Gor ba tsjo v-effect'
verjaagt landmacht
uit West-Duitsland
Formatie verloopt wat stroever
De minder fraaie geschiedenis van volkenkundige rijkdommen
BINNENLAND
ScidócSoutmit
VRIJDAG 20 OKTOBER 1989 PAGINA
SYMPOSIUM OVER SCHATJAGERS IN DELFT
DELFT Hedentendage profiteren de volken
kundige musea nog steeds van het werk van de
zogeheten ,schatjagers' uit voorbije eeuwen. Eén
daarvan is het Volkenkundig Museum Nusanta-
ra in Delft, dat in de wereld een vooraanstaande
plaats inneemt op het gebied van Indonesische
Ter gelegenheid van het 125-jarig bestaan orga
niseert Nusantara diverse exposities, maar ook
een symposium. In het Delfste stadhuis werd
gisteren en vandaag nog eens bekeken hoe de
musea aan hun zo rijke verzamelingen zijn ge
komen. En dat is heel wat minder fraai dan de
vaak schitterende voorwerpen doen vermoeden.
Ontelbare waardevolle objecten waaraan velen
zich nu vergapen, zijn ooit met heel andere
doeleinden uit het land van herkomst meegeno
men De Spanjaarden bijvoorbeeld roofden on
telbare kostbaarheden uit de cultuur van Azte
ken, Inca's en Maya's met de bedoeling ze om te
smelten tot kruisjes of munten. Niet louter uit
materiele hebzucht, maar ook omdat men die
exotische objecten ronduit lelijk vond.
De Duitse schilder Albrecht Dürer was één van
de eersten die de schoonheid van de vreemde
culturen erkende. Dat luidde het begin in van
een veranderende houding, die later onder
meer gestalte kreeg in wetenschappelijke expe
dities zoals die van James Cook. Langzaam
maar zeker begon men de culturele, volkenkun
dige en artistieke waarde in te zien van wat
daarvoor nog .curiosa van de wilden' heette. Ze
werden niet meer omgesmolten, maar in bewa
ring gegeven bij instellingen en musea, waaruit
op den duur de volkenkundige musea zouden
ontstaan. Want ook al respecteerde men meer
en meer de cultuur van de bezochte en meestal
ook overheerste volkeren, dat betekende niet
dat ze hun bezittingen allemaal mochten behou
den. Zoals alle andere koloniale mogendheden
had ook Nederland aanvankelijk de neiging zijn
kolonie leeg te plunderen. Maar mede door het
stimulerende werk van de Engelse gouverneur-
generaal sir Stamford Raffles besloten ook wij
uiteindelijk de volkeren en hun bezittingen
steeds meer wetenschappelijk te ontdekken. Dat
gebeurde, eind achttiende eeuw, onder meer
door het Bataviaasch Genootschap van Kunsten
en Wetenschappen, de oudste in zijn soort in
Azië.
Het museum Nusantara in Delft plukt daar nu
al 125 jaar de vruchten van. Momenteel is er
een tentoonstelling te zien over De Indische In
stelling, het instituut waar ons Koninkrijk zijn
.officals' trainde die in het voormalig Neder-
lands-Indië de zaak in de hand moesten houden.
Ook in deze expositie komt nog geregeld de
neerbuigende houding van toen naar voren ten
opzichte van vreemde volkeren en hun cultuur.
Medio volgend jaar wordt er in Delft een unie
ke expositie gehouden over Nias, een klein
eiland ten westen van Sumatra. Op die expositie
zullen zo'n 350 voorwerpen te zien zijn uit mu
seumcollecties in Europa. Terwijl de Nias-cul-
tuur verdwijnt, is die in- het museum nog .le
vend'. En dat is, hoe paradoxaal ook, toch voor
het overgrote deel te danken aan de schatjagers.
