sovjetunie
uiteen te vallen
De Klerk overtuigt
kerkleiders niet
Honger dreigt weer in Etiopië
Irmeniërs willen
)igen leger vormen
Regering
Colombia
arresteert
cocaïnebaas
Galileo mag
dinsdag weg
UITENLAND
CeidócSouoant
DONDERDAG 12 OKTOBER 1989 PAGINA 5
ongres versoepelt
Jnti - abortus wetten
ASHINGTON Het Amerikaanse Huis
n Afgevaardigden heeft gisteren de moge-
cheden om op kosten van de staat abortus
laten plegen verruimd. Tot nog toe kon
t alleen als het leven van de moeder in
[g vaar was, maar nu mag een vrouw ook
niiortus laten verrichten als zij het slachtof-
bt r is geworden van verkrachting of incest.
ih Bt besluit betekende een gevoelige neder
ig voor de anti-abortus beweging in de
31 renigde Staten. President George Bush
30 >eft gedreigd zijn veto uit te spreken, als
anti-abortuswetgeving zou worden ver-
:peld. Binnenkort zal ook het Hoogge-
:htshof een uitspraak moeten doen over
abortus.
II
Redder
Peggy Rodgers uit het
Amerikaanse plaatsje
Van Nuys (Californië)
kan haar tranen niet
bedwingen, als haar
man (links) vertelt hoe
hun driejarige zoontje
Jameson het leven van
zijn moeder heeft ge
red. Zo klein als hij is,
slaagde Jameson er in,
toen zijn moeder dreig
de te stikken, de tele
foon te pakken en het
alarmnummer te draai
en. De politie was daar
na snel ter plaatse.
Action Directe
eist ontvoering op
PARIJS Een man die zei
te spreken namens de linkse
Franse terreurgroep Action
Directe heeft zich verant
woordelijk gesteld voor de
ontvoering van teen Franse
generaal, die sinds zaterdag
vermist wordt. De man eist
dat alle gevangen zittende le
den van Action Directe op
vrije voeten worden gesteld.
De gepensioneerde generaal
Jean Favereau (72) werd za
terdag voor het laatst gezien
toen hij bij het station van
Libourne afscheid nam van
zijn vrouw.
Surinaamse Indianen
verwerpen referendum
PARAMARIBO Het voorstel van de Surinaam
se parlementsvoorzitter Lachmon om een referen
dum te houden over het Akkoord van Kourou is
door de actievoerende Tucayana-Amazone-india-
nen afgewezen. Ook al zou een meerderheid van
de Surinaamse bevolking zich in een referendum
uitspreken vóór het vredesakkoord, dan nog zou
den de Indianen zich ertegen blijven verzetten, al
dus hun woordvoerder. Overigens betekent het
afwijzen van het referendum niet dat de Tucaya-
na niet verder willen praten. Over anderhalve
week, zo is afgesproeken, zal het gesprek in Para
maribo worden voortgezet. De Surinaamse militai
ren hebben echter al laten weten dat het „een
domme stap zou zijn" als de leiding van de actie
voerende indianen naar de hoofdstad zou komen.
JNDEN Volgens een
3e richt in de Izvestia van
i° irige week bevindt de
dft van de 36.000 bin-
inlandse troepen van de
ivjetunie zich permanent
de onrustige republie-
;n Azerbajdzjan, Arme-
Abchazië en Oezbe
kistan.
'n echts 18.000 troepen
nnnen nog elders ingezet
orden, in de Baltische
jpublieken, Moldavië en
Oekraine bijvoorbeeld,
ant ook daar zijn natio-
jilistische gevoelens
erkbaar.
