GELD GOED
„Klap in Wall Street kwam niet onverwacht"
Beurs van Amsterdam
MISLUKTE OVERNAME JAAGT HANDEL OP HOL
CHRIS HINZE soio
Zorgenkinderen van de beurs
ECONOMIE
Qeid^aOowumt
ZATERDAG 14 OKTOBER 1989 PAGINA 9
NEDERLAND DREIGT
MARITIEME KENNIS
TE VERLIEZEN
ROTTERDAM De werkgelegenheid voor
Nederlandse zeevarenden in de Nederlandse
koopvaardij neemt af. Nederlandse officieren
en gezellen worden vaak vervangen door
(goedkopere) buitenlanders. Dit blijkt uit de
jaarlijkse enquête onder rederijen van het
Centraal Arbeidsbureau Scheepvaart. De
zeeliedenvakbond FWZ noemt de resultaten
verontrustend en meent dat Nederland zijn
maritieme kennis dreigt te verliezen. De
bond vindt dat de overheid maatregelen
moet nemen. Op de grote schepen liep het
aantal arbeidsplaatsen van Nederlandse offi-
eieren terug van 2453 naar 2261, een daling
van 8 procent. Het aantal arbeidsplaatsen
van Nederlandse gezellen daalde van 1204
naar 889 (26 procent).
NBM-Amstelland wil
baksteengroep kwijt
DEN HAAG NBM-Amstelland wil haar
baksteengroep verkopen aan de Belgische
Koramic-Terca Groep (KTG). Het aanne
mingsconcern verwacht hierover binnen
kort overeenstemming te kunnen bereiken.
De Amstelland Baksteengroep omvat drie
steenfabrieken, De Over-Betuwe in Rhenen,
De Vijf Eiken in Rijen en De Wolfshaard in
Opheusden. Er werken bij de bedrijven 80
mensen. De omzet zal dit jaar ongeveer 40
miljoen bedragen. In de keramische indus
trie doet zich op dit moment een sterke con
centratie op Europees niveau voor. Om de
continuïteit en de positie op de markt te
handhaven is schaalvergroting noodzake
lijk. Aansluiting van de Amstelland Bak
steengroep bij een grote Europese groep is
volgens NBM daarvan een logisch gevolg.
„Goede grafici
niet altijd welkom"
DEN HAAG Als morgen de in-'
schrijving voor praktijk-opleidings
plaatsen voor grafici sluit, zal blijken
dat de doelstelling van tweeduizend
plaatsen in het kader van het leer
lingwezen niet wordt gehaald. Dat
voorspelt consulent H. de Gooijer van
de BWGI, de overkoepeling van de
grafische industrie. Hoewel er een
fikse eindspurt plaatsvindt, blijkt het
moeilijk om na de 1035 leer-overeen-
komsten van eind september binnen
twee weken de tweeduizend te halen.
De Gooijer noemt dat „teleurstel
lend". Hij verwijt de werkgevers in
de grafische industrie dat zij gekwali
ficeerde mensen niet altijd met „open
armen" ontvangt.
Russische partner voor
Nederlandse handelsfirma
ROTTERDAM Ceteco Trading, onderdeel van het Van
Ommeren Ceteco-concern (VOC) heeft met een Russische
partner een handelsonderneming opgericht in Moskou.
Ceteco heeft een meerderheidsbelang in dit SCIA, Soviet
Ceteco Intercontact Agroservice. De partner is Viktor Be
letski, de voormalige Sowjet-ambassadeur in Nederland.
Ondanks haar naam richt SCIA zich niet uitsluitend op de
agrarische sector. Het bedrijf houdt zich bezig met import
en export, distributie en overdracht van kennis op het ge
bied van techniek en commercie. Het werkterrein loopt
daarbij uiteen van kapitaalgoederen, techniek en consu
mentenartikelen tot voedsel en chemicaliën. Voor Europe
se bedrijven met plannen ip de Sovjetunie heeft Ceteco
een aparte organisatie in Nederland opgezet als tegenhan
ger van SCIA in de Russische hoofdstad, waar inmiddels
een Nederlandse staf is geinstalleerd.
