Pythium: gevaarlijke sluipmoordenaar in de komkommerteelt IN EN OM DE KAS Nu seizoen van Hollandse peer Nieuwe trend: bomen en struiken in de pot LAND EN TUINBOUW CfiidócSomant VRIJDAG 13 OKTOBER 1989 PAGINA 1 Groeiende interesse voor Klas in de kas In het Zuidhollands glasdis trict is de belangstelling voor het, al een aantal jaren draai ende, project „Klas in de kas" groeiende. Dit wordt in tuinbouwkrin- gen gesignaleerd als een ver heugend feit, omdat dit pro ject een belangrijke bijdrage kan leveren wat betreft de beeldvorming over de glas tuinbouw bij het publiek. Deze dynamische bedrijfstak levert een belangrijke bijdra ge voor 's Rijks schatkist en biedt in de nabije toekomst een belangrijk stuk werkgele genheid voor jongeren. Via dit „doe-project" bezoe ken kinderen, in de leeftijd van 10 tot 12 jaar, twee tot drie maal per jaar een tuin bouwbedrijf. Het doel van het project is om de kinderen ver trouwd te maken met het le ven, wonen en werken op zo'n bedrijf. Dit jaar doen er in totaal 72 scholen en 69 be drijven aan dit project mee. Het aantal deelnemende scho len, scholieren en bedrijven neemt jaarlijks toe. Op het ogenblik gaat het om 2300 scholieren, het aantal is dit jaar met 400 toegenomen in vergelijking met vorig jaar. Groep zes, zeven of acht van de basisschool wordt door een tuinbouwbedrijf geadopteerd. De school ontvangt werkma teriaal waarmee een leraar/ lerares, de leerlingen kan voorbereiden op de bedrijfs bezoeken. Tijdens deze bezoe ken zien de kinderen in de praktijk wat hen op school is verteld en de opgedane ken nis kan op allerlei manieren benut worden. Bijvoorbeeld voor het maken van opstellen, tekeningen, werkstukken, maquettes of het opzetten en inrichten van een tentoonstel ling. Het project „Klas in de kas" kan op deze manier de lessen in aardrijkskunde, bio logie, natuurkunde enz. on dersteunen. Het project wordt gecoördineerd door de Info- groep Glastuinbouw Westland en ondersteund door de Stich ting Public Relations West- land. - -ïlTpscSSc JiSSaai De wortelontwikkeling in de pot is optimaal bij de Skimmia ja- ponica „Rubella". Avorens haar te planten in de tuin moet wel de pot worden verwijderd. foto: pr Tegenwoordig zijn er bij de tuincentra volop struiken en bo men in de pot te koop. Allerlei boomkwekerijgewassen kun nen zelfs van de hand gaan als ze in volle bloei staan. Zulke pot- of containerplanten zijn er in allerlei maten. Al die hees ters en bomen, die in potten en containers te koop worden aangeboden zijn daarin van jongsaf opgekweekt. Ze hebben een compact wortelgestel. Dat is ideaal voor balkons en ter rassen. Wie na een uitbundige zomerbloei wat late bloeiers wil kopen, kan terecht bij zijn bloemist. Daar is niet alleen kleurrijke heide te koop, maar ook kan men er terecht voor bijvoorbeeld besheestertjes. Sommige planten die afkomstig zijn uit het Middellandse Zeegebied kunnen in onze streken als kuipplant woren gekweekt. Dat wil zeggen, dat ze met pot of kuip vorstvrij willen overwinteren. Ze moeten koel staan en planten die hun blad behouden vragen in hun winterver blijf ook licht. Granaatappel en mirt kunnen zo jarenlang meegaan. Er komen in de land- en tuinbouw kwalen voor die, hoewel niet van pa rasitaire aard, de gewas sen veel schade kunnen berokkenen. In de meeste gevallen heeft dit met het klimaat te maken. Vooral in kassen waarin een kunstmatig klimaat moet worden ingesteld, speelt dit een belangrijke rol (optreden van neusrot in tomaten). Dat is niet alleen zo bij kas- cultures. Ook in de natuur kunnen zich omstandigheden voordoen die wat men noemt fysiogene kwalen tot gevolg hebben, met name: rand in sla, waterziek in bloemkool enzovoort. Soms geven fysio gene afwijkingen later aanlei ding tot het optreden van pa rasitaire aantastingen (botry- tis). Onder hetzelfde begrip mogen we het optreden van Pythium min of meer rang schikken. Ook deze kwaal treedt eerst dan op wanneer plantencellen door een of an dere oorzaak zijn verzwakt. (Pythium wordt dientenge volge een zwakteparasiet ge noemd). Maar ook jonge plan tjes, die nog geen verweer hebben kunnen opbouwen, kunnen door de ziekte wor den aangetast. Een lichte in fectie in een zaaibakje bij komkommers kan een heel zaaisel te gronde doen gaan. Hoewel niet alle plantjes zichtbaar zijn aangetast is het