Paus brengt omstreden bezoek aan Oost- Timor brieven van lezer! b kerk wereld Vragen over leven en dood centraal Ascese hoorde niet bij vroegste christendom CcidoeSoma/n I GEESTELIJK LEVEN/OPINIE ÊeidócSoivwmt DONDERDAG 12 OKTOBER 1989 PAGII HUMANISTISCH VERBOND: ZELFBESCHIKKINGSRECHT VERDWIJNT UTRECHT Het Humanis tisch Verbond vreest dat het beleid van het toekomstige kabinet minder dan voorheen gebaseerd zal zijn op het zelf beschikkingsrecht van de mens. Het Verbond heeft er begrip voor, dat financiële en sociaal-economische kwesties in de kabinetsformatie de bo ventoon voeren, maar vindt dat immateriële kwesties min stens zo belangrijk zijn voor de kwaliteit van de samenle ving. Dat blijkt uit een brief die de algemeen voorzitter van het Verbond, prof.mr. J.F. Glas tra van Loon, aan informa teur Lubbers heeft gestuurd. Hij herinnert aan een gesprek tussen het demissionaire kabi net en het Verbond enkele maanden geleden, waarin bei de partijen het met elkaar eens waren over het belang van een goed geestelijk kli maat in de samenleving en over de rol van de overheid bij het bevorderen van zo'n klimaat. Glastra van Loon noemt twaalf zaken, waarop het Verbond op grond van de grondwet recht meent te kun nen laten gelden. Hij bepleit een wettelijke regeling voor vrijwillige euthanasie, waarin noch godsdienstigen noch hu manisten hun opvatting aan andersdenkenden kunnen op leggen. Het Verbond is daar om ongelukkig met de af spraak tussen CDA en PvdA, dat de laatste partij geen steun zal geven aan een ruimere euthanasiewetgeving, zo heeft het in een brief aan de Twee de Kamerfractie van de PvdA laten weten. Onder een goede vrouw verstaan de vrouwen een vrouw die de goedheid heeft niet knap te zijn. Ds. W. van der Zee FOTO: ANP „Pastores: kennis over economie bijspijkeren" DEN HAAG Secretaris ds. W.R. van der Zee van de Raad van Kerken wil dat priesters, predikanten en andere kerkelijke me dewerkers worden bijge schoold in de economie. Deze „economische alfa betisering" is nodig om dat vele discussies over gerechtigheid, vrede en behoud van de schepping uiteindelijk vastlopen door gebrek aan kennis van de economie. Van der Zee doet zijn voorstel in het verslagboek van de Kerkendag, die op 16 septem ber jl. als nationaal hoogte punt van het conciliair proces werd gehouden. Hij meent dat de kerken moeten zoeken naar nieuwe vormen van kerk-zijn, waarin het zeer in dividualistische denken van christenen over ethische kwesties wordt tegengegaan. De predikant wijst erop dat het conciliair proces heeft ge leerd dat de kerkleden samen willen zoeken naar oplossin gen voor de gigantische we reldproblemen. Kerken moeten daarom voortaan slechts uitspraken doen na een brede consultatie onder hun leden. Verder staan zij voor de opdracht te zoeken naar vormen en methoden van een duurzaam beraad over morele en sociale kwes ties binnen parochies en ge meenten. Volgens Van der Zee verdient binnen het conciliair proces de verhouding tussen mannen en vrouwen meer aandacht. Hij verwijst daarbij naar het recente boek van de feminis tische theologe prof. dr. C. Halkes, waarin zij duidelijk maakt hoe fundamenteel de man-vrouw-verhouding is voor gerechtigheid, vrede en behoud van de schepping. Het lijkt een open deur als men zegt dat mannen en vrouwen zich samen moeten bezinnen op hun plaats in de samenle ving, maar de praktijk leert dat de kerkleden daar vaak nog ver van af zijn, aldus Van der Zee. Van der Zee pleit voor een di aloog met die christenen die niet mee willen werken aan activiteiten van de Wereld raad van Kerken en zich daarom afzijdig houden van het conciliair proces. Van deze christenen - Van der Zee noemt ze kortweg reformato- rischen en evangelicalen - mag worden verwacht dat ze de bezorgdheid over de wa