Bedenksel van de schrijftafel
Compact-disc verovert auto
Een vlindertje in Afrika kan
hier een windhoos veroorzaken
De Schepping
volgens Ferruci
Moto Guzzi en Norton in opvallende rol
Winst
Nissan
fors
omhoog
BOEKEN
ËeidócCouAO/nt
ZATERDAG 4 NOVEMBER 1989 PAGINA
TESSA
DE L'OO
ISA BE
Wat een spanning had kunnen
wekken is de relatie tussen de
twee vrouwen. Daar had veel
meer subtiliteit een ontwikke
ling in kunnen groeien, die nu
in en paar stevige stappen
wordt genomen, waardoor ei
genlijk ook elke diepgang in
karakterisering onmogelijk is.
Daardoor lijkt het boekje van
Tessa de Loo het geschuif met
een paar stereotiepe figuren op
het dambord, volgens afge
sproken zetten en steeds met
het denkwerk van de dammer,
voor wie de zetten tellen en
niet de damstenen. „Isabelle"
is een boekje dat nog vastge
plakt lijkt op de schrijftafel.
JAN VERSTAPPEN
James Gleick: „Chaos, de derde we
tenschappelijke revolutie". Uitgeve
rij Contact (Amsterdam). Prijs
ƒ45,00.
Wolken veranderen van vorm.
Rook kringelt, water kolkt.
Een kustlijn kronkelt, zand
ribbelt. Slakkehuizen en het
erfelijkheidsmateriaal DNA
spiralen. Bomen, longen en ze
nuwstelsels vertakken zich.
Hier turbulentie: wilde werve
lingen in vloeistof en lucht.
Daar aggregatie: het aaneen-
klonteren van losse deeltjes tot
grotere, vaste gehelen.
De bestudering van dergelijke
verschijnselen is eigenlijk pas
zo'n veertig jaar geleden in
zwang geraakt en mede dank
zij de computer in de jaren ze
ventig tot volle bloei gekomen.
De misleidende roepnaam
luidt „chaos". Misleidend, om
dat deze jonge discipline juist
aantoont, dat in wat wij ge
woonlijk voor een wanordelij
ke toestand houden vaak ook
orde schuilt, en dat er over
eenkomsten zijn tussen diverse
soorten onregelmatigheid.
Nu betekent „chaos" van ouds
her de totale afwezigheid van
enige orde. En het blijft zeker
voor een tak van wetenschap
ongeloofwaardig voor het gro
te publiek om te beweren dat
er een structuur is daar waar
begripsmatig elke systeem-
vorm ontbreekt. Een betere, in
ieder geval vrij zuivere titel
voor de zogenoemde chaosstu-
die is „niet-lineaire dynami
ca".
De Amerikaanse wetenschaps-
journalist James Gleick han
teert in zijn boek „Chaos" bei
de benamingen voor het wis
kundig/natuurkundig specia
lisme dat het onregelmatige,
aperiodieke, schijnbaar wille
keurige, niet helemaal voor
spelbare gedrag in uurwer
kachtige dynamische systemen
onderzoekt.
Die wijdlopige „definitie" is
van uw recensent. Gleick zelf
oppert geen omschrijving. Hij
volstaat met het geven van
uiteenlopende meningen van
en over deskundigen. Bijvoor
beeld dat, mede dank zij de
Nederlander" Floris Takens,
een onderscheid ontstond tus
sen „louter ruis en chaos in de
nieuwe betekenis: ordelijke
wanorde tot stand gebracht
door eenvoudige processen
Van alle mogelijke wegen van
wanorde geeft de natuur
slechts aan enkele de voor-
Alleen al door de verwarring
stichtende roepnaam „chaos"
en door het ontbreken van or
dentelijke definities, lijkt
Gleicks werk zelf een prima
object van studie voor „chaos-
sers" „chaotici" of „cha
oten"
Gleick beschrijft de nogal be
wogen geschiedenis van de
niet-lineaire dynamica vooral
aan de hand van de bijdragen
van drie „grote mannen": de
weerkundige Edward Lorenz,
de natuurkundige Mitchell
Feigenbaum en de meetkundi
ge Benoit Mandelbrot.