gehele zaaisel (1500 zaden) hierdoor waardeloos gewor den. Dit betekent al gauw een schadepost van 750 gulden. Pythium in de komkommer teelt nam de laatste jaren, voornamelijk in de zomer- en herfstteelt, een steeds grotere omvang aan. Vooral in de af gelopen warme zomer trad de kwaal zeer frequent op en hoewel schimmels zich in het algemeen in een warm voch tig klimaat goed thuis voelen moeten we toch vaststellen dat dit niet alleen de oorzaak van het toenemende optreden kan zijn. Er liggen hier meer factoren aan ten grondslag. Infectiedruk Door het zeer intensieve teelt plan van de laatste jaren, eerst twee later drie teelten per jaar, ontbreekt het de kwekers aan tijd om de kas sen afdoende te ontsmetten. Pythium is in oude gewassen, zij het latent, altijd wel aan wezig. Het hangt van de om standigheden af of de ziekte in de nieuwe teelt een kans krijgt. Een van die oorzaken betreft het klimaat. Relatief grote temperatuurverschillen tussen dag en nacht leiden er toe dat in de nacht, door af koeling van de lucht, veel vocht op de planten neerslaat. In dit vochtige milieu voelt de Pythiumschimmel zich bijzon der goed thuis. Elke invals poort wordt benut om de plant binnen te dringen. Door de daling van de temperatuur door middel van de verwar mingsbuizen geleidelijk op te vangen voorkomt men dat de planten „nat slaan". Men zal zich daarbij moeten realiseren dat een buistemperatuur van 30 a 35 graden C niet tot het beoogde doel leidt. Constitutie De wateropname en verdam ping bepalen in feite de con stitutie van de planten. Im mers, hierdoor vindt het transport van voedingsstoffen plaats en worden gassen uit gewisseld (opname van CO 2). In de winter en vroege voor jaarsmaanden geeft dit geen enkel probleem. Door de kou de buitenlucht condenseert er veel vocht tegen het koude glas of wordt door ventilatie afgevoerd. De verwarmings buizen zorgen voor een con stante luchtstroom waardoor de verdamping wordt gesti muleerd. Anders ligt dit in de zomer maanden. Vooral bij zeer warm weer en weinig wind ontstaat er een zogenaamd „dood" klimaat in de kas. Wanneer de planten wat dicht opeen staan ontstaat er tussen de planten een soort micro-klimaat. Door de hoge vochtigheid en wat broeierig klimaat wordt de opname van kalk vertraagd waardoor zwakke cel wanden ontstaan. Een analoog geval doet zich Elke invalspoort wordt benut te dringen. voor bij, het optreden van neusrot in stooktomaten. In dit verband willen we ook wijzen op het optreden van bladvergeling tijdens een „dood" klimaat bij najaars komkommers. Betonvloeren Een tweede oorzaak waardoor zwakkere planten zouden kunnen ontstaan betreft de temperatuur van de beton vloeren bij veel zoninstraling in de zomer. Temperaturen boven de 40°C waren geen uitzondering. Vooral wanneer de planten nog op banen staan en nog niet zijn uitgezet loopt de temperatuur bijzón der hoog op waarbij wortel verbranding niet uitgesloten lijkt. Wortel verbranding en wortelbreuk zijn uitstekende invalspoorten voor de Pythi umschimmel. Het planten-opkweekbedrijf van G. v.d. Eyk in Rijswijk heeft dit gevaar inmiddels on derkend. Er bestaan dienten gevolge vergevorderde plan nen de betonvloeren in de zo mer tot een voor de teelt ver antwoorde temperatuur, te gaan koelen. Tot slot willen wij, wat de constitutie van de plant be treft, wijzen op het gebruik van C02. Wanneer het ge bruik hiervan afhankelijk is van de eigen verwarmingsin stallatie zou dit in de zomer ook wel eens in het gedrang kunnen komen. Resumerend kan men stellen dat het drie maal planten per jaar de opkweekbedrijven wat overrompeld heeft. Met de dit jaar opgedane ervaringen zal men het komende seizoen, door aangepaste cultuurmaat regelen en ruimere plantafs- tand (14 a 15 planten per m2), zeker in staat zijn een afdoen de bescherming tegen deze gevaarlijke sluipmoordenaar in te bouwen. L. G. NEDERPEL Peren van Hollandse bodem, lekker, sappig en gezond. FOTO: PR Het perenseizoen is aangebro ken. Van ongeveer half sep tember af worden deze sappi ge Hollandse vruchten ge oogst. Momenteel worden om Nederland zo'n tien rassen pe ren geteeld. Van deze zijn de rassen Conference en Doyen- né du Cornice verreweg de belangrijkste. Ruim zestig procent van de perenbomen betreft deze rassen. Uit opgravingen blijkt, dat de peer al zeer oud