penwedloop, de armoede en de milieuvervuiling delen. Van der Zee vindt grote „hap penings" als de Kerkendag, de manifestaties van de rooms-katholieke Acht Mei Beweging, waar de bisschop pen zich nog nooit hebben la ten zien, en de kerkendagen op provinciaal, regionaal en plaatselijk niveau van groot belang. Zij blijken als „plaat sen van ontmoeting en vie ring" de kerkleden te motive ren. Mensen hebben er blijk baar behoefte aan zich ge sterkt te voelen door een gro ter geheel om het als kleine minderheid uit te kunnen houden, aldus Van der Zee. Nederlands* Hervormde Kerk Beroepen te Erica drs. P.J. Eekhout te West-Terschelling; te Hilversum A.Th. Kramer te Lelden; te Wasse naar A.M.A. Hellendoorn te Hattem. Gereformeerde Kerken Vrijgemaakt Beroepen te Hoek drs. C.J. Harry- van, kandidaat te Groningen; te Mld- delharnls i.c.m. Bergen op Zoom B.C. Buitendijk te Vleuten-De Meern en Breukelen-Maarssen. ARRESTATIES EN GEWONDEN NA DEMONSTRATIES JONGEREN DILI Paus Johannes Paulus II heeft vandaag een bezoek gebracht aan Oost-Timor, de voormali ge Portugese kolonie die in 1976 werd ingelijfd door Indonesië. Het be zoek was omstreden om dat de paus hierdoor, zo menen de critici, feitelijk zijn zegen gaf aan de In donesische heerschappij over het eiland. Met name Portugal kan wei nig begrip opbrengen voor de handelwijze van de paus. Zo'n twintig jongeren demon streerden tegen het einde van een openluchtmis die de paus in de hoofdstad Dili opdroeg. Zij drongen uit de menigte naar voren, met spandoeken zwaaiend en in het Portugees leuzen roepend voor een vrij Oost-Timor. Veiligheidsmen sen probeerden de betogers tegen te houden en schopten zand op. Er braken daarop ge vechten uit waarbij met stoel tjes werd gegooid en militai ren met stokken insloegen op de betogers bij wie zich enke le tientallen andere mensen hadden aangesloten. Er vielen gewonden en een onbekend aantal mensen werd gearres teerd. Het Indonesische bewind wil de met het pausbezoek aanto nen dat de integratie van Oost-Timor, een voormalige Portugese kolonie die in 1976 werd ingelijfd door Jakarta, is gelukt. Gevoeligheden Bij aankomst op de luchtha ven van Dili liet Johannes Paulus al meteen blijken zich meer te bekommeren om de Indonesische gevoeligheden dan om de Portugese. Bij het verlaten van het vliegtuig kuste hij niet de grond, zoals hij altijd doet als hij in een nieuw land arriveert. In het geval van Oost-Timor had dit traditionele pauselijke gebaar gemakkelijk kunnen worden uitgelegd als een bewijs van steun aan het standpunt van Portugal dat de Indonesische annexatie van Oost-Timor il legaal is. Overigens erkent ook het Vaticaan officieel niet Jakarta's soevereiniteit over Oost-Timor. Alle complicaties rond het pauselijke bezoek ten spijt, verwelkomden de katholie ken op Oost-Timor Johannes Paulus uitbundig. Tijdens het vier uur durende bezoek dat de paus aan het eiland bracht als onderdeel van zijn bezoek aan Indonesië, sprak hij zich uit voor een strikte naleving van de mensenrechten. Tij dens een mis voor een menig- i 100.000, veelal in tradi tionele kledij gehulde katho lieken verklaarde hij dat hij de situatie op het eiland altijd met grote zorg heeft gevolgd. „Vele jaren lang bent u ge confronteerd met vernietiging en dood als gevolg van con flicten, jullie weten wat het is om slachtoffer te zijn van haat en strijd. Veel onschuldi ge mensen zijn omgekomen terwijl anderen ten prooi vie len aan wraak en vergelding". Naar schatting zijn zo'n 200.000 mensen omgekomen sinds Portugal in 1975 het eiland verliet. De meeste do den vielen als gevolg van honger en de gevechten tus sen het Indonesische leger en het Fretilin, de Oosttimorese onafhankelijkheidsbeweging. De bevrijdingsbeweging van Oost-Timor, Fretilin, heeft voor het vijf-uur durende