e et versnelde proces van de-
n itegratie waar de Sovjetunie
ïi i mee te kampen heeft is het
o sultaat van het verlies van
ii ediet en het verval van het
o ussische Marxisme, van Gor-
itsjovs leiderschap en van
asnost. Anders dan zijn voor-
ingers boezemt Gorbatsjov
ien angst in. En juist angst
left, meer dan wat ook, de
>vjetunie bijeengehouden,
ti de tijd van Lenin, en met
ame in de tijd van diens „ex-
lert in de nationaliteitenkwes
tie" Stalin, werd de Sovjetunie
bijeengehouden door een com
binatie van angst voor de cen
trale regering en zorgvuldige
selectie van politieke en cultu
rele elites van de „nationalitei
ten". Stalin combineerde abso
lute centralisatie, met zichzelf
als middelpunt, en een minza
me houding ten opzichte van
het cultureel nationalisme van
de minderheden. Cultureel na
tionalisme onder toezicht van
de centrale regering was een
nuttige en veilige uitlaatklep
voor emoties die anders uit de
hand zouden kunnen lopen en
een politieke uiting zouden
kunnen krijgen.
Mandarijns
Het marxisme was belangrijk
voor de cohesie van het Sov
jetsysteem, niet echt als „we
tenschap" of „methode", maar
als taal en religie. Het was de
taal van de nieuwe heersende
klasse van het Russische rijk,
een taal die men moest leren
als men tot die klasse wilde
toetreden. In dit opzicht was
het marxisme vergelijkbaar
met het Mandarijns in het kei
zerrijk China.
Maar als regeringsinstrument
had het marxisme een extra
waarde die het Mandarijns
OSKOU Tijdens een demonstratie in de Armeense hoofd-
ad Jerevan, waaraan zo'n honderdduizend Armeniërs deelna-
m, is gisteren opgeroepen om te komen tot de vorming van
en eigen Armeens leger om zich te verdedigen tegen de Azer-
ajdzjanen. De bevolking zou langs de grens met de naburige
republiek Azerbajdzjan zelfverdedigingseenheden moeten op
richten en massaal weigeren nog langer dienst te nemen in het
iovjet-leger, omdat het Sovjet-leger „nietè doet om Armeniërs te
leschermen".
let de oproepen dreigt het al anderhalf jaar durende conflict
issen de Transkaukasische buur-republieken rond de omstre-
en enclave Nagorno-Karabach weer een stap dichter te zijn ge-
omen naar een openlijke burgeroorlog. De escalatie is het ge-
olg van de blokkade door Azerbajdzjan waaronder Armenië al
ïeer dan een maand lijdt, en het doodschieten van een Arme-
ier door Sovjet-militairen in Nagorny-Karabach, de Armeense
ïclave in Azerbajdzjan, dinsdagavond. Het Volksfront van
izerbajdzjan heeft de blokkade, waardoor Armenië met nijpen-
e voedsel- en brandstroftekorten kampt, opgeheven. Maar de
ovjet-televisie meldde gisteravond dat het treinverkeer van
zerbajdzjan naar Armenië opnieuw is onderbroken. Armenië is
oor zijn bevoorrading voor 85 procent afhankelijk van verkeer
ia Azerbajdzjan.
niet bezat: naast een taal was
het een systeem van geloofs
waarden, een religie die de
Sovjetregering kon manipule
ren zoals zij wilde. De secreta
ris-generaal van de Commu
nistische Partij was hoofd van
zowel kerk als staat, net als de
Tsaren in hun tijd. Het mar
xisme zoals geïnterpreteerd
door de secretaris-generaal
hielp gevaarlijke ketters van
de gehoorzame orthodoxen te
onderscheiden, zodat de eer
sten gestraft konden worden
en de laatsten - althans diege
nen onder hen die van nut ge
acht werden - beloond. En de
taal van het marxisme die aan
de politieke klasse in heel de
Sovjetunie was opgelegd
maakte de twee grootste be
dreigingen voor de centrale
regering, het nationalisme en
de macht van de kerken,
krachteloos. Het marxisme
was, als internationale taal, ui
termate geschikt voor een
multinationaal rijk, en het sy
steem dat door Stalin geper
fectioneerd werd hielp dit rijk
ook bijeen te houden.
Geloofwaardigheid
Maar al voor de opkomst van
Gorbatsjov had het Russische
marxisme al aan geloofwaar
digheid ingeboet, zelfs bij zijn
eigen achterban. Oorzaak hier
van was het duidelijk econo
misch falen van het systeem
vergeleken met de kapitalisti
sche landen. Gorbatsjov profi
teerde van die desillusie: zijn
hervormingen zijn er op geba
seerd.