is. Zo'n 4500 jaar geleden bestonden de wilde soorten al. De eerste aanplant van peren gebeurde in kloostertuinen en binnen plaatsen. Momenteel vindt de teelt van peren hoofdzakelijk plaats op gespecialiseerde fruitteeltbedrijven. Gezamen lijk beslaan die zon 5.165 hec taren. Deze bedrijven zijn voornamelijk te vinden in de provincie Zeeland. Andere belangrijke teeltgebieden zijn Midden-Nederland en Noord- Holland. Dat de teeltmetho den van peren niet stil staan, blijkt wel uit het feit, dat de traditionele hoogstambomen bijna geheel zijn verdwenen. Zij hebben plaats gemaakt voor boomgaarden met klei nere bomen die sneller vruch ten produceren en gemakke lijker zijn te bewerken. Deze teeltwijze wordt ook wel spil- lenteelt genoemd. KERKDIENSTEN zondagsmissen en avondmissen LEIDEN O.L. VR. HEMELVAART/ ST. JOZEF: za. 19.u., zo. 9.30 u„ 11 u. Hoogmis. H. LEONARDUS: za. 19 u. Euch. vie ring: zo. 10.30 u. Euch.viering. H. MIDDELARES: za. 19 u. Euch. vie ring; zo. 9.30 u. Hoogmis. H. LODEWIJK: za. 10 u„ 19 u., zo. 8.30 u.. 10 u. Hoogmis, 11.30 u., 18 u., 19 u. Lof. H. ANTONIUS VAN PADUA: za. 19 u.; zo. 9.30 u., 11 u. Hoogmis. H. PETRUS: za. 19 u. Euch.viering; zo. 9 u. Euch.viering, 10.30 u. Hoog- O.L. VR. ONB. ONTV.: za. 19 u.. zo. 10.30 u. Hoogmis. 12.15 uur. OUD KATHOLIEKE KERK: zo. 10 u. Eucharistieviering. Elk weekend zondag 10 uur, behalve 2e weekend in de maand, dan zater- TRUS EN PAULUS: za. 19 u.; zo. 10.30 u. Hoogmis. TITUS BRANDSMAKAPEL: zo. 9 u. Hoogmis, 12 u. ALPHEN AAN DEN RIJN H. PIUS: za 19 u.; zo. 9 en 10.30 u. H. BONIFATIUS: za. 19 u.; zo. 9.45 u., 11.30 u. DE HEILIGE GEEST KERK (De Bron): za. 19 u.; zo. 9 u.. 11 u. BOSKOOP ST. JAN DE DOPER: za. 17.30 u. (de Stek). 19 u. (Kerk); zo. 9.30 en 11 uur (Kerk), (behalve In juli en augustus dan om 10.30 uur Kerk). HAZERSWOUDE H.H. ENGELBE WAARDERS: za. 19 u.; zo. 10.00 u. Hoogmis, 11.30 u. HAZERSWOUDE RIJNDIJK BER- NARDUSKERK: zo. 9 u. Viering. DEP. HET ANKER: za. 19 u.; zo. 10.30 u. HILLEGOM ST. JOZEFPAROCHIE: za. 19 u. Ned. liederen; zo. 10.00 u. Ned. liederen, 11.30 u. Ned. liederen H. MARTINUS: za. 19.00 uur; zo. 9.00 en 11.00 uur. Van 10-7 t/m 21-8 dien sten za. 19 uur, zo. 10.00 uur. HOOGMADE O.L. VR. GEBOOR TE: za. 19 u.; zo. 10 u. KATWIJK AAN DEN RIJN H. JO HANNES DE DOPER: za. 19 u. Eu charistieviering; zo. 10.00 u. Eucharis tieviering met parochieel koor. DEP. RIJNSBURG (Chr. Tuinbouw school): zo. 10.30 u. Euch. viering. BUITENKAAG JOHANNES EVAN GELIST: za. 19 u.; zo. 10.00 u. (10 uur is wintertijd. Zomer is 9.30 uur). LANGERAAR H.H. ADRIANUS: za. 19 u„ zo. 9.30 en 11.30 uur. LEIDERDORP DE MENSWOR DING: za. 19 u. Eucharistieviering; zo. 10 u. en 11.30 u. Eucharistieviering. LEIMUIDEN ST. JAN DE DOPER: za. 19 u.; zo. 9.30 u. Hoogmis, 11.15 u. samenzang. LISSE ST. AGATHA: za. 19 u. Euch. viering; zo. 10 u. Hoogmis (kln- dernevendienst); 11.30 u. H. Mis. DEP. POELPOLDER: za. 19 u. Euch. viering; zo. 10.30 u. Euch. viering. MARIAKERK: za. 19 u. H. Mis; zo. 9 u. Stille Mis. 10.15 u. Hoogmis. H.H. ENGELBEWAARDERS (Beek brug): za. 19 u.; zo. 10.00 u. NIEUWKOOP O.L. VR. HEMEL VAART: za. 19 u.; zo. 9 u., 10.45 u. NIEUWVEEN H. NICOLAAS: za. 19 u.; zo. 9 u., 11 u. NIEUW VENNEP MARIA ONB. ONTV.: za. 19 u.; zo. 10 u. NOORDEN ST. MARTINUS: za. 19 u. Avondmis; zo. 9 u., 10.30 u. Ge zongen Mis. NOORDWIJK BINNEN ST. JE-, ROEN: za. 19 u. H. Mis; zo. 9.30 u. Hoogmis. 11.00 H. Mis. NOORDWIJK AAN ZEE MARIA TER ZEE: za. 19 u. Euch.viering; zo. 10.30 u. Euch.viering. NOORDWIJKERHOUT ST. VIC- :o. 9.00 u. Hoogmis, 10.30 ST. JOZEF: za. 19 u ÓEGSTGEEST ST. WILLIBRORD: za. 19 u.; zo. 9 u., 10.30 u. Hoogmis. OUDE ADE ST. BAVOKERK: za. 19 u. Avondmis; zo. 9 u. Hoogmis, 10.30 u. H. Mis In Rijpwetering. OUDE WETERING JAC. DE MEER DERE: za. 19.00 uur, zo. 9.15 en 11.00 u. ROELOFSARENDSVEEN MARIA PRESENTATIE: za. 19 u.; zo. 10.30 u. Hoogmis 10.30 u. RIJPWETERING O.L. VR. GE BOORTE: za. 19 u. in Oud Ade; zo. 9 u. Hoogmis, 10.30 u. SASSENHEIM ST. PANCRATIUS: za. 19 u.; zo. 9.30 Hoogmis en 11 u. STOMPWIJK H. LAURENTIUS: za. •.19.30 u. Eucharistieviering met sa menzang; zo. 9.30 u. Hoogmis, 11 u. Stille H. Mis. VOORHOUT. ST. BARTHOLOMEUS- KERK: za. 19 u.; zo. 9.30 en 11 u. VOORSCHOTEN hfc LAURENTIUS: za. 19 u.; zo. 11.30 u.' MOEDER WARMOND - za. 19 u.; zo. 9.00 en 10.30 u. WASSENAAR ST. WILLIBRORD: za. 19 u.; zo. 9.30 en 11 u. DE GOEDE HERDER: za. 17 u., zo. 10.30 u. ST. JOZEF: za. 19 u., zo. 9.30 en 11 WOUBRUGGE GOEDE HERDER: za. 19 u.; zo. 10 u. ZEVENHOVEN HEILIGE JOHAN NES GEBOORTE: za. 19 u. H. Mis; zo. 9 u. Stille Mis. 10.45 u. Hoogmis. ZOETERWOUDE-RIJNDIJK MEER BURGPAROCHIE: za. 19 u. Misvie ring; afwisselende koren; zo. 10 u. met wisselende koren, 11.30 u. met orgel en Volkszang. ZOETERWOUDE ST. JAN'S ONT HOOFDING: za. 19.30 uur H. Mis met zang, zo. 9.30 u. Oecumenische vie ring. CHR. DIENAARKERK: za. geen H. Mis; zo. 10 u. Hoogmis. 