Lorenz hielp ons aan het zoge
heten vlindereffect: zeer klei
ne wijzigingen in de begintoes
tand kunnen leiden tot enor
me verschillen in de resulta
ten. Ofwel, overdreven ge
zegd: een vlindertje dat van
daag de lucht bij Kaapstad in
zeer geringe mate verstoort
kan een maand later een
windhoos in Nederland ver
oorzaken. Het vlindereffect
houdt onder meer in, dat zelfs
eenvoudige natuurwetten geen
garantie hoeven te bieden
voor de voorspelbaarheid van
het mechanisme dat door die
wetten wordt beschreven. De
meteoroloog ontdekte ook de
„vreemde attractor", een
meetkundige figuur die de
verfijnde structuur achter een
wanordelijke stroom gegevens
onthult en zo de „chaos" kana
liseert.
Theoretisch fysicus Feigen
baum ving de ongevoeligheid
voor schaalveranderingen in
„stabiele chaotische toestands-
gebieden" in een nieuwe uni
versele constante:
4,6692016090...
Fractal
De wiskundige duizendpoot
Mandelbrot ontwikkelde een
geometrische figuur waarvan
de oppervlakte of omtrek-
structuur zich op elke schaal
herhaalt. Hij schiep zo een
verzameling van altijd op el
kaar lijkende, maar nooit
identieke elementen: de frac
tal. Een grillig patroon kan
vaak worden teruggebracht tot
een opeenvolging van één tot
vijf stappen die onder een te
voren gekozen gebroken di
mensie (vandaar de naam
„fractal") worden herhaald,
desnoods tot in het oneindige.
Met deze wetenschap zijn op
een computerscherm prachtige
kleurenfractals te toveren.
Daarbij kun je zelfs een vaag
gevoel van oneindigheid bele
ven. Wat belangrijker is, met
behulp van fractals kun je een
zekere orde in de chaos schep
pen, en omgekeerd. En dan te
bedenken dat wij mensen ei
genlijk een soort superfractals
vormen en dat ook de rest van
de natuur een voorkeur voor
fractale patronen lijkt te heb-
Wetenschap
„Chaos" is een wetenschap
van het worden. Met zijn on
evenwichtigheid, maar ook
met zijn orde in sterk van be-
ginvoorwaarden afhankelijke
processen. „Chaos" als com
plex systeem kan lokaal on
voorspelbaar, maar globaal
stabiel zijn. Zoals de enorme
stormen die op de planeet Ju
piter de rode vlek laten zien.
Ook onze atmosfeer is een
vorm van gestructureerde
„chaos" die zowel coherentie
(ijskristallen) als turbulentie
(zandstormen) kan voortbren
gen.
De chaosstudie heeft onder
meer belangrijke inzichten
toegevoegd aan de wetenschap
als methode om de werkelijk
heid te benaderen. Eenvoudige
systemen brengen complex ge
drag voort en complexe syste
men eenvoudig gedrag. Daar
bij zijn de wetten van com
plexiteit universeel geldig,
zonder zich iets gelegen te la
ten liggen aan de samenstel
lende atomen van een sy
steem.
Gleicks verhaal over allerlei
chaoszaken is bij vlagen mees
lepend, vooral wanneer hij de
worsteling naar een ontdek
king volgt. Bovendien is meni
ge anekdote best wel leuk.
Maar om het allemaal goed te
kunnen volgen moet je toch
over behoorlijk wat wiskundi
ge en natuurkundige kennis
beschikken. Temeer, daar
reeksen vaktermen niet wor
den uitgelegd; ook niet kort in
een verklarende woordenlijst.
Daarbij komt nog, dat Gleick
soms overdrijft. Zo noemt hij
de meestal zo verhelderende
Feynman-diagrammen „af
schrikwekkend". Vérder ram
melt de compositie van zijn
werk en lopen zinnen nogal
eens slecht. Dat laatste kan ui
teraard ook aan de Nederland
se vertaler liggen.