BEURSDESKUNDIGEN KIJKEN IN SPANNING WAT TOKYO DOET
AMSTERDAM De
dreun gisteravond laat op
de beurs van Wall Street
is niet geheel onverwacht
gekomen. Internationale
beursdeskundigen waren
al enkele weken op hun
hoede voor de opgeblazen
markt in, vooral, de trans
portsector van de beurs
van New York.
De overnamegolf in de Ameri
kaanse luchtvaart had de laat
ste weken veel speculanten ge
trokken, die prompt het haze-
pad kozen toen gisteren be
kend werd dat de manage
ment buy out door de piloten
van United Airlines op finan
cieringsproblemen was afge
sprongen.
,Het is ook met name de
Transportation Dow Jones In
dex die een klap heeft gehad.
Al die luchtvaartovernames
hadden die index een 'blow
off' karakter gegeven. Ieder-
kon dat zien en wist dat
ook", aldus drs Harry Panjer,
directeur van Prudential Ba-
che, een van de grootste effec
tenkantoren van de wereld.
De effectengroep is een doch
ter van het Amerikaanse Pru
dential Insurance, 's werelds
grootste verzekeringsconcern
en daarmee ook een van de
belangrijkste beleggers.
Geen herhaling
Panjer is bepaald niet ger
schrokken van de reactie in
Wall Street. „Ik verwacht niet
dat er een herhaling van de
crash van oktober 1987 zal ko
men. De elementen van toen
zijn nu niet aanwezig. Twee
jaar geleden zaten de specu-
anten werkelijk in alle secto
ren. dat is nu niet het geval.
Natuurlijken de recordkoers
van New York zat wel wat
Tucht', maar niet meer dan
tien tot vijftien procent, van
daar dat deze val niet onver
wacht komt".
Een belangrijk aspect is vol
gens Panjer dat na de crash in
'87 tal van institutionele en
particuliere beleggers met de
schrik in de benen aan de kant
zijn blijven staan. „Mondjes
maat is men maar teruggeko
men.' Het gekke is dat er in
feite een prachtige 'buil markt'
(een sterk stijgende markt) is,
waar eigenlijk niemand 'in' zit.
Dat betekent ook dat er nu, in
tegenstelling tot 1987, ook nau
welijks iemand weg kan lopen.
Omgekeerd geeft een markt
met relatief kleine omzetten
meer kansen om te fluctue-
„Het vervelenden van dit mo
ment is overigens, net als twee
jaar geleden, het 'program tra
ding' geweest. In één uur tijd
was het gebeurd".
Deze 'program trading' is han
del via computeropdrachten.
Aan de hand van normen vol
gen deze computers van grote
beleggers en handelaren door
lopend de koersen. Komt de
koers al dan niet op reële
gronden onder een bepaald ni
veau, dan beginnen de compu
ters zelf verkoopopdrachten te
geven.
Panjer, die gisteravond in
nauw contact stond met zijn
Amerikaanse collega's, onder
schrijft hun mening dat begin
volgende week de Federal Re
serve Board (FED) het Ameri
kaanse disconto zal verlagen.
Een vlucht van effectenbeleg
ging naar deposito's wil men
zonder twijfel voorkomen.
„De FED heeft geen enkele
behoefte aan paniek. Iedereen
is daar toch bang voor, hoewel
daarvoor volgens ons geen en
kele reden is. Onze valuta
mensen hebben al de opdracht
gehad om direct na het week
einde dollars te gaan kopen'"
aldus Panjer. „Het zou me
zelfs niet verbazen als Amster
dam maandag wel lager opent,
maar aan het eind van de dag
hoger sluit. Heel interessant is
wat er in Tokyo gaat gebeu
ren. In die markt zit veel meer
lucht. Een val van Tokyo
wordt al veel langer verwacht.
Maar of dat nu zal gebeuren is
nog maar de vraag".