DICK HOFLAND
Onderzoek Paktank richt
zich op werkvergunning
ROTTERDAM Het onderzoek naar de oorzaak van de explos
dinsdag op het terrein van Paktank in de Rotterdamse Botlek h
zich in belangrijke mate richten op de vraag of de vergunnii d
voor de onderhoudswerkzaamheden aan de ontplofte tank terec E
verleend is. De tank, die voor een vijfde was gevuld met 213 t« J
uiterst giftig en brandbaar acrylonitril, explodeerde terwijl op h
dak van de tank met slijptollen gewerkt werd. De directie va
Paktank erkende al eerder dat het bij dat soort werkzaamhedi 1'
niet uitgesloten is dat er vonken vrijkomen. De directie heeft
dit geval een vergunning voor zogeheten „heet werk" afgegeve 1
aldus milieu-inspecteur Weyers. DCMR beschikt over een
schrift van die vergunning, ing. C. van Wingerden van het Priqv
Maurits Laboratorium van TNO in Delft meent dat de werkzaan c
heden die bij Paktank verricht werden bepaald niet zonder risu e
waren. Volgens hem zou het het beste zijn geweest de tank een 1
leeg te maken en goed te ontgassen, voordat er begonnen wei -
met werkzaamheden waaraan vuur te pas kan komen.
Alternatieve milieu
paragraaf van Groen Links
DEN HAAG Fractievoorzitter Beckers van Groen
Links heeft ongevraagd informateur Lubbers voorzien
van een alternatief voor het hoofdstuk milieu uit het
concept-regeerakkoord. Beckers zegt geschrokken te zijn
van de wijze waarop het milieubeleid in het ontwerpak
koord is beschreven. Groen Links pleit ondermeer voor
een vermindering van het autogebruik met 15 procent in
1994 (aantal gereden kilometers), uitbreiding van het
openbaar vervoer, een beperking van de maximum snel
heid tot 90 kilometer per uur, een verbod op CFK's en
PVC en meer geld voor de bodemsanering.
(Van onze
parlementaire redactie)
DEN HAAG Het ziet er
niet naar uit dat informa
teur Lubbers al aanstaan
de maandag eindverslag
kan uitbrengen aan de
koningin. PvdA-onder-
handelaar Kok verklaarde
gisteravond dat er nog
heel wat tijd zou verstrij
ken eer de onderhande
lingen over de amende
menten van CDA en
PvdA voltooid zullen zijn.
Zijn collega De Vries
sprak van „nog tenminste
enkele dagen".
De beide fracties hebben in to
taal op circa 160 punten wijzi
gingen voorgesteld in het ont-
werp-regeerakkoord van de
informateur. Daarbij gaat het
veelal om kleine tekstuele ver
anderingen, maar ook op som
mige hoofdpunten zijn de par
tijen het nog niet eens, zoals de
uitgaven voor milieu en defen
sie en de formulering van de
wijze waarop de koppeling tus
sen lonen en uitkeringen zal
worden hersteld.
Waarschijnlijk op dat punt
heeft de informateur zelf ook
een paar amendementen inge
diend. Die zijn hem ingegeven,
zo vertelde zijn woordvoerder,
„door de gesprekken van dins
dag met de vertegenwoordi
gers van werkgevers en werk
nemers".
Juist door die houding van
Lubbers verwacht niemand
nog echte ongelukken. Ook
Wim Kok niet. „Het gaat goed.
Het gaat erg voortvarend", zei
hij na alweer zo'n tien uur on
derhandelen. Kok heeft geen
aktetas meer nodig om de nog
niet afgehandelde amende
menten van zijn fractie te
kunnen vervoeren. „Ik heb
nog maar een klein mapje bij
me", zei de PvdA-voorman.
Hij waarschuwde echter wel
dat de grootste gevaren soms
in een klein hoekje schuilen.
Daarom ook is het volgens
hem zo moeilijk te voorspellen
wanneer deze formatiefase
achter de rug zal zijn. De on
derhandelaars Kok en De
Vries hebben afgesproken in
"dit stadium geen inhoudelijke
mededelingen te doen.
Processen-
verbaal voor
apothekers
UTRECHT Tegen drie regu
liere groothandelaren in ge
neesmiddelen, een zogenaamdt
„rugzakgroothandelaar" en een
aantal apothekers, is proces
verbaal opgemaakt. Zij worden
onder andere verdacht van
overtreding van de Wet Tarie
ven Gezondheidszorg (WTG)
en van valsheid in geschrifte,
aldus minister De Korte (eco
nomische zaken). Een van de
geverbaliseerden is de OPG
(Onderlinge Pharmaceutische
Groothandel) in Utrecht, die de
leden-apothekers via rente op
obligaties en aandelen, al naar
gelang de door hen afgenomen
hoeveelheden, laat delen in de
winst. De OPG heeft volgens
de Economische Controle
Dienst (ECD) bovendien een
reserve van ongeveer 70 mil
joen gulden opgebouwd waar
uit uitkeringen worden gedaan
aan apothekers die met werken
stoppen.
NEDERLANDSE MILITAIREN OEFENEN IN DENEMARKEN
mmwn
Overal tanks en jeeps in het het 6190 hectare grote duinterrein.
SUSKE EN WISKE SAGARMATHA
„Bevriezing
defensie
budget leidt
tot opheffen
eenheden'
\Oaar n Sdprmjtha
OKSBÖL Het bevriezi
van de defensie-uitgaven bet»
kent onherroepelijk het afsl
ten van taken. Dat zei brigad
generaal P Huysman gister
tijdens een persbijeenkomst
het nieuwe oefenterrein va
de Nederlandse landmacht 1
de Deense plaats Oksbi
Huysman, commandant v;
de Nederlandse troepen
West-Duitsland. reageerde
de onderhandelingen tuss<
CDA en PvdA over een meu
kabinet. Het te verwachte»
compromis tussen beide partij
en over de defensiebegrotiii
houdt in dat de uitgaven eer
twee jaar met 0,6 procent zul
len stijgen en daarna zulle
worden bevroren als de inter
nationale situatie dat toelaai
„Het inkrimpen van defensie
ofwel het opheffen van eenhe
den, is de enige mogelijkheii
om het budget te korten", al
dus Huysman. „De aanpassin
van het materieel aan d
voortschrijdende techniek ka
per definitie veel geld, daa
kun je weinig invloed op uil
oefenen. Dan resteert er niel
anders dan het afstoten val
taken". Huysman wilde geei
waardeoordeel geven over ht
opheffen van eenheden, maa
liet wel doorschemeren hie
niet gelukkig mee te zijn. „D
zeg niet waar je moet bezuini
gen, dat is de taak van de poli
tiek. Het produkt dat ik mo<
afleveren is en blijft gevecht!
kracht. Als dat in de toekom
niet meer zo zal zijn, kan i
wel naar huis gaan". De gene
raai uitte ook zijn zorgen ove
de troepenmacht van het Wai
schau Pact in de DDR. „E
Russen hebben onlangs e<
deel van hun eenheden terif
getrokken. Maar er zijn allei
oudere types tanks weg#
haald. Nog steeds heeft hf
Warschau Pact drie keer v>
veel troepen in de DDR als dt
NAVO er in West-Duitslanc
heeft".
OKSBÖL Langs de
kant van de toeristische
weg die dwars door het
Deense oefenterrein loopt,
zitten een paar kinderen
een fietsband te plakken.
Ze kijken niet eens meer
op als een stoet Neder
landse militaire voertui
gen voorbijrijdt. „Ach, of
er nou Amerikaanse, En
gelse of Nederlandse troe
pen oefenen, het zal de
bevolking een zorg we
zen", zal de Deense over
ste Schunck later zeggen.
Maar voor de Nederlandse
landmacht is er iets heel bij
zonders aan de hand. In een
periode waarin, door de poli
tiek serieus wordt overwogen
fors te snoeien in de defensie
uitgaven, en waarin het leger
een schreeuwend gebrek heeft
aan oefenruimte, biedt Dene
marken een uitkomst.
Vandaar dat brigade-generadl
P. Huysman de vaderlandse
pers heeft uitgenodigd een
dagje te komen kijken. Hoogst
persoonlijk leidt Huysman de
rondleiding door het 6190 hec
tare ofwel 12.200 voetbalvelden
grote duingebied. „Heren, u
krijgt een hele horde journalis
ten op bezoek", meldt Huys
man als hij stopt bij een groep
je soldaten dat zojuist een stel
ling heeft betrokken.
Het zanderige kustgebied bij
het plaatsje Oksböl in Jutland,
in het westen van Denemar
ken, is de afgelopen weken
.bezet' door achthonderd Ne
derlandse militairen, afkom
tsmose
Strand
stig van de 41e pantserbrigade
uit Seedorf (BRD). Na Mour-
melon (Frankrijk) is Oksböl de
tweede buitenlandse lokatie
waarnaar de larjdmacht is uit
geweken. Volgend jaar zullen
eenheden nog vier keer een
week in Denemarken vertoe
ven. Voor 1991 heeft Nederland
een optie op nog eens vier oe
fenmogelijkheden, die alleen
al aan terreinhuur rond de
150.000 gulden per week kos-
Platgeoefend
De landmacht heeft het geld
er voor over. De 41e pantser
brigade, die 5500 man telt,
hoort eigenlijk in de thuisha
ven West-Duitsland te oefe
nen. Maar, zoals generaal
Huysman het zegt, „ook in de
BRD heeft het Gorbatsjov-ef-
fect toegeslagen". Huysman:
„De Westduitse bevolking is
steeds minder gecharmeerd
van buitenlandse eenheden die
over akkers rijden. Inderdaad
wordt de Noordduitse laag
vlakte helemaal platgeoefend.
We hebben een goede naam,
maar toch zie je soms een boer
met zijn vuisten zwaaien als-je
met een tank langs rijdt. Als je
dan stopt en met die man een
gesprek begint, zegt hij al
gauw dat Gorbatsjov een goe
de vent is en dat de NAVO
minder tanks nodig heeft".
Huysman heeft de taak 24
keer per jaar deel te nemen
aan een oefening van de vier
de divisie, waaronder zijn bri
gade valt. „In de BRD is plaats
voor veertien oefeningen. Dus
kom ik tien keer een terrein
tekort", aldus Huysman. „Voor
een deel kunnen we dit op
vangen door in Duitsland ge-
Inspectie in de ochtendnevel.
Op weg naar
het strand,
maar niet om
te zonnen.
FOTO'S: MILAN
KONVALINKA
woon op straat manoeuvres na
te bootsen. Maar dan worden
ons tal van beperkingen opge
legd, die het allesbehalve ide
aal voor ons maken. Dat gaat
het opleidingsniveau van onze
dienstplichtigen aan".
Oksböl biedt dan wel uit
komst, maar alleen voor oefe
ningen op kleine schaal. Con
tractueel hebben de Denen la
ten vastleggen dat Nederland
met niet meer dan achthon
derd soldaten tegelijk het
duingebied mag ingaan. Het
toerisme, een belangrijke bron
van inkomsten, moet immers
ongestoord kunnen doorgaan.
Nederland oefent daarom in
kleinere, elkaar bestrijdende
teams (gemiddeld 150 man), die
bestaan uit rupsvoertuigen van
de infanterie en Leopard-2
De twintig meegereisde jour
nalisten mogen tot in het hart
van de oefening doordringen.
Na een uiterst hobbelige tocht
in jeeps rennen zij zo goed en
zo kwaad als het kan achter de
officieren aan, die op het
hoogste punt in het landschap
tekst en uitleg willen geven.
Het gezelschap bevindt zich in
het kamp van de verdedigen
de partij. Het wachten is op de
vijand.
Als de commandant vanaf de
heuvel het aanvalsteken heeft
gegeven, rukken plotseling
van alle kanten tanks en rups
voertuigen op. In een oogwenk
zijn die achter de verdedi
gingslinie verdwenen. „In fei
te is er geen verschil met oefe
ningen die wij in Duitsland
houden", stelt een soldaat
nuchter vast.
Zijn hoogste baas, brigade-ge
neraal Huysman, is allang blij
dat er kan worden geoefend
„Er wordt flink wat geld te
genaan gegooid. Zo'n Leopard-
2 kost zes miljoen gulden. En
we investeren veel in de oplei
ding van dienstplichtigen.
Daarom mag het Nederlandse
volk wel het een en ander van
ons verwachten".
ROB SEBES
Af en toe moesten de tanks om een boerderij heen in het verder verlaten gebied.
Brigade-generaal P. Huysman "praat met de manschappen.