Zowel de perestrojka als de
glasnost zijn momenteel min
der populair dan vroeger. De
perestrojka heeft haar beloften
niet waargemaakt, en hoewel
de glasnost nog steeds zeer po
pulair is onder de intellectue
len, zijn de intellectuelen niet
zo populair als ze zelf denken.
De gewone mensen zijn min
der geïnteresseerd in het prin
cipe van vrije meningsuiting
dan in consumptiegoederen en
hebben alle reden om ontevre
den te zijn met een aantal bij
verschijnselen van de glasnost.
De grondgedachte van de glas
nost is de burgers van de Sov
jetunie de kans te geven hun
stem te laten horen. Alarme
rend genoeg is het voornaam
ste wat de Sovjetburgers heb-
Massa-demonstraties in Jerevan, de hoofdstad van de Sovjetrepubliek Armenië. Oproerpolitie en
militairen vormen een menselijke afscheiding en betogers dragen een gewond meisje op een stret
cher met zich mee.
Nieuw vaderland
Volgaduitsers
MOSKOU De meeste Vol
gaduitsers in de Sovjetunie
willen een autonome repu
bliek stichten in het gebied
rond Kaliningrad, het vroege
re Duitse Königsberg dat in
1945 door de Sovjetunie werd
bezet.
Hun eigenlijke vaderland, de
Volgarepubliek die Stalin tij
dens de Tweede Wereldoorlog
ophief, is niet meer in trek, zo
schrijft de Volgaduitser en
journalist Kurt Widmeier in
een gisteren verschenen afle
vering van het Sovjetrussische
literatuurtijdschrift „Litera-
toernaja Gazeta". Het gebied
rond Kaliningrad dat tot de
Russische Federatie behoort, is
met 55 mensen per vierkante
kilometer dun bevolkt. De
Volgaduitsers hopen op een
grotere culturele zelfstandig
heid. Het Duits zou in hun re
publiek de voertaal moeten
zijn. Op die manier kan er een
einde komen aan de exodus
van Volgaduitsers uit de Sov
jetunie. De eerste helft van dit
jaar zijn al tegen de 50.000
Volgaduitsers naar de Bonds
republiek uitgeweken.
zijn.
Anderen hebben de glasnost
gebruikt om lucht te geven
aan nationalistische haatge
voelens ten opzichte van hun
buren in de Sovjetunie. Het
ernstigste geval is dat van
Azerbajdzjan en Armenië,
twee Sovjetstaten die op de
rand staan van oorlog als ge
volg van etnische en religieuze
onenigheden.
Als een gevolg van de etnische
onlusten die in zoveel gebie
den zijn losgebarsten functio
neren de communicatiesyste
men bijna niet meer. Voedsel
ligt te rotten langs de spoorlij
nen en in de steden zijn meer
tekorten dan ooit tevoren.
Wreed en dom
Sommige mensen in het Wes
ten, men name in Amerika,
zouden graag zien dat de Sov-
ben laten horen de wens niet jetunie uiteenviel. Dit is wreed
langer een Sovjetburger te en dom- De desintegratie van
de Sovjetunie zou anarchie be
tekenen, burgeroorlog, hon
gersnood en ziekte. Talloze
kleine en onstabiele dictaturen
zouden ontstaan en weer ver
dwijnen. Het is, vooral in de
twintigste eeuw, al zo vaak
weerlegd dat het uiteenvallen
van een rijk automatisch zou
leiden tot grotere vrijheid.
Kan Gorbatsov de desintegra
tie tegenhouden? Hij kan het
zeker proberen. De maatrege
len die hij kan nemen tegen
het uiteenvallen van de Sov
jetunie bestaan uit een voor
zichtig mengsel van verzoe
ning en in sommige gevallen
coöptatie; geautoriseerde af
scheiding in andere gevallen,
en in tenminste één geval een
gematigde maar vastberaden
onderdrukking.