be zoek van de paus aan de hoofdstad Dili een staakt-het- vuren afgekondigd en al haar aanhangers opgeroepen om de mis van de paus bij te wonen om te bidden dat de Indone siërs het eiland verlaten. Tachtig procent van de 690.000 inwoners van Oost-Ti mor is katholiek. Enkele Fretilin-leiders ver klaarden dat het bezoek van de paus aan het gebied erken ning van de Indonesische be zetting inhoudt. De paus. heeft echter gezegd dat Oost-Timor overslaan een „belediging" voor de bevolking zou zijn. Milder Volgens Asia Watch, een Amerikaanse tegenhanger van Amnesty, is de repressie op Oost-Timor intussen mil der geworden. De druk die vanuit de Verenigde Naties, die nog steeds de Portugezen en niet de Indonesiërs be schouwen als de bestuurs macht in Oost-Timor, heeft daar vermoedelijk alles mee te maken. Die pressie leidde vermoede lijk ook tot het besluit van eind 1988 om Oost-Timor open te stellen. In militaire kringen rees wel verzet van wege de voortdurende Freti- lin-activiteit. Uit verhalen van journalisten die er sinds dien zijn geweest, blijkt dat de toestand in de hoofdstad Dili weliswaar is „genormali seerd" maar dat het Indonesi sche leger daarbuiten nog steeds alom aanwezig is. De waarnemend bisschop van Dili, Carlos Belo, wekte in fe bruari de woede van de Indo nesische autoriteiten toen hij in een brief VN-secretaris-ge- neraal Javier Perez de Cuel- lar vroeg om een volksstem ming over de onafhankelijk heid van Oost-Timor, en het daarmee dus opnam voor het zelfbeschikkingsrecht van de Oosttimorezen. Musici in traditionele kledij maakten gisteren hun opwachting voor de paus toen deze gisteren het grotendeels katholieke eiland Flores bezocht. FOTO: AP SYMPOSIUM EUROPESE BISSCHOPPEN ROME Ethische kwes ties inzake geboorte en dood en de consequenties daarvan voor het pasto raat staan centraal tijdens het zevende symposium van de raad van Europese bisschoppenconferenties (CCEE). Tot de deelne mers aan dit symposium, dat vanavond begint en tot en met 17 oktober duurt, behoren kardinaal dr. A.J. Simonis en de se cretaris-generaal van de Nederlandse rk kerkpro vincie, dr. H.A. van Mun ster. Het officiële onderwerp van het symposium is de seculari satie in Europa en de moge lijkheden van herevangelisa tie van dit werelddeel. Maar omdat bij eerdere symposia is gebleken dat een abstracte be handeling van zo'n vraagstuk tot weinig zinvolle discussies leidt, heeft de CCEE besloten het onderwerp toe te spitsen op vragen van geboorte en dood. In een rapport dat de deelne mers moet helpen bij de dis cussie, wordt erop gewezen, dat de nieuwe mogelijkheden van de geneeskunde en maat schappelijke veranderingen hebben geleid tot een heel an dere houding tegenover ge boorte en dood. Zowel de ge boorte als het sterven van een mens heeft vaak in medische centra plaats. Daartegenover staan initiatieven om geboor ten zoveel mogelijk thuis te laten plaatshebben en om stervenden zo mogelijk thuis hun laatste dagen te laten doorbrengen. Door de ontwik keling van de medische tech niek heeft de gelovige het moeilijker gekregen een ethisch juiste beslissing te ne men, aldus het rapport. De RK Kerk wijst zowel kunst matige geboortenregeling als euthanasie af, maar veel gelo vigen laten zich daaraan wei nig gelegen liggen. De deelnemers aan het sym posium beperken zich waar schijnlijk tot een theologische bezinning op de kerkelijke praktijk ten aanzien van ge boorte en dood. Hoe kan de kerk de mensen in die fasen van het leven het troostende en bevrijdende evangelie ver kondigen en hun moed en kracht geven, zo is een van de belangrijkste vragen. Aan de verkondiging bij geboorte en dood komt een speciale bete kenis toe, omdat nogal wat katholieken alleen bij de doop van een kind of de uitvaart van een familielid of bekende in de