12.00 Doop viering. DE ZILK HEILIGE HARTKERK: za. 19 u.; zo. 10.30 u. predikbeurten LEIDEN Hervormde Gemeenten Hooglandse Kerk: 10 u. ds. H. E. Schouten, 11.45 u. Oec. studenten- dienst. Oude Vestkerk: geen. Mare- kerk: 10 u. dr. K. J. Jansen, Boskoop. 17 u. ds. J. W. Goossen, Waddlnx- veen. Maranathakerk: 10 u. ds. A. Th. Kramer. De Regenboog: 9.30 u. ds. H. Hortenslus m.m.v. jongerenkoor. 11.15 u. ds. Hortenslus en pastoor J. J. A. v. Well. Bethlehemkerk: 10 u. In de Petrakerk: ds. J. A. Eekhof. Bevrij dingskerk: 10 u. ds. J. R. Wolthaus, Zoeterwoude. 17 u. ds. H. E. Schou ten. Vredeskerk: 10 u. ds. J. Nauta. Stevenshof: 11 u. mw. drs. P. v.d. Burg, kand. theol.. Eglise Wallone: 10.30 u. pasteur d. Ribs. Acad. Zie kenhuis: 10.15 u. ds. J. Mondeel, Reeuwijk. Diaconessenhuls: 10.30 u. ds. H. B. v.h. Hof. Jeugdkapel: LEIDEN Gereformeerde en andere Kerkgemeenschappen Vredes kerk: 10 u. ds. J. Nauta. Petrakerk: 10 u. ds. J. A. Eekhof. Oude Vest kerk: 10 u. in de Hooglandse Kerk, ds. H. E. Schouten. Maranathakerk: 10 u. ds. A. Th. Kramer. Bevrijdings kerk: 10 u. ds. J. R. Wolthaus, Zoe terwoude; 17 u. ds. H. E. Schouten. Groenhoven: 10 u. mw. Jacobl. Chr. Geref. Kerk: 10 en 17 u. ds. H. v.d. Doopsgez./Rem. Kerk: 10.30 u. ds. L. H. C. Friederich. Bapt. Gem.: 10 u. ds. Agtereek. Evang. Luth. Kerk: 10.15 u. ds. L. N. Verseput. Nieuw Apost. Kerk: 9.30 en 16 u.. Evang. Gemeenschap: 9 uur Ev. A. P. v.d. Sande. Leger des Hells. 10 en 19 u. Samenkomsten. Zevende-Dag-Ad ventisten. Zaterdag 10 u. Bijbelstudie: 11 u. Predikatie. Evangelie Centrum de Bethlehemkerk: 10 u. Evang. J. P. H. Zijlstra. Zendingsgroep „Jeruel": 17 u. Samenkomst. Pinkstergemeen te Oude Vest: 10 u. Ev. Joh. v. Wie- ringen. AARLANDERVEEN Herv. Gem.: 10.00 ds. H. Achterberg, Leiden; 19 u. ds. mw. Schilt Jansen, Lelmuiden. Geref. Kerk: 10.00 u. ds. P. W. van Wijngaarden. Chr. Geref. Kerk: 9.30 u. Ds. H. Korving; 16 u. Ds. R. van TER AAR Herv. Gem.: 9.30 u. ds. T. H. v.d. Hoeven, Rijnsaterswoude; 18.30 u. ds. C. A. v.h. Hof, Woubrug- ge. Geref. Kerk: 9.30 u. ds. N. de Reus; 18.30 u. drs. M. J. Aalders, Hoffenaar, Voorhout; 19 u. Jeugd dienst. ALPHEN AAN DEN RIJN Hervormde Gemeente Opstandingskerk: 10 u. ds. C. J. Gall; 18.30 u. ds. H. Omme- ring. Adventskerk: 10 u. ds. H. Om- ipwlng, kerkdienst mede voor doven, zal door IKON worden opgenomen en 's avonds via TV worden uitgezonden: 18.30 u. zie Maranathakerk. Kruis kerk: 10.00 u. ds. A. Jonkman. Geref. Kerk Maranathakerk: 10 u. ds. P. Wilschut; 18.30 u. ds. A. Jonk man. Salvatorikerk: 10 u. ds. J. v.d. Haagen, Leidschendam; 18.30 u. drs. P. Wilschut. Bapt. Gem.: 10 en 18.30 u. ds. H. G. Koekkoek. Leger des Heils: 10 en 19 u. Samenkomsten. Volle Evangelie Gem.: 10 u. dhr. A. v.d. Hoorn. ALPHEN NOORD Herv./Geref. dien sten Goede Herder: 10 u. ds. J. P. E. Verheul; 18.30 u. geen dienst. De Bron: 9.15 u. ds. G. Mulder; 10.30 u. ds. J. Bogers; 18.30 u. ds. P. Tase- laar, vesper. Ashramcollege: 10 u. ds. P. Taselaar. Driehoorne: 19 u. ds. H. J. ter Bals. Herv. Gem. Sionskerk: 9.30 u. ds. A. J. Jorissen, Nunspeet; 18.30 u. ds. S. W. Verploeg, Ermelo. Oudhoornseweg: 10 u. ds. H. J. ter Bals. BODEGRAVEN Herv. Gemeente Dorpskerk: 10 u. ds. C. v.d. Scheur; 18.30 u. ds. R. J. v.d. Hoef. Salvator- kerk: 10 u. ds. L. Terlouw; 18.30 u. ds. T. Zoutman. Bethlehemkerk: 10 u. ds. R. J. v.d. Hoef; 18.30 u. ds. P. J. Visser, Harderwijk. Geref. Kerk: 10 u. ds. T. Zoutman; 18.30 ds. L. Terlouw, Bodegraven. BOSKOOP Herv. Gemeente Dorpskerk: 9.30 u. dr. J. Haitsma; 18.30 u. ds. K. J. Jansen. De Stek (Herv./Geref.): 9.30 u. dhr. S. v.d. Land. Geref. Kerk: 9.30 u. ds. J. C. W. v.h. Hoff, 18.30 u. ds. T. J. Hagen Westend. Chr. Geref. Kerk: 9.30 en 17.00 u. HAZERSWOUDE Herv. Gem.: 