Pythium: gevaarlijke
sluipmoordenaar in
de komkommerteelt
IN EN OM DE KAS
Nu seizoen van Hollandse peer
Nieuwe trend: bomen
en struiken in de pot
LAND EN TUINBOUW
CfiidócSomant
VRIJDAG 13 OKTOBER 1989 PAGINA 1
Groeiende
interesse
voor Klas
in de kas
In het Zuidhollands glasdis
trict is de belangstelling voor
het, al een aantal jaren draai
ende, project „Klas in de kas"
groeiende.
Dit wordt in tuinbouwkrin-
gen gesignaleerd als een ver
heugend feit, omdat dit pro
ject een belangrijke bijdrage
kan leveren wat betreft de
beeldvorming over de glas
tuinbouw bij het publiek.
Deze dynamische bedrijfstak
levert een belangrijke bijdra
ge voor 's Rijks schatkist en
biedt in de nabije toekomst
een belangrijk stuk werkgele
genheid voor jongeren.
Via dit „doe-project" bezoe
ken kinderen, in de leeftijd
van 10 tot 12 jaar, twee tot
drie maal per jaar een tuin
bouwbedrijf. Het doel van het
project is om de kinderen ver
trouwd te maken met het le
ven, wonen en werken op
zo'n bedrijf. Dit jaar doen er
in totaal 72 scholen en 69 be
drijven aan dit project mee.
Het aantal deelnemende scho
len, scholieren en bedrijven
neemt jaarlijks toe.
Op het ogenblik gaat het om
2300 scholieren, het aantal is
dit jaar met 400 toegenomen
in vergelijking met vorig jaar.
Groep zes, zeven of acht van
de basisschool wordt door een
tuinbouwbedrijf geadopteerd.
De school ontvangt werkma
teriaal waarmee een leraar/
lerares, de leerlingen kan
voorbereiden op de bedrijfs
bezoeken. Tijdens deze bezoe
ken zien de kinderen in de
praktijk wat hen op school is
verteld en de opgedane ken
nis kan op allerlei manieren
benut worden. Bijvoorbeeld
voor het maken van opstellen,
tekeningen, werkstukken,
maquettes of het opzetten en
inrichten van een tentoonstel
ling. Het project „Klas in de
kas" kan op deze manier de
lessen in aardrijkskunde, bio
logie, natuurkunde enz. on
dersteunen. Het project wordt
gecoördineerd door de Info-
groep Glastuinbouw Westland
en ondersteund door de Stich
ting Public Relations West-
land.
- -ïlTpscSSc JiSSaai
De wortelontwikkeling in de pot is optimaal bij de Skimmia ja-
ponica „Rubella". Avorens haar te planten in de tuin moet wel
de pot worden verwijderd. foto: pr
Tegenwoordig zijn er bij de tuincentra volop struiken en bo
men in de pot te koop. Allerlei boomkwekerijgewassen kun
nen zelfs van de hand gaan als ze in volle bloei staan. Zulke
pot- of containerplanten zijn er in allerlei maten. Al die hees
ters en bomen, die in potten en containers te koop worden
aangeboden zijn daarin van jongsaf opgekweekt. Ze hebben
een compact wortelgestel. Dat is ideaal voor balkons en ter
rassen. Wie na een uitbundige zomerbloei wat late bloeiers
wil kopen, kan terecht bij zijn bloemist. Daar is niet alleen
kleurrijke heide te koop, maar ook kan men er terecht voor
bijvoorbeeld besheestertjes. Sommige planten die afkomstig
zijn uit het Middellandse Zeegebied kunnen in onze streken
als kuipplant woren gekweekt. Dat wil zeggen, dat ze met pot
of kuip vorstvrij willen overwinteren. Ze moeten koel staan
en planten die hun blad behouden vragen in hun winterver
blijf ook licht. Granaatappel en mirt kunnen zo jarenlang
meegaan.
Er komen in de land- en
tuinbouw kwalen voor
die, hoewel niet van pa
rasitaire aard, de gewas
sen veel schade kunnen
berokkenen. In de meeste
gevallen heeft dit met het
klimaat te maken. Vooral
in kassen waarin een
kunstmatig klimaat moet
worden ingesteld, speelt
dit een belangrijke rol
(optreden van neusrot in
tomaten).
Dat is niet alleen zo bij kas-
cultures. Ook in de natuur
kunnen zich omstandigheden
voordoen die wat men noemt
fysiogene kwalen tot gevolg
hebben, met name: rand in
sla, waterziek in bloemkool
enzovoort. Soms geven fysio
gene afwijkingen later aanlei
ding tot het optreden van pa
rasitaire aantastingen (botry-
tis). Onder hetzelfde begrip
mogen we het optreden van
Pythium min of meer rang
schikken. Ook deze kwaal
treedt eerst dan op wanneer
plantencellen door een of an
dere oorzaak zijn verzwakt.
(Pythium wordt dientenge
volge een zwakteparasiet ge
noemd). Maar ook jonge plan
tjes, die nog geen verweer
hebben kunnen opbouwen,
kunnen door de ziekte wor
den aangetast. Een lichte in
fectie in een zaaibakje bij
komkommers kan een heel
zaaisel te gronde doen gaan.
Hoewel niet alle plantjes
zichtbaar zijn aangetast is het
gehele zaaisel (1500 zaden)
hierdoor waardeloos gewor
den. Dit betekent al gauw een
schadepost van 750 gulden.
Pythium in de komkommer
teelt nam de laatste jaren,
voornamelijk in de zomer- en
herfstteelt, een steeds grotere
omvang aan. Vooral in de af
gelopen warme zomer trad de
kwaal zeer frequent op en
hoewel schimmels zich in het
algemeen in een warm voch
tig klimaat goed thuis voelen
moeten we toch vaststellen
dat dit niet alleen de oorzaak
van het toenemende optreden
kan zijn. Er liggen hier meer
factoren aan ten grondslag.
Infectiedruk
Door het zeer intensieve teelt
plan van de laatste jaren,
eerst twee later drie teelten
per jaar, ontbreekt het de
kwekers aan tijd om de kas
sen afdoende te ontsmetten.
Pythium is in oude gewassen,
zij het latent, altijd wel aan
wezig. Het hangt van de om
standigheden af of de ziekte
in de nieuwe teelt een kans
krijgt. Een van die oorzaken
betreft het klimaat. Relatief
grote temperatuurverschillen
tussen dag en nacht leiden er
toe dat in de nacht, door af
koeling van de lucht, veel
vocht op de planten neerslaat.