kerk komen. Chr. gereformeerden: twijfel over contacten GRONINGEN De sy node van de Christelijke Gereformeerde Kerken heeft gisteren nog geen beshiit genomen over voortzetting van de con tacten met de Nederlands Gereformeerde Kerken en de Gereformeerde Kerken Vrijgemaakt. De deputaten (deskundigen) voor de contacten met andere gereformeerde kerken hebben opdracht gekregen in november met een nieuw voorstel te komen, aldus synode woordvoerder ds. J. Wes terink. Vooral de contacten met de Nederlands Gereformeerde Kerken, die zich in 1967 af splitsten van de Vrijgemaak- ten, riepen veel discussie op. Diverse synodeleden wezen op de ernstige verschillen tus sen beide kerken, onder meer ten aanzien van de opvatting over de manier waarop de zondaar deel krijgt aan het heil in Christus. Ook het functioneren van de belijdenis binnen de Neder lands Gereformeerde Kerken en de toelating van vrouwen tot het diakenambt in sommi ge plaatselijke kerken riepen bij synodeleden verzet op. Er bestaan al jaren contacten tussen de Christelijke Gere formeerde Kerken en de Ne derlands Gereformeerde Ker ken. In 1985 ondertekenden beide kerken een gemeen schappelijke verklaring over samenwerking, maar toch moest de christelijke gerefor meerde synode een jaar later al constateren dat er weinig vooruitgang in de contacten zat. Daarbij werden dezelfde kwesties genoemd als woens dag naar voren werden ge bracht. Eerste rede van Schilder In gereformeerde kring heeft de naam Schilder een beken de/beruchte klank. Hij was immers onderwerp van het conflict binnen de gerefor meerde kerken dat nota bene in de ellende van de oorlogs jaren (1944) tot een uitbarsting kwam: de „vrijmaking", het ontstaan van de gereformeer de kerken vrijgemaakt. De kwaliteiten van de denker Schilder zijn eigenlijk altijd onomstreden geweest, hoezeer later ook gereformeerden en vrijgemaakten tegenover el kaar hebben gestaan. Zijn inauguratie van 1934 was zeer indrukwekkend; de rede is echter nooit in druk verche- nen. Er waren wel fragmen ten bewaard, maar slechts dankzij de vondst van een ontbrekend deel werd het mogelijk de inauguratie te re construeren. Dat werk werd gedaan door drs. E.A. de Boer in Badhoevedorp, vrijgemaakt gereformeerd predikant al daar. Het thema van Schilders rede is de existentie-filosofie te genover het gereformeerde belijden. Die problematiek is nog steeds actueel en daarom heeft die inauguratie niet al leen een historisch belang, maar ook (enigszins) inhoude lijk. Het boek: „Eerste rede, eerste opteeden" met teksten van prof. dr. K. Schilder. Gere construeerd en ingelijst door drs. E.A. de Boer. Uitgave: Van Wijnen, Franeker. Prijs 22,50. DEN HAAG „Na iets min der dan tweeduizend jaar christendom wordt het tijd Jezus uit zijn ascetische (schijn)heilige huis te halen en overgeleverde ascetische opvattingen te ontdoen van misvattingen". Deze bood schap knoopt drs. A.E.G. Mantz-Van der Meer vast aan haar onderzoek over oor sprong en ontwikkeling van de ascese in het christendom. Is Jezus wel die kuis levende arme zwerver zoals vele christenen zich voorstellen, vroeg Mantz zich af voor zij aan haar proefschrift begon. Volgende week donderdag hoopt zij aan de theologische faculteit van de Rijksuniversi teit te Utrecht te promoveren op het resultaat: 'Op zoek naar loutering'. Mantz concludeert in haar proefschrift dat de ascese pas na Jezus' optreden in het christendom is ingebracht. Het idee van onthouding van bezit, voedsel, drank en seks is eerder in het judaïsme en het hellenisme geworteld dan in het christelijke denken. Mantz stelt dat het hier gaat om slechts een van de vroege interpretaties van de bood schap van Christus. Niet wereldvreemd Hoewel de ascese nooit door Jezus is geëist, krijgt zij zoveel aanhangers dat er al snel