Verhelderend overzicht werk Gi js Bakker in Centraal Museum Solist en dirigent werken elkaar tegen Ballet van Ohad Naharin in première bij NDT Utrechtse ateliers tien dagen open voor publiek Raad voor de Kunst vraagt Lubbers om 50 miljoen extra Leidse Courant: voor meer dan nieuws alleen. Een krant voor u! UNST/ EcidócSouocmt VRIIDAG 13 OKTOBER 1989 PAGINA 15 ecordprijs voor werk Leo Gestel MSTERDAM Op een veiling van mo- srne en hedendaagse kunst bij het vei- nghuis Sotheby's in Amsterdam is giste- in een stilleven met gladiolen uit 1913 an Leo Gestel verkocht voor 460.000 gul- rjc en. Er is nog niet eerder op een veiling h »n dergelijke prijs voor een schilderij jan Gestel betaald, aldus een bekendma- arl ing van Sotheby's. De richtprijs was tus- - (in de 60.000 en 80.000 gulden. Gestel uw 881-1941) was een van de belangrijkste :r< Vilders van de zogenoemde Bergense Ti chool. In zijn werk wisselden lyrisch-ro- lai iantische en monumentaal gerichte emmingen zich af met illustratief werk. or' [ij onderging onder meer de invloed van 'Pe et Vlaamse expressionisme. Daarin vond c ij de drie motieven die zijn werk gingen e' irerheersen: het paard, de werker en het aakt. HAVEL BENUT GELD VREDESPRIJS VOOR UITGEVERIJ FRANKFURT De dissidente, Tsjechische schrijver Vaclav Havel wil het geld van de Vre desprijs (ongeveer 28.000 gul den) die hij dit jaar van de Westduitse boekhandelaren heeft ontvangen, gebruiken voor het oprichten van een on afhankelijke uitgeverij in Praag, meldde donderdag de Westduitse vereniging van boekhandelaren in Frankfurt. De uitgeverij, die 'Atlantis' gaat heten, moet werken van verbo den schrijvers uit Tsjechoslo- wakije uitgeven. Bij de Tsjechi sche autoriteiten is reeds een vergunning aangevraagd. NDT sluit contract met Parijse Opera DEN HAAG Het Neder- lands Dans Theater heeft in Parijs gedurende een toernee twee belangrijke contracten afgesloten: begin maart 1991 zal het NDT twee weken op treden in de Parijse Opéra en in de periode 1992 tot 1994 zal het Haagse gezelschap jaarlijks twee uitvoeringen gedurende tenminste tien dagen geven in de Opéra van Bordeaux. Dit is vastgelegd afgelopen weekein de na afloop van een serie van acht voorstellingen in het The atre de la Ville in het kader van het 30-jarig bestaan van het NDT. Kesten Shakespeare's Globe Theatre ontdekt Archeologen aan het werk bij de resten van het Globe Theatre. foto: ap LONDEN Op de zuid oever van de Theems in Londen zijn de resten ont dekt van wat eens het Globe Theatre was, het theater, waarvan William Shakespeare mede-eige naar was en waar veel van zijn toneelstukken zijn opgevoerd. De resten van de Globe bevin den zich vlakbij die van een ander befaamd Elizabethaans theater, het Rose Theatre. Eerder dit jaar kwam de Rose in het nieuws omdat project ontwikkelaars boven de resten Tijdens de opgravingen waar bij het Globetheater werd ont dekt kwam een hele laag ha- zelnootschillen te voorschijn. Deze vondst was voor de ar cheologen een verder bewijs dat het theater op deze plek moet hebben gestaan. In Sha kespeare's tijd plachten de the- atergangers tijdens de voor stellingen hun honger te stil len met hazelnoten. De eigenaar van het terrein heeft 250.000 pond gedoneerd ter financiering van de opgra vingswerkzaamheden. Het is de bedoeling om de resten la ter voor bezichtiging door het publiek toegankelijk te maken. Het Globe Theater werd in 1599 gebouwd Shakespeare was een van de aandeelhou ders. Voorstellingen werden alleen zomers gegeven omdat het theater geen dak had. Vol gens de encyclopedie van Lon den ging het theater in 1613 in vlammen op na een ongelukje met twee kanonnen, levens echte rekwisieten bij de op voering van Shakespeare's Henry