Altijd fijn is de aanwezigheid
van een personen- en van een
zakenregister, van noten, lite
ratuuropgave en bronvermel
dingen. Gelukkig zijn er te
vens voldoende illustraties,
waaronder enkele kleurenfo
to's van fantastische fractals.
Alleen een blunder, dat elke
toelichting ontbreekt op dé
Mandelbrot-verzameling (pa
gina's 177 en 178) die ook wel
„appelmannetje" wordt ge
noemd. Samengevat: je zou bij
na denken dat Gleick de in
houd van zijn boek heeft wil
len aanpassen aan de titel die
het draagt: „Chaos".
JEF LOUSBERG
Franco Farruci: „Da Schapping".
Uitgave Wereldbibliotheek.
Prija ƒ39,50.
De woorden die worden ge
bruikt om „De schepping, de
autobiografie van God", aan te
prijzen zijn wel erg dik: „Ge
niaal en van kosmische allu
re". En: „de auteur is de even
knie van Umberto Eco". Met
wat minder kan het ook wel
toe want dan' nog is wel duide
lijk dat Franco Ferrucci met
zijn nieuwste roman een benij
denswaardig literair hoogte
punt in zijn oeuvre heeft be
reikt.
De opzet van het boek geeft
actualiteit aan een oude, onder
meer bij joden gebruikte vorm:
in het verhaal is God de ik-fi-
guur. De wereldgeschiedenis
wordt met die „ik-ogen" be
schreven en daardoor komen
verrassende aspecten van de
geschiedenis aan het licht.
Kenmerkend voor de opzet is
dat God soms vergeet dat Hij
God is. Die tijden dat „God
vergat dat Hij herinnering
had" vallen soms min of meer
samen met perioden in de ge
schiedenis dat onder de men
sen geen figuren waren van
het kaliber als Mozes, Boedd
ha, Augustinus, Fransiscus of
Thomas van Aquino.
Hier en daar is het verhaal
wat voorspelbaar, maar het
grootste deel van de 372 blad
zijden worden met grote inten
siteit gelezèn; de Italiaan Fer
rucci - docent letterkunde in
New York - brengt de gekozen
vorm op uiterst doeltreffende
wijze tot uitdrukking.
Het verhaal krijgt kaleidosco-
pische dimensies en neemt de
n
lezer bij wijze van spreli
mee naar de hoogten vani
ruimte vanwaar mens en I S'.
schiedenis in en ander p] le
spectief worden bekeken, dt
Natuurlijk gaat het in het bq di
ook om de manier waarop G sp
zich laat kennen, bijvoorbei m
als mens onder de mensen,D
God die soms middelen v ri
onzichtbaarheid en dergelij tr
te baat neemt. Wezenlijker gi
hoe de auteur God zijn i cl
schuw laat uitspreken o\
dingen die mensen doen. V,
zinloze rituelen, bloederige i
fers of het gouden kalf dat 1
volk Israel in de woestijn i
afgod bouwde als zijnde e
afschuwelijke vertekening v,
Zijn beeld. Via de ontmoet!
gen met Boeddha geeft Feri
ci zijn visie op (de zin van) l
lijden. Ook Jezus, de zoon vi
God, krijgt een plaats en v A
als vrucht van de ontmoeti I
tussen God en Maria, die
hoer wordt voorgesteld.
Van de kerkelijks opvatting
over God moet Ferruci nil
hebben: de paus en andï
geestelijken komen er niet
lemaal zo goed af. Dat is e
tuurlijk de andere zijde van
medaille die aan de literal
kant zoveel kwaliteiten heq
Ferruci is anti-papist; laat G
buikspreken en legt alle co I
fessionele verhalen over G -
en kerk opzij. De kerk van
geschiedenis is eigenlijk e e
grap; mensen hebben haar i
eenmaal nodig. Maar met
God die het goede zoekt v
mensen nodig heeft om God Z
zijn, heeft die kerk als ins
tuut niet zoveel te maken, 2
dus Ferruci. h
LÜTSEN KOOISTI d
Franco Ferruci
T*s«a de Loo: „Isabelle", roman.