sprake lijkt te zijn van een christelijk verschijnsel. Maar, schrijft Mantz, Jezus en zijn apostelen zijn geen wereld vreemde of wereldhatende as ceten geweest. Zij waren rondreizende verkondigers van een geestelijke boodschap over een goede Vader in de hemel. Mantz heeft in haar proef schrift de zogenaamde enkra- titische ascese bestudeerd. Deze extreme vorm van christelijke ascese had in de eerste eeuwen na Christus vele aanhangers in Perzië en Mesopotamië. Enkratieten hadden geen bezittingen, nut tigden geen alcohol of vlees, zwierven graag rond en me den het huwelijk. Als ze wel trouwden, hielden ze het hu welijk maagdelijk. Sommige asceten zochten zelfs 's nachts de vrouwen op om zich te oefenen in het weerstaan van seksuele aan driften, schrijft Mantz naar aanleiding van het 'geestelijk huwelijk'. Mantz beschrijft hoe de ascese bijzonder populair werd in de Middeleeuwen, toen de navol ging van de arme kuise Chris tus voor velen ideaal was. De geschiedenis van de middel eeuwse vroomheid lijkt zelfs voor een groot deel vervat in de geschiedenis van de idee der Christusnavolging, aldus de promovenda. Nog steeds verheerlijken wes terse christenen lijden en as cese. „Velen waarderen in meerdere of mindere mate de vormen van zelfkwellerij op grond waarvan middeleeuwse heiligen door hun omgeving als heilig werden beschouwd". Nog steeds plaatst men Jezus in zijn ascetisch „heilig huis", aldus Mantz. Omstreden Nobelprijzen Het rumoer rond de Nobelprijs voor de geneeskP' waarvan een diep teleurgestelde Franse onderzoeker (or minst) de eer ook voor zichzelf heeft opgeëist, toont opile aan dat de juistheid van de toekenning van dergelijk^ langrijke prijzen altijd wel door de een of de ander ve aangevochten. Dat geldt zeker voor de Nobelprijs voder vrede. fe< i |J VEELAL is dat ten onrechte, maar het Noorse Nobelcqel is in het verleden ook wel eens minder goed geïnspireeifc i weest. Men hoeft maar te denken aan de toekenning v*— Vredesnobelprijs in 1973 aan de ministers van buitenla zaken van de VS en Noord-Vietnam, Henry Kissinger Due Tho, of aan de Iraelische premier, Menachem Begiij in 1978 bedacht werd met de prijs. De laatste lanceerde] jaar later onder de cynische benaming „Vrede voor Ga|* de meest bloedige episode in de Libanese oorlog. jl Er zijn kennelijk verscheidene en totaal verschillenden nieren om vrede te bereiken. Dit jaar heeft het Noors^J belcomité in de persoon van de Dalai Lama de absoluti weldloosheid willen eren. In de strijd voor de bevrijding Tibet heeft de Dalai Lama steeds het gebruik van gewelf gezworen, aldus de motivering. En hij heeft altijd vreed|e oplossingen bepleit, gebaseerd op verdraagzaamheid er^n derzijds respect teneinde de historische en culturele er[ van zijn volk te bewaren. UlT die motivering blijkt dat het Noorse Nobelcomitéfd zo zeer de geweldloosheid op zichzelf onder de aand heeft willen brengen, als wel de geweldloosheid als pof' strijdmiddel. Die geweldloosheid kent de wereld al vanut hatma Gandhi en Martin Luther King, die overigens in|g eveneens met de Nobelprijs voor de Vrede werd bedachd bepleitten geweldloosheid als politiek actiemiddel tegepi verpletterende overmacht van de tegenstrever; Gandhi de overmacht van het Britse koloniaal bestuur, Martin ther King tegen de blanke overmacht in staat en maats^. Pij- fs De Dalai Lama en het Tibetaanse volk bevinden zich zelfde situatie. Wanneer de Dalai Lama de geweldloos predikt doet hij dat zeker uit principiële overtuiging, ook uit politieke wijsheid. De Tibetanen zijn op geen ei manier in staat om de Chinese kolos op de knieën te krij Geweld tegen de Chinese bezetting zou onvermijdelijl hun totale vernietiging leiden. De toekenning van de Vredesprijs aan de Dalai Lama i' kent dus ook meteen een blaam aan het adres van PekirT zijn imperialistische en kolonialistische onderdrukkingaj -tiek in Tibet. Het was niet verrassend dat Peking op dezjj; manier reageerde als destijds de communistische machtic bers in Moskou toen de Nobelprijs voor Vrede 1975 aanjs drei Sacharov, toen nog dissident, en de Nobelprijs voJr Letterkunde in 1970 aan Alexander Solzjenitsin, toen i^ Sovjetunie verguisd, toegekend werden. Sacharov werkj actief mee aan de hervormingen in zijn land, Solzjenitsg vrijwel in ere hersteld. Wellicht komt voor de Dalai L€ ook nog eens de tijd dat hij uit ballingschap naar zijn val land en zijn volk kan terugkeren. Bl Brieven graag kort en duidelijk geschreven. De redactie behoudt zich het recht voor ingezonc stukken te bekorten. Wijnreis Naar aanleiding van de foto in de krant van de twee zusters Benedictinessen in het St.-Hil- degardklooster in Eibingen bo ven Rüdesheim, kan ik een bezoek aan het klooster aanbe velen om de wijn (door de zus ters zelf gebotteld) die meerde re keren met hoge prijzen is bekroond, te gaan proeven of te kopen. Doch niet alleen de wijn, maar eveneens de bijzon der mooi verzorgde dagelijkse Latijnse Lauden, Hoogmis, Vespers en Completen, is de moeite van een reisje waard. Een week daar vertoeven in het prachtig gevarieerde land schap is een verkwikking voor lichaam en ziel. M.H. v.d. Horst-van Vilsteren, DEN HAAG. Ongeloofwaardig Het terzijde leggen van 6300 processen-verbaal door de jus titie in Den Bosch doet af breuk aan de geloofwaardig heid van de politie, aldus meent de de Eindhovense hoofdcommissaris H. Raeven, zo lees ik in onze krant. Die man heeft natuurlijk het grootste gelijk van de wereld. In zo'n maatregel zullen velen een aanmoediging zien om het voorbeeld van nog meer men sen te volgen en allerlei ver bodsbepalingen, bijvoorbeeld snelheidsbeperkingen, verder maar te negeren. Ik meen me te herinneren dat in een ander deel van het land onlangs juist grootscheepse verscherpte controles op het naleven van de maximumsnelheid zijn aan gekondigd. Ons land maakt zich onderhand knap belache lijk in dit soort zaken en naast de verkeersslachtoffers is ook de politie er de dupe van. We moeten niet gek opkijken als de buitenlandse pers daar weer op sensationele wijze aandacht gaat besteden. Al die bezwaren gelden ook voor onze drugsbestrijding. J.P. van Kampen, RIJSWIJK. Grote schoonmaak We zullen er nooit zoveel pu bliciteit mee krijgen als de twee Amerikaanse bergbe klimmers, die de rommel gaan opruimen die zij en anderen op de Mount Everest hebben achtergelaten, maar is het toch niet een voorbeeld dat we in ons enerzijds zo smerige, maar anderzijds in sommige opj ten zo milieubewuste kunnen volgen? Nu hetp kantieseizoen is afgelop^ daar wellicht het juiste K ment voor aapgebnj, Strand, meren en bossen f ken om een goed aangep grote schoonmaak. Welk^j ganisaties (wandel- en w|- sport en scouting bijvoorbji nemen het initiatief? Ife herfstvakantie wellicht fc goede gelegenheid? W.J. Koopman, p LEIDEN. Oost-Europa Achttien hulporganisaties ben erop aangedrongen hulp aan Oost-Europa wordt bekostigd uit de voor ontwikkelingssamen king. Ik ben dat helemaal deze organisaties eens. Ho ik het geen liefdadigheid noemen, zijn mensliev motieven bij hulpverle aan Derde-Wereldlanden maatgevender dan econi sche. Dat mag je althans pen. Maar bij hulp aan Ho rije, Polen en wellicht oo Sovjetunie is natuurlijk omgekeerde het geval. Het in potentie prachtige g markten voor de westerse nomieën en politiek gezien hulp aan die landen ons geen windeieren leggen, steun voor die landen dan maar bekostigd worden ui begrotingen- van defensie economische zaken. Dan 1 den we de zaken zuiver. A.M. Smits, VOORSCHOTEN.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidse Courant | 1989 | | pagina 2