VIII. In 1614 werd het theater herbouwd, om in 1642 op last van de puriteinen ge sloten te worden. Twee jaar la ter werd het afgebroken. lelfts koor luikt in Onbekend werk ibileumconcert door Arti Varia, het idatedelijk Begeleidingsorkest, organisten Hans de Jong en jhristo Lelie en vocale solisten. Di- igent Willem Blonk, Oude Kerk, kift. Willem Blonk, dirigent van het )elfts gemengd koor Arti Va- ïa, kwam op de unieke ge achte om het jubileum van ijn koor te vieren met de uit- oering van werken van Delft- e componisten. In een stamp- olie Oude Kerk kwamen gis- iravond composities tot klin- en die meer waard bleken an gelegenheidswerkjes, ftat geldt zeker voor „Ein «eutsches Requiem" van Wil- r em van Thienen (1859-1939) ie bijna zestig jaar als dirigent, imponist en organist aan de lelftse Oude Kerk was ver- onden. Op tekst van de We er Kurt Erich Rotter schreef an Thienen zijn Requiem oor koor en orgel, dank zij iet van Amstel, die de Oude erk ook vele jaren als orga- st diende, is het werk ver- jkt met een voortreffelijke or- ïestratie. Van Thienen kende jn vak en wist hoe een koor- erk kan klinken. Hij liet zich eliswaar inspireren door het •lijknamige Requiem van rahms, maar stond composito- isch voldoende op eigen benen im een boeiend werk te kun- ïen schrijven. Hij componeerde iet werk in een week tijd en ;t klinkend resultaat is even :pressief als aangrijpend, .rti Varia, dat omgedoopt is tot Ars Vocalis, werd voor deze litvoering flink uitgebreid en de weergave was overtuigend m trefzeker. Minder overtui gend presenteerde Willem Elonk met de kleinere bezet- ling psalmen van Cornelis Bos koop en een kostelijke suite uit halia's lusthof van Dirk (holl die van 1664 tot 1727 in elft woonde en werkte. De lite werd uitgevoerd door het andstedelijk Begeleid ings Or- est dat door Willem Blonk te oorzichtig werd gedirigeerd waardoor een deel van deze neesterlijke muziek in de ikoestisch grote ruimte van de )ude Kerk verloren ging. Bij- onder jammer. De organisten lans de Jong en Christo Lelie irachten Piet van Amstel ver- liende hulde voor zijn aandeel lan dit concert met de weerga- ze van zijn Divertimento voor wee orgels. Koor en houtbla- ers bewezen dat de madriga len van Schoonhoven al even- teer de moeite van het uitvoe- waard zijn. Al met al een tostelijke jubileumviering ter iavolging. ADRIAAN HAGER UTRECHT Het Cen traal Museum in Utrecht brengt tot en met 5 no vember een overzicht van het werk van de Amersfoortse sierade- nontwerper en indus trieel vormgever Gijs Bakker. Onder de mooie titel 'Solo voor een solist' zijn in de tot expositievleugel omgebouwde voormalige paardenstallen van het Utrechtse museumcom plex van de nationaal en internationaal vermaar de ontwerper werkstuk ken uit de afgelopen twintig jaar bijeenge bracht. Bakker, die tot de belangrijk ste pioniers van het naoorlog se design in Nederland wordt gerekend, heeft in de afgelo pen twintig jaar een formeel sterk gevarieerd ontwerper- soeuvre opgebouwd. Het Centraal Museum heeft daar uit een kernachtige selectie gemaakt, die een representa tief beeld geeft van de veel zijdigheid en alerte vernieu wingszin van de ontwerper. Het is bij mijn weten voor de eerste maal dat van het werk van Gijs Bakker een breder overzicht werd samengesteld. Aanleiding tot de tentoon stelling vormde de toeken ning in 1988 aan Gijs Bakker van de Francoise van den Bosch-prijs, een prijs voor jonge sieradenmakers, die in 1988 bij gebrek aan voldoen de kwaliteit onder jongere generaties naar een oudere sieradenmaker ging, wiens reputatie op dat moment al hoog en breed gevestigd was. Kon je tegen de leeftijd en alom erkende reputatie van Bakker (1942) als laureaat in dit verband bezwaar aante