In dit vochtige milieu voelt de
Pythiumschimmel zich bijzon
der goed thuis. Elke invals
poort wordt benut om de
plant binnen te dringen. Door
de daling van de temperatuur
door middel van de verwar
mingsbuizen geleidelijk op te
vangen voorkomt men dat de
planten „nat slaan". Men zal
zich daarbij moeten realiseren
dat een buistemperatuur van
30 a 35 graden C niet tot het
beoogde doel leidt.
Constitutie
De wateropname en verdam
ping bepalen in feite de con
stitutie van de planten. Im
mers, hierdoor vindt het
transport van voedingsstoffen
plaats en worden gassen uit
gewisseld (opname van CO 2).
In de winter en vroege voor
jaarsmaanden geeft dit geen
enkel probleem. Door de kou
de buitenlucht condenseert er
veel vocht tegen het koude
glas of wordt door ventilatie
afgevoerd. De verwarmings
buizen zorgen voor een con
stante luchtstroom waardoor
de verdamping wordt gesti
muleerd.
Anders ligt dit in de zomer
maanden. Vooral bij zeer
warm weer en weinig wind
ontstaat er een zogenaamd
„dood" klimaat in de kas.
Wanneer de planten wat
dicht opeen staan ontstaat er
tussen de planten een soort
micro-klimaat. Door de hoge
vochtigheid en wat broeierig
klimaat wordt de opname van
kalk vertraagd waardoor
zwakke cel wanden ontstaan.
Een analoog geval doet zich
Elke invalspoort wordt benut
te dringen.
voor bij, het optreden van
neusrot in stooktomaten. In
dit verband willen we ook
wijzen op het optreden van
bladvergeling tijdens een
„dood" klimaat bij najaars
komkommers.
Betonvloeren
Een tweede oorzaak waardoor
zwakkere planten zouden
kunnen ontstaan betreft de
temperatuur van de beton
vloeren bij veel zoninstraling
in de zomer. Temperaturen
boven de 40°C waren geen
uitzondering. Vooral wanneer
de planten nog op banen
staan en nog niet zijn uitgezet
loopt de temperatuur bijzón
der hoog op waarbij wortel
verbranding niet uitgesloten
lijkt. Wortel verbranding en
wortelbreuk zijn uitstekende
invalspoorten voor de Pythi
umschimmel.
Het planten-opkweekbedrijf
van G. v.d. Eyk in Rijswijk
heeft dit gevaar inmiddels on
derkend. Er bestaan dienten
gevolge vergevorderde plan
nen de betonvloeren in de zo
mer tot een voor de teelt ver
antwoorde temperatuur, te
gaan koelen.
Tot slot willen wij, wat de
constitutie van de plant be
treft, wijzen op het gebruik
van C02. Wanneer het ge
bruik hiervan afhankelijk is
van de eigen verwarmingsin
stallatie zou dit in de zomer
ook wel eens in het gedrang
kunnen komen.
Resumerend kan men stellen
dat het drie maal planten per
jaar de opkweekbedrijven wat
overrompeld heeft. Met de dit
jaar opgedane ervaringen zal
men het komende seizoen,
door aangepaste cultuurmaat
regelen en ruimere plantafs-
tand (14 a 15 planten per m2),
zeker in staat zijn een afdoen
de bescherming tegen deze
gevaarlijke sluipmoordenaar
in te bouwen.
L. G. NEDERPEL
Peren van Hollandse bodem,
lekker, sappig en gezond.
FOTO: PR
Het perenseizoen is aangebro
ken. Van ongeveer half sep
tember af worden deze sappi
ge Hollandse vruchten ge
oogst. Momenteel worden om
Nederland zo'n tien rassen pe
ren geteeld. Van deze zijn de
rassen Conference en Doyen-
né du Cornice verreweg de
belangrijkste. Ruim zestig
procent van de perenbomen
betreft deze rassen.
Uit opgravingen blijkt, dat de
peer al zeer oud is. Zo'n 4500
jaar geleden bestonden de
wilde soorten al. De eerste
aanplant van peren gebeurde
in kloostertuinen en binnen
plaatsen. Momenteel vindt de
teelt van peren hoofdzakelijk
plaats op gespecialiseerde
fruitteeltbedrijven. Gezamen
lijk beslaan die zon 5.165 hec
taren. Deze bedrijven zijn
voornamelijk te vinden in de
provincie Zeeland. Andere
belangrijke teeltgebieden zijn
Midden-Nederland en Noord-
Holland. Dat de teeltmetho
den van peren niet stil staan,
blijkt wel uit het feit, dat de
traditionele hoogstambomen
bijna geheel zijn verdwenen.
Zij hebben plaats gemaakt
voor boomgaarden met klei
nere bomen die sneller vruch
ten produceren en gemakke
lijker zijn te bewerken. Deze
teeltwijze wordt ook wel spil-
lenteelt genoemd.
KERKDIENSTEN
zondagsmissen
en avondmissen
LEIDEN O.L. VR. HEMELVAART/
ST. JOZEF: za. 19.u., zo. 9.30 u„ 11
u. Hoogmis.
H. LEONARDUS: za. 19 u. Euch. vie
ring: zo. 10.30 u. Euch.viering.
H. MIDDELARES: za. 19 u. Euch. vie
ring; zo. 9.30 u. Hoogmis.
H. LODEWIJK: za. 10 u„ 19 u., zo.
8.30 u.. 10 u. Hoogmis, 11.30 u., 18
u., 19 u. Lof.
H. ANTONIUS VAN PADUA: za. 19 u.;
zo. 9.30 u., 11 u. Hoogmis.
H. PETRUS: za. 19 u. Euch.viering;
zo. 9 u. Euch.viering, 10.30 u. Hoog-
O.L. VR. ONB. ONTV.: za. 19 u.. zo.
10.30 u. Hoogmis. 12.15 uur.
OUD KATHOLIEKE KERK: zo. 10 u.
Eucharistieviering.
Elk weekend zondag 10 uur, behalve
2e weekend in de maand, dan zater-
TRUS EN PAULUS: za. 19 u.; zo.
10.30 u. Hoogmis.
TITUS BRANDSMAKAPEL: zo. 9 u.
Hoogmis, 12 u.
ALPHEN AAN DEN RIJN H. PIUS:
za 19 u.; zo. 9 en 10.30 u.
H. BONIFATIUS: za. 19 u.; zo. 9.45 u.,
11.30 u.
DE HEILIGE GEEST KERK (De Bron):
za. 19 u.; zo. 9 u.. 11 u.