10.30 u. ds. A. v. Eyk, Gouda; 18.30 u. ds. T. Eysenga, Dordrecht, jeugdd. Geref. kerk: 9 u. en 17 u. ds. W. den Braber, Vries. HOOGMADE Herv. Gem.: 10 u. ds. J. van Dok. Alphen. DE KAAG Herv. Gem.: 10 u. kand. R. Algera, Leiden. KATWIJK AAN DEN RIJN Herv. Ge meente Dorpskerk: 10 en 18 u. ds. Z. de Graaf, H.A. Ontmoetingskerk: 10 en 18.30 u. ds. A. B. Sloof, H.A. De Rank: 10 u. ds. D. C. van Houwe- lingen. Waddinxveen, VLOK. KATWIJK AAN ZEE Hervormde Ge meente Nieuwe Kerk: 10 u. ds. J. Boogaard; 18 u. ds. W. Chr. Hovluë. Oude Kerk: 10 u. ds. J. Vroeglnde- wey; 18 u. ds. W. H. B. ten Voorde. Ichtuskerk: 10 u. ds. C. v.d. Berg; 18 u. ds. A. Christ. Pnielkerk: 9.30 u. ds. W. H. B. ten Voorde; 18 u. ds. J. Vroeglndewey. Maranathakerk: 10 u. ds. H. Visser; 18 u. Prof. v.d. Beek. Kapel Overduln: 14.15 u. ds. A. Baas. Geref. Kerk Open Hof: 9.30 u. dhr. M. de Ridder. Sassenheim; 17 u. ds. P. v.d. Horst. Trlumphator: 10 u. ds. G. J. Mink; 17 u. ds. W. A. v.d. Lugt, Koudekerk. Vredeskerk: 10 u. ds. P. v.d. Horst; 17 u. Ds. G. J. Mink. Chr. Geref. kerk: 10.00 en 17.00 u. ds. D. Slagboom. KOUDEKERK AAN DEN RIJN Herv. Gem.: 10 u. ds. P. J. Mackaay, Leiden; 19 u. ds. B. C. de Gelder, Lis- se, gez. dienst. Geref. kerk: 10 u. ds. W. A. v.d. Lugt; 19 u. ds. B. C. de Gelder, Llsse, gez. d. Ger. kerk. LEIDERDORP Herv./Geref. diensten Dorpskerk: 10 u. ds. E. Visser; 18.30 u. ds. G. Stegeman. Schep- pingskerk: 9 en 10.30 u. ds. G. Stege- LEIMUIDEN Herv. Gem.: 9.30 u. ds. W. F. v.d. Staat, Uithoorn; 19 u. Oec. dienst Ger.kerk. Geref. Kerk: 9.30 u. ds. D. W. Gesink, Noordwijk; 19 u. dhr. J. van Wallinga, L'dorp, Oec.dienst in Geref. kerk. LISSE Herv. Gemeente Dorps kerk: 10 u. ds. J. Verdijk; 19 u. Jeugddienst. Pauluskerk: 10 en 19 u. ds. B. C. de Gelder. Geref. kerk: 10.00 u. ds. A. de Wit, Oosterwolde; 17 u. geen dienst; Jeugddienst Grote Kerk. Chr. Geref. kerk: 10 en 16.30 u. ds. J. van Dijken. Geref. Gem.: 10 en 16 u. leesdiensten. Ned. Geref. kerk (Salvatori): 10 u. Leesdienst, br. P. Pols; 17 u. ds. A. W. Vos. NIEUWKOOP Herv. Gem.: 9.30 u. ds. T. Poot, Woerden; 18.30 u. ds. J. de Haan, Zevenhoven. Geref. kerk: 9.30 u. ds. R. v.d. Weg; 17 u. Avond gebed o.l.v. Andrè Stuivenberg. NIEUWVEEN Herv. Gem.: 9.30 ds. Denekamp, Hilversum; 18.30 u. ds. Bikker, jeugddienst. NIEUW VENNEP Herv. Gem.: 9.30 u. ds. H. van Niel, Rijnsburg; 19 u. dhr. J. W. v.d. Kamp, Beverwijk Ge ref. kerk: 9.30 u. ds. J. D. Kraan; 16-30 u. ds. G. Rang. Chr. Geref. Kerk: 9.30 en 16.30 u. ds. D. v.d. Zwaag, Klundert. NOORDWIJK Herv. Gemeente Grote Kerk: 10 u. ds. W. v.d. Lee, H.A.; 17 u. ds. J. R. Volk, Katwijk. Kerk aan Zee: 10 en 17 u. ds. G. J. Ruitenburg, H.A. De Rank: 10 u. ds. J. v.d. Velden, Woerden. Geref. Kerk Hoofdstraat (Buurt kerk): 10 u. ds. J. J. Kuiper, H.A.; 17 u. Kerk aan Zee, Ds. Ruitenburg, H.A. Vinkenlaan: 10 u. kand. W. Dekker; 19 u. ds. J. J. Kuiper. Stichtlngskerk: 11 u. dhr. P. C. v.d. Bos, Katwijk. Sole Mio: 9 u. ds. W. v.d. Lee. NOORDWIJKERHOUT Herv. Gem.: 10 u. ds. A. v.d. Mey, H.A. De Zilk: 10.00 u. dienst. ÓEGSTGEEST Herv./Geref. diensten Endegeest: 10 u. ds. L. H. C. Frie derich. Mauritskerk: 10.00 u. dhr. W. J. Schot. Groene Kerkje: 10.00 u. ds. P. Sierat. Pauluskerk: 10.00 u. ds. R. E. da Costa, H.A. Gemeentecentrum: 10.30 u. mw. ds. A. Möhrlng-Wilter- dink, Voorburg; 19 u. ds. J. J. Koom- an. Acad. ziekenhuis: 10.15 u. ds. J. Mondeel. Genootschap der Vrienden (Quakers): Alleen 1e zondag v.d. maand dienst om 10.30 u. Ned. Ge ref. kerk: 8.45 u. geen opgave; 16 u. ds. W. Rietkerk, Utrecht. OUDE EN NIEUWE WETERING Herv. Gem.: 9.30 u. ds. M. B. Heijtlng, Oude Wetering. Geref. kerk: 9.30 en 18.30 u. ds. G. Zijl, H.A. Remon strantse gemeente: 10 u. dr. E. P. Meijering, Oegstgeest. RIJNSATERWOUDE Herv. Gem.: 9.30 u. ds. P. Stam, Ter Aar; 19 u. Oec. dienst. RIJNSBURG Hervormde Gemeente Grote Kerk: 9.30 u. ds. Smaling, 17 u. ds. P. de Bruin, Maarn. Bethel- kerk: 9.30 u. ds. H. v.d. Pol, Dlnte- loord. Geref. Kerk Petrakerk: 9.30 u. ds. Czlria; 17 u. ds. Verschoor. Immanu- elkerk: 9 en 10.30 u. ds. Verschoor; 17 u. ds. Terpstra. Maranathakerk: 9.30 u. ds. Terpstra; 17 u. ds. Czlria. Chr. Geref. Kerk: 9.30 en 17 u. ds. W. orge. ENHEIfc Bras, H.A.; 19 u. ds. R. W. Blewinga in Herv. kerk. Chr. Geref. kerk: 10 en 17 u. ds. M. Hogenbirk. Ned. Prot. Bond