Uitgave De Arbeiderepers. Prijs
24,90 (gebonden 39,50).
Twee vrouwen staan tegen
over elkaar in de nieuwe, nog
al korte roman van Tessa de
Loo. In zo'n 120 pagina's
wordt de confrontatie verteld
van Isabelle met Jeanne, „de
koningin van de dag en van de
nacht", die zich afspeelt in een
plaatsje in de Franse Auverg-
ne. De mooie beroemde film
ster en de lelijke kunstenares
en serveerster in het plaatselij
ke café, de dikke en lelijke Je
anne Bitot.
Het verhaaltje houdt niet veel
in. Isabelle Amable, de film
ster, die bij haar ouders in het
dorpje verblijft, wordt vermist
en na een aantal zoekacties
geeft men het op. Er loopt een
dikke, afzichtelijke onderwij
zer in het plaatsje rond, die
blijft zoeken. Deze Bernard
Fuffon is de vurige bewonde
raar van Isabelle, omdat zij
FOTO: DIJKSTRA hem niet haar vader in zijn
jeugd, twintig jaar geleden,
redde toen hij, na hardhandig
pesten van zijn leeftijdgenoten,
in een tonnetje bekneld raak
te. Nu zal hij haar uiteindelijk
vinden, in de uiterst precaire
toestand waarin zij terecht ge
komen is. Waardoor het ver
haal een happy end krijgt.
De andere persoon is de ont
voerster, de lelijke barmeid,
Jeanne Bitot, die de filmster
wil gebruiken als model. Ze
dwingt haar daarom met be
hulp van haar honden naar
haar afgelegen huis en sluit
haar daar op in de kelder. „Ik
wilde haar alleen heel, heel
langzaam, ziek zien worden",
biecht ze ergens op. En dat
proces van veranderingen in
dat mooie lichaam legt ze vast
op haar schilderijen.
De verstandhouding tussen de
vrouwen, belager en belaagde,
is natuurlijk een belangrijk in
houdselement. In de loop van
de tijd waarin Jeanne Isabelle
gegijzeld houdt, ontstaat een
wederzijds begrip, waarin
meer menselijkheid
gaat spelen, dan voorheen mo
gelijk leek.
Tessa de Loo geeft dat onver
huld weer, zij laat het Jeanne
woordelijk uitspreken in de
dorpskerk, waar de vrouw een
kaars gaat opsteken voor de
Madonna en een gebed uit
spreekt: „...en toch hebt u, in
uw goedheid, iemand naar me
toegestuurd die me mijn men
selijkheid heeft terugegeven.
In geen dertig jaar heb ik me
gevoeld zoals nu.... ik word
overspoeld door nieuwe ge
waarword i ngenhoopver-
wachting", en zo verder.
Daar bereikt het verhaal een
dieptepunt voor de lezer, die
alles hier zo expliciet uitgelegd
en voorgekauwd krijgt, dat er
werkelijk niet veel meer van
zijn inlevingsvermogen nodig
is. Zo is Tessa de Loo kenne
lijk vol vertrouwen over de
mogelijkheden en capaciteiten
van de lezer, als zij het alle
maal zo uitgebreid moet uit
leggen.
AUTO
Als het om moderne con-
sumenten-elektronica gaat
schijnen wij Nederlanders
maar nauwelijks minder
vooruitstrevend te zijn
dan Japanners. Dat begre
pen we althans van Pio
neer, die de laatste ont
wikkelingen op het ge
bied van auto-stereo wilde
toelichten aan de hand
van een wel heel exclusie
ve demonstratiewagen.