BOSKOOP ST. JAN DE DOPER:
za. 17.30 u. (de Stek). 19 u. (Kerk);
zo. 9.30 en 11 uur (Kerk), (behalve In
juli en augustus dan om 10.30 uur
Kerk).
HAZERSWOUDE H.H. ENGELBE
WAARDERS: za. 19 u.; zo. 10.00 u.
Hoogmis, 11.30 u.
HAZERSWOUDE RIJNDIJK BER-
NARDUSKERK: zo. 9 u. Viering.
DEP. HET ANKER: za. 19 u.; zo.
10.30 u.
HILLEGOM ST. JOZEFPAROCHIE:
za. 19 u. Ned. liederen; zo. 10.00 u.
Ned. liederen, 11.30 u. Ned. liederen
H. MARTINUS: za. 19.00 uur; zo. 9.00
en 11.00 uur. Van 10-7 t/m 21-8 dien
sten za. 19 uur, zo. 10.00 uur.
HOOGMADE O.L. VR. GEBOOR
TE: za. 19 u.; zo. 10 u.
KATWIJK AAN DEN RIJN H. JO
HANNES DE DOPER: za. 19 u. Eu
charistieviering; zo. 10.00 u. Eucharis
tieviering met parochieel koor.
DEP. RIJNSBURG (Chr. Tuinbouw
school): zo. 10.30 u. Euch. viering.
BUITENKAAG JOHANNES EVAN
GELIST: za. 19 u.; zo. 10.00 u. (10 uur
is wintertijd. Zomer is 9.30 uur).
LANGERAAR H.H. ADRIANUS: za.
19 u„ zo. 9.30 en 11.30 uur.
LEIDERDORP DE MENSWOR
DING: za. 19 u. Eucharistieviering; zo.
10 u. en 11.30 u. Eucharistieviering.
LEIMUIDEN ST. JAN DE DOPER:
za. 19 u.; zo. 9.30 u. Hoogmis, 11.15
u. samenzang.
LISSE ST. AGATHA: za. 19 u.
Euch. viering; zo. 10 u. Hoogmis (kln-
dernevendienst); 11.30 u. H. Mis.
DEP. POELPOLDER: za. 19 u. Euch.
viering; zo. 10.30 u. Euch. viering.
MARIAKERK: za. 19 u. H. Mis; zo. 9
u. Stille Mis. 10.15 u. Hoogmis.
H.H. ENGELBEWAARDERS (Beek
brug): za. 19 u.; zo. 10.00 u.
NIEUWKOOP O.L. VR. HEMEL
VAART: za. 19 u.; zo. 9 u., 10.45 u.
NIEUWVEEN H. NICOLAAS: za. 19
u.; zo. 9 u., 11 u.
NIEUW VENNEP MARIA ONB.
ONTV.: za. 19 u.; zo. 10 u.
NOORDEN ST. MARTINUS: za. 19
u. Avondmis; zo. 9 u., 10.30 u. Ge
zongen Mis.
NOORDWIJK BINNEN ST. JE-,
ROEN: za. 19 u. H. Mis; zo. 9.30 u.
Hoogmis. 11.00 H. Mis.
NOORDWIJK AAN ZEE MARIA
TER ZEE: za. 19 u. Euch.viering; zo.
10.30 u. Euch.viering.
NOORDWIJKERHOUT ST. VIC-
:o. 9.00 u. Hoogmis,
10.30
ST. JOZEF: za. 19 u
ÓEGSTGEEST ST. WILLIBRORD:
za. 19 u.; zo. 9 u., 10.30 u. Hoogmis.
OUDE ADE ST. BAVOKERK: za. 19
u. Avondmis; zo. 9 u. Hoogmis, 10.30
u. H. Mis In Rijpwetering.
OUDE WETERING JAC. DE MEER
DERE: za. 19.00 uur, zo. 9.15 en
11.00 u.
ROELOFSARENDSVEEN MARIA
PRESENTATIE: za. 19 u.; zo. 10.30 u.
Hoogmis 10.30 u.
RIJPWETERING O.L. VR. GE
BOORTE: za. 19 u. in Oud Ade; zo. 9
u. Hoogmis, 10.30 u.
SASSENHEIM ST. PANCRATIUS:
za. 19 u.; zo. 9.30 Hoogmis en 11 u.
STOMPWIJK H. LAURENTIUS: za.
•.19.30 u. Eucharistieviering met sa
menzang; zo. 9.30 u. Hoogmis, 11 u.
Stille H. Mis.
VOORHOUT. ST. BARTHOLOMEUS-
KERK: za. 19 u.; zo. 9.30 en 11 u.
VOORSCHOTEN hfc LAURENTIUS:
za. 19 u.; zo. 11.30 u.'
MOEDER
WARMOND -
za. 19 u.; zo. 9.00 en 10.30 u.
WASSENAAR ST. WILLIBRORD:
za. 19 u.; zo. 9.30 en 11 u.
DE GOEDE HERDER: za. 17 u., zo.
10.30 u.
ST. JOZEF: za. 19 u., zo. 9.30 en 11
WOUBRUGGE GOEDE HERDER:
za. 19 u.; zo. 10 u.
ZEVENHOVEN HEILIGE JOHAN
NES GEBOORTE: za. 19 u. H. Mis; zo.
9 u. Stille Mis. 10.45 u. Hoogmis.
ZOETERWOUDE-RIJNDIJK MEER
BURGPAROCHIE: za. 19 u. Misvie
ring; afwisselende koren; zo. 10 u.
met wisselende koren, 11.30 u. met
orgel en Volkszang.
ZOETERWOUDE ST. JAN'S ONT
HOOFDING: za. 19.30 uur H. Mis met
zang, zo. 9.30 u. Oecumenische vie
ring.
CHR. DIENAARKERK: za. geen H.
Mis; zo. 10 u. Hoogmis. 12.00 Doop
viering.
DE ZILK HEILIGE HARTKERK: za.
19 u.; zo. 10.30 u.
predikbeurten
LEIDEN Hervormde Gemeenten
Hooglandse Kerk: 10 u. ds. H. E.
Schouten, 11.45 u. Oec. studenten-
dienst. Oude Vestkerk: geen. Mare-
kerk: 10 u. dr. K. J. Jansen, Boskoop.
17 u. ds. J. W. Goossen, Waddlnx-
veen. Maranathakerk: 10 u. ds. A. Th.
Kramer. De Regenboog: 9.30 u. ds.
H. Hortenslus m.m.v. jongerenkoor.
11.15 u. ds. Hortenslus en pastoor J.
