jamal zijn stem: „Dit gebied is heilig voor de islam. Wij zullen elke poging om de joodse tempel hier te herbouwen, bestrijden". Trillend van woede wees hij op een langslopend jongetje van een jaar of acht: „Wij zullen vechten tot zelfs de laatste druppel bloed van dit kind", schreeuwde hij, terwijl honderden Ara bieren om hem heen instemmend knik ten. Op die begin vorige week, vond de poli tie in Jeruzalem in brand gestoken au to's, en moest de brandweer eraan te pas komen toen met benzine doordrenkte lappen een fabriek dreigden te verwoes ten. De Tempelberg is het religieuze brand punt van het Israelisch-Arabische con flict. In het verre verleden bouwde het joodse volk daar tweemaal de tempel, het heiligste der heiligdommen. De eerste tempel, waarin de Stenen Ta felen in de Heilige Ark waren opgebor gen, werd verwoest door de Babylonièrs. De tweede, gebouwd door koning Salo mon, werd in het jaar 70 na Chr. door Romeinse troepen met de grond gelijk gemaakt. Sindsdien bidden vrome joden overal ter wereld driemaal per dag: „Moge het Uw wil zijn dat de tempel spoedig zal worden herbouwd". Het gebed was eeu wenlang niet meer dan een verlangen en discussies over de vraag of de tempel rechtstreeks uit de hemel moet neerda len als de Messias komt, ofwel eerder mag verrijzen in de vorm van een 'tijde lijk gebouw', bleven theoretisch. Na de Zesdaagse Oorlog van 1967, toen het Israëlische leger Oost-Jeruzalem ver overde, waardoor de Klaagmuur - het laatste overblijfsel van de tweede tem pel - weer onder joodse controle kwam, kreeg de tempeldroom vastere vorm. Religieuze instituten zoals 'Torat Haco- hainiem' gingen studies maken van bij voorbeeld de kleding die de priesters in de tempel moeten dragen. Moet bijvoor beeld de blauwe verf voor het priester- overkleed gemaakt worden van slakken of van inktvissen? En van welke plant moet de wierook gemaakt worden die in de nieuwe tempel zal worden gebruikt? Moskeeën Meer dan twintig jaar worden, in de Messiaanse sfeer die zich in 1967 van het joodse volk heeft meestergemaakt, concrete voorbereidingen getroffen voor de herbouw van de tempel. Even lang al bestaat het verbod voor joden en chris tenen op de Tempelberg te bidden. Een verbod dat gebaseerd is op religieuze gronden, maar ook pure praktische ach tergronden heeft. Op de Tempelberg staan al sinds de zevende eeuw twee moskeeën, die voor de islam bijna even belangrijk zijn als Mekka of Medina. In de Omar-moskee, met de beroemde gouden koepels, is de rots te zien van waar volgens islamitische overlevering de profeet Mohammed op zijn paard ten hemel steeg. Het gebedsgebouw met zijn speciale achthoekige architectuur is door de eeuwen heen zo bewonderd, dat bij voorbeeld de kruisvaarders er inspiratie uit putten voor de bouw van kerken in Europa. Bezoekers van de Omar-moskee laten, evenals in de ernaast gebouwde Akza-moskee met het zilveren dak, bij de ingang hun schoenen achter uit res pect voor het islamitische heiligdom en de schoonheid binnen is de harmonie van lijnen en kleuren. De religieuze emoties die de beide mos keeën op de Tempelberg oproepen zijn zo diep, dat na de eerste-steenlegging door de joodse 'Getrouwen' een ex treem-islamitische beweging alle islamie ten opriep „onmiddellijk in actie te ko men". In Oost-Jeruzalem zelf gaven vele honderden gelovigen gehoor aan de op roep van de Mufti, sjeik Saad-a-din-al- Alami, massaal naar de moskeeën te trekken voor speciale gebeden. Hoe de joodse tempel moet worden her bouwd op de plek waarvoor de gelovi- |en van Allah zelfs hun leven willen ge ven, is een vraag waarop tot nu toe al leen joodse extremisten hebben geant woord. Sinds 1967 is vijfmaal vergeefs gepoogd de moskeeën op de Tempelberg op te blazen. Rode vaarzen Joodse geleerden houden zich intussen in Jeruzalem bezig met de rituele richt lijnen voor het brengen van offers in de nieuwe tempel. Ze hebben er al 38 gere construeerd. Aan de 65 andere wordt nog gewerkt. Naast het daartoe opgerich te tempelinstituut is inmiddels een mu seum gebouwd, waar het publiek bij voorbeeld kan zien hoe de volgens bij belse regels geweven priesterkleren er moeten uitzien. Anderen houden zich bezig