Televisie-
bestel
opengebroken
met een
Europese
koevoet
Leuk voor Brinkman dat mevrouw De Kruijff geen stukken leest
Politiek
Partij
Parlement
BINNENLAND
Celdoe Gomu/nt
ZATERDAG 7 OKTOBER 1989 PAGINA 4
DEN HAAG Zou mr. E.
de Kruijff, vice-voorzitter
van de Afdeling Recht
spraak van de Raad van
State, zijn stukken wei
eens aan zijn vrouw laten
lezen? Zijn Haagse collega
mr. M.R. Wijnholt, de be
langrijkste kort-geding-
rechter in ons land, doet
dat wel, zo heeft hij on
langs in Vrij Nederland
onthuld. „Mijn vrouw
denkt niet juridisch-tech-
nisch, maar gewoon met
haar gezond verstand".
Daardoor is de edelacht
bare Wijnholt menige
domheid bespaard geble
ven, zo meent hij zelf.
Als ook mevrouw De Kruijfl
regelmatig een blik vergund
was geweest op processtukken,
zou het Nederlands media
landschap nu misschien niet in
een volstrekte puinhoop ver
anderd zijn. Wat heeft haar
echtgenoot in de zaak-Veroni-
que bezield? Nauwelijks een
maand nadat zijn baas, mr.
P.J. Boukema, had bepaald dat
commerciële zenders van goe
den huize moeten komen om
op de Nederlandse kabel te
worden toegelaten, komt De
Kruijff met een bijna volstrekt
tegengesteld vonnis!
Boukema bepaalde op 1 sep-
DEN HAAG Er is in
ieder geval één VVD'er
die dezer dagen met een
intens gevoel van tevre
denheid rondloopt: Euro
parlementariër drs. Gijs
de Vries. Waar zijn partij
genoten in de Tweede Ka
mer zich buitenspel voe
len gezet door het com
promis dat CDA en PvdA
hebben bereikt over de
invoering van binnen
landse commerciële tv in
Nederland, kan de 33-jari-
ge De Vries een gevoel
van triomf niet onder
drukken.
Hij was het immers die
vriend en vijand verbaasde
door in 1985 als jonge Euro
parlementariër een 'pact' te
sluiten met zijn christende
mocratische collega Wilhelm
Hahn. De Vries en Hahn
stelden richtlijnen op voor
'Tv zonder grenzen'. Vier
jaar lang moest De Vries zich
verdedigen, eindeloze verga
deringen meemaken en
wachten op besluitvorming.
Deze week was het eindelijk
zo ver, toen de Europese mi
nisters van buitenlandse za
ken de richtlijn aanvaard
den. „Uiteraard is de richt
lijn in die vier jaar hier en
daar gewijzigd", vertelt De
Vries, die even uitblaast van
zijn drukke Europese werk
zaamheden. „Maar de kern is
overeind gebleven".
Vrijwel parallel aan de be
handeling van de richtlijn
stond Nederland bol van de
discussies over RTL-Veroni-
que en TV10. Ook hierin
spreekt De Vries een wo&rd-
je mee. Hij heeft geconclu
deerd dat de richtlijn niets
zal veranderen aan de status
van en mogelijkheden voor
Veronique en TV 10. Daarom
heeft hij er bij de Europese
Commissie op aangedrongen
het Europese Hof van Justi
tie een spoedvonnis te vra
gen over het probleem of
TV10 en Veronique in strijd
met de Nederlandse media
wet handelen.
Wat de uitspraak ook zal
zijn, u moet wel blij zijn met
het persoonlijk succes dat u
nu al heeft behaald: de richt
lijn is aangenomen en Neder
land krijgt commerciële tv.
„Zo moet je het niet zien. Het
is vooral een succes voor het
Europees parlement. Grens
overschrijdende tv en com
merciële zenders vormen een
uiterst gevoelige materie.