J. A. v. Well. Bethlehemkerk: 10 u. In
de Petrakerk: ds. J. A. Eekhof. Bevrij
dingskerk: 10 u. ds. J. R. Wolthaus,
Zoeterwoude. 17 u. ds. H. E. Schou
ten. Vredeskerk: 10 u. ds. J. Nauta.
Stevenshof: 11 u. mw. drs. P. v.d.
Burg, kand. theol.. Eglise Wallone:
10.30 u. pasteur d. Ribs. Acad. Zie
kenhuis: 10.15 u. ds. J. Mondeel,
Reeuwijk. Diaconessenhuls: 10.30 u.
ds. H. B. v.h. Hof. Jeugdkapel:
LEIDEN Gereformeerde en andere
Kerkgemeenschappen Vredes
kerk: 10 u. ds. J. Nauta. Petrakerk:
10 u. ds. J. A. Eekhof. Oude Vest
kerk: 10 u. in de Hooglandse Kerk,
ds. H. E. Schouten. Maranathakerk:
10 u. ds. A. Th. Kramer. Bevrijdings
kerk: 10 u. ds. J. R. Wolthaus, Zoe
terwoude; 17 u. ds. H. E. Schouten.
Groenhoven: 10 u. mw. Jacobl. Chr.
Geref. Kerk: 10 en 17 u. ds. H. v.d.
Doopsgez./Rem. Kerk: 10.30 u. ds. L.
H. C. Friederich. Bapt. Gem.: 10 u.
ds. Agtereek. Evang. Luth. Kerk:
10.15 u. ds. L. N. Verseput. Nieuw
Apost. Kerk: 9.30 en 16 u.. Evang.
Gemeenschap: 9 uur Ev. A. P. v.d.
Sande. Leger des Hells. 10 en 19 u.
Samenkomsten. Zevende-Dag-Ad
ventisten. Zaterdag 10 u. Bijbelstudie:
11 u. Predikatie. Evangelie Centrum
de Bethlehemkerk: 10 u. Evang. J. P.
H. Zijlstra. Zendingsgroep „Jeruel":
17 u. Samenkomst. Pinkstergemeen
te Oude Vest: 10 u. Ev. Joh. v. Wie-
ringen.
AARLANDERVEEN Herv. Gem.:
10.00 ds. H. Achterberg, Leiden; 19
u. ds. mw. Schilt Jansen, Lelmuiden.
Geref. Kerk: 10.00 u. ds. P. W. van
Wijngaarden. Chr. Geref. Kerk: 9.30
u. Ds. H. Korving; 16 u. Ds. R. van
TER AAR Herv. Gem.: 9.30 u. ds.
T. H. v.d. Hoeven, Rijnsaterswoude;
18.30 u. ds. C. A. v.h. Hof, Woubrug-
ge. Geref. Kerk: 9.30 u. ds. N. de
Reus; 18.30 u. drs. M. J. Aalders,
Hoffenaar, Voorhout; 19 u. Jeugd
dienst.
ALPHEN AAN DEN RIJN Hervormde
Gemeente Opstandingskerk: 10 u.
ds. C. J. Gall; 18.30 u. ds. H. Omme-
ring. Adventskerk: 10 u. ds. H. Om-
ipwlng, kerkdienst mede voor doven,
zal door IKON worden opgenomen en
's avonds via TV worden uitgezonden:
18.30 u. zie Maranathakerk. Kruis
kerk: 10.00 u. ds. A. Jonkman.
Geref. Kerk Maranathakerk: 10 u.
ds. P. Wilschut; 18.30 u. ds. A. Jonk
man. Salvatorikerk: 10 u. ds. J. v.d.
Haagen, Leidschendam; 18.30 u. drs.
P. Wilschut. Bapt. Gem.: 10 en 18.30
u. ds. H. G. Koekkoek. Leger des
Heils: 10 en 19 u. Samenkomsten.
Volle Evangelie Gem.: 10 u. dhr. A.
v.d. Hoorn.
ALPHEN NOORD Herv./Geref. dien
sten Goede Herder: 10 u. ds. J. P.
E. Verheul; 18.30 u. geen dienst. De
Bron: 9.15 u. ds. G. Mulder; 10.30 u.
ds. J. Bogers; 18.30 u. ds. P. Tase-
laar, vesper. Ashramcollege: 10 u. ds.
P. Taselaar. Driehoorne: 19 u. ds. H.
J. ter Bals. Herv. Gem. Sionskerk:
9.30 u. ds. A. J. Jorissen, Nunspeet;
18.30 u. ds. S. W. Verploeg, Ermelo.
Oudhoornseweg: 10 u. ds. H. J. ter
Bals.
BODEGRAVEN Herv. Gemeente
Dorpskerk: 10 u. ds. C. v.d. Scheur;
18.30 u. ds. R. J. v.d. Hoef. Salvator-
kerk: 10 u. ds. L. Terlouw; 18.30 u.
ds. T. Zoutman. Bethlehemkerk: 10 u.
ds. R. J. v.d. Hoef; 18.30 u. ds. P. J.
Visser, Harderwijk. Geref. Kerk: 10 u.
ds. T. Zoutman; 18.30 ds. L. Terlouw,
Bodegraven.
BOSKOOP Herv. Gemeente
Dorpskerk: 9.30 u. dr. J. Haitsma;
18.30 u. ds. K. J. Jansen. De Stek
(Herv./Geref.): 9.30 u. dhr. S. v.d.
Land. Geref. Kerk: 9.30 u. ds. J. C.
W. v.h. Hoff, 18.30 u. ds. T. J. Hagen
Westend. Chr. Geref. Kerk: 9.30 en
17.00 u.
HAZERSWOUDE Herv. Gem.:
10.30 u. ds. A. v. Eyk, Gouda; 18.30
u. ds. T. Eysenga, Dordrecht, jeugdd.
Geref. kerk: 9 u. en 17 u. ds. W. den
Braber, Vries.
HOOGMADE Herv. Gem.: 10 u. ds.
J. van Dok. Alphen.
DE KAAG Herv. Gem.: 10 u. kand.
R. Algera, Leiden.
KATWIJK AAN DEN RIJN Herv. Ge
meente Dorpskerk: 10 en 18 u. ds.
Z. de Graaf, H.A. Ontmoetingskerk:
10 en 18.30 u. ds. A. B. Sloof, H.A.
De Rank: 10 u. ds. D. C. van Houwe-
lingen. Waddinxveen, VLOK.
KATWIJK AAN ZEE Hervormde Ge
meente Nieuwe Kerk: 10 u. ds. J.
Boogaard; 18 u. ds. W. Chr. Hovluë.