Sassenheim/Lisse: 10.30 u. mw. ds. B. Kolff-Vos, Naarden. VALKENBURG Z.H. Herv. Gem.: 10 u. ds. W. M. de Boer, Moordrecht; 18.30 u. ds. J. Kattenberg, Lelden. Geref. kerk: 9.30 u, drs. S. Oegema; 18.30 u. Open Deur Dienst. VOORHOUT Herv./Geref. Kerk: 10 u. geen opgave. VOORSCHOTEN Herv. Gem.: 10 u. ds. J. C. Schaap; 19 u. ds. J. D. A. de Zwart. Geref. kerk: 10 u. ds. J. D. A. de Zwart; 19 u. ds. de Zwart in Herv. kerk. Ontmoeting (herv./geref.): 10 u. ds. W. Blanken. WARMOND Herv. Gem.: 10 u. ds. J. Muis. WASSENAAR Hervormde Gemeente Dorpskerk: 10 u. ds. W. L. Pera, Zoetermeer; 16.30 u. drs. C. Blenk, A'dam; 19 u. ds. Jaap Zijlstra, m.m.v. Vredeskerkkoor, Katwijk. Kievietkerk: Samen-op-weg diensten: 10 u. ds. mw. M. W. M. Janse de Jonge. Mes- siaskerk: 10 u. ds. J. Vuyst, Zeist. Dorpscentrum: 9.30 u. ds. A. J. Zou tendijk, Groningen. Geref. Kerk Zijllaankerk: 10 u. ds. C. v.d. Woude; 19 u. ds. J. R. Zijlstra. A'dam, Open-deurd. Herv.k. Kieviet- kerk, Samen-op-weg diensten: 10 u. ds. mw M. W. M. Janse de Jonge. Ned. Prot. Bond: 10.30 u. ds. A. C. J. Jonkers, Den Haag. WOUBRUGGE Herv. Gem.: 9.30 u. ds. van 't Hof; 18.30 u. ds. P. Stam, Ter Aar. Geref. Kerk: 9.30 u. drs. M. J. Aalders; 18.30 u. drs. N. de Reus, Ter Aar. Ned. Prot. Bond: 10.30 u. ds. S. A. Broström-Bruin, Sassenheim. ZEVENHOVEN Herv. Gem.: 9.30 u. Dhr. J. de Haan. Geref. Kerk: 9.30 u. dhr. T. C. Wielsma; 19 u. ds. G. Rang. ZWAMMERDAM Herv. Gem.: 10 u. ds. F. J. Veldman, Houten; 18.30 u. ds. W. J. Koelewljn, Krimpen a.d. Y. Geref. Kerk: 10 u. drs. P. B. Bulkema; 18.30 u. ds. N. de Reus, Ter Aar. ARTSEN Leiden: Groep 1: Tan, Janssen, ZwIJnenburg, Meyer, R. van Leeuwen, Verhage, Maris, Groene- veld en De Ruiter. Van Schle: za. dr. J. Verhage/C. Marls, tel. 218661, zo. dr. M. van Schle, tel. 177100. Groep 2: Bergmeyer, Nering Bögel, Van Gent, Taytelbaum, Van Luyk, Klaassen, Rus, Kruis en E. de Lange: za. dr. J. Rus, tel. 132500, zo. dr. E. de Lange, tel. 212025. Groep 3: Pleiter, Lely, Smit, W. de Bruljne, J. de Bruljne, Stolk, Jurgens, Fogelberg en v.d. Muysenbergh: za. dr. H. Jur gens, tel. 125820, zo. dr. R. van Kalmthout, tel. 212628. Groep 4: Bénit. Horn, de Kanter, Lahr, Lodder, Nieuwenhuis, Van Rijn, Van Winger den, J. Zaaijer en R. Zaaijer, J. de Kanter: za. dr. M. Lodder-van Stave ren, tel. 311414, zo. dr. J.G./R.E. Zaayer, tel. 316008. Groep 5: Jas- perse, Wiersma, Crul, Kooyman, De Jong, Prince, Reinders, D. Hammer- stein en A. Hammerstein: za. dr. J. Witpaard, tel. 217477, zo. dr. H. Prin ce, tel. 761754. Oegetgeesf: za. en zo. dr. D. Held, tel. 174955. Kaag - Abbenes -Nieuw Vennep: tel. 02526- 72850. Leiderdorp: za. en zo. dr. J. Nykamp en dr. P. Vlasveld, tel.' 891100 (spreekuur van 12.30 tot 13.00 uur op Vlaskamp 16). Voor schoten: za. dr. Prescott, tel. 01717- 2356, zo. dr. v. Dam, 01717-3960. Warmond - Voorhout: za. en zo. huis artsenpraktijk Sleeboom/Hoornweg, 02522-11393. Noordwijk: za. Ge zondheidscentrum, 01719-19300, zo. dr. Immerzeel, 01719-12333. Kat wijk - Rijnsburg - Valkenburg: Groep 1: F. Dijk, J.J.A. Henneman, J.H. ten Hove, J.A.J. Lodder, W.C.M. Meeuwlsse, J.A. Pool, I.J.W. Scho nenberg: za. en zo. dr. J. Lodder, 01718-14600. Groep 2: W. Berg man, H. van Duyn, L. van Duyn, H.M. Hueting, H.C. Moolenburgh, J. Tlm- mers: za. en zo. dr. H. v. Duyn, 01718-12921. Groep 3: G. van Delft, E.C.M. Priester, R. Rietbroek, A.J. Verhage, C.H. van der Water: za. en zo. dr. R. Rietbroek, 01718-21818. Sassenheim: za. en zo. dr. V. Muller, tel. 02522-11777. Alkemade - Rijn- saterwoude: za. en zo. dr. W. Beek huis, 01712-8202. Roelofarends- veen: Praktijk Saeys/van Mierlo/Roe- len/Brock: za. en zo. dr. P. Brock/A. Roeien, 01713-12329. Alphen: groep 1: za. dr. M. v.d. Steen, 01720- 72738, zo. dr. C. Boss, 01720-72472; groep 2: za. dr. Hoogendoorn, 01720- 22425, zo. dr. A. van Gemeren, 01720-20157; Groep 3: za. dr. M. v.d. Velden, 01720-38635, zo dr. H. No bel, 01720-38635. Hezerswoude- Koudekerk: za. en zo. dr. J. v. Buur- en, 01714-2020. Benthuizen - Bos koop: za. en zo. dr. R. van Wlechen, 01727-14450. Langeraar - Nieuw- veen -Ter Aar - Woubrugge (za. 10.00 uur tot zo. 24.00 uur; altijd eerst bellen): za. en zo. dr. A. Ooms/W. Vreyling, 01729-8104. Nieuwkoop - Noorden: za. en zo. dr. P. Sluis, 01725-79301. Voor dringen de zaken