kenen, het onderstreept tege lijkertijd de lenigheid en nooit verflauwende vernieu wingsdrang waarmee Bakker zijn generatiegenoten en na hem komende ontwerpers vaak een stap voor blijft. Dat blijkt niet alleen uit zijn Ontwerp voor een koffiezetapparaat, van Gijs Bakker. foto: persunie Armband uit 1973, gemaakt van aluminium, een van de ont werpen van Gijs Bakker, te zien op de expositie in het Cen traal Museum in Utrecht. foto: persunie ontwerpen op de tentoonstel ling, maar ook uit de vorm geving en inrichting van de tentoonstelling zelf. Bakker vroeg zijn jongere collega Ed Annink de tentoonstelling in het Centraal Museum vorm te geven. Annink ontwierp een hoge open steiger van blankhouten balkjes, die zich in een flauwe bocht en bijna organisch door het centrum van twee grote expositiezalen voortplant. Met behulp van losse plexi glas raampjes die schuin te gen het balkwerk leunen, werden vitrines gecreëerd die alleen nog maar in een verwijzende zin aan de geslo ten uitstalkasten in winkels en musea doen denken. Het geheel vormt een fragiel ogende, transparante stellage, waarin de wisselend neerge zette of opgehangen objecten voortreffelijk tot hun recht komen. In haar eenvoud en functionaliteit een juweel van een constructie, die de getoonde ontwerpen verlost van hun mogelijke museale pretentie en ze in hun meest eigenlijke betekenis aan de bezoeker presenteert. Tegenspraak De ontwerper Gijs Bakker is al 25 jaar op vele terreinen actief. Zijn aandacht verdeelt hij met schijnbaar een zelfde gemak op een verpakkings probleem als op het stallen van een fiets. Met uitkomsten die zo met elkaar in tegen spraak zijn dat je ze aan ver schillende ontwerpers zou toeschrijven als je niet beter Zijn ontwerp van een fietsen stalling voor de Openbare Bi bliotheek Apeldoorn (1984) bijvoorbeeld, vormt tegen over de strakke, zakelijke ar chitectuur die Hans Ruijsse- naars verwerkte in de biblio theek een bijna potsierlijke wirwar van schematische pa rapluvormpjes, gebogen klembeugels en diagonale verbindingsstangen. Op zich zelf een inventief compromis tussen een overdekte en een buitenstalling, maar in zijn repeterende vormentaal zo dominant dat ze de architec tonische hoofdvorm op de achtergrond danig in de wie len rijdt. Verbluffend helder daarente gen is zijn recente ontwerp van een honingpotje met dip per voor Mellona. Het is een transparant glazen ribkarafje met een kraaghals dat best eens als hommage aan Copier bedoeld zou kunnen zijn. De glazen dipper een steeltje met aan de top van elkaar geplaatste glasschijfjes vormt tevens de stop. De eenvoudige vorm en functie van het ontwerp staan geheel in dienst van de inhoud: het goud van de honing. Het karafje uit 1989 staat op een zelfde superieure lijn als zijn brilmontuurontwerp voor Polaroid, gemaakt in 1972: een dik buisframe van gekleurd glas dat in één sim pele en volstrekt logische be weging lijkt te zijn ontstaan. Ook hier zijn functie en ver leiding op een natuurlijke manier geïntegreerd, waarbij de moderne ontwerpersop tiek overigens zonder voor behoud manifest blijft. Hoewel de bril pas in 1990 (maar goddank dan toch!) in produktie wordt genomen, sluit Bakkers ontwerp niet alleen moeiteloos aan bij de recente golf van tendentieuze monturen, het steekt er met kop en schouders boven uit. Het bewijst nog eens hoe zeer Bakker de ontwikkelin gen en veranderingen van ons formele behoeftenpa- troon jaren vooruit kan blij ven, en dat moet op veel jon gere ontwerpers een frustre rende uitwerking hebben. Het is zeker zo dat alle ont werpen van Gijs Bakker steunen op een conceptueel en analytisch uitgangspunt, dat vervolgens methodisch wordt uitgewerkt. De con- ceptualiteit schuilt vooral in de