Oude Kerk: 10 u. ds. J. Vroeglnde-
wey; 18 u. ds. W. H. B. ten Voorde.
Ichtuskerk: 10 u. ds. C. v.d. Berg; 18
u. ds. A. Christ. Pnielkerk: 9.30 u. ds.
W. H. B. ten Voorde; 18 u. ds. J.
Vroeglndewey. Maranathakerk: 10 u.
ds. H. Visser; 18 u. Prof. v.d. Beek.
Kapel Overduln: 14.15 u. ds. A. Baas.
Geref. Kerk Open Hof: 9.30 u. dhr.
M. de Ridder. Sassenheim; 17 u. ds.
P. v.d. Horst. Trlumphator: 10 u. ds.
G. J. Mink; 17 u. ds. W. A. v.d. Lugt,
Koudekerk. Vredeskerk: 10 u. ds. P.
v.d. Horst; 17 u. Ds. G. J. Mink. Chr.
Geref. kerk: 10.00 en 17.00 u. ds. D.
Slagboom.
KOUDEKERK AAN DEN RIJN
Herv. Gem.: 10 u. ds. P. J. Mackaay,
Leiden; 19 u. ds. B. C. de Gelder, Lis-
se, gez. dienst. Geref. kerk: 10 u. ds.
W. A. v.d. Lugt; 19 u. ds. B. C. de
Gelder, Llsse, gez. d. Ger. kerk.
LEIDERDORP Herv./Geref. diensten
Dorpskerk: 10 u. ds. E. Visser;
18.30 u. ds. G. Stegeman. Schep-
pingskerk: 9 en 10.30 u. ds. G. Stege-
LEIMUIDEN Herv. Gem.: 9.30 u.
ds. W. F. v.d. Staat, Uithoorn; 19 u.
Oec. dienst Ger.kerk. Geref. Kerk:
9.30 u. ds. D. W. Gesink, Noordwijk;
19 u. dhr. J. van Wallinga, L'dorp,
Oec.dienst in Geref. kerk.
LISSE Herv. Gemeente Dorps
kerk: 10 u. ds. J. Verdijk; 19 u.
Jeugddienst. Pauluskerk: 10 en 19 u.
ds. B. C. de Gelder. Geref. kerk:
10.00 u. ds. A. de Wit, Oosterwolde;
17 u. geen dienst; Jeugddienst Grote
Kerk. Chr. Geref. kerk: 10 en 16.30 u.
ds. J. van Dijken. Geref. Gem.: 10 en
16 u. leesdiensten. Ned. Geref. kerk
(Salvatori): 10 u. Leesdienst, br. P.
Pols; 17 u. ds. A. W. Vos.
NIEUWKOOP Herv. Gem.: 9.30 u.
ds. T. Poot, Woerden; 18.30 u. ds. J.
de Haan, Zevenhoven. Geref. kerk:
9.30 u. ds. R. v.d. Weg; 17 u. Avond
gebed o.l.v. Andrè Stuivenberg.
NIEUWVEEN Herv. Gem.: 9.30 ds.
Denekamp, Hilversum; 18.30 u. ds.
Bikker, jeugddienst.
NIEUW VENNEP Herv. Gem.: 9.30
u. ds. H. van Niel, Rijnsburg; 19 u.
dhr. J. W. v.d. Kamp, Beverwijk Ge
ref. kerk: 9.30 u. ds. J. D. Kraan;
16-30 u. ds. G. Rang. Chr. Geref.
Kerk: 9.30 en 16.30 u. ds. D. v.d.
Zwaag, Klundert.
NOORDWIJK Herv. Gemeente
Grote Kerk: 10 u. ds. W. v.d. Lee,
H.A.; 17 u. ds. J. R. Volk, Katwijk.
Kerk aan Zee: 10 en 17 u. ds. G. J.
Ruitenburg, H.A. De Rank: 10 u. ds.
J. v.d. Velden, Woerden.
Geref. Kerk Hoofdstraat (Buurt
kerk): 10 u. ds. J. J. Kuiper, H.A.; 17
u. Kerk aan Zee, Ds. Ruitenburg, H.A.
Vinkenlaan: 10 u. kand. W. Dekker;
19 u. ds. J. J. Kuiper. Stichtlngskerk:
11 u. dhr. P. C. v.d. Bos, Katwijk.
Sole Mio: 9 u. ds. W. v.d. Lee.
NOORDWIJKERHOUT Herv. Gem.:
10 u. ds. A. v.d. Mey, H.A. De Zilk:
10.00 u. dienst.
ÓEGSTGEEST Herv./Geref. diensten
Endegeest: 10 u. ds. L. H. C. Frie
derich. Mauritskerk: 10.00 u. dhr. W.
J. Schot. Groene Kerkje: 10.00 u. ds.
P. Sierat. Pauluskerk: 10.00 u. ds. R.
E. da Costa, H.A. Gemeentecentrum:
10.30 u. mw. ds. A. Möhrlng-Wilter-
dink, Voorburg; 19 u. ds. J. J. Koom-
an. Acad. ziekenhuis: 10.15 u. ds. J.
Mondeel. Genootschap der Vrienden
(Quakers): Alleen 1e zondag v.d.
maand dienst om 10.30 u. Ned. Ge
ref. kerk: 8.45 u. geen opgave; 16 u.
ds. W. Rietkerk, Utrecht.
OUDE EN NIEUWE WETERING
Herv. Gem.: 9.30 u. ds. M. B. Heijtlng,
Oude Wetering. Geref. kerk: 9.30 en
18.30 u. ds. G. Zijl, H.A. Remon
strantse gemeente: 10 u. dr. E. P.
Meijering, Oegstgeest.
RIJNSATERWOUDE Herv. Gem.:
9.30 u. ds. P. Stam, Ter Aar; 19 u.
Oec. dienst.
RIJNSBURG Hervormde Gemeente
Grote Kerk: 9.30 u. ds. Smaling,
17 u. ds. P. de Bruin, Maarn. Bethel-
kerk: 9.30 u. ds. H. v.d. Pol, Dlnte-
loord.
Geref. Kerk Petrakerk: 9.30 u. ds.
Czlria; 17 u. ds. Verschoor. Immanu-
elkerk: 9 en 10.30 u. ds. Verschoor;
17 u. ds. Terpstra. Maranathakerk:
9.30 u. ds. Terpstra; 17 u. ds. Czlria.
Chr. Geref. Kerk: 9.30 en 17 u. ds. W.
orge.
ENHEIfc
Bras, H.A.; 19 u. ds. R. W. Blewinga
in Herv. kerk. Chr. Geref. kerk: 10 en
17 u. ds. M. Hogenbirk. Ned. Prot.