Een voor de hand liggende
kandidaat voor coöptatie is de
Oekraine, met haar 50 miljoen
inwoners. De Oekrainse taal
zou een hogere status moeten
krijgen en de Katholieke Kerk
in de Oekraine zou erkend
moeten worden. Sommige
Sovjetinstituties - en mis
schien ook het parlement -
zouden moeten zetelen in
Kiev, de vroegere hoofdstad.
De Sovjetunie zou een veel
grotere stabiliteit krijgen als
de Oekraine de soevereiniteit
van Rusland zou delen.
De Baltische staten zouden
toestemming moeten krijgen
zich af te scheiden (na refe
renda) als dat is wat ze willen,
aangezien ze werden ingelijfd
bij de Sovjetunie krachtens het
Hitler-Stalinpact.
Een kandidaat voor onder
drukking is Azerbajdzjan.
Geen van de vroegere Sovje
tregeringen zou getolereerd
hebben dat de ene Sovjetrepu
bliek en blokkade opricht te
gen een andere. Gorbatsjov
kan het zich niet veroorloven
het gedrag van Azerbajdzjan te
tolereren; zijn autoriteit zal in
rook opgaan. Als de blokkade
van Armenië met geweld be
ëindigd wordt heeft niemand
het recht te roepen: „Het plein
van de Hemelse vrede!" Ach
ter de blokkade van Armenië
ligt een zucht naar volkeren
moord. De situatie lijkt in niets
op een vreedzame studenten
demonstratie voor democratie.
Het is in het belang van Het
Westen dat Gorbatsjov slaagt
in zijn enorme en risicovolle
taak de Sovjetunie te liberali
seren en democratiseren. Hij
heeft meer hulp en advies no
dig van het Westen als hij de
peresotrojka wil waarmaken,
maar hij heeft ook begrip no
dig als hij de noodzakelijke
maatregelen moet nemen om
de integriteit van de Sovjetu
nie te bewaren en haar volk te
redden van groter gevaar.
CONOR CRUISE O'BRIEN
(c) The Times, Londen
BOGOTA Een leidei
van het Medellin-drugs-
kartel is gearresteerd. D(
drugsbaas, José Rafae!
Abello Silva, wordt ooi
gezocht in de Verenigdf
Staten.
De Colombiaanse regering
maakte gisteren bekend da
Abello werd opgepakt in eer
restaurant in Bogota. Hij had
om herkenning te bemoeilij
ken, zijn gezicht door midde
van plastische chirurgie later
veranderen. De 34-jarige Abel
lo is volgens de regering d€
belangrijkste figuur die nu is
opgepakt sinds op 19 augustus
de strijd met de drugsbaron
nen werd aangebonden. De VS
zullen om zijn uitlevering vra
gen.
Het dagblad El Espectadoi
heeft gisteren zijn kantoor ir
Medellin gesloten, nadat cocaï
nehandelaren, die opereren
onder de naam „De Uitlever-
baren", hadden gedreigd de ell
personeelsleden te vermoor
den. Dinsdag werden al twee
administratieve medewerken
van de krant, die zijn hoofd
vestiging heeft in Bogota, in
Medellin vermoord. De leidei
van het cocaïnekartel van Me
dellin, Pablo Escobar, heeft de
Colombiaanse pers opgeroepen
te bemiddelen in de totstand
koming van onderhandelingen
tussen de regering en de
drugsbazen. Escobar wil dat
ook de rooms-katholieke kerk.
de rechterlijke macht en poli
tieke leiders daarbij behulp
zaam zijn. Hij schreef dat in
een brief aan het dagblad La
Prensa, dat eerder deze week
berichtte dat in september vo
rig iaar ook onderhandelingen
hebben plaatsgevonden tussen
de regering en de cocaïneba-
ronnen.
Conservatieven
pakken rommel aan
BLACKPOOL De Britse
Conservatieve Partij van pre
mier Margaret Thatcher heeft
zich op haar jaarlijkse congres
voorgenomen de strijd aan te
binden met de milieuvervui
ling. Niet zozeer de uitstoot
van fabrieken en auto's, maar
vooral de rommel op straat,
die wordt veroorzaakt door
nonchalance en nalatigheid.