onveranderlijk kritische houding van de ontwerper tegenover de vormen en het materiaalgebruik binnen zijn eigen discipline. De analyse is vooral gericht op het defi niëren van de kale grond vorm, om vervolgens te gaan kijken hoe je die, met behoud van het eenmaal vastgestelde vormbeginsel, weer kunt veranderen. We zien dat met een bijna overrompelende eenvoud op gelost in een ahornhouten armband uit 1972. Dunne houtstripjes van gelijke leng te zijn tot een cirkel gebogen. De binnenste strip vormt een gesloten cirkel. De stripjes die er overheen zijn geplakt komen de dikte van de on derliggende strip telkens te kort. Dit sprongsgewijze ver minderingsproces zet zich voort tot op een kwart van de binnenste cirkel. Gijs Bakker is op z'n best waar hij materiaal en func tionele vorm opvat als een autonome uitkomst. Frictie en tegenspraak duiken op zo dra zijn ontwerpen in een na drukkelijke relatie tot een gebruiker ontstaan. De Kokerkraag uit 1967 krijgt, opgevat als onpersoon lijke, beeldende vorm, in Utrecht de stille allure van een gematerialiseerd gedicht. Maar geprojecteerd om de hals van een draagster is het alsof het hoofd van Johannes de Doper moet worden opge diend. De tentoonstellingstitel zegt het al: Gijs Bakker is een so list. Met een mooie, gevoelige en zuivere stem. „Solo voor een solist" is tevens de titel van een monografie over de vormgever, geschreven door Gert Staal en uitgegeven door de SDU. Het is een hel der geschreven zowel als ver helderende tekst, waarin Staal de tegenstrijdigheden en fricties in het oeuvre van Bakker bepaald niet uit de weg gaat. Tekst en afbeeldin gen in het boekje vormen een zinvolle aanvulling op de tentoonstelling. GODERT VAN COLMJON Het Reeidentie-Orkeet o.l.v. Aldo Ceccato m.m.v. Naum Grubert, pia no speelt werken van Brahms Wag ner en Ravel, Philipszaal, gisteren. Lang heeft het geduurd voor dat Brahms zijn eerste piano concert durfde te presenteren voor het grote publiek. De compositie heeft een uitgebrei de ontstaansgeschiedenis die begint in 1854 toen Brahms zich zette aan het componeren van een symfonie. Hij was echter zo onzeker over zijn componeerkunst dat hij bij na der inzien besloot zich nog maar niet aan symfonieën te wagen. Immers - zo redeneerde Brahms -, wie was hij om te pretenderen stukken te kun nen schrijven in het genre waarin de grote Beethoven ex celleerde? Zodoende werd het stuk eerst omgewerkt tot een sonate voor twee piano's en tenslotte (de componist was nog niet tevreden) verscheen het werk pas in 1858 als piano concert. Désondanks zijn de symfonische wortels van dit concert nog duidelijk herken baar, bijvoorbeeld in de lange orkestinleiding. Gisteren lukte het de Italiaan se dirigent Aldo Ceccato niet de spanning hierin vast te houden. Hij zette het maestoso te langzaam in, dat het deel in plaats van gespierd en boeiend eerder routineus en vlak klonk. Ook de samenwerking tussen solist en Residentie Or kest verliep daardoor niet vlekkeloos. Naum Grubert, een Russische pianoleeuw, speelt juist sterk en legt in Brahms' concert meer nuance ringen dan het orkest wat een merkwaardige balans tot ge volg heeft. Over de tempi wa ren dirigent en solist het niet helemaal eens. Ceccato wil langzaam, grijpt ook iedere ge legenheid aan om het tempo te drukken, Grubert wil sneller. Na de pauze leek het alsof Ceccato pas goed los kwam, waarschijnlijk doordat hij zich nu minder belemmerd voelde door de solist. Uit het hoofd dirigeerde hij Ravels tweede suite uit Daphnis et Chloé en het Vorspiel en Liebestod uit Wagners Tristan und Isolde. Ravels stuk werd prachtig en met de in het pianoconcert af wezige inzet gespeeld. ARTHUR VAN DER DRIFT DEN HAAG Het Ne derlands Dans Theater heeft