Bond Sassenheim/Lisse: 10.30 u.
mw. ds. B. Kolff-Vos, Naarden.
VALKENBURG Z.H. Herv. Gem.:
10 u. ds. W. M. de Boer, Moordrecht;
18.30 u. ds. J. Kattenberg, Lelden.
Geref. kerk: 9.30 u, drs. S. Oegema;
18.30 u. Open Deur Dienst.
VOORHOUT Herv./Geref. Kerk: 10
u. geen opgave.
VOORSCHOTEN Herv. Gem.: 10 u.
ds. J. C. Schaap; 19 u. ds. J. D. A. de
Zwart. Geref. kerk: 10 u. ds. J. D. A.
de Zwart; 19 u. ds. de Zwart in Herv.
kerk. Ontmoeting (herv./geref.): 10 u.
ds. W. Blanken.
WARMOND Herv. Gem.: 10 u. ds.
J. Muis.
WASSENAAR Hervormde Gemeente
Dorpskerk: 10 u. ds. W. L. Pera,
Zoetermeer; 16.30 u. drs. C. Blenk,
A'dam; 19 u. ds. Jaap Zijlstra, m.m.v.
Vredeskerkkoor, Katwijk. Kievietkerk:
Samen-op-weg diensten: 10 u. ds.
mw. M. W. M. Janse de Jonge. Mes-
siaskerk: 10 u. ds. J. Vuyst, Zeist.
Dorpscentrum: 9.30 u. ds. A. J. Zou
tendijk, Groningen.
Geref. Kerk Zijllaankerk: 10 u. ds.
C. v.d. Woude; 19 u. ds. J. R. Zijlstra.
A'dam, Open-deurd. Herv.k. Kieviet-
kerk, Samen-op-weg diensten: 10 u.
ds. mw M. W. M. Janse de Jonge.
Ned. Prot. Bond: 10.30 u. ds. A. C. J.
Jonkers, Den Haag.
WOUBRUGGE Herv. Gem.: 9.30 u.
ds. van 't Hof; 18.30 u. ds. P. Stam,
Ter Aar. Geref. Kerk: 9.30 u. drs. M.
J. Aalders; 18.30 u. drs. N. de Reus,
Ter Aar. Ned. Prot. Bond: 10.30 u. ds.
S. A. Broström-Bruin, Sassenheim.
ZEVENHOVEN Herv. Gem.: 9.30 u.
Dhr. J. de Haan. Geref. Kerk: 9.30 u.
dhr. T. C. Wielsma; 19 u. ds. G. Rang.
ZWAMMERDAM Herv. Gem.: 10 u.
ds. F. J. Veldman, Houten; 18.30 u.
ds. W. J. Koelewljn, Krimpen a.d. Y.
Geref. Kerk: 10 u. drs. P. B. Bulkema;
18.30 u. ds. N. de Reus, Ter Aar.
ARTSEN Leiden: Groep 1: Tan,
Janssen, ZwIJnenburg, Meyer, R. van
Leeuwen, Verhage, Maris, Groene-
veld en De Ruiter. Van Schle: za. dr.
J. Verhage/C. Marls, tel. 218661, zo.
dr. M. van Schle, tel. 177100.
Groep 2: Bergmeyer, Nering Bögel,
Van Gent, Taytelbaum, Van Luyk,
Klaassen, Rus, Kruis en E. de Lange:
za. dr. J. Rus, tel. 132500, zo. dr. E.
de Lange, tel. 212025. Groep 3:
Pleiter, Lely, Smit, W. de Bruljne, J.
de Bruljne, Stolk, Jurgens, Fogelberg
en v.d. Muysenbergh: za. dr. H. Jur
gens, tel. 125820, zo. dr. R. van
Kalmthout, tel. 212628. Groep 4:
Bénit. Horn, de Kanter, Lahr, Lodder,
Nieuwenhuis, Van Rijn, Van Winger
den, J. Zaaijer en R. Zaaijer, J. de
Kanter: za. dr. M. Lodder-van Stave
ren, tel. 311414, zo. dr. J.G./R.E.
Zaayer, tel. 316008. Groep 5: Jas-
perse, Wiersma, Crul, Kooyman, De
Jong, Prince, Reinders, D. Hammer-
stein en A. Hammerstein: za. dr. J.
Witpaard, tel. 217477, zo. dr. H. Prin
ce, tel. 761754. Oegetgeesf: za. en
zo. dr. D. Held, tel. 174955. Kaag -
Abbenes -Nieuw Vennep: tel. 02526-
72850. Leiderdorp: za. en zo. dr. J.
Nykamp en dr. P. Vlasveld, tel.'
891100 (spreekuur van 12.30 tot
13.00 uur op Vlaskamp 16). Voor
schoten: za. dr. Prescott, tel. 01717-
2356, zo. dr. v. Dam, 01717-3960.
Warmond - Voorhout: za. en zo. huis
artsenpraktijk Sleeboom/Hoornweg,
02522-11393. Noordwijk: za. Ge
zondheidscentrum, 01719-19300, zo.
dr. Immerzeel, 01719-12333. Kat
wijk - Rijnsburg - Valkenburg:
Groep 1: F. Dijk, J.J.A. Henneman,
J.H. ten Hove, J.A.J. Lodder, W.C.M.
Meeuwlsse, J.A. Pool, I.J.W. Scho
nenberg: za. en zo. dr. J. Lodder,
01718-14600. Groep 2: W. Berg
man, H. van Duyn, L. van Duyn, H.M.
Hueting, H.C. Moolenburgh, J. Tlm-
mers: za. en zo. dr. H. v. Duyn,
01718-12921. Groep 3: G. van Delft,
E.C.M. Priester, R. Rietbroek, A.J.
Verhage, C.H. van der Water: za. en
zo. dr. R. Rietbroek, 01718-21818.
Sassenheim: za. en zo. dr. V. Muller,
tel. 02522-11777. Alkemade - Rijn-
saterwoude: za. en zo. dr. W. Beek
huis, 01712-8202. Roelofarends-
veen: Praktijk Saeys/van Mierlo/Roe-
len/Brock: za. en zo. dr. P. Brock/A.
Roeien, 01713-12329. Alphen:
groep 1: za. dr. M. v.d. Steen, 01720-
72738, zo. dr. C. Boss, 01720-72472;
groep 2: za. dr. Hoogendoorn, 01720-
22425, zo. dr. A. van Gemeren,
01720-20157; Groep 3: za. dr. M. v.d.