CAPE CANAVERAL Het
ruimteveer Atlantis, met aan
boord de ruimtesonde Galileo,
zal komende dinsdag vertrek
ken. Het ruimteveer had oor
spronkelijk vandaag moeten
worden gelanceerd, maar als
gevolg van problemen met een
computer moest het vertrek
worden uitgesteld. De Atlantis
moet Galileo „afzetten" in de
ruimte, waarna de sonde kan
beginnen aan haar reis naar
Venus en Jupiter.
loorbraak bij
tesprekingen
>ver Libanon
HF De besprekingen
er de toekomst van Libanon
de Saudische stad Taif heb-
en vanmorgen een doorbraak
pgeleverd. Christelijke on-
erhandelaars aanvaardden
en tijdschema van Arabische
emiddelaars voor de terug-
:ekking van het Syrische le
er uit Libanon in een periode
twee jaar. Ook bereikten
afgevaardigden overeen-
temming over hervormingen
an het staatsbestel waardoor
islamistische Libanezen
neer invloed zullen krijgen.
Tot nu toe hebben de christe-
ïen het voor het zeggen. De
fspraken kwamen tot stand
ia twaalf dagen van moeizame
inderhandelingen. Het welsla-
[en van de onderhandelingen
n Taif hangt nu verder af van
loe de christelijke militielei-
ier generaal Aoun reageert.
)ok Syrië zal zijn goedkeuring
ian de plannen moeten ver-
linden. I
(rechts) en
aarts
bisschop
Tutu
(midden).
FOTO: AP
PRETORIA De Zuida-
frikaanse president F.W.
de Klerk is er in een drie
uur durend gesprek niet
in geslaagd bij de geeste
lijke leiders van de anti
apartheidsbeweging en
thousiasme te wekken
voor zijn beloften de
apartheid te beëindigen.
Het gesprek van de Klerk met
de Anglicaanse aartsbisschop
Desmond Tutu en de dominees
Allan Boesak en Frank Chika-
ne volgde een dag nadat De
Klerk had aangekondigd acht
langdurig gedetineerde anti-
apartheidsleiders, onder wie
zeven van het ANC, te zullen
vrijlaten.
De Klerk zei dat de drie gees
telijken zijn beloften om via
onderhandelingen tot een
nieuw, rechtvaardig politiek
systeem te komen, weigerden
te vertrouwen. „We twisten
niet meer over het feit dat alle
Zuidafrikanen een stem
moeten hebben", zei De Klerk.
Tutu, Boesak en Chikane zei
den dat De Klerk had gewei
gerd onomwonden antwoord
te geven op hun verlangens.
Dat zijn onder meer legalise
ring van het ANC en andere
verboden organisaties, vrijla
ting van-alle politieke gevan
genen en mensen die onder de
noodtoestand zijn opgepakt,
opheffing van de beperking
van politieke activiteiten en
clementie voor ter dood ver-
obrdeelden. De leiders zeiden
dat zij zouden oproepen tot
hardere sancties tegen Zuid-
afrika, zoals zij tevoren had
den gezegd te zullen doen als
De Klerks antwoord onbevre
digend zou uitvallen.
De Klerk zei dat zijn regering
een breed scala van Zuidafri-
kaanse leiders wil consulteren
over haar plannen om een
nieuwe grondwet te ontwer
pen, die politieke rechten moet
garanderen aan de zwarte
meerderheid van de bevol
king. Hij zei in zijn gesprek
met Tutu, Boesak en Chikane
bij de geestelijk leiders een ge
brek aan erkenning te hebben
geconstateerd voor „de duide
lijke verklaringen die wij al
hebben afgelegd met betrek
king tot de door ons gestelde
doelen".
DE AVONTUREN VAN KAPITEIN ROB
HET GEHEIM VAN DE BOSPLAAT
QN494 Binnen enkele minuten hebben de jongens van de zee
vaartschool de plaats bereikt, waar Rob en zijn vrienden in het
water liggen te spartelen. Veel langer had het ook niet moeten
duren, want de vogelwachter is uitgeput. Geen wonder, want hij
heeft in de afgelopen uren zo het een en ander meegemaakt! Ze
worden aan boord gehesen en natuurlijk overstelpt door vragen.