spreekuur tussen 11.00 en 11.30 en tussen 17.00 en 17.30 uur. Hillegom: za. dr. A. Mulders, tel. 02520-19685, zo. dr. S. Kelderman, tel. 02520-15121. HOMEOPATHISCHE ARTSEN LEI DEN Waarneemregeling voor D. Koster, C. Juffermans en I. Cowan. De dienstdoende arts Is te bereiken via de dokterstelefoon, tel. 071- 122222. TANDARTSEN Leiden - Leider dorp - Oegstgeest - Warmond: za. en zo. A. v.d. Vorst, Warmonderweg 25, Leiden, tel. 173847. Spreekuur om 13.00 uur. Zoeterwoude: dr. Freeke, tel. 410950/414547. Alke made - Leimuiden: eigen tandarts bellen voor 15.00 uur. Leidschen dam: Voor spoedgevallen tel. 974491. Bollenstreek: za. en zo. M. Hoek, 02521-16918. Noordwijk: za. en zo. H. Ouwehand, 01719-13673. Kat wijk: za. en zo. P. v. Mellck, 01718- 29221. APOTHEKEN Leiden - Leiderdorp - Oegstgeest - Voorschoten: za. en zo. Apotheek Zuid-West, Brahmslaan 18-20, Leiden, tel. 763134, Apotheek Linnaeus, Kempenaerstraat 31, Oegstgeest, tel. 173330. Alkemade: Apotheek Alkemade 01713-9100, open: zat 12-13, 17.30-18 u, zon feestdagen 12.30-13 en 17.30-18 u. Noordwijk - Katwijk - Rijnsburg: za. en zo. Apotheek Rijnsoever, Hoornes- plein 121-125, Katwijk, tel. 01718- 26457. Leidschendam: za. en io. Huygens Apotheek, Herenstraat 56, Voorburg, tel. 070-860402. Noord- wijkerhout: za. geopend van 9-13. u. en van 17-18 u. en zo van 12-13 u. en 17-18 u. Spoedrecepten tel. 3511 of dienstbel. Sassenheim: 02522- 10169. WIJKVERPLEGING Leiden - Noordwijkerhout - De Zilk - Voor hout: tel. 071-122222. e Bollen streek: Wijkverpleging Gezondheids centrum, tel. 02522-14147. Hille gom: Opgave via het antwoordappa raat, tel. 02520-16217. Leidschen dam: Kruisvereniging, tel. 070- 455300. Oegstgeest: Kruisvereniging, tel. 071-177444. DIERENARTSEN Leiden: za. en zo. R. Koster, Narcisstraat 47, Voor schoten, 01717-3836. Voorschoten - Leidschendam: eigen dierenarts bellen. Bollenstreek: za. en zo. E. Scheele, tel. 02521-10847. Katwijk: Opgave vla het antwoordapparaat, op zaterdag tussen 11.00 - 12.00 uur spreekuur bij dr. Snel. Muurling- Helder/Roest: za. en zo. G. Roest, tal 80040S ONGEVALLENDIENST ZIEKENHUI ZEN LEIDEN Ongevallendlenst elke dag Academisch Ziekenhuis be halve van dinsdag 13.00 u. tot woens dag 13.00 u. (Diaconessenhuis polikli nieken tel 155543, afdeling S.C.U. tel 175639) en van vrijdag 13.00 u. tot zaterdag 13.00 u. (Elisabeth-zieken- huis). De Geneeskundige Dienst Leiden is verhuisd van de Roodenburgerstraat in Leiden naar de Cronesteinkade 18a in Leiden. VERENIGING BESCHERMING ON GEBOREN KIND Hulpverlening bij ongewenste zwangerschap voor moe der en kind. Bel tel. 071-896309; 071- 897762; 033-620244 (dit laatste num mer Is dag en nacht bereikbaar). BEZOEKUREN ZIEKENHUIZEN Diaconessenhuis: Bezoekuur dage lijks van 16.00 tot 17.00 uur en van 18.30 tot 19.30 uur. Kinderafdeling dagelijks van 14.00 tot 20.00. Niet meer dan twee bezoekers per patiënt. Sint Elizabeth-ziekenhuis: Volwas senen dagelijks van 14.00-14.45 u. en van 18.30-19.30 u.; klasse-afdelingen ook 11.15-12.00 u. Kraamafdeling: dag. van 15.00-16.00 u. en van 18.30- 19.30 u. en van 19.30-21.00 u. alleen voor vaders. Kinderafdeling dag. 15.00-18.30 u. CCU (hartbewaking) dag. van 14.00-14.30 u. en van 19.00- 19.30 u. Intensieve verpleging: dag. van 14.00-14.30 u. en van 18.30- 19.00 u. Sport-Medisch Adviescen trum: Spreekuur ma. 19.30-20.30 u. in het St. Elisabeth-ziekenhuis. En degeest: Di. en vr. 13.00-14.30 u.; zo. W.00-12.00 u. en 14.00-15.00 u.; eer ste klasse: de gehele dag. Jelgers- makliniek: Jongerenteam: za. en zo. 14.00-17.00 u. Opname: werkdagen 16.45-17.45 u.; za. zo en feestdag. 10.00-11.30 en 14.00-16.30 u. Team A, C en D: dag. tot 21.00 u. met uit zondering van behandeltijden en etenstijden. Academisch Zieken huis: Voor alle patiënten (behalve kin deren) zijn de bezoekuren als volgt: Dagelijks 14.15-15.00 u. en 18.30- 19.30 u. Avondbezoekuur afdeling verloskunde: 18.00-19.00 u. De Prae- maturenafdeling: voor ouders en fa milie is na overleg met patiënten doorlopend bezoek mogelijk. Bezoek aan ernstige patiënten: wanneer aan ernstige patiënten doorlopend be zoek wordt toegestaan kan de hoofd verpleegkundige hiervoor speciale kaarten verstrekken. Kinderkliniek: zalen voor peuters, kleuters en grote kinderen 15.15-17.00, babyzaal en boxenafdeling: volgens afspraak