Naar verhouding veel huis
houdens beschikken al over
een compact-disc-speler, maar
ook in de auto gaat de CD een
belangrijke rol spelen. Tot een
vergaande verdringing van de
cassettespeler, die in veruit de
meeste auto's al aanwezig is,
zal het niet komen. Daarvoor
zullen CD-combinaties te veel
in de hogere prijsklasse blijven
vallen. Maar een spektakulaire
groei van de markt voor deze
apparaten wordt wel verwacht
in de komende jaren, zoals ook
blijkt uit de presentatie van
vele nieuwe CD-apparaten in
de programma's van alle be
kende autostereo-merken.
Nu al laten zich daarbij twee
klassen onaerscneiaen. ue
duurdere installatie bevat een
radio/cassette-combinatie en
De Japanse autoproducent
Nissan heeft in het boek
jaar 1988/89 een netto
winst geboekt van veertig
miljard yen (587 miljoen
gulden), 42 procent meer
dan een jaar geleden.
De omzet nam toe met ze
ventien procent tot 1,92 bil
joen yen (28 miljard gulden).
Het resultaat uit gewone be
drijfsvoering ging met 108
procent omhoog tot 88 mil
jard yen (1,29 miljard gul
den).
een aparte multi-CD-speler;
daarnaast wordt als goedkoper
alternatief een radio/CD-com-
binatie geboden. Die kost dan
altijd nog zo'n dertienhonderd
gulden, en Pioneer verwacht
niet dat daar nog meer dan
twee- of driehonderd afkan
naarmate er meer CD-appara
ten worden verkocht. Maar
toch al heel wat anders dan de
eerste CD-apparatuur van nog
maar enkele jaren geleden, die
meestal meer dan twee mille
kostte.
Er worden steeds duurdere ge
luidsinstallaties voor de auto
gekozen. Het betekent wel dat
er daardoor tevens steeds ho
gere eisen aan de luidsprekers
worden gesteld, zodat er bijna
voortdurend nieuwe types uit
komen die beter geluid uit een
uiterst compacte behuizing
persen. Want kant-en-klare
inbouwruimte voor goede, for
se speakers bieden auto's zel
den, zoals ook wel te zien was
in de demonstratiewagen. Dat
was een BMW M5, waarin de
complete hoedenplank was
vervangen door een paneel
met zes speakers en daarnaast
kastjes met twee speakers elk
in de kaartenbakken aan de
voorportieren waren gebouwd.
Afstandsbediening
De meesten gaan zover niet,
zodat Pioneer als nieuws ook
series hoogwaardige speakers
uitbrengt van compact formaat
die dus wat makkelijker in te
bouwen zijn of zelfs in de stan
daard aanwezige openingen
passen. Dat laatste geldt voor
de nieuwe TS-H serie spea
kers; daarnaast zijn er de TS-
D/E/F series met eigen grille
voor inbouw op een zelfgeko
zen plaats. We zien daarbij de
term 'digitaal voorbereid' op
duiken. De compact-disc bevat
namelijk digitaal gecodeerd de
geluidsinformatie die op een
cassette of lp analoog opgete
kend wordt. Een schrikbeeld
van een installatie die geheel
'digitaal voorbereid' moet zijn
is echter overdreven; het gaat
er alleen om dat een CD erg
zuiver en rijk geluid kan pro
duceren, mits de rest (verster
kers, speakers) ook van hoge
kwaliteit is. Op mindere kwa
liteit doet-ie het ook best, al
leen vanzelfsprekend niet zo
Er zijn echter meer redenen
dan alleen geluidskwaliteit om
een CD-speler in de auto te
kiezen. Vooral een multi-CD-
apparaat is reuze praktisch.
Het wordt meestal in de kof
ferbak weggebouwd en op af
stand bediend. Diefstal van de
multi-CD, waarin zes tot tien
CD's ineens passen, is daarmee
niet zo gemakkelijk. De bedie
ning wel, want er zit voor
uren muziek in zo'n kastje, zo
dat tijdfens het rijden geen
CD's gewisseld hoeven te wor
den met de hand. Nog mooier
is een radio/cassette/CD-com-
binatie met losse afstandsbe
diening erbij, een klein kastje
met infrarood-zender. Dat
kastje kan 'op of vlak bij het
stuurwiel worden geplaatst,
zodat de bediening van de ra
dio/cassette/CD zo min moge
lijk afleidt tijdens het rijden.