in zijn tweede pro gramma van dit seizoen Queens of Golub" opge nomen van Ohad Naharin. Deze Israëlisch-Ameri- iaanse choreograaf heeft het voor het gezelschap gemaakt op muziek van Arvo Part, een componist die uit Estland komt. De wereldpremière is op 19 oktober in het AT T Danstheater in Den Haag. Het Haagse gezelschap danste van Naharin eerder diens bal let Tabula Rasa, ook op mu ziek van Part. Naharin (37) werkte bij de Bat Sheva Dance Company in zijn vaderland, ging naar het gezelschap van Martha Graham in de Vere nigde Staten, bezocht de Juil- lard en de New York City Bal let School en danste bij ver schillende gezelschappen. Maurice Béjart maakte voor hem speciaal het ballet Raja. Naharin debuteerde negen jaar geleden als choreograaf. Zijn werk staat intussen op het repertoire van tal van beken de gezelschappen. Hij heeft ook een eigen gezelschap, dat tijdens het Holland Dans Fes tival in 1987 in ons land Tabu la Rasa danste. Behalve het premièreballet vermeldt het programma drie werken van artistiek directeur Jiri Kylian: No more play van vorig jaar op muziek van An ton Webern, Silent Cries dat in april 1986 werd uitgebracht, op muziek van Claude Debus sy, en Sechs Tënze uit oktober 1986 op muziek van W. A. Mo zart. De muziek, behalve die van Webern, wordt uitgevoerd door het Nederlands Balletor kest onder leiding van Roelof van Driesten. Het programma wordt deze tot en met 8 no vember herhaald in Den Haag, Rotterdam en Amsterdam. UTRECHT Meer dan zeven tig beeldende kunstenaars stel len acht dagen hun ateliers in de stad Utrecht open voor pu bliek: van 20 tot en met 23 ok tober en van 27 tot en met 30 oktober. Het is voor het eerst dat in Utrecht zo'n manifestatie plaats heeft. Het initiatief er voor komt van kunstenaars, die voor een vervolg erop de Stich ting Utrechtse Beeldende Kunst (suB-K) hebben opgericht. De zeventig kunstenaars werken in tien ateliercomplexen die ver spreid over de stad liggen. Van af het Centraal Station worden tijdens de open dagen tussen de verschillende lokaties busdien sten onderhouden. DEN HAAG De ko mende regeerperiode is vijftig miljoen gulden per jaar meer nodig om een kunstbeleid te kunnen voeren dat aan de eisen van een nieuwe tijd is aangepast. Dit heeft de Raad voor de Kunst gisteren kabinetsin formateur Lubbers geschre ven. Het extra bedrag is vol gens de raad nodig om knel punten op te lossen. Van de vijftig miljoen zijn er negen bestemd voor beroepskosten vergoedingen voor beelden de kunstenaars. Zeven mil joen moet besteed worden aan produktiefondsen en dis tributie van artistiek waar devolle films. Ook zeven miljoen wil de raad extra voor de letteren, met name voor vertalingen, literaire tijdschriften en het Fonds voor de Letteren. Voor ama teuristische kunstbeoefening en kunstzinnige vorming ziet de raad vijf miljoen extra ge reserveerd. Een extra bedrag van twee miljoen gulden oor deelt de raad nodig voor kunstuitingen van migran ten. De rubriek muziek en dans wordt in het lijstje met 15 miljoen extra het grootste portie toegekend. Dat is te bestemmen voor kamermu ziek, dans, operaspreiding en incidentele activiteiten. Ten slotte is vijf miljoen extra no dig voor theater. Behalve voor ad hoc-projecten zijn de extra gelden nodig voor werkplaatsen, jeugdtheater en festivals. Twee kabinetten Lubbers hebben de kunstensector in grijpende financiële aderla tingen bespaard, maar dat moet geweten worden aan het feit dat de kunsten toch maar 0,2 procent van het rijksbudget uitmaken. Dat is in sterk contrast met de groeiende interesse voor de kunsten. In het omroepbestel dienen voldoende mogelijkheden voor kunst en cultuur te worden gegarandeerd, vindt de raad. De komst van meer commerciële