met het verpleegkundig hoofd. Bezoektij den kinderafdelingen: voor ouders van opgenomen kinderen na overleg met verpleegkundig hoofd. Voor an dere bezoekers van kinderen: Keel-, neus- en oorheelkunde en neurologie: 14.15-15.00 en 18.30-19.30. Oogheel kunde en heelkunde: 14.15-15.00 en 18.30-19.00. Rijnoordziekenhuis: Dagelijks 14.30-15.15 u. en 18.30- 19.30 u. Extra bezoek hartbewaking: 11.00-11.30 u. Extra bezoek vaders kraamafdeling: 19.30-20.30 u. Kinder afdeling 15.00-15.30 u. alleen voor ouders 18.00-18.30 u. CENTRALE REGISTRATIE KINDER OPVANG (Koornbrugsteeg 2, 2311 EK Leiden, tel 254810.) Informatie over en aanmelden voor kinderop vang in Leiden. Geopend: ma t/m vr dag 9-12. ANTI-DISCRIMINATIE CENTRAAL MELDPUNT LEIDEN. Ketelboeter- steeg 10. Ma. t/m vr. telefonisch be reikbaar van 10.00 tot 16.00 vla 071- 120903. Spreekuur ma. 13.00-15.00 en do. 18.80-20.30. LEIDSE RECHTSWINKEL Juri disch Adviesbureau, Ketelboeters- steeg 10, tel. 130775; afdeling belas tingen: alleen op afspraak, klachten bureau: di. en do. 18.30-20.30, afde ling vreemdelingenrecht: ma. 13-15 en do. 18.30-20.30, afdeling vrouw: vr. 10-12. SOS Telefonische Hulpdienst Lei den e.o. Voor een gesprek van mens tot mens. Vertrouwelijk. Dag en nacht bereikbaar. Telefoonnummer achterop de telefoongids (071- 125202). BUREAU VOOR RECHTSHULP - I Herengracht 50, tel. 123942; spreeku- a ren ma. en di. 10.00-12.30 u., wo. 13.30-16.00 u.; do. 18.30-20.30 u. DIERENHULP- EN AMBULANCE- DIENST Hulpverlening in Leiden, d Leiderdorp, Oegstgeest, Rijnsburg, Valkenburg, Voorschoten, Warmond lk en Zoeterwoude. Tel. 071-174141. «i BURGERRAADSLIEDEN Koren- J< brugsteeg 2, tel. 143171 (kantooru- ei ren). Spreekuren ma., dl. en wo. 11.00-12.00 u„ do. 18.30-20.00 u. GEZINSVERZORGING Stichting gezinsverzorging Leiden. Aanvragen hulp voor bejaarden en langdurige 31 zieken en gezinsverzorging, Rem- brandtstraat 17, tel. 149441 (ma. t/m vr. 9.00-10.00 u. en 13.00-14.00 u.). KINDER- EN JONGERENTELEFOON Dagelijks geopend van 16.00 tot 20.00 uur. Het nummer is 071- 1 120611. ai MAATSCHAPPELIJK WERK Stich- nt ting Maatschappelijk Werk, Lange- gracht 1b, spreekuur ma. t/m vr. 39 9.00-10.00 en volgens afspraak, tel. Iac 142144. Gezondheidscentrum Meren- wijk, spreekuur ma. 11.00-12.00 en do. 14.00-15.00. tel. 212195. Gezond- heidscentrum Stevenshof, spreekuur r<* do. 10.00-11.00, tel. 311506. Sector" Noord: Herensingel 53, spreekuur ma. t/m vr. 9.00-10.00, tel. 146041. a> Sector Zuid: Morsweg 83, spreekuur ma. t/m vr. 9.00-10.00 en volgens af- 1 spraak, tel. 316167. Algemeen Maatschappelijk Werk in 3< geval van directe noodsituaties 's nachts en in het weekeinde bereik- t baar onder nummer: 06-8212141. f\ MELDLIJN AGRESSIE EN DISCRIMI NATIE HOMOSEXUALITEIT 071- y 221008. zo. 20-24. RAAD VAN ARBEID Hoge Rijndijk 306, Leiden, tel 071-899375. Kantoor geopend ma. t/m vr. 9-12 u. 14-16 u. Telefonische informatie over kinder- bijslag: 8-12 u. SOCIALE RAADSVROUW VOOR- ie SCHOTEN Spreekuren: ma. 19.00- ic 20.00 u. wo. en vr. 9.00-10.30 u. Leid- ie seweg 33, Voorschoten. Tel. 3254. 4 SP HULP- EN INFORMATIEDIENST Groenesteeg 33, Leiden. Tel. 071- J 134640 of 071-144600. Hulp en infor- matie op medisch, juridisch en milieu- 0! gebied, werk, sociale verzekering en mi huurkwesties. Spreekuur: elke don- nc derdag van 20.00-21.00 u. STICHTING VRIJWILLIGERS CEN- 6 TRALE Pallasstraat 1, Alphen aan Kc den Rijn. Tel. 01720-33033. Begelei- 9« ding en opvang van mensen, die om lai welke reden dan ook, tijdelijk hulp |ri nodig hebben. Bovendien wordt infor matie verstrekt over andere mogelijk- Vi heden van hulpverlening en de be- te reikbaarheid daarvan. |0 VRIJWILLIGERS CENTRALE Lan- gegracht 246a, Leiden. Tel. 149064. Dagelijks bereikbaar van 9.00-17.00 Dl u. voor informatie over vrijwilligers- 1,1 werk en cursussen of een persoonlijk vi gesprek. Vi MEIDENTELEFOON Tel: 071- 0 141616, bereikbaar maandag 18.30- 20.00, donderdag 19.00-22.00. WERKENDE JONGEREN Klach ten- en informatieuur Elke dinsdag avond van 17.00 tot 20.00 u. KWJ- kantoor Koppenhinksteeg 2, Leiden. Tel. 071-121139. Borstvoeding Begeleidingsgroep Leiden. Telefonische hulpdienst (voor praktische hulp en informatie): tel. 170083, 215332 of 312556.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidse Courant | 1989 | | pagina 16