Maar van vertellen komt natuurlijk voorlopig niets, want er zijn
ook nog enkele overlevenden van het vliegtuig, die luidkeels om
hulp schreeuwen. „Ha!" roepen de jongens, „Duitsers? Nou, die
zullen we wel even oppikken." En even later zitten ook zij In de
boot, maar vrolijk staan hun gezichten allerminst. „Kijk eens,
lui!" roept een van de jongens, „het brandt op de Bosplaat!" Ja,
zware rookwolken komen van die kant van het eiland. Maar dan
roept de commandant opeens uit: „Daar komt nóg een vlieg
tuig!" Inderdaad in de verte nadert nog een machine. Wat kan
dat zijn?
ASMARA In de 76 jaar
van zijn bestaan heeft Ga-
bramedhin Wolde Selassie
nog nooit zo'n droogte
meegemaakt: de sorghum
die hij in april heeft ge
plant om zijn familie te
voeden, is alleen maar ge
schikt als dierenvoedsel.
De tarwe en de gort die in juni
zijn geplant, zijn helemaal niet
opgekomen. Wolde Selassie,
die vijftien kilometer ten zuid
oosten van Asmara (Eritrea)
woont, heeft al zijn hoop nu
gericht op hulp.
De omgeving van Asmara
biedt een troosteloze aanblik:
kilometers uitgedroogd land,
met hier en daar resten ver
schrompelde gewassen en af
en toe een stukje groen, waar
onderaardse stroompjes nog
enige soelaas brengen.
Gevolg van de droogte is een
stijging van de graanprijs, ter
wijl de prijs van vee en vlees
een dalende lijn vertoont om
dat de boeren hun dieren
moeten slachten voordat zij
van honger omkomen.
Volgens cijfers van het Etiopi-
sche Rode Kruis is de graan
prijs van dertig birr (vijftien
dollar) per honderd kilo in
juni gestegen tot 780 nu. In
diezelfde tijd is een koe in
prijs gedaald van circa acht
honderd birr naar driehon
derd birr.
De voedselvoorraden in Eri
trea, in het noorden van Etio
pië, slinken snel. Daarom
heeft men de distributie aan
de 130.000 mensen die ge
vlucht zijn voor de strijd tus
sen het Eritrees Volksbevrij
dingsfront en regeringstroepen
op een lager pitje moeten zet
ten. Ook 36.000 vluchtelingen
uit de naburige provincie Ti-
gray hebben de laatste maan
den toevlucht gezocht in Eri
trea. Tigray, dat bijna hele
maal in handen is van het Ti-
grays Bevrijdingsfront, is blij
kens satellietfoto's minder
hard getroffen door de droog
te; maar gegevens over de
oogst zijn niet voorhanden.
De katholieke hulporganisatie
heeft deze maand al geen
voedselhulp meer kunnen ge
ven aan ontheemden en het
Etiopische Rode Kruis, dat
normaal gesproken 10.000
mensen hulp biedt, heeft al
sinds juni niets meer. Alleen
de hulporganisatie van de re
gering, het RRC, kan nog wat
voedselhulp bieden.
Het VN-voedselprogramma
(UNFP) heeft de internationa
le gemeenschap al gewezen op
de situatie in Eritrea, maar de
Etiopische regering heeft nog
geen enkel officieel verzoek
om hulp ingediend. Als er
voor maart niets gedaan wordt
dan is het gevaar niet denk
beeldig dat er een hongers
nood uitbreekt die vergelijk
baar is met die in 184/1985,
zegt David Morton, directeur
van de UNFP in Etiopië. Toen
kwamen honderdduizenden
van honger om.
Nu dreigt begin volgend jaar
hongersnood voor 1,7 miljoen
mensen in het noorden van
Etiopië. Om dat te voorkomen
is 220.000 ton voedselhulp no
dig. De ervaring leert dat het
gemiddeld zes maanden duurt
voordat toegezegde hulp uit
eindelijk terechtkomt op de
plaats van bestemming, aldus
Morton. Daarom is het zaak de
machine nu op gang te bren
gen.