Beurs- en beleggingsadviseur
dr H.R. Gersmann van IBAD,
het adviesbureau van 'beurs-
goeroe' Simon Cohen, is even
min verrast door de klap in
Wall Street. „De markt was al
wat nerveus in New York. Het
is eigenlijk begonnen met het
bericht dat de Product-Price
Index in de Verenigde Staten
in september met 0,9 procent
was gestegen. Wall Street
werd daardoor zwakker en de
dollar sterker, want men
vreesde dat een hogere inflatie
in zicht was".
Nerveus
Die nerveuze stemming werd
daarnaast benvloed door vele
speculanten die op verschillen
de luchtvaartovernames gok
ten. „Op zichzelf vind ik het
goed dat die stijgende specula
tiedrift nu een flinke klap
krijgt. Financieren met ge
leend geld wordt moeilijker,
maar dat betekent wel dat we
naar een gezondere situatie te
ruggaan. Toen gisteravond in
eens bleek dat de geplande
overname van United Airlines
door de eigen piloten niet
haalbaar was, kreeg je een
enorme reactie. Tja, en dan
zakt de koers en beginnen ook
ineens allerlei computers ver
koopopdrachten te geven. En
als het zover is, is de stop er
wel uit".
Contacten van Gersmann met
Amerikaanse collega's lever
den gisteravond volgens hem
nog een wisselend toekomst
beeld. „De ene helft ziet het
als een aberratie van New
York en die zegt: Nu kopen.
De anderen verwachten een
verdere daling. Ik ben heel be
nieuwd hoe Tokyo zal reage
ren. Dat wordt toch wel be
langrijk. Kijk, de dollar krijgt
hiervan een klap. Iedereen
herinnert zich twee jaar gele
den toen Amerika onmiddel
lijk reageerde met verruiming
van de geldmarkt".
Een lagere opening van Am
sterdam maandagmorgen is
volgens Gersmann heel lo
gisch, maar of daarna een ver
dere daling zal komen is in
zijn ogen nog heel onzeker.
BERT MOLENAAR
(Vervolg van de voorpagina)
NEW YORK De koersval
werd in gang gezet door de be
kendmaking dat Airline Ac
quisition de overneming van
UAL Corp, de moedermaat
schappij van de luchtvaart
maatschappij United Airlines,
financieel niet rond krijgt.
Het consortium dat bestaat uit
directieleden van UAL, werk
nemers van het concern en de
Britse luchtvaartmaatschappij
British Airways had 6,75 mil
jard dollar geboden voor Uni
ted, de grootste luchtvaart
maatschappij van het land.
De bekendmaking leidde tot
grote onrust op de markt voor
junk bonds, hoogrentende
obligaties met een hoog risico.
Verder ontstond er druk op
aandelentermijnmarkt. Toen
het gerucht ging circuleren dat
financiële deskundigen advi
seerden over te stappen van
aandelen op obligaties, namen
de verkopporders nog toe.
Computer-programma's ver
sterkten deze trend. Dat was
in 1987 ook het geval. De com
puterprogramma's versterkten
elkaar en bleven verkopen,
zodat de index steeds verder
daalde. In de computers op
Wall Street is sindsdien een
mechanisme gebouwd waar
door de handel bij een daling
van meer dan 250 punten au
tomatisch een uur wordt opge
schort.
De paniek op de aandelen
markt sloeg over naar de valu
tamarkt. Bij een dunne handel
vonden forse dollarverkopen
plaats waardoor de koers flink
daalde. Tegen het slot van de
handel in New York noteerde
de Amerikaanse munteenheid
2,1060 gulden na een slotkoers
van 2,1370 gulden in Amster
dam en van 2,1540 gulden
donderdag in New York. Be
leggers zochten hun veiligheid
in staatsobligaties.
Donald Riegle, de voorzitter
van de bankcommissie van de
Amerikaanse Senaat, zei in
een reactie dat hij 1987 zeker
nog niet was vergeten. „Wij
hadden die vrijdag een slechte
dag en maandag en dinsdag
waren een zware test. Ik wil
zeker weten dat iedereen
voorbereid is op wat er ook
moge gebeuren wanneer de
markt maandag open gaat.