Velden, 01720-38635, zo dr. H. No
bel, 01720-38635. Hezerswoude-
Koudekerk: za. en zo. dr. J. v. Buur-
en, 01714-2020. Benthuizen - Bos
koop: za. en zo. dr. R. van Wlechen,
01727-14450. Langeraar - Nieuw-
veen -Ter Aar - Woubrugge (za.
10.00 uur tot zo. 24.00 uur; altijd
eerst bellen): za. en zo. dr. A.
Ooms/W. Vreyling, 01729-8104.
Nieuwkoop - Noorden: za. en zo. dr.
P. Sluis, 01725-79301. Voor dringen
de zaken spreekuur tussen 11.00 en
11.30 en tussen 17.00 en 17.30 uur.
Hillegom: za. dr. A. Mulders, tel.
02520-19685, zo. dr. S. Kelderman,
tel. 02520-15121.
HOMEOPATHISCHE ARTSEN LEI
DEN Waarneemregeling voor D.
Koster, C. Juffermans en I. Cowan.
De dienstdoende arts Is te bereiken
via de dokterstelefoon, tel. 071-
122222.
TANDARTSEN Leiden - Leider
dorp - Oegstgeest - Warmond: za.
en zo. A. v.d. Vorst, Warmonderweg
25, Leiden, tel. 173847. Spreekuur
om 13.00 uur. Zoeterwoude: dr.
Freeke, tel. 410950/414547. Alke
made - Leimuiden: eigen tandarts
bellen voor 15.00 uur. Leidschen
dam: Voor spoedgevallen tel. 974491.
Bollenstreek: za. en zo. M. Hoek,
02521-16918. Noordwijk: za. en zo.
H. Ouwehand, 01719-13673. Kat
wijk: za. en zo. P. v. Mellck, 01718-
29221.
APOTHEKEN Leiden - Leiderdorp
- Oegstgeest - Voorschoten: za. en
zo. Apotheek Zuid-West, Brahmslaan
18-20, Leiden, tel. 763134, Apotheek
Linnaeus, Kempenaerstraat 31,
Oegstgeest, tel. 173330. Alkemade:
Apotheek Alkemade 01713-9100,
open: zat 12-13, 17.30-18 u, zon
feestdagen 12.30-13 en 17.30-18 u.
Noordwijk - Katwijk - Rijnsburg: za.
en zo. Apotheek Rijnsoever, Hoornes-
plein 121-125, Katwijk, tel. 01718-
26457. Leidschendam: za. en io.
Huygens Apotheek, Herenstraat 56,
Voorburg, tel. 070-860402. Noord-
wijkerhout: za. geopend van 9-13. u.
en van 17-18 u. en zo van 12-13 u. en
17-18 u. Spoedrecepten tel. 3511 of
dienstbel. Sassenheim: 02522-
10169.
WIJKVERPLEGING Leiden -
Noordwijkerhout - De Zilk - Voor
hout: tel. 071-122222. e Bollen
streek: Wijkverpleging Gezondheids
centrum, tel. 02522-14147. Hille
gom: Opgave via het antwoordappa
raat, tel. 02520-16217. Leidschen
dam: Kruisvereniging, tel. 070-
455300. Oegstgeest: Kruisvereniging,
tel. 071-177444.
DIERENARTSEN Leiden: za. en
zo. R. Koster, Narcisstraat 47, Voor
schoten, 01717-3836. Voorschoten
- Leidschendam: eigen dierenarts
bellen. Bollenstreek: za. en zo. E.
Scheele, tel. 02521-10847. Katwijk:
Opgave vla het antwoordapparaat, op
zaterdag tussen 11.00 - 12.00 uur
spreekuur bij dr. Snel. Muurling-
Helder/Roest: za. en zo. G. Roest,
tal 80040S
ONGEVALLENDIENST ZIEKENHUI
ZEN LEIDEN Ongevallendlenst
elke dag Academisch Ziekenhuis be
halve van dinsdag 13.00 u. tot woens
dag 13.00 u. (Diaconessenhuis polikli
nieken tel 155543, afdeling S.C.U. tel
175639) en van vrijdag 13.00 u. tot
zaterdag 13.00 u. (Elisabeth-zieken-
huis).
De Geneeskundige Dienst Leiden is
verhuisd van de Roodenburgerstraat
in Leiden naar de Cronesteinkade
18a in Leiden.
VERENIGING BESCHERMING ON
GEBOREN KIND Hulpverlening bij
ongewenste zwangerschap voor moe
der en kind. Bel tel. 071-896309; 071-
897762; 033-620244 (dit laatste num
mer Is dag en nacht bereikbaar).
BEZOEKUREN ZIEKENHUIZEN
Diaconessenhuis: Bezoekuur dage
lijks van 16.00 tot 17.00 uur en van
18.30 tot 19.30 uur. Kinderafdeling
dagelijks van 14.00 tot 20.00. Niet
meer dan twee bezoekers per patiënt.
Sint Elizabeth-ziekenhuis: Volwas
senen dagelijks van 14.00-14.45 u. en
van 18.30-19.30 u.; klasse-afdelingen
ook 11.15-12.00 u. Kraamafdeling:
dag. van 15.00-16.00 u. en van 18.30-
19.30 u. en van 19.30-21.00 u. alleen
voor vaders. Kinderafdeling dag.
15.00-18.30 u. CCU (hartbewaking)
dag. van 14.00-14.30 u. en van 19.00-
19.30 u. Intensieve verpleging: dag.
van 14.00-14.30 u. en van 18.30-
19.00 u. Sport-Medisch Adviescen
trum: Spreekuur ma. 19.30-20.30 u.
in het St. Elisabeth-ziekenhuis. En
degeest: Di. en vr. 13.00-14.30 u.; zo.
W.00-12.00 u. en 14.00-15.00 u.; eer
ste klasse: de gehele dag. Jelgers-
makliniek: Jongerenteam: za. en zo.
14.00-17.00 u. Opname: werkdagen
16.45-17.45 u.; za. zo en feestdag.