Van belang is dat Nederland
als EG-lid geluiden uit het
tember in de zaak-Cable One
dat niet alleen het buitenland
se karakter van een commer
cieel station van belang was,
maar dat ook gekeken moest
worden of die zender zich in
een ander land had gevestigd
„met de kennelijke bedoeling
de Nederlandse mediawetge
ving te ontgaan". Ook vond
Boukema dat buitenlandse
programma's het karakter die
nen te vertonen van het land
van uitzending.
De Kruijff had daar allemaal
niets mee te maken. Hij stelde
simpelweg vast dat RTL Vero
nique 'waarschijnlijk' een
dochter is van de Luxemburg
se omroeporganisatie CLT-
RTL. En in dat geval zag hij
geen enkele reden waarom
Veronique niet op de Neder
landse kabel zou mogen. Zou
mevrouw De Kruijff ook tot
die conclusie gekomen zijn? Of
zou zij haar hoogedelgestrenge
ega uitgelegd hebben wat iede
re gewone burger weet? Na
melijk dat Veronique natuur
lijk net zo min Luxemburgs is
als Lodewijk de Hengst (de
echte naam van Lex Harding),
Jeroen Pauw, Ruud Hendriks
en al die andere Nederlandse
kaaskoppen die de program
ma's maken.
Verbazing
Zoals te verwachten sloeg het
vonnis van De Kruijff te Hil
versum en op het Binnenhof
Europees Parlement heeft
opgepikt. Want het besluit
van minister Brinkman moet
je toch in dat licht zien. Ook
vind ik het een succes voor
de VVD. Wij krijgen van
CDA en PvdA eindelijk ge
lijk. Natuurlijk zit er een
wrange bijsmaak aan, omdat
de VVD na zeven jaar rege
ren waarschijnlijk in de op
positie zal komen".
Waarom is het een VVD-suc-
ces? Het nieuwe tv-bestel
legt toch duidelijk beperkin-
in als een bom. NOS-voorzitter
Joop van der Reijden en de
mediadeskundigen Marten
Beinema (CDA) en Jeltje van
Nieuwenhoven (PvdA) keken
of ze het in Keulen hoorden
donderen. Van der Reijden
mompelde gelaten dat zijn or
ganisatie niets anders te doen
stond dan Veronique nogmaals
langs juridische weg aan te
pakken, maar dan in een zoge
heten 'bodemprocedure' bij de
Raad van State. Het duurt ech
ter al gauw een half jaar eer
daar uitspraak in wordt ge
daan.
Het CDA-kamerlid Beinema
kon eerst zijn oren niet gelo
ven. „Staat er echt niks in
over het karakter van de pro
gramma's van Veronique?"
vroeg hij. „Dat kan toch
niet...!" Zijn PvdA-collega Van
Nieuwenhoven vluchtte in de
aanval. Volgens haar is het
niet de schuld van de socialis
ten dat er nu zo'n krankzinni
ge situatie in medialand is ont-
gen op aan commerciële zen
ders? En daar houdt de VVD
niet van.
„Dat is absoluut waar! Het is
ook zeker niet het systeem
van de VVD. Maar het is al
heel wat dat de ontwikkelin
gen de richting ingaan die
wij altijd hebben aangege
ven. Eindelijk zijn we af van
die rare formulering in de
mediawet dat alleen buiten
landse commerciële zenders
op de kabel mogen worden
ontvangen".
staan. „Dat komt doordat CDA
en VVD de zaak zeven jaar
lang op z'n beloop hebben ge
laten".
De verbijstering van deze par
lementariërs werd nog ver
groot doordat zij kort daarvoor
in de Kamercommissie voor
Welzijn en Cultuur het groene
licht hadden gegeven voor
binnenlandse commerciële
omroep. Maar dan natuurlijk
wel onder strenge voorwaar
den. Zo moest Het Bestel eerst
schoongeveegd worden. Voor
piraten als Veronique en het
nog altijd vrolijk uitzendende
Radio-10, het zusje van TV 10,
was uiteraard geen plaats. De
voordeur van Het Bestel
mocht pas open, als eerst de
achterdeur stevig was dichtge
spijkerd.