De daling van 190 punten be
tekent dat cle winst van de
Dow Jones in de eerste negen
maanden van dit jaar in één
klap teniet is gedaan.
Het nu afgeketste plan voor de
overname van United Airlines
is een van de ontwikkelingen,
die in Amerikaanse lucht-
vaartkirngen met grote zorg
worden gevolgd. Een commis
sie van het Amerikaanse Huis
van Afgevaardigen houdt
maandag een hoorzitting in
verband met de overnemingen
in de luchtvaartsector. De
Amerikaanse autoriteiten
overwegen hiervoor een stren
gere wetgeving. Dat zou ook
gevolgen kunnen hebben voor
KLM. De Nederlandse lucht
vaartmaatschappij neemt deel
in het consortium Wings Hol
dings, dat in juli Northwest
Airlines heeft overgenomen.
Dow Jones-index industrie
2650.
2569,67
(-190,17)
juli i
augustus 1
september 1
oktober
Banken
verhogen
hypotheekrente
AMSTERDAM De
ABN en de Rabobank
verhogen met ingang van
maandag een aantal hypo
theektarieven. De andere
grote banken lieten giste
ren desgevraagd weten
zich nog te beraden.
De verhoging volgt op een ge
stage stijging van de rente, die
vorige week donderdag uit
mondde in een verhoging van
de officiële disconto's. De ABN
verhoogt de rente op hypothe
caire leningen met een varia
bele looptijd van 7,5 tot 8 pro
cent. Leningen met een rente
vaste periode van een jaar
[worden 0,4 procent duurder,
I met een rentevaste periode
van 3 jaar 0,3 procent, met 5
jaar 0,2 procent en met 5 tot 7
jaar 0,1 procent duurder. Le
ningen met een rentevaste pe
riode van tien jaar of langer
houden dezelfde rente. De Ra
bobank verhoogt uitsluitend
de rente op leningen met een
variabele rente. Deze gaat 0,3
procent omhoog.
(ADVERTENTIE)
Diligentia - zondag 15 oktober - 20.30 uur
Kassa 651851
Altijd hoor je dat diege
nen die weloverwogen op
de effectenbeurs opereren
even goede of slechte re
sultaten behalen als die
genen die impulsiever,
nergens op gebaseerde be-
leggingsbesluiten nemen.
Vast staat dat de kwaliteit van
een aandeel bij lange na niet
de grootste rol speelt op de
weg naar succes. Wanneer het
syndicaat dat een aandelenuit-
gifte of -introductie verzorgt,
de belangstelling verkeerd be
oordeelt of de belegger pro
beert op te zadelen met een
aandeel dat hij om welke trivi
ale reden ook niet lust, dan
kan de markt voor zo'n aan
deel jarenlang volkomen be
dorven zijn. Zo'n ontwikkeling
kan nare gevolgen hebben.
Door een mislukte beursgang
wordt het vaak onmogelijk
aandelen (risicodragend kapi
taal) te plaatsen, zodat dure
obligatieleningen plus lang en
kort krediet (risicomijdend ka
pitaal) de enige mogelijkheid
zijn om te voorzien in de kas
middelen voor de financiering
van investeringen, voorraden,
debiteuren enz.
U vraagt natuurlijk of de Am
sterdamse beurs dergelijke
flops beleeft. Helaas zijn dat er
veel meer dan u misschien
denkt. Een typisch voorbeeld
is het recent geïntroduceerde
aandeel Pirelli Tyre Holding.
De introdu'ctiekoers bedroeg in
juni 54. Daarvan is thans nog
f 47 over - verlies voor de
houders van de geplaatste 11
miljoen aandelen dus 77 mil-
joen. Dit fiasco is mede te dan
ken aan een onjuiste emissie-
beslis.sing van een der buiten
landse banken van het syndi
caat.
Een vervelende bijkomstig
heid bij Pirelli is natuurlijk
dat deze onderneming ope
reert in een branche die alles
behalve fraaie resultaten pre
senteert en die zich bovendien
nog in een fase van reorgani
saties, fusies en saneringen be
vindt. In het achterhoofd van
de Nederlandse belegger spe
len vermoedelijk ook nog de
bedroevende resultaten van
Vredestein mee.
Bedrogen
De beleggers die een herhaling
verwachtten van de explosieve
koersontwikkeling die zich
voordeed bij de herplaatsing
van de eerste tranche van
DSM, zijn bedrogen uitgeko
men. De koers, die voor de
tweede tranche was vastge-
ders is nog gering, maar het
valt niet te hopen dat er wel
dra afzetproblemen in de che
mische industrie ontstaan. Om
nog maar niet te spreken van
een mogelijke recessie.
Verder is het aandeel Air Hol
land geïntroduceerd. Ook deze
introductie is gepaard gegaan
van veel tam-tam, maar de Fi
nanciële Koerier waarschuw
de vorige week al geen haast
te maken met de inschrijving
op dit aandeel „Omdat o.i. de
mogelijkheid groot is dat men
deze aandelen in een later sta
dium onder de 37 kan oppik
ken".
Die waarschuwing blijkt in
middels zeer terecht te zijn ge
weest, omdat enkele dagen
vóór de introductie grote rel
len bij de onderneming in de
publiciteit zijn gekomen. On
getwijfeld heeft u daarover al
het nodige gelezen.
Een van de grote problemen is
natuurlijk dat de meeste beleg
gers alles wat in de vaak over
dreven optimistische introduc-
tieberichten en emissiepros
pectussen staat onvoorwaarde
lijk geloven. Als dan boven
dien een redelijk rendement
wordt beloofd menen zij dat
hun geluk niet op kan. De risi
co's zijn vaak niet te doorzien
en degenen die daarvoor
waarschuwen, worden door
gaans niet serieus genomen.
En wat de risico's van een be
legging in aandelen betreft: ik
heb die nooit fraaier geschil
derd gezien dan in een recent
artikel over de Eurotunnel on
der het Kanaal van Frankrijk
naar Engeland. „Een van de
problemen bij de waardering
van projecten als de Kanaal
tunnel zijn twee duidelijk van
elkaar te onderscheiden fasen.
De eerste is de uiterst riskante
bouwfase waarin de kosten
volkomen uit de hand kunnen
lopen. Pas wanneer deze ont
wikkelingsfase achter de rug
is, treedt de tweede fase in en
dan krijgt de tunnel de karak
teristiek van een openbaar
nutsbedrijf met een onafgebro
ken en zekere stroom inkom
sten via de plaatskaartenkan-
toren".
De aandeelhouders hadden
zich van die risico's bewust
moeten zijn toen zij hun aan
delen in de Eurotunnel koch
ten. Maar, zo staat in deze be
schouwing, ze hebben niets te
klagen want voor de aandelen
worden thans nog steeds prij
zen betaald die flink boven de
emissiekoers liggen.
Als de bouw van de spoorweg
tunnel onder de Oude Maas in
Rotterdam via een aandelene
missie zou zijn gefinancierd,
zou de beer dezer dagen los
zijn geweest. Oude brugfunde-
ringen onder de rivir dreigen
voor grote problemen te zor
gen. En reken maar dat de
koers van de eventuele aande
len op dat onheilspellende
nieuws geduikeld zouden zijn.
Weinig plezier
U wilt de namen van verdere
introductieflops in het recente
verleden? Ik noem als één uit
velen Homburg. Het aandeel
van dit vleesverwerkingsbe
drijf werd enkele weken na de
beurskrach van 19 oktober
1987 op de beurs gebracht. De
kopers van deze stukjes heb
ben bitter weinig plezier van
hun beleggingsbesluit gehad.
En zelfs op dit moment, na een
omvangrijke reddingsactie, be
weegt de koers zich nog op een
niveau van 4,40, wat nog al
tijd/3,10 lager is dan de intro
ductieprijs in 1987.
Het zou eigenlijk een vuistre
gel moeten zijn nooit in te
schrijven op emmissie- of in
troductie-operaties van de ei
gen bank of commissionair in
effecten. Alleen dan maak je
enige kans op een objectief be
leggingsadvies.
WIM VAN DER MEULEN
Slotkoers vrijdag 13 oktober 1989
grolsch c 151.50 150.00
gli hold 195.50 194.50
hagemeyer 124.50 123.50
hal trust
aalberts
act hold c
ahrend gr c
amst rubber 6.50
ant.verl 385.00
atag hold c 105.50
batenb.beh. 86.80 86.80
boer wink c 67.00 67.00
bos kalis c 14.15 14.60
braat bouw 51.00 50.00
burg heybr 3700.00L 3700.00L
calvé 1014.00 1014.00
calvéc 1014.00 1014.00
calve pr 840,00 845.00
tumess c 125.00
gamma hold 88.00
gamma h 5 pr 5.90
getronics 31.10
hal trust u 15.50 15.50
18.30 18.50
X
180.00L 180.00K
omnium eur 15.20 15.20
orco bank c 67.00+ 67.70
pirelD tyr
polynomi c
sarakreek
smit Int c 44.00 46.50
sphinx c 129.50 130.00
staal bank c 23.70 23.70
stad rotte 50.90 53.10
telegraaf c 91.80 91.50
text twenthe 337.00 337.00
tulip comp 52.80 52.30
tw kabeth c 162.00 160.50
ubbink 102.00 100.00
unitever 156.00
unit 7 pr. 1125.00 -X
unH.7 pre 112.00
unil6 pr 103.50
70.00 70.00
22.50 23.00
si invest 27.50 27.50
114,65
itó
2,20 Franse Ir.
3,47 Zwits. Ir
Zweedse kr.
Noorse kr.
Deense kr.
1,70 Oost.schill.
150,75 Spaanse pes.
16,05 Griekse dr.
5,50 Finse mark
1,42 Joeg. dinar
GOUD Nieuw Vorige ZILVER
onbewerkt 24880 - 25380 24800 - 25300 onbewerkt 315 - 385 315 - 385
bewerkt 26980 26900 bewerkt 430 430
Internationals op
beurs in mineur
AMSTERDAM De interna
tionale fondsen zijn gisteren in
de loop van de dag op de Am
sterdamse effectenbeurs licht
teruggelopen nadat de dollar
ruim 1,5 cent was gedaald en
de productenindex in Amerika
een toch wat teleurstellende
stijging met 0,9 procent liet
zien- Unilever
moest ƒ1,30 laten op 155,10,
Hoogovens 1,20 op ƒ90,60 en
Koninklijke Oli'e 1 op 145.
Akzo moest met 0,70 terug
naar 138,40 en Philips lever
de zes dubbeltjes in op ƒ47,50.
KLM tenslotte leverde 0,30
in op 51,40.
De overige actieve fondsen
waren ook overwegend in mi
neur. De stemmingsindex
daalde van 193,4 tot 192,8. Uit
schieters waren Ahold die
1,30 wist toe te voegen op
ƒ131,60, Amev die onverdro
ten doorging en ƒ2 pakte op
58,30. Collega Stad Rotter
dam steeg 2,50 tot 53. CSM
wist negen dubbeltjes toe te
voegen op ƒ75,10 en VNU ze
ven dubbeltjes op ƒ110,50. Bij
na de helft van de fondsen
moest echter een verliesje ne
men, waarbij Pakhoed 1,50
moest prijsgeven op 140.
Daarbij kwam het fonds weer
terug op de grens waar het
deze week doorheen was ge
schoten. DAF verloor 0,60 op
50,40, Hunter Douglas 1 op
ƒ118 en NMB moest in haar
lange rit naar beneden vrijdag
3 prijsgeven op ƒ248. Overi
gens sloot ruim een derde van
de actieve fondsen op de ope
ningskoersen van vrijdagoch
tend.
De omzetten waren gisteren
matig te noemen: de totale om
zet bedroeg ongeveer 1280
miljoen.
Op de lokale markt werd Ma
cintosh uiteindelijk 2 beter
op 47,50, nadat het 's och
tends nog 48,50 was geweest.