met de vraag waar de as vandaan moet komen waar mee de priesters zich dienen te reinigen voordat zij de tempel betreden. Volgens de bijbelse instructies moet die as ko men van onbesmette rode vaarzen. Deze zomer reisden rabbinale afgezanten naar Europa op zoek naar geschikte vaars embryo's waarvoor Israëlische koeien binnenkort als draagmoeder moeten fun geren. Van de door koning Salomon gebouwde tempel bestaat een maquette, die te zien is bij het Holy Land Hotel in Jeruzalem. Om een nog authentieker model te ma ken is nu een bedrag van een miljoen dollar opzijgelegd. Geld dat komt uit een speciaal tempelbouwfonds, en waarvoor alleen contributies van joden mogen worden aangenomen. Alvorens het nieu we bouwmodel kan worden gemaakt, moeten de geleerden het trouwens nog eens worden over de juiste afmetingen van het godshuis. Metingen moeten wor den verricht volgens de bijbelse maatsta ven, en hoe die maatstaven in de Ro meinse centimeters en meters moeten worden vertaald, is nog niet geheel ze ker. Voor Gershon Salomon, de leider van de 'Getrouwen van de Tempelberg' is al dit vooronderzoek niet voldoende. Hij en zijn volgelingen - op papier enkele tientallen, maar volgens Salomon wel tienduizenden - vinden dat de tijd van actie is aangebroken. Ze brachten een drie ton wegende rots vanuit de Negev- woestijn naar de Tempelberg. Deze rots was met behulp van een tractor van de rest van het gesteente afgetrokken, want volgens de Schrift mag aan de bouw van de tempel geen ijzer te pas komen. De Israëlische politie liet de 'Getrouwen' weliswaar niet toe tot de Tempelberg zelf, maar de opwinding was er niet minder om. Toen de hogepriester, wat onwennig in zijn bijbelse kleding en met een zonnebril op, met een koperen em mertje water putte om de rots te zege nen, riep Gershon Salomon: „Ik tril over mijn hele lichaam". En zo ging het ook met de ontroerde toeschouwers. „Pe herbouw van de tem pel is de essentie van ons jood-zijn", vond de historicus David Salomon. En Shlomo Goren, de bejaarde ex-opperrab bijn, ging nog verden „Ik kan deze we reld niet verlaten zonder er zeker van te zijn dat de joden opnieuw op de Tem pelberg mogen bidden", liet hij weten. Israels politici hebben ook na de eerste- steenplechtigheid van de 'Getrouwen' niet gewaarschuwd voor de gevaren die de tempeldroom in zich draagt. Integen deel, president Chaim Herzog verleende kort geleden gratie aan de joodse extre misten die enkele jaren geleden waren veroordeeld wegens een sabotagepoging bij de moskeeën. Het Israëlische opperrabbinaat verleent de helpende hand bij het organiseren van de eerste conferentie over de her bouw van de tempel. In de Israëlische pers verschijnen steeds meer artikelen over de praktische bouwaspecten terwijl architecten en bouwondernemers intus sen al hun diensten hebben aangeboden. Waarschuwingen, zoals die in de Engels talige krant The Jerusalem Post, met de kop 'Stop de tempelrazernij' gaan echter verloren in de emoties over het naderen de Grote Moment. „Elke dag uitstel is een smet op de na tie", zei kort geleden de directeur van het tempelinstituut, Zeev Golan. Woorden als deze kunnen de kern vor men van een explosie, waarbij het bloed rijkelijk zal vloeien. WILLY WERKMAN De Omar moskee op de Tempelberg, waar de rots te zien is vanwaar de profeet Mohammed op zijn paard ten hemel steeg. De klaagmuur, het laatste overblijfsel van de tempel die koning Salomon liet bouwen. FOTO'S: WILLY WERKMAN Koningin Emma, zoals velen zich haar nog zullen herinneren. FOTO: PR APELDOORN - „Heren, wij zijn er nog". Die uitspraak deed konin gin Emma herhaaldelijk tegenover de comités die haar en de jonge Wilhelmina ontvingen tijdens hun bezoeken in het land. Het is ook de titel van een tentoonstelling in Het Loo, die vandaag wordt geopend door prinses Juliana en die is ge wijd aan het regentschap van Emma tussen 1890 en 1898. „Emma heeft door haar reizen de band tussen Nederland en Oranje weer ver sterkt. De relatie was verstoord omdat Willem III het volk duidelijk verwaar loosde. De provincie Limburg bijvoor beeld had al in veertig jaar geen bezoek meer van een vaderlandse vorst ontvan gen". Dat zegt mevrouw