10.00-11.30 en 14.00-16.30 u. Team
A, C en D: dag. tot 21.00 u. met uit
zondering van behandeltijden en
etenstijden. Academisch Zieken
huis: Voor alle patiënten (behalve kin
deren) zijn de bezoekuren als volgt:
Dagelijks 14.15-15.00 u. en 18.30-
19.30 u. Avondbezoekuur afdeling
verloskunde: 18.00-19.00 u. De Prae-
maturenafdeling: voor ouders en fa
milie is na overleg met patiënten
doorlopend bezoek mogelijk. Bezoek
aan ernstige patiënten: wanneer aan
ernstige patiënten doorlopend be
zoek wordt toegestaan kan de hoofd
verpleegkundige hiervoor speciale
kaarten verstrekken. Kinderkliniek:
zalen voor peuters, kleuters en grote
kinderen 15.15-17.00, babyzaal en
boxenafdeling: volgens afspraak met
het verpleegkundig hoofd. Bezoektij
den kinderafdelingen: voor ouders
van opgenomen kinderen na overleg
met verpleegkundig hoofd. Voor an
dere bezoekers van kinderen: Keel-,
neus- en oorheelkunde en neurologie:
14.15-15.00 en 18.30-19.30. Oogheel
kunde en heelkunde: 14.15-15.00 en
18.30-19.00. Rijnoordziekenhuis:
Dagelijks 14.30-15.15 u. en 18.30-
19.30 u. Extra bezoek hartbewaking:
11.00-11.30 u. Extra bezoek vaders
kraamafdeling: 19.30-20.30 u. Kinder
afdeling 15.00-15.30 u. alleen voor
ouders 18.00-18.30 u.
CENTRALE REGISTRATIE KINDER
OPVANG (Koornbrugsteeg 2, 2311
EK Leiden, tel 254810.) Informatie
over en aanmelden voor kinderop
vang in Leiden. Geopend: ma t/m vr
dag 9-12.
ANTI-DISCRIMINATIE CENTRAAL
MELDPUNT LEIDEN. Ketelboeter-
steeg 10. Ma. t/m vr. telefonisch be
reikbaar van 10.00 tot 16.00 vla 071-
120903. Spreekuur ma. 13.00-15.00
en do. 18.80-20.30.
LEIDSE RECHTSWINKEL Juri
disch Adviesbureau, Ketelboeters-
steeg 10, tel. 130775; afdeling belas
tingen: alleen op afspraak, klachten
bureau: di. en do. 18.30-20.30, afde
ling vreemdelingenrecht: ma. 13-15
en do. 18.30-20.30, afdeling vrouw:
vr. 10-12.
SOS Telefonische Hulpdienst Lei
den e.o. Voor een gesprek van
mens tot mens. Vertrouwelijk. Dag en
nacht bereikbaar. Telefoonnummer
achterop de telefoongids (071-
125202).
BUREAU VOOR RECHTSHULP - I
Herengracht 50, tel. 123942; spreeku- a
ren ma. en di. 10.00-12.30 u., wo.
13.30-16.00 u.; do. 18.30-20.30 u.
DIERENHULP- EN AMBULANCE-
DIENST Hulpverlening in Leiden, d
Leiderdorp, Oegstgeest, Rijnsburg,
Valkenburg, Voorschoten, Warmond lk
en Zoeterwoude. Tel. 071-174141. «i
BURGERRAADSLIEDEN Koren- J<
brugsteeg 2, tel. 143171 (kantooru- ei
ren). Spreekuren ma., dl. en wo.
11.00-12.00 u„ do. 18.30-20.00 u.
GEZINSVERZORGING Stichting
gezinsverzorging Leiden. Aanvragen
hulp voor bejaarden en langdurige 31
zieken en gezinsverzorging, Rem-
brandtstraat 17, tel. 149441 (ma. t/m
vr. 9.00-10.00 u. en 13.00-14.00 u.).
KINDER- EN JONGERENTELEFOON
Dagelijks geopend van 16.00 tot
20.00 uur. Het nummer is 071- 1
120611. ai
MAATSCHAPPELIJK WERK Stich- nt
ting Maatschappelijk Werk, Lange-
gracht 1b, spreekuur ma. t/m vr. 39
9.00-10.00 en volgens afspraak, tel. Iac
142144. Gezondheidscentrum Meren-
wijk, spreekuur ma. 11.00-12.00 en
do. 14.00-15.00. tel. 212195. Gezond-
heidscentrum Stevenshof, spreekuur r<*
do. 10.00-11.00, tel. 311506. Sector"
Noord: Herensingel 53, spreekuur
ma. t/m vr. 9.00-10.00, tel. 146041. a>
Sector Zuid: Morsweg 83, spreekuur
ma. t/m vr. 9.00-10.00 en volgens af- 1
spraak, tel. 316167.
Algemeen Maatschappelijk Werk in 3<
geval van directe noodsituaties
's nachts en in het weekeinde bereik- t
baar onder nummer: 06-8212141. f\
MELDLIJN AGRESSIE EN DISCRIMI
NATIE HOMOSEXUALITEIT 071- y
221008. zo. 20-24.
RAAD VAN ARBEID Hoge Rijndijk
306, Leiden, tel 071-899375. Kantoor
geopend ma. t/m vr. 9-12 u. 14-16 u.
Telefonische informatie over kinder-
bijslag: 8-12 u.
SOCIALE RAADSVROUW VOOR- ie
SCHOTEN Spreekuren: ma. 19.00- ic
20.00 u. wo. en vr. 9.00-10.30 u. Leid- ie
seweg 33, Voorschoten. Tel. 3254. 4
SP HULP- EN INFORMATIEDIENST
Groenesteeg 33, Leiden. Tel. 071- J
134640 of 071-144600. Hulp en infor-
matie op medisch, juridisch en milieu- 0!
gebied, werk, sociale verzekering en mi
huurkwesties. Spreekuur: elke don- nc
derdag van 20.00-21.00 u.
STICHTING VRIJWILLIGERS CEN- 6
TRALE Pallasstraat 1, Alphen aan Kc
den Rijn. Tel. 01720-33033. Begelei- 9«
ding en opvang van mensen, die om lai
welke reden dan ook, tijdelijk hulp |ri
nodig hebben. Bovendien wordt infor
matie verstrekt over andere mogelijk- Vi
heden van hulpverlening en de be- te
reikbaarheid daarvan. |0
VRIJWILLIGERS CENTRALE Lan-
gegracht 246a, Leiden. Tel. 149064.
Dagelijks bereikbaar van 9.00-17.00 Dl
u. voor informatie over vrijwilligers- 1,1
werk en cursussen of een persoonlijk vi
gesprek. Vi
MEIDENTELEFOON Tel: 071- 0
141616, bereikbaar maandag 18.30-
20.00, donderdag 19.00-22.00.
WERKENDE JONGEREN Klach
ten- en informatieuur Elke dinsdag
avond van 17.00 tot 20.00 u. KWJ-
kantoor Koppenhinksteeg 2, Leiden.
Tel. 071-121139.
Borstvoeding Begeleidingsgroep
Leiden. Telefonische hulpdienst (voor
praktische hulp en informatie): tel.
170083, 215332 of 312556.