Want nog steeds is menige
auto-stereo-combinatie volge
bouwd met erg kleine knopjes
op het front waaruit je niet Zo
snel wijs wordt en die met de
nodige voorzichtigheid be
diend moeten worden. Daar
aan helpt ook microprocessor-
bediening niet altijd, waardoor
zowel knopjes als display
meerdere funkties kunnen
krijgen. Dat wil zeggen: één
set knoppen en een display
hebben verschillende funkties,
al naar gelang de radio, casset
te- of CD-speler in werking is.
Desondanks worden de nieu
we cassette/radio-combinaties
KEX-M800, M7000 en M5000
van Pioneer (die tevens de
nieuwe multi-CD-speler CDX-
M70 kunnen bedienen) geken
merkt door een flink aantal
knopjes die nauwelijks meer
Het aardige is dat ze niet alle
maal uit Japan kwamen, maar
dat ook de Europese merken
van zich deden spreken. Met
voorop Moto Guzzi en in een
opmerkelijke bijrol... Norton.
Moto Guzzi liet op de RAI de
modellen Mille S en California
III Injection debuteren. Daar
naast was er al een vooruitblik
naar een komende primeur
voor de Milanese motorshow
in november. Daar zal Guzzi
komen met een nieuw model
voorzien van modern motor
blok en daaraan gekoppelde
achtervering. Het traditionele
V-tweecilinder motorblok
krijgt vier kleppen per cilin
der, door een getande snaar
aangedreven bovenliggende
nokkenassen en digitale
brandstofinjektie. Tevens
komt er een fraaie achtervork
met centrale veer/demper in.
Daarmee volgt men dan Duca-
ti na, die zijn traditionele des-
mo-tweecilinders eerder voor-
dan een vingernagel breed
Afneembaar front
Daarbij heeft het topmodel
KEX-M800 nog een verborgen
cassetteluik: het zit achter het
omkiapbaar frontpaneel, dat
zo maximale ruimte voor
knoppen en display biedt. Het
front is tevens afneembaar, bij
wijze van diefstalbeveiliging.
Daarmee volgt Pioneer dan
Grundig na, die als eerste een
afneembaar front in plaats van
een als geheel uitneembare ra
dio bij diverse modellen in
voerde. Een goed systeem,
want alleen het frontje past
makkelijk in de jaszak terwijl
een hele radio lastig is om
voortdurend mee te slepen als
je uit de auto stapt. Pioneer
ziet die afneembare fronten als
de diefstalbeveiling van de
toekomst en past op de meeste
apparaten geen anti-diefstal
code meer toe (zoals de meeste
andere merken, waaronder
Grundig, nog wel). Die code
schijnt het dievengilde niet erg
af te schrikken. Daarbij wijst
Pioneer er nog op dat een ap
paraat met ingebouwde CD-
speler eigenlijk niet in zijn ge
heel uitneembaar mag zijn,
daar de kans groot is dat door
stoten en schokken bij uitne
men en inzetten de zeer ge
zag van bovenliggende nokke
nassen, vier kleppen per cilin
der en digitale Weber/Marelli
injektiè (voor de 851). De Moto
Guzzi California III kreeg
eveneens dat benzine- injek-
tiesysteem, dat uit 949 cc een
vermogen van 49 kW/67 pk
oplevert. De Guzzi die in Mi
laan debuteert heeft een 992 cc
motorblok dat 72 kW/98 pk
gaat leveren.
Naast die nieuwe techniek
biedt Guzzi ook meer klassie
ke modellen als nieuws. De
Mille S 17,990,-) is een soort
wedergeboorte van de eerste
sportieve Guzzi. Uiterlijk lijkt
de Mille S erg op die 750 Sport
van jaren geleden, maar dan
met 1000 cc motorblok. Er is
echter tevens de sportieve 750
Targa, een heel aantrekkelijk
ogend mengsel van de Le
Mans 1000 en V65 met een 750
cc motorblok voor 13,690,-;
naar huidige maatstaven hele
maal niet duur.
voelige laseraftaster voor de
CD ontsteld raakt.
Het fantasierijk over het hele
auto-interieur verdelen van
stereo-apparatuur strekt zich
tevens uit tot speakers. Voor
huiskamer-installaties is de
subwoofer-speaker een trend
geworden: een enkele grote
kast met lage-tonenspeaker
die ergens uit het zicht onder
de bank gezet kan worden, en
kleine hogetonen-speakers die
voor het stereo-effekt op de
oren van de luisteraars gericht
moeten zijn. Het is niet hele
maal hetzelfde, maar Pioneer
gebruikt dat idee nu voor een
Klassiek is ook het merk Nor
ton, maar wat die Britse fa
briek nu in kleine aantallen
produceert is allesbehalve
klassiek. Velen gingen voor en
haakten af, Norton gokte toch
voor zijn come-back op een
Wankel-krachtbron. De Com
mander, die door motorhandel
Nico van de Kuinder te Hil
versum wordt geïmporteerd, is
een bijzonder strak vormgege
ven en erg mooi afgewerkte
toerfiets, standaard voorzien
van toerkuip en zijkoffers. De
aandrijving met een twee-
schijfs draaizuiger-motor (2x
249 cc kamervolume) maakt
de fiets wel helemaal uniek.
Het volstrekt trillingsvrije
blok brengt 63 kW/85 pk op
de been. Vreemd alleen dat
Norton niet koos voor cardan-
aandrijving maar voor een
ketting, die wel netjes in een
oliebadkast loopt. Exclusiviteit
moet uiteraard betaald wor
den: de Norton Commander
'tune-up woofer'. Dat is een
vrij klein kastje met daarin
een 40 Watt versterker en een
enkele lage- tonenspeaker, als
aanvulling op reeds aanwezige
speakers. Deze TS-LX40, die
een goede driehonderd gulden
kost, kan onder een stoel in de
auto geplaatst worden en zorgt
voor krachtiger basgeluid dan
een middelmatig dure radio-
cassettespeler met iets van
2x15 Watt versterkervermo
gen kan bieden. De draden
van de TS-LX40 worden van
de standaard speakerdraden
afgetakt, of hij kan aan een
pre-out uitgang gekoppeld
(niet te verwarren met de
vroegere Commando) gaat cir
ca ƒ33,000,- kosten.
De Japanse fabrikanten begin
nen erachter te komen dat su
persport-fietsen ook niet ie
dereen aanspreken, zeker niet
in Europa. Kawasaki zet de
sportieve traditie wel voort
worden. Steeds meer combini
ties hebben zo'n voorverste
ker-uitgang, waaraan achter,
als uitbreiding van de install
tie een zware eindversterki
gekoppeld kan worden. Ofl
steeds vaker aanwezig is
een pre-in, een ingangsstekk
waarmee achteraf een los
CD-speler aan de versterk
van een radio/cassettecoml
natie gekoppeld kan worde
Voor het geval dus dat u i
opkomst van de auto-Cl
speler eerst nog even wilt aa
zien, alvorens er een te kope j
PETER FOKKE j
met twee van zijn drie pi
meurs: de viercilinder ZZ
1100 en 600, naast de nieu^
tweecilinder custombike E
500. De zeer glad afgewerk
ZZR- modellen bieden al liel
74 kW/100 pk uit de 600-v«
sie, en waarschijnlijk circa 1
kW/150 pk uit de 1100-uitvo
ring.
Zoals door de organisato- voorjaar naar de herfst nu
ren beloofd bracht de af- eens echte primeurs op
gelopen MotoRAI dank zij motorfietsgebied.
de verplaatsing van het