omroeporgani saties versterkt de opdracht met kwaliteitsprogramma's een alternatief te bieden. Hegla Ruebsamen. foto: cees verkerk Witte-prijs voor Helga Ruebsamen DEN HAAG De twee-jaarlijkse literaire De Witte-prijs 1989, in 1977 ingesteld ter gelegenheid van het 175-jarig bestaan van de Nieuwe of Littéraire Sociëteit De Witte is dit jaar toegekend aan de Haagse schrijfster Helga Ruebsamen voor haar novellen- bundel Op Scheveningen. Deze bundel is uitgegeven door Que- rido in Amsterdam. De prijs, bestemd voor een Haagse auteur of voor een werk met een typisch Haagse achtergrond, bestaat uit een bedrag van tweeduizend gulden en een 'De Witte-legpen- ning', ontworpen door de Haagse beeldhouwster Thea IJdens- Schipperheijn. De prijs wordt woensdagmiddag 8 november in het gebouw van Sociëteit De Witte uitgereikt. Opnieuw prijs voor Hagenaar Paul Driessen DEN HAAG De animatie film „De schrijver en de dood" van Paul Driessen uit Den Haag heeft de Grand Prix ge kregen van het zesde interna tionale animatiefilmfestival „Varna '89", dat op 11 oktober in Bulgarije is besloten. Deze hoofdprijs is de derde belang rijke internationale onder scheiding voor dit werkstuk van Driessen. De film werd eerder bekroond in Chicago en Madrid. Paul Driessen is in middels begonnen met de voorbereidingen voor een te kenfilm op supergrootbeeld- formaat. Deze film is bestemd voor zestig speciale theaters die over de hele wereld staan, waaronder het Omniversum in Den Haag. Deze nieuwe film van Driessen is een co- produktie van Nederland en Canada. Hii zal naar verwach ting 20 miljoen mensen trek ken. Het is de eerste geheel getekende film die voor het Imax/Omnimax-systeem wordt vervaardigd. Ook deze film zal worden geproduceerd door Nico Crama. Marie Claire Alain speelt orgel in Jacobuskerk DEN HAAG De befaamde Franse organiste Marie Claire Alain geeft op 20 oktober een concert in de Haagse St Jaco buskerk. De opbrengst van het concert is bestemd voor de res tauratie van het huisorgel dat werd gebouwd door haar va der Albert Alain. Zij speelt on dermeer composities van haar jong gestorven broer Jehan Alain. Na de dood van haar vader heeft Marie Claire ge poogd het instrument te be houden in het ouderlijk huis. Dat is niet gelukt. Het inmid dels gedemonteerde instru ment zal tezijnertijd terecht komen in een Zwitsers plaats je. Met benefietconcerten overal ter wereld wil de orga niste bijdragen aan de restau ratie. ELEKTRONISCHE MUZIEK BU GAUDEAMUS AMSTERDAM Stichting Gaudeamus, centrum voor he dendaagse muziek, houdt van 20 tot en met 22 oktober in Amsterdam een festival onder de titel „Modèles sonores" Daarmee worden de beginjaren van de elektronische muziek worden belicht (1950 - 1963). In vijf concerten in het Stedelijk Museum en De IJsbreker wor den geluidsbanden en films ge toond. Ze geven een beeld van de experimenten van pioniers, die de weg baanden voor een snelle ontwikkeling van een nieuw soort muziek. De vijf programma's zijn regio naal gekleurd en in volgorde gewijd aan: Frankrijk, Duits land, Amerika, Nederland- Bel® gië en diverse landen als Italië, Canada, Japan, Polen en Zwe den. Een getuige uit het betref fende land leidt het program ma in. Ze nemen ook deel aan een forumgesprek. Het programma voor het festi val is samengesteld in samen werking met Hugh Davies, componist en historisch onder zoeker. Te horen zijn werken die de tand des tijds hebben doorstaan en klassieke stukken zijn geworden. Er zijn ook vele vaak korte werken van belang rijke componisten te horen die in de loop der jaren in verge telheid zijn geraakt of hier vrij wel nimmer waren te beluiste-

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidse Courant | 1989 | | pagina 15