drs. E. van Heuven-Van Nes, die de tentoonstelling coördineert. Samen met twee anderen schreef zij een boek over die periode, 'Koningin Emma en haar ministers', dat bij de opening is gepresenteerd. Toen Willem III in 1878, 61 jaar oud, trouwde met de 20-jarige Emma, prinses van Waldeck-Pyrmont, waren er vier po tentiële troonopvolgers: zijn twee zonen Willem en Alexander, zijn broer Hen drik en zijn oom Frederik. Ze zouden al len in de loop van de zes volgende jaren overlijden. Wilhelmina was vier toen ze als enige troonpretendent overbleef. Wil lem stierf op 23 november 1890 en op 9 december legde Emma de eed af als re gentes en voogdes voor haar dochter, de 10-jarige koningin Wilhelmina. De tentoonstelling legt de nadruk op het leven van Emma tot 31 augustus 1898, toen Wilhelmina achttien jaar werd. Haar jeugd, haar huwelijk, de voorberei ding op haar komst naar Nederland en haar belangstelling voor de sociale pro blemen in ons land komen uitvoerig aan de orde. Kernpunt is uiteraard haar taak als regentes en als moeder. Er zijn schilderijen te zien, tekeningen, kunstvoorwerpen, kostuums, speelgoed, kindermeubels, schoolschriften en ar chiefstukken, zoals brieven van Emma en Wilhelmina. De collectie is voor een deel te danken aan de activiteiten van Emma zelf. Want zij kocht historische documenten en voorwerpen terug die uit het bezit van de Oranjes waren verdwe nen. Ook nam ze het initiatief tot de bouw van het Koninklijk Huisarchief. Verder kreeg Het Loo goederen in bruik leen van het Huis Waldeck-Pyrmont in Duitsland, van Nederlandse musea, ge meentearchieven en particulieren. „Opmerkelijk", vertelt mevrouw Van Heuven, „is een schilderij waarop Wil helmina aan het sterfbed van haar vader zit. Dat werd al in 1889 gemaakt. De ko ning was toen zo ziekelijk, dat men het bij voorbaat vervaardigde". Na de dood van Willem III bereidde Emma Wilhelmina voor op haar toe komstige taak als vorstin. Ze zag het daarbij als haar taak Wilhelmina aan de bevolking voor te stellen door bezoeken aan alle provincies. Dat was bijzonder, want Willem had zich zelden in het land laten zien en mede daardoor veel krediet verspeeld. In die tijd, zonder televisie, was een ontmoeting met het koningshuis een grote zeldzaamheid. Het boek maakt duidelijk dat de bezoe ken niet altijd zonder problemen verlie pen. Na een bezoek aan een doofstom- meninstituut in Groningen was Wilhel mina zo van streek, dat ze op een divan lag te huilen en niet meer wilde eten. In Friesland vroegen twee inwoners van Tialleberd aan de „Kommesaris der Ko ningin" toestemming „bij Haare Maaij- est de Koningin te worden toegelaaten om haar bekend te maaken met de be handelingen die de arbeiders hier ten deel vald" en brachten anderen een pot pap mee om te laten zien dat de beesten nog beter te eten kregen. In Tilburg werd op tijd een 'samenzwering' verijdeld: so cialisten hadden langs de route een ka mer gehuurd met het snode plan oprui ende pamfletten naar beneden te strooi en, „en zij wilden de aubades van schoolkinderen overstemmen met socia listische strijdliederen". „Na het bezoek in de provincie Gronin gen werd een herinneringsmedaille gesla gen met rond de portretten van Emma en Wilhelmina het randschrift 'De liefde is bij het aanschouwen vermeerderd'. Ditzelfde gold voor vele Nederlanders, die door de bezoeken weer een beeld hadden van diegenen die de hoogste post in het land bekleedden", aldus het boek. Dat kon ook blijken uit het bedrag van 300.000 gulden dat na de troonsaanvaar- ding van Wilhelmina als 'nationaal ge schenk' voor Emma werd bijeenge bracht. Ze legde er 200.000 gulden bij en maakte daarmee de stichting mogelijk van het eerste sanatorium voor tubercu losepatiënten, op het landgoed Oranje- Nassau-Oord in Renkum. Tot lang na haar dood bleef de 'Emmabloem-collec- te' een begrip in ons land. ANDRÉ HORLINGS Het Rijksmuseum Paleis Het Loo, Koninklijk Park I ie Apeldoorn is op maandag gesloten maar op alle andere dagen van de week geopend van 10.00 tot 17.00 uur De tentoonstelling over koningin Emma is te bezichtigen lot 4 februari 1990

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidse Courant | 1989 | | pagina 32