Ommekeer
Minister Elco Brinkman van
WVC beaamde dat volmondig.
Voor alle zekerheid infor
meerde hij tijdens het debat in
de Kamercommissie nog even
bij Jeltje van Nieuwenhoven
of de PvdA ermee akkoord
zou gaan als hij het besluit van
het Commissariaat voor de
Media om Veronique toe te la
ten zou vernietigen. „Natuur
lijk," antwoordde het socialis
tische kamerlid. „Ook in onze
visie is de huidige mediawet
niet bedoeld om Nederlandse
commerciële omroepen de
kans te geven zich via het bui-
VVD-Europarlementariër Gijs
de Vries: „Zo'n houding van
'Als het Europees is, gaat het
ons niet aan' is fout, fout,
fout!"
FOTO: DIJKSTRA
„Ik wil benadrukken dat het
hier niet bij moet blijven.
Het is van belang dat er stap
pen worden genomen om de
positie van de audiovisuele
en filmindustrie te verbete
ren. De hoeveelheid tv-pro-
gramma's van Europese ori
gine zal alleen maar moeten
toenemen omdat er meer ka
nalen zullen komen. Kortom,
de vraag naar filmprodukten
zal fors stijgen. Amerikaanse
films zijn relatief goedkoper.
Bij ons moet de prijs omlaag,
daarom moet de concurren
tiepositie van de Europese
filmindustrie worden verste
vigd, door bijvoorbeeld sti
mulerende fiscale maatrege
len, btw-verlaging en het be
ter functioneren van de be
staande middelen".
Fout
Dat is toch puur een Europe
se kwestie waar Nederland
weinig invloed op kan uitoe
fenen?.
„Fout, fout, fout! Om zo'n
houding maak ik me nou
juist grote zorgen. Zo'n hou
ding van 'Als het Europees
is, gaat het ons niet aan'. Dat
is natuurlijk niet waar. Als
de Nederlandse audiovisuele
industrie het hoofd boven
water wil houden, zal die
niet alleen produkten
moeten aanbieden aan de pu
blieke omroepen en eventue
le commerciële zenders,
maar ook aan de Europese
tenland met Nederlandse pro
gramma's tot Nederlandse kij
kers te wenden".
Een paar uur later, na de uit
spraak van mr. De Kruijff,
was er van de „vernietigings
drang" bij Brinkman plotse
ling niets meer over. Nu zag
hij geen reden meer tot ver
nietiging van het besluit van
het Commissariaat. Vanwaar
die ommekeer? Daarover bleef
Brinkman wat vaag. Na het
vonnis van De Kruijff lag zo'n
actie wat minder voor de
hand, vond hij. Maar was
Brinkman dan niet boos over
het vonnis of op z'n minst ver
baasd? „Het past ministers niet
kritiek te leveren op rechters,"
sprak hij vroom.
Een medewerker van Brink
man bracht licht in de duister
nis. „Elco is in feite hartstikke
blij met die uitspraak. Stel dat
na TV10 nu ook Veronique
van de kabel gejast was, dan
zou de animo bij CDA en
PvdA om echt haast te maken
met een wijziging van de me
diawet weer heel gemakkelijk
hebben kunnen wegebben".
Met andere woorden: Brink
man gebruikt Veronique als
breekijzer om het ook in zijn
ogen verkalkte Omroepbestel
open te breken. Hoe harder t^e
vrienden en vriendinnen van
Lex Harding via de kabel de
Nederlandse huiskamers bin-
nenschallen, hoe beter de poli
tiek beseft dat er echt iets
moet veranderen in Hilver-
markt. Nederland moet eens
ophouden met het buiten
land als een bedreiging te
zien. Er liggen juist grote
kansen. Dat ziet Nederland
nog niet in. En, als ik het
zeggen mag, jouw houding
spreekt boekdelen".
Maar Nederland heeft al
moeite om een simpele kwes
tie als commerciële tv te re
gelen. Aan de filmindustrie
denken we niet eens.
„Wat! Hoe haal je het in je
hoofd! Hoe kun je in Neder
land een televisiebeleid voe
ren zonder dat je films hebt.
Ik ben daarom al bezig om
hier en daar flink aan de bel
te trekken zodat mensen
wakker worden".
Slag
Dat is toekomstmuziek. TV 10
heeft momenteel wel andere
zorgen aan het hoofd.
„Daaróm vind ik de rechts
spraak van het Europese Hof
van Justitie zo belangrijk. De
richtlijn voor tv zonder gren
zen gaat pas over twee jaar
gelden. Daar heeft TV 10 nu
dus niks aan. Intussen is het
geldende recht van belang.
Als het Europese Hof de Ne
derlandse wetgeving afwijst,
neemt de kans voor TV10
wel toe, maar is het nog niet
zeker dat deze zender bij ons
op de kabel mag. Het pro
bleem van de befaamde U-
bochtconstructie, het uitwij
ken van een binnenlandse
zender naar het buitenland
om de nationale wet te om
zeilen, blijft staan. Mediadi
recteur Overste van TV10
heeft gezegd dat het erom
sum, zo denkt de minister. Ge
lijk heeft'ie. De aanwezigheid
van Veronique werkt zelfs zo
effectief, dat Brinkman als de
missionair bewindsman, die
normaliter alleen maar op de
winkel mag passen, toestem
ming van de Kamer kreeg om
een wetswijziging in te dienen
waardoor écht Nederlandse
commerciële televisie mogelijk
wordt. „Een historisch mo
ment", glunderde de bewinds
man.
Gelukzalig
Brinkmans toestand van ge
lukzaligheid is nog beter te be
grijpen als men weet dat hij de
afgelopen zeven jaar voortdu
rend te maken had met de on
wil van de CDA-fractie. De
mediaspecialisten Piet van der
Sanden en Marten Beinema
wilden niets te maken hebben
met de plannetjes van hun
partijgenoot op WVC voor een
ingrijpende 'modernisering'
van het Bestel. Zijn argument
dat de voortschrijdende tech
nologie en de eenwording van
Europa zulke maatregelen
vereisten, maakte geen in
druk. Dat zien we wel, als het
zover is, was het steevaste ant
woord van Beinema en Van
der Sanden.
Vandaar dat Brinkman, aldus
zijn eerder genoemde mede
werker, „met genoegen" zag
hoe Joop van den Ende en
gaat de laatste slag te win
nen. Dat is juist, maar hij
mag niet vergeten dat TV10
de eerste slag heeft verloren.
Dat is het ondernemersrisico.
TV 10 heeft het helaas te
danken aan het CDA en de
mediawet".
„Er is een mogelijkheid dat
TV 10 gaat samenwerken met
een buitenlandse gegadigde.
De Italiaanse mediagigant
Berlusconi is een paar jaar
geleden op zoek naar samen
werking in Nederland ge
weest. Dat is toen op niks
uitgelopen. Ik kan me voor
stellen dat er nu buitenland
se kandidaten "zijn voor
TV 10. Feitelijk zijn er voor
TV 10 twee mógelijkheden:
zich profileren als buiten
landse omroep a la Veroni
que of als binnenlandse com
merciële zender in het plan
van Brinkman. Zoals ze het
nu doen, gaat het kennelijk
niet".
Lex Harding het Bestel op zijn
grondvesten deden trillen met
hun plannen voor reclametele
visie 'via de U-bocht'. De mi
nister ging zelfs bij het tweetal
op bezoek, zogenaamd om in
formatie in te winnen „maar
in werkelijkheid om het twee
tal te laten weten dat zij van
zijn kant niets te vrezen had
den".
Dat was de ware reden waar
om de mensen van TV 10 en
Veronique al die maanden zo
merkwaardig optimistisch wa-
ren. Het enige waar zij niet op
gerekend hadden, evenmin als
Brinkman zelf, was voorzitter
Boukema van de Afdeling
Rechtspraak van de Raad van
State en diens verbod van Ca
ble One. „Toen leek alles toch
weer in gevaar te komen,"
zegt Brinkmans medewerker.
Maar gelukkig was vice-voor
zitter mr. De Kruijff er ook
nog. En zo kon Brinkman, na
dat hij ogenschijnlijk een ne
derlaag had geleden, zelfver
zekerder dan ooit in de came
ra's kijken. Zelfs speelde er
een heel fijn glimlachje om
zijn lippen en twinkelde er
een glinstering in zijn door
gaans zo priemende ogen. Het
ontbrak er nog maar aan dat
hij de kijkers een vette knip
oog gaf. Over de slimheid van
haar nieuwe voorzitter zal de
CDA-fractie zich straks niet
behoeven te beklagen.
RIK IN 'T HOUT
te maken hebben (of mogen
hebben), deins ik er niet voi
terug een vergelijking te
trekken tussen de
kabinetsformatie en de Tour
de France. Menigeen denkt
dat de Ronde van Frankrijk
niet meer inhoudt dan een
slopende wedstrijd tussen
beroepswielrenners, die van
dag tot dag trachten zich in
diverse klassementen omhoo
te werken. Dit is echter slech
een klein onderdeel van de
Tour, want rond de wedstrij
speelt zich een enorm
spektakel af waar de modale
televisiekijker geen weet vai
heeft. Voordat de
toeschouwers langs de route
renners aan zich voorbij ziei
zoeven hebben zij al
gedurende anderhalf uur eei
optocht gadegeslagen van eei
reclamecircus dat ziin weerg
niet kent en ook na het
passeren van de fietsers is h
parcours nog het toneel vooi
tal van activiteiten.
Zo is het in feite ook bij de
kabinetsformatie, zij het op
veel kleinere schaak De
onderhandelingen tussen CD
en PvdA, die de eigenlijke
'wedstrijd' vormen, worden
eveneens omgeven door een
ruime hoeveelheid franje.
Neem alleen al de
brievenlawine die de
afgelopen weken op
informateur Lubbers
neerdaalde. De meest
uiteenlopende instanties en
organisaties (van
sportfederaties tot vakbonde
nemen de gelegenheid te bai
de leider van de besprekingt
een waslijst met wensen te
sturen in de hoop dat daarvi
iets in het regeerakkoord
wordt opgenomen. Lubbers
heeft zelfs al enkele brieven
van zichzelf ontvangen. In zi
functie als demissionair
premier krijgt hij namelijk (x
wel pens interessante episteh
of nota 's onder ogen. Is daai
eentje bij waarvan hij denk!
'hier kan het toekomstige
kabinet wel eens wat aan
hebbendan stuurt hij het
stuk door naar de in forma teu
Hij doet dat met een
begeleidend briefje, gericht
aan 'de informateur drs.
R.F.M. Lubbers', getekend
door drs. R.F.M. Lubbers,
minister-presiden t.
Behalve de officiële organen
kloppen ook individuele j
landgenoten aan de deur m
de informateur en de
onderhandelaars. Elke middag
verzamelen zich dergelijke
lieden op het Binnenhof om
zich hoogstpersoonlijk met di
kabinetsformatie te bemoeiei
Onlangs was een man specia.
uit Brabant komen reizen on
Bert de Vries en Wim Kok
eens flink de waarheid te
zeggen over de zijns inziens
desastreuze gevolgen van
gemeentelijke herindelingen.
„Ze weten niet half hoe ze d
kleine dorpen kapot maken
door ze samen te voegen me
andere gemeenten!", brieste
hij. „Schandalig is het!" Ook
er een zeer zwijgzame vijftigi
die zich altijd bij de
verzamelde
media vertegen woordigers
voegt als De Vries en Kok et
verklaring voor de camera's
en microfoons afleggen. Af t
toe knikt hij instemmend en
mompelt: „Juist!". Verder zij
z'n lippen verzegeld. Betreft
het hier een medewerker va
de BVD of een neutraal
politiek waarnemer? Nieman
die het weet. Begin deze wet
meldde zich een nieuwe
zonderling: een donker getin
vrouw met de handen diep j
de zakken gestoken en een
dikke sigaar tussen de lippei
Af en toe' verwijdert zij het
rookgerei uit haar mond om
onbegrijpelijke teksten te
roepen als: „De criminaliteit
moet met vijf miljard worde
verminderd!". Een andere
vrouw, met een sterke geur
van dubbelgestookte
koren wijn om zich heen,
houdt de onderhandelaars al
wekenlang voor dat het
nieuwe kabinet iets aan het
drugsprobleem moet doen en
een kleine zwerver doet alle
mogelijke moeite om met ell
langslopende politicus op de
foto te komen. Onze lieve
Heer kent rare kostgangers.
De horde journalisten,
fotografen en cameralieden
vormt een verhaal apart. De
vakbroeders verdringen
elkaar soms op leven en doe
om een glimp of een woord
van de hoofdrolspelers op te
vangen, maar de
kameraadschap voert de
boventoon. Wel wordt er
stiekem gegniffeld als een ni
onervaren verslaggever van
het jongste mediakindje RTL
Veronique een foute vraag
stelt. Zoals deze: „Mijnheer
Kok, welke sociaal-
economische problemen heel
u besproken? Waarop Kok
droogjes antwoordde: „Als ik
dat zou vertellen sta ik hier
morgen nóg".
TRUBBELS
GIJS DE VRIES,
UITVINDER
„TELEVISIE ZONDER GRENZEN":
Kan het plan van Brinkman,
dat wordt gedragen door
CDA en PvdA, nog door Eu
ropese wetgeving in de pro
blemen komen?
„Zoals het er nu naar uitziet
kan dat niet. Een EG-lidstaat
mag haar eigen mediabestel
regelen, mist dat natuurlijk
in de EG-bepalingen past en
op de voorwaarde van 'gelij
ke monniken, gelijke kap
pen'. Ik geloof wel dat uit de
brief van Brinkman blijkt
dat iedereen gelijke kansen
zal krijgen. Brinkman maakt
duidelijk dat het oude Ne
derlandse bestel wordt open
gebroken. Wat mij sterk op
valt en ook verheugt is dat
dit gebeurt met de Europese
koevoet in de hand".
Is er wel voldoende aanbod
van reclame om een duaal
bestel te financieren? De
STER heeft zich al beklaagd
over een tekort aan adver
teerders.
„Er is nu te weinig ruimte
voor adverteerders. Als er
meer zenders komen, zal de
reclame op tv heus wel toe
nemen. Het is zaak dat de
publieke omroepen het tv-
publiek binden door hun
programma's een eigen iden
titeit te geven. Dan blijft het
bedrijfsleven geïnteresseerd
om te adverteren. Als de pu
blieke omroepen het zelfde
programmma gaan brengen
als de commerciële zenders
en daardoor kijkers verlie
zen, tja, dan graven ze hun
eigen graf".
„De uitgevers van dag- en
weekbladen hoeven ook niet
bang te zijn massaal inkom
sten te verliezen. Het is nog
altijd zo dat veel adverteer
ders eerder voor een krant
kiezen dan voor radio en tv.
Bovendien worden veel tv-
reclamecampagnes in dag
en weekbladen onder
steund".
Tot slot: voor hoeveel bin
nenlandse commerciële zen
ders is er ruimte Jn Neder
land?
„Dat zou ik niet durven zeg
gen. Ik wil mij niet op een
aantal vastpinnen, maar ik
denk dat het er niet te veel
kunnen zijn. Want dat is al
leen maar meer van het zelf
de".
ROB SEBES
SUSKE EN WISKE SAGARMATHA
J bent ome testen zolanf
u wilt maar morfen ver-
tre/ft een karavaan naar
het dal, daar kunt u u
bü aansluiten. Oe avond
valt nu, ik yens u een
verkwikkende nachtrvst
(c) Standaard UitQeverlj/Wavery Productions
