Camilo Jose Cela doorbrak
de stilte van Franco-regime
„De nadruk ligt
op de therapie"
EWR wil geen
teeltgronden
meer in duinen
Danskunstig matriarchaat in première
NOBELPRIJS VOOR 73-JARIGE SPAANSE SCHRIJVER
Cela 'chronisch kandidaat' die heel gewoon wil blijven
Inventief werk rond
Carvers Beeldenstorm
Leidse Courant: voor meer dan nieuws alleen. Een krant voor u!
J KUNST
VRIJDAG 20 OKTOBER 1989 PAGINA 15
(I Benefietconcert voor en
door Concertgebouworkest
AMSTERDAM Het Koninklijk Concert
gebouworkest geeft op zaterdag 28 oktober een
benefietgalaconcert in het Concertgebouw in Am
sterdam. De opbrengst komt ten goede aan het ei
gen „noodlijdende" orkest.
Met dit optreden hoopt het orkest, dat nu 112 le
den telt, voldoende geld binnen te krijgen om de
resterende drie formatieplaatsen te kunnen fi
nancieren. „Door de bezuinigingen door rijk en
gemeente zitten we structureel in de financiële
problemen. De mezzo-sopraan Teresa Berganza
en de violist Vadim Repin verlenen solistische
medewerking aan het concert.
Op het programma staan werken van Gounod,
Chausson, Ravel en Rossini. Het orkest staat on
der leiding van Riccardo Chailly. Alle deelne
mers treden belangeloos op.
Schilderij
Herman Brood
Herman Brood in ac
tie. Gistermiddag
maakte deze zanger/
kunstenaar op de
PAN, de kunst- en an
tiekbeurs in de Am
sterdamse RAI, in op
dracht van Galerie
Reflex een schilderij
van twee bij twintig
meter. Het kunstwerk
is gisteravond tijdens
een rechtstreekse uit
zending van het Avro-
tv-programma 'Overle
ven' geveild ten gunste
van de Nederlandse
Kankerbestrijding.
FOTO: ANP
Nederlands Dans Theater: Tweede programma met No
more play, Silent Cries, Sechs Tanze en Queens of Go-
lub. Gisteravond. Herhalingen vanavond en morgen-
avond en 26, 27 en 28 oktober.
•Het tweede seizoensprogramma van het Ne
derlands Dans Theater is een schoolvoorbeeld
voor de choreografische en muzikale veelzij
digheid van dit ensemble. Huischoreograaf
Hans van Manen komt er niet aan te pas, maar
artistiek leider Jiri Kylian eist met drie van de
vier choreografieën het leeuwedeel op van het
variabele podiumgebeuren. Dat stoort het sce
nisch evenwicht echter niet in het minst.
Dat zijn huwelijksdansje voor zijn vrouw Sabi
ne Kupferberg, de erotiserende solo 'Silent
Cries'. Debussy's faunmuziek te onpas wordt
gebruikt, valt weliswaar van zo'n onmisken
baar muzikaal choreograaf tegen, maar zal het
danspubliek weinig storen. Daarvoor gebeurt
er bij en rond dat besneeuwde plexiglas te veel
interessants. In zijn „Sechs Tanze" zal alleen
een muzikale kniesoor kunnen aanvoeren dat
hier Mozarts speelse muziek al dansende van
haar natuurlijke klankbron wordt geïsoleerd.
Ook hier zorgden de gestileerde bewegings
schuimpjes voor een even uitbundig als kolde
riek tegenwicht, visueel nog benadrukt door
wolken zeepbellen en ladingen poeder uit de
mannepruiken. Voor wie toch nog mocht twij
felen, trekt de diepgang, waarmee Kylian We-
berns muzikale aforismen in „No more play"
choreografeerde, het resultaat ontwrikbaar
naar de winstkant. Ritmiek en abstractie vor
men hier wel een zeer gelukkig koppel. Dat is
eveneens het geval bij de eigentijdse premiere
van dit programma, 'Queens of Golub' van
Ohad Maharin. Weliswaar ontbreekt bij dit
speciaal voor het NDT geschreven ballet enige
inhoudelijke toelichting - wie of wat is Golub
bijvoorbeeld? - maar de verstilde schoonheid
van Arve Përts muziek en het onverbiddelijke
gezag van het danskunstig matriarchaat van
dit ensemble waaraan Maharin zijn podium-
hulde betuigt, vergoedt alles. Stuk voor stuk
demonstreren de negen danseressen hun
kracht en schoonheid, al bedoelde Balanchine
met zijn „ballet is vrouw" wel iets anders dan
Maharin, die zijn uitverkorenen in glimmende
stellages en buizencontructies laat klimmen.
Dit alles blootsvoets en zo al niet super vrou
welijk, dan toch met een onweerlegbare dans
ante uitstraling.
Het Nederlands Ballet Orkest onder leiding
van Roelof van Driesten droeg veel bij tot het
welslagen van dit programma, dat aan het
Spui nog vanavond en morgenavond te zien is,
als ook op 26, 27 en 28 oktober
FRANK DELBOY
STOCKHOLM/DEN
HAAG De Nobelprijs
voor literatuur gaat naar
de 73-jarige Spaanse
schrijver Camilo Jose
Cela. Een terechte be
kroning voor een auteur
die tientallen jarenlang
de Spaanse literatuur
heeft beheerst en veran
derd, al ligt zijn belang
rijkste periode tussen
1940 en 1960 en is zijn la
tere werk vaak erg gril
lig-
Cela is de man die Spanje het
'tremendismo' gaf, een on
verbloemde beschrijving van
wreedheid en en geweld van
de samenleving. Die term
ontstond naar aanleiding van
zijn roman „La familia de
Pascual Duarte" ('42), over
een simpele boer uit Extre-
madura die op zijn executies
wacht. Hij heeft, diverse
moorden gepleegd, o.m. op
zijn moeder, maar hij kan
niet anders dan met geweld
antwoorden op een boosaar
dige samenleving. Het werd
het meest gelezen boek in
Spanje na Cervantes' „Don
Quijote" 'Objectivismo' heet
te Cela's stijl later, naar aan
leiding van „La Colmena"
(De bijenkorf). Cela be
schreef er het leven in zoals
het was, probeerde er als
schrijver met geen woord
tussen te komen. „Een stuk
leven, stap voor stap, zoals
het leven nu eenmaal ver
loopt" zei hij. Het werd zijn
meesterwerk, bijtend, chao
tisch met z'n honderdzestig
personages, bitter. De hande
ling - het boek werd in '82
verfilmd door Mario Camus -
speelt zich af in een café in
Madrid. De personages die er
rondlopen zijn arme, desolate
figuranten in de hypocriete
samenleving van na de bur
geroorlog. Zo weggelopen uit
de schilderijen van Goya. De
censor verbood het boek (net
De Nobelprijs-winnaar is Camilo Jose Cela, zijn vriendin heet Marina Castana. Maar de kat
achter de schrijver - nu terecht op de voorgrond - blijft wéér naamloos.
FOTO: AP
als „Pascual Duarte" trou
wens). Het zou eerst in Ar
gentinië verschijnen. Cela
trok zich om het Franco-regi
me te ontlopen terug op Mal-
lorca. Zijn boek noemde hij
„een kreet in de woestijn".
Én klaagde: „Het geeft een
schrijnend gevoel te beden
ken dat de mensen nog
steeds menen dat de litera
tuur evenals bijvoorbeeld de
viool een tijdverdrijf is dat,
goedbeschouwd, niemand
kwaad doet. Het is een van
de redenen van het bankroet
van de literatuur". Cela's 'ob
jectivisme' was dat van het
radarbeeld, van de röntgen
foto dat de tekorten van
mens en wereld zuiver regis
treert. De Zweedse Academie
noemt zijn werk „rijk en in
tens proza, dat met onder
koelde hartstocht een uitda
gende visie op de menselijke
kwetsbaarheid biedt."
Sluipschutter
Cela werd op 11 mei 1916 ge
boren in Padron. Een 'galle
go' (uit Galicië), vader
Spaans, moeder van Engelse
afkomst met wat Italiaans
bloed. Hij studeerde medicij
nen, filosofie en rechten in
Madrid, maar die studies
konden hem niet boeien. Tij
dens de burgeroorlog streed
hij als jongeman in Franco's
troepen, waarbij hij ernstig
werd gewond. Hij eindigde
als korporaal. Het merkwaar
dige is dat de man die onder
Franco voor orde in Spanje
vocht, later alleen maar wa
norde zou vinden in de men
selijke samenleving. Cela, die
voor hij zich geheel aan de li
teratuur wijdde stierenvech
ter, ambtenaar, schilder en
acteur was, gelooft in de ar
tiest als tegenstander van de
gevestigde orde „Ik denk dat
de schrijver altijd een eenling
zou moeten zijn, een sluip
schutter", zei hij. Met grote
verbale begaafdheid door
brak hij de beklemmende
stilte van het Spanje onder
de generalissimo Franco. Hij
sloopte de schijnwereld van
de gevestigde orde met een
bijtend en revolutionnair sar
casme. Nu woont Cela in Gu
adalajara ten Noordoosten
van Madrid. Hij heeft in to
taal zo'n 70 werken op zijn
naam, waaronder tien ro
mans, een serie grote en
veelzijdige reisverslagen,
vele korte verhalen en poëzie
(in zijn jonge jaren vooral).
Trots
Vanuit Guadalajara liet de
schrijver weten trots te zijn
op de prijs (bijna 900.000 gul
den), die hij opdroeg aan „de
gehele Spaanse literatuur":
„Ik denk dat verscheidene
andere Spaanse en Latijnsa-
merikaanse auteurs die in
het Spaans schrijven er net
zo goed recht op hadden".
Cela heeft lang op de Nobel
prijs moeten wachten. Al in
1982 en ook daarna werd zijn
naam op de kandidatenlijst
gezet door Amerikaanse uni
versiteiten en andere instel
lingen. De Spaanse minister
van cultuur, de schrijver Jor
ge Semprun, zei: „Dit is be
langrijk nieuws voor de
Spaanse literatuur, want Cela
is een van de grootste proza
schrijvers van onze litera-
tuur'.De Zweedse Academie
eert Cela ook voor zijn werk
als redacteur van het literai
re tijdschrift „Papeles de Son
Armadans" (Bladen van Hui
ze Aramandans, 'son' is Mal-
lorquin voor „Huize") dat een
forum verschafte aan jonge
schrijvers tijdens de Franco
dictatuur.
Cela is al jaren lid van de
Spaanse Taaiacademie, be
faamd om zijn taalgevoel - hij
schreef een roman na een
verblijf in Venezuela („La
Catira", De Blonde) in Vene-
zolaans dialect en schreef ook
een studie vol humor over
Spaanse scheldwoorden (o.a.
over de honderden manieren
waarop 'cojones', ballen, ge
bruikt wordt). Hij is in Span
je eveneens befaamd om zijn
gigantische eetlust. In 1977
werd Cela door koning Juan
Carlos tot senator benoemd
en in 1978 hielp hij bij het
schrijven van de nieuwe
Spaanse constitutie.
BERT JANSMA
BARCELONA Camilo
Jose Cela, de vijfde Spaanse
schrijver, die de Nobelprijs
heeft gekregen, behoorde al
jaren tot het lijstje van favo
rieten voor de Zweedse on
derscheiding. „Ik begon een
chronische kandidaat te wor
den, en dat is gevaarlijk", zei
hij gisteren.
Cela, geboren in 1916 in de
noordwestelijke streek Gali
cië, zoon van een Spaanse va
der en een Engelse moeder,
had er dit jaar echter meer
vertrouwen in dan ooit:
„Want voor het eerst in jaren
werd ik in geen enkele krant
als een van de kanshebbers
genoemd. Toen wist ik, dat
het goed zat", relativeerde de
schrijver de toekenning van
de onderscheiding.
Cela is met zijn 73 jaar een
onontkoombaar element in
de Spaanse maatschappij. Hij
schrijft in kranten en week
bladen, verschijnt in discus
sieprogramma's op radio en
televisie en is toevallig elke
donderdag aanzitter van een
stamtafel bij het dagelijkse
middagmagazine op televisie.
Gistermorgen nog had hij de
presentator een telegram ge
stuurd: „Of ik nou de Nobel
prijs krijg of niet, ik ben er
vanmiddag gewoon bij". Het
karakteriseert de man, die
heel gewoon wil blijven en
gisteren zijn best deed zijn
normale dagelijkse program
ma af te werken. Niettemin
raakte hij diep geëmotio
neerd van het luidruchtige
eerbetoon dat hem in de tv-
studio ten deel viel.
Pas in 1984 eerde Spanje Cela
met de nationale prijs voor
de literatuur en drie jaar la
ter volgde de prijs van de
Prins van Asturias, het
Spaanse equivalent van de
Nobelprijs. Maar de meest
prestigieuze onderscheiding
ontbreekt nog, de Cervantes-
prijs. Velen beschouwen de
erkenning van de Zweedse
academie gisteren als een dik
verdiende klap in het gezicht
van het Spaanse ministerie
van cultuur, dat bij het toe
kennen van de Cervantes-
prijs altijd aan Camilo Jose
Cela voorbij ging.
Nu hij van de ene dag op de
andere tot nationale held is
uitgeroepen, benadrukte Cela
gisteren, dat hij dezelfde een
voudige persoonlijkheid als
altijd zal blijven. Op de vraag
een van de vele boeken uit
zijn bijna halve eeuw als
schrijver als zijn beste werk
uit te roepen, reageerde Cela
met: „Al mijn boeken zijn als
mijn kinderen, ik kan niet
zeggen, welke het beste is.
Op dit moment wordt mijn
complete werk weer uitge
bracht en bij het nalezen heb
ik uit geen enkel boek een
pagina hoeven schrappen.
Dat vervult me van trots."
EDWIN WINKELS
Beeldenstorm: „Carver - verplaatst
u zich eens in mij". Regie: Mirjam
Koen. Decor: Gerrit Timmers i.s.m.
Paul van Laak. Bewegingsadviezen:
Amy Gale. Door René van 't Hof,
Leny Breederveld, Beppie Melissen
en Bert Luppes. Korzo, donderdag
19 oktober, vanavond nog eens.
'Carver - verplaatst u zich
eens in mij' toont de persoon
lijke visie van René van 't
Hof, Leny Breederveld, Bep
pie Melissen en Bert Luppes
op verhalen van de schrijver
Raymond Carver. Voor wie
diens werk kent, zou dat een
reden kunnen zijn om eens te
gaan kijken, voor wie Carver
een onbekende is, ik behoor
tot die categorie, is de voor
stelling overigens goed te vol
gen.
In een aantal sketches wordt
het alledaagse als het ware
verheven tot abstractie. Losse
fragmenten en flarden van ge
sprekken gaan over in schijn
baar doelloze handelingen.
Voor de cylinderdelen die de
entree op het achtertoneel
vormen, gebeurt van alles en
toch nauwelijks iets bijzonders.
Krijgt de toeschouwer een irr-
druk van de schrijver?
Een ruzie tussen een echtpaar,
een vrouw die aan een legpuz
zel werkt, een verhaaltje over
een man die op een lege
droogtrommel wacht bij de
wasserette of de grote finale
waarin het kwartet Paolo
Conté blèrt, geven op papier
nauwelijks een clue van wat
deze voorstelling toch heeft
bezield.
De fragmenten hebben alle
echter iets gemeen: ze hebben
een melancholische wending,
die volgens de informatie in
het programma zeker aansluit
bij het leven van Carver. Wat
Van 't Hof, Luppers, Breeder
veld en Melissen met hun ma-
De spelers van Carver zingen Paolo Conté.
teriaal doen, is fenomenaal. De
trieste ondertoon wordt slim
aangevuld met humor, waar
door „Carver" zich verdiept.
De uitvoering is van hoog ni
veau. De vier bewegen mis
schien wel dank zij de advie-
FOTO: BEN VAN DUIN
zen van Amy Gale soepel en
fraai en het lijkt alsof de hele
voorstelling wordt begeleid
door mooie muziek die alleen
de spelers kunnen horen.
Leuk en inventief.
PETER SNEL
Interesse voor
Belgische kunst
neemt sterk toe
LONDEN De internationale
belangstelling voor moderne
Belgische kunst zit nog steeds
in de lift.
Dit werd gisteren duidelijk in
het Londense veilinghuis
Christie's waar voor de tweede
maal in ongeveer een jaar mo
derne schilderijen, prenten en
beeldhouwwerk van Belgische
kunstenaars bij opbod werden
verkocht.
De veilingzaal was mudvol ge
lopen met niet alleen veel Bel
gen maar ook talrijke belang
stellenden uit andere landen
De totale opbrengst van de
verkoop bedroeg 2.350.370
pond, tegen 2.323.750 pond af
gelopen jaar. 73,5 Procent van
de 131 te koop aangeboden
stukken werd verkocht. Onge
veer 90 van de aanwezige
kunstwerken waren afkomstig
uit België; de andere kwamen
uit Amerika, Frankrijk en
Zweden.
HAN VAN DER MEER KIJKT DOOR SLEUTELGAT:
In therapie. Informatieve aerie. KRO-
televiaie. Nederland 1 om 21.12 uur.
Vanavond.
HILVERSUM „Als we
vijf procent van de kijkers
kunnen pakken, dan haal
ik de champagne te voor
schijn", zegt programma
maker Han van der Meer,
verantwoordelijk voor het
speelse, maar tegelijkertijd
behoorlijk emotioneel ge
laden programma „In
Therapie".
Begin oktober ging de reeks
over psychotherapie zijn derde
seizoen in en terugkijkend kan
Van der Meer concluderen dat
de eerste twee series bij de kij
ker zijn aangeslagen Zonder
te willen opscheppen, maar
met gepaste trots laat hij we
ten: „Er hebben gemiddeld
zo'n 900.000 mensen naar ge
keken en we konden een
waardering noteren van tus
sen de 6.7 en 7.0. Maar wat ik
echt opvallend vond was, dat
de grootste groep kijkers in
leeftijd varieerde van 25 tot
35-plus en dat is een groep die
meestal niet kijkt naar zulke
programma's".
„In Therapie" laat zien hoe
psychotherapie werkt. Het
gaat om nagespeelde situaties,
die in onderwerpkeuze zijn op
geduikeld uit de praktijk. De
psychotherapeute (drs. Annet
te Heffels of drs. Willeke Be-
zemer) probeert er door mid
del van gesprekken achter te
komen wat de werkelijke
klachten zijn van de cliënt om
daarna de therapie te kunnen
vaststellen. De kijker krijgt tij
dens de uitzending de rol van
toeschouwer toebedeeld. Hij
wordt deelgenoot van zowel
het gebeuren in de spreekka
mer als in de observatieruimte
en krijgt zodoende inzicht in
alle factetten.
Journalistieker
Han noemt deze derde reeks
van „In Therapie" beter dan
de eerste twee. „Hij is journa
listieker van opzet. Kwalitatief
zijn er meer vuiltjes uitge
haald. De programma's ogen
minder Teleac-achtig en heb
ben meer vaart. De nadruk
ligt deze keer ook op de thera
pie en wat minder op het com
mentaar, zoals in de vorige
Bang om straks met een tekort
aan onderwerpen te zitten, is
Han van der Meer niet. „Voor
een volgende serie hebben we
al genoeg onderwerpen in por
tefeuille. Ik had deze keer bij
voorbeeld graag wat willen
doen met een migranten-gezin,
maar dat is er niet van geko
men. Misschien de volgende
keer. Je kijkt in eerste instan
tie toch naar de aardigste ge
vallen en wat de mensen het
meest aanspreekt. Maar het
belangrijkste is natuurlijk: kun
je het verbeelden. Zo hebben
we een aantal onderwerpen
waarvan we niet goed weten
hoe we daar vorm aan moeten
geven".
Han van der Meer noemt „In
Therapie" „een soort veredeld
sleutelgat kijken. Maar het
moet informatief blijven en
niet therapeutisch worden. Ik
bedoel, mensen die hulp nodig
hebben, worden niet beter
door naar het programma te
kijken. Maar ze worden hope
lijk wel op het goede spoor ge
zet. We werken ook nauw sa
men met allerlei instellingen,
zoals de Ombudsman. Uit het
afgelopen seizoen is gebleken
dat er mensen zijn die zich na
het zien van het programma
aanmelden voor een behande
ling".
Voor Han van der Meer is „In
Therapie" een serie waarmee
Nederland 1 zich kan onder
scheiden van de rest. „Zo'n de
gelijke aanpak zul je bij satel
lietzenders als Veronique niet
aantreffen. Bovendien zal zo'n
reeks, door de onderwerpkeu
ze, niet boven aan de lijst
staan bij de netten die er op uit
zijn een zo groot mogelijk aan
tal kijkers te trekken"
HANS PIËT
Leidse B-top
in Vroomshoop
De Leidse tennistop start van
daag het indoorseizoen met het
B-toernooi in Vroomshoop. In
de elfde jaargang van het
Kroesen Inter Parts toernooi
staat districtskampioen Kees-
Jan Schuilenburg als tweede
geplaatst. LC B-master Martijn
Krans en finalist Mare Nagel-
kerken nemen de posities vier
en zes in. Forescatewinnaar
Mark Fleischeuer speelt de
eerste ronde tegen de Duitser
André Neunzig. Districts B-
winnares Bionda Zonderop (4),
B-master Cindy Berkhout en
Nathalie van Lint vormem de
Leidse inbreng bij de dames.
/sportprogramma
Afdelingsvoetbal
Zaterdag: heren: 1: Abbenes - Meer
burg. Valken '68 - GWS. Alphia -
Sleutels, ZLC - Woubrugge, KRV -
MVKV, LSVV '70 - Lugdunum, SVOW
- TAVV.
Dames (beker): Valken '68 - Vlaardin-
gen. Ter Leede - Zwart Wit 2. Zwart
Wit - Ter Leede 2. 1: Ter Leede 3 -
Lyra.
Zondag: heren: 1: Bernardus - Teylln-
gen, ZLC - Warmunda, VTL - Oranje
Groen, Alkmania - Leidsche Boys.
VNA - Randstad Sport, Unitas Leiden
- MMO, ASCV - VNL.
Dames (beker): SJC - Groeneweg,
Nieuwkoop - Bloemhof, RVC '33 -
SJZ, Iduna - NSV '46. 1: Stompwijkse
Boys - VVSB.
Geen krant ontvangen? Bel
tussen 18.00 en 19.00 uur,
zaterdags tussen 14.00 en
15.00 uur, telefoonnummer
071-122248 en uw krant
wordt nog dezelfde avond
thuisbezorgd.
NOORD WIJK LEIDEN
De teeltgronden in het
duingebied moeten wor
den afgeschaft. Op die
manier kan het water uit
de Noordwijkse duinen
worden verbeterd. Met
nog enkele andere techni
sche maatregelen is het
mogelijk de grondwater
winning in Noordwijk
voort te zetten. Dat stelt
directeur J. Haijkens van
de Energie en Watervoor
ziening Rijnland (EWR)
naar aanleiding van op
merkingen van milieuge
deputeerde J. van der
Vlist dat de waterwinning
in Noordwijk binnen en
kele jaren moet worden
stilgezet.
Haijkens: „Het is bekend dat
de provincie het standpunt
huldigt dat de waterwinning
in Noordwijk moet worden af
gebouwd. Wij vinden dat hier
bij onvoldoende rekening is
gehouden met de belangen
van de waterwinning want we
hebben nog geen alternatie
ven. De provincie roept veel te
snel dat de waterputten in
Noordwijk dicht moeten".
Volgens Haijkens zijn de wa
terputten in Noordwijk best
nog in de komende jaren
bruikbaar. „We onderzoeken
op dit moment de mogelijkhe
den voor de komende jaren
Het probleem is dat de water
putten die aan de rand van de
Noordwijkse duinen liggen zo
wel uit de duinen als uit de
bollengronden water krijgen
Pas dit jaar geldt op de bollen
gronden een beperking van
het bestrijdingsmiddelenge-
bruik. Het is echter best moge
lijk dat er al veel middelen in
de grond zitten die het water
in de komende jaren kunnen
verslechteren. Het water uit
de duinen daarentegen is van
goede kwaliteit, ook al kan
ook daar nog iets verbeterd
worden. Eén maatregel om
daarvoor te zorgen, is dat de
teeltgronden in de duinen niet
meer worden gebruikt". Vol
gens Haijkens is het technisch
mogelijk de toevoer van water
uit de bollengronden en uit de
duinen te scheiden „We zijn
druk bezig met onderzoek De
eerste resultaten verwachten
we binnen enkele maanden
Overigens is de EWR ook be
zig met het bedenken van al
ternatieven voor het geval de
waterputten van Noordwijk,
waar jaarlijks een miljoen ku
bieke meter water wordt ge
wonnen, toch